Autorzy - KOWEZiUpliki.koweziu.edu.pl/programy/programy/technik.pszczelarz...dotyczące:...

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Autorzy:mgr inż. Mirosław Worobik

mgr inż. Bożena Stępień

mgr inż. Elżbieta Worobik

Recenzenci:mgr inż. Mieczysław Laszuk

dr hab. Jerzy Demetraki-Paleolog

Opracowanie redakcyjne:mgr inż. Katarzyna Maćkowska

Korekta merytoryczna i techniczna:mgr Anna Wojciechowska


2

Spis treściWprowadzenie 4

I. Założenia programowo-organizacyjne kształceniaw zawodzie 61. Opis pracy w zawodzie 62. Zalecenia dotyczące organizacji procesu

dydaktyczno-wychowawczego 8

II. Plany nauczania 16

III. Moduły kształcenia w zawodzie 181. Podstawy zawodu 18

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwai higieny pracy, ochrony przeciwpożarowejoraz ochrony środowiska 21Charakteryzowanie produkcji roślinnej i zwierzęcej 25Charakteryzowanie maszyn i urządzeń do produkcjiroślinnej, zwierzęcej i pasiecznej 28Posługiwanie się dokumentacją techniczną 31Stosowanie przepisów ruchu drogowego 33Stosowanie technik kierowania ciągnikiem rolniczymi wykonywanie czynności kontrolno-obsługowych 36

2. Produkcja roślinna 40Planowanie zmianowania roślin i płodozmianów 43Użytkowanie sprzętu rolniczego 46Wykonywanie zabiegów agrotechnicznych 49Organizacja produkcji roślinnej 53Określanie zasobów bazy pożytkowej 57

3. Produkcja zwierzęca 61Żywienie zwierząt gospodarskich 64Wykonywanie zabiegów zoohigienicznych 67Użytkowanie maszyn i urządzeń oraz obiektówinwentarskich 70Organizacja produkcji zwierzęcej 73

4. Chów i hodowla pszczół 77Prowadzenie chowu pszczół 81Rozpoznawanie stanów biologicznych rodziny pszczelej 84Organizowanie wychowu matek pszczelich 87Prowadzenie prac związanych z hodowlą pszczół 91Identyfikowanie i zwalczanie chorób pszczół 94


3

5. Gospodarka pasieczna 97Zakładanie pasieki 101Organizowanie prac związanych z wiosenną obsługą pasieki 104Zapobieganie nastrojowi rojowemu i rójce 108Planowanie i prowadzenie wędrownej gospodarki pasiecznej 111Przygotowanie pasieki do zimowania 114Prowadzenie różnych kierunków produkcji pasiecznej 117Przetwarzanie produktów pasiecznych 121

6. Ekonomika i zarządzanie w agrobiznesie 124Funkcjonowanie rolnictwa w systemie agrobiznesu 128Zarządzanie jednostką gospodarczą 131Prowadzenie marketingu w agrobiznesie 135

7. Praktyka zawodowa 138Organizacja i prowadzenie gospodarstwa rolnego 140Zarządzanie gospodarstwem pasiecznym 143


4

WprowadzenieCelem kształcenia zawodowego jest przygotowanie absolwenta do

skutecznego wykonywania zadań zawodowych w warunkach gospodarkirynkowej. Wymaga to dobrego przygotowania ogólnego, opanowaniapodstawowej wiedzy i umiejętności oraz prezentowania właściwychpostaw zawodowych. Absolwent szkoły powinien charakteryzować sięotwartością, komunikatywnością, wyobraźnią, zdolnością do ciągłegouczenia się i podnoszenia kwalifikacji, a także umiejętnością ocenyswoich możliwości. Realizacja programu nauczania o modułowymukładzie treści kształcenia ułatwia osiągnięcie tych zamierzeń.

Kształcenie zawodowe z wykorzystaniem podejścia modułowego,poprzez powiązanie celów i materiału nauczania z procesem pracyi zadaniami zawodowymi umożliwia:− przygotowanie ucznia do wykonywania typowych zadań zawodowych

na stanowiskach pracy, którym odpowiadają określone zakresyumiejętności, wiedzy i postaw zawodowych,

− integrację treści nauczania z różnych dyscyplin wiedzy,− stymulowanie aktywności intelektualnej i motorycznej ucznia,

pozwalającej na indywidualizację procesu nauczania.Kształcenie modułowe charakteryzuje się tym, że:

− preferowane są aktywizujące metody nauczania,− proces nauczania i uczenia się ukierunkowany jest na opanowanie

przez uczniów umiejętności intelektualnych i praktycznych,− wykorzystywana jest w szerokim zakresie zasada transferu wiedzy

i umiejętności wcześniej uzyskanych przez ucznia w toku naukiformalnej, nieformalnej oraz incydentalnej,

− program nauczania posiada elastyczną strukturę, a znajdujące sięw nim moduły i jednostki można aktualizować, uzupełniać, wymieniaćoraz dostosowywać do potrzeb rynku pracy.

Modułowy program nauczania dla zawodu składa się z „modułówkształcenia w zawodzie” i odpowiadających im „jednostek modułowych”,wyodrębnionych na podstawie określonych kryteriów, umożliwiającychzdobywanie wiedzy oraz kształtowanie umiejętności i postaw właściwychdla zawodu.

W strukturze programu wyróżnia się:− założenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie,− plany nauczania,− programy modułów i jednostek modułowych.

Moduł kształcenia w zawodzie zawiera: cele kształcenia, wykazjednostek modułowych, schemat układu jednostek modułowychi wykaz literatury .


5

Program jednostki modułowej zawiera: szczegółowe cele kształcenia,materiał nauczania, ćwiczenia, środki dydaktyczne, wskazaniametodyczne do realizacji programu nauczania oraz propozycje metodsprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia.

Dydaktyczna mapa programu, zamieszczona w założeniachprogramowo-organizacyjnych kształcenia w zawodzie, przedstawiaschemat powiązań między modułami i jednostkami modułowymi orazokreśla kolejność ich realizacji. Ma ona ułatwić planowaniei organizowanie procesu dydaktycznego.

W programie przyjęto system kodowania modułów i jednostekmodułowych, który zawiera następujące elementy:− symbol cyfrowy zawodu zgodny z obowiązującą klasyfikacją

zawodów szkolnictwa zawodowego,− symbol literowy, oznaczający grupę modułów:

O – dla modułów ogólnozawodowych,Z – dla modułów zawodowych,

− cyfrę arabską dla kolejnego modułu w grupie i dla kolejnejwyodrębnionej w module jednostki modułowej.

Przykładowy zapis kodowania modułu:321[04].O1321[04] – symbol cyfrowy dla zawodu technik pszczelarz,O1 – pierwszy moduł ogólnozawodowy: Podstawy zawodu.Przykładowy zapis kodowania jednostki modułowej:321[04].O1.01321[04] – symbol cyfrowy dla zawodu technik pszczelarz,O1 – pierwszy moduł ogólnozawodowy: Podstawy zawodu.01 – pierwsza jednostka modułowa wyodrębniona w module O1:Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochronyprzeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.


6

I. Założenia programowo-organizacyjne kształceniaw zawodzie

1. Opis pracy w zawodzie

Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik pszczelarz możeprowadzić indywidualne gospodarstwo rolne i produkcję pszczelarską,podejmować pracę w przedsiębiorstwach specjalizujących się w chowiei hodowli pszczół oraz wytwarzaniu i przetwarzaniu produktówpszczelich, ośrodkach doradztwa i instytucjach, których działalnośćzwiązana jest z pszczelarstwem.

Zadania zawodoweDo typowych zadań zawodowych należy:− organizowanie i prowadzenie prac związanych z chowem i hodowlą

pszczół,− organizowanie i prowadzenie gospodarki pasiecznej,− pozyskiwanie produktów pszczelich,− organizowanie pracy oraz procesów produkcji w gospodarstwie

rolnym,− organizowanie i prowadzenie sprzedaży produktów pszczelarskich

i rolnych,− prowadzenie marketingu produktów pasiecznych.

Umiejętności zawodoweW wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umieć:− określać przyrodnicze i gospodarcze znaczenie pszczół,− oceniać warunki przyrodnicze, ekonomiczne i społeczne produkcji

rolniczej, ze szczególnym uwzględnieniem pszczelarstwa,− dobierać kierunki produkcji pszczelarskiej oraz organizować

i prowadzić pasiekę, stosując odpowiednie technologie,− wyposażać pasiekę oraz obsługiwać podstawowe maszyny

i urządzenia stosowane w produkcji pszczelarskiej,− oceniać pasiekę pod względem użytkowym, hodowlanym oraz

zdrowotnym,− pozyskiwać, konserwować i przechowywać produkty pszczele,− przygotowywać produkty pszczele do sprzedaży, zgodnie

z obowiązującymi normami oraz prowadzić ich sprzedaż,− planować, organizować i wykonywać zabiegi składające się na

technologię produkcji roślinnej ze szczególnym uwzględnieniempożytków pszczelich,


7

− planować, organizować i wykonywać zabiegi składające się natechnologię produkcji zwierzęcej,

− sporządzać i posługiwać się dokumentacją techniczną,− udzielać porad dotyczących organizowania i prowadzenia produkcji

pszczelarskiej,− poszukiwać miejsca pracy jako przedsiębiorca lub pracownik

najemny,− stosować zasady prowadzenia samodzielnej działalności

gospodarczej,− stosować rachunek ekonomiczny w działalności gospodarczej,− prowadzić uproszczoną rachunkowość,− dobierać i stosować specjalistyczne programy komputerowe,− rozwiązywać problemy w twórczy sposób,− organizować pracę własną i zespołu pracowników oraz zarządzać

przedsiębiorstwem,− podejmować samodzielnie decyzje,− komunikować się skutecznie z uczestnikami procesu pracy,− stosować przepisy kodeksu pracy dotyczące praw i obowiązków

pracownika i pracodawcy,− stosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej,− przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej, ochrony środowiska i bezpieczeństwazdrowotnego żywności,

− udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przypracy,

− organizować doskonalenie zawodowe własne i pracowników,− korzystać z literatury zawodowej i innych źródeł wiedzy ekonomicznej

oraz doradztwa specjalistycznego,− prowadzić i obsługiwać ciągnik rolniczy w zakresie niezbędnym do

uzyskania prawa jazdy kategorii T,− współpracować z organizacjami zajmującymi się pszczelarstwem.


8

2. Zalecenia dotyczące organizacji procesu dydaktyczno--wychowawczegoProces kształcenia według modułowego programu nauczania

dla zawodu technik pszczelarz może być realizowany w czteroletnimtechnikum oraz w dwuletniej szkole policealnej.

Program nauczania obejmuje kształcenie ogólnozawodowei zawodowe.

Kształcenie ogólnozawodowe umożliwia uczniowi orientacjęw zawodzie oraz ułatwia ewentualną zmianę zawodu. Kształceniezawodowe ma na celu przygotowanie absolwenta szkoły do realizacjizadań na typowych dla zawodu stanowiskach pracy.

Ogólne i szczegółowe cele kształcenia wynikają z podstawyprogramowej kształcenia w zawodzie. Treści programowe zawarte sąw module ogólnozawodowym i w modułach zawodowych.

Moduły są podzielone na jednostki modułowe. Każda jednostkamodułowa zawiera treści stanowiące pewną logiczną całość. Realizacjaprogramu jednostek modułowych powinna zapewnić opanowanieumiejętności pozwalających na wykonywanie określonego zakresupracy. Czynnikiem sprzyjającym kształtowaniu umiejętności zawodowychpowinno być wykonywanie ćwiczeń zaproponowanychw poszczególnych jednostkach modułowych.

Moduł 321[04].O1 Podstawy zawodu składa się z sześciu jednostekmodułowych i obejmuje ogólnozawodowe treści kształceniadotyczące: przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, charakteryzowaniaprodukcji roślinnej i zwierzęcej, charakteryzowania maszyn i urządzeń doprodukcji roślinnej, zwierzęcej i pasiecznej, posługiwania siędokumentacją techniczną, stosowania przepisów ruchu drogowego orazstosowania technik kierowania ciągnikiem rolniczym i wykonywaniaczynności kontrolno-obsługowych.

Moduł 321[04].Z1 Produkcja roślinna składa się z pięciu jednostekmodułowych i obejmuje treści kształcenia dotyczące: planowaniazmianowania roślin i płodozmianów, użytkowania sprzętu rolniczego,wykonywania zabiegów agrotechnicznych, organizacji produkcji roślinnejoraz określania zasobów bazy pożytkowej.

Moduł 321[04].Z2 Produkcja zwierzęca składa się z czterechjednostek modułowych i obejmuje treści kształcenia dotyczące żywieniazwierząt gospodarskich, wykonywania zabiegów zoohigienicznych,użytkowania maszyn i urządzeń oraz obiektów inwentarskich, a takżeorganizacji produkcji zwierzęcej.

Moduł 321[04].Z3 Chów i hodowla pszczół składa się z pięciujednostek modułowych i obejmuje treści kształceniadotyczące prowadzenia chowu pszczół, rozpoznawania stanów


9

biologicznych rodziny pszczelej, organizowania wychowu matekpszczelich, prowadzenia hodowli pszczół, identyfikowania i zwalczaniachorób pszczół.

Moduł 321[04].Z4 Gospodarka pasieczna składa się z siedmiujednostek modułowych i obejmuje treści kształceniadotyczące zakładania pasieki, organizowania prac związanychz wiosenna obsługą pasieki, zapobiegania nastrojowi rojowemu i rójce,planowania i prowadzenia wędrownej gospodarki pasiecznej,przygotowania pasieki do zimowania, prowadzenia różnych kierunkówprodukcji pasiecznej, przetwarzania produktów pasiecznych.

Moduł 321[04].Z5 Ekonomika i zarządzanie w agrobiznesie składa sięz trzech jednostek modułowych i obejmuje treści kształcenia dotyczącefunkcjonowania rolnictwa w systemie agrobiznesu, zarządzaniajednostką gospodarczą oraz prowadzenia marketingu w agrobiznesie.

Moduł 321[04].Z6 Praktyka zawodowa składa się z dwóch jednostekmodułowych i obejmuje treści kształcenia dotyczące prowadzeniagospodarstwa rolnego i zarządzania gospodarstwem pasiecznym.

Wykaz modułów i jednostek modułowych

Symboljednostki

modułowejZestawienie modułów i jednostek modułowych

Orientacyjnaliczba godzinna realizację

Moduł 321[04].O1Podstawy zawodu 216

321[04].O1.01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwai higieny pracy, ochrony przeciwpożarowejoraz ochrony środowiska

46

321[04].O1.02 Charakteryzowanie produkcji roślinneji zwierzęcej

42

321[04].O1.03 Charakteryzowanie maszyn i urządzeń doprodukcji roślinnej, zwierzęcej i pasiecznej

36

321[04].O1.04 Posługiwanie się dokumentacją techniczną 32321[04].O1.05 Stosowanie przepisów ruchu drogowego 35321[04].O1.06 Stosowanie technik kierowania ciągnikiem

rolniczym i wykonywanie czynności kontrolno-obsługowych 25Moduł 321[04].Z1Produkcja roślinna 324

321[04].Z1.01 Planowanie zmianowania roślini płodozmianów

42

321[04].Z1.02 Użytkowanie sprzętu rolniczego 42321[04].Z1.03 Wykonywanie zabiegów agrotechnicznych 72321[04].Z1.04 Organizacja produkcji roślinnej 96321[04].Z1.05 Określanie zasobów bazy pożytkowej 72


10

Moduł 321[04].Z2Produkcja zwierzęca 212

321[04].Z2.01 Żywienie zwierząt gospodarskich 48321[04].Z2.02 Wykonywanie zabiegów zoohigienicznych 48

321[04].Z2.03 Użytkowanie maszyn i urządzeń oraz obiektówinwentarskich

36

321[04].Z2.04 Organizacja produkcji zwierzęcej 80Moduł 321[04].Z3Chów i hodowla pszczół 288

321[04].Z3.01 Prowadzenie chowu pszczół 50

321[04].Z3.02 Rozpoznawanie stanów biologicznych rodzinypszczelej

72

321[04].Z3.03 Organizowanie wychowu matek pszczelich 66321[04].Z3.04 Prowadzenie prac związanych z hodowlą pszczół 32321[04].Z3.05 Identyfikowanie i zwalczanie chorób pszczół 68

Moduł 321[04].Z4Gospodarka pasieczna 352

321[04].Z4.01 Zakładanie pasieki 32

321[04].Z4.02 Organizowanie prac związanychz wiosenną obsługą pasieki

78

321[04].Z4.03 Zapobieganie nastrojowi rojowemui rójce

30

321[04].Z4.04 Planowanie i prowadzenie wędrownej gospodarkipasiecznej

50

321[04].Z4.05 Przygotowanie pasieki do zimowania 45

321[04].Z4.06 Prowadzenie różnych kierunków produkcjipasiecznej

52

321[04].Z4.07 Przetwarzanie produktów pasiecznych 65Moduł 321[04].Z5Ekonomika i zarządzanie w agrobiznesie 168

321[04].Z5.01 Funkcjonowanie rolnictwa w systemieagrobiznesu

50

321[04].Z5.02 Zarządzanie jednostką gospodarczą 56321[04].Z5.03 Prowadzenie marketingu w agrobiznesie 62

Moduł 321[04].Z6Praktyka zawodowa 320

321[04].Z6.01 Organizacja i prowadzenie gospodarstwarolnego

160

321[04].Z6.02 Zarządzanie gospodarstwem pasiecznym 160Razem 1880

Orientacyjna liczba godzin na realizację programu dotyczy procesukształcenia w czteroletnim technikum dla młodzieży.

Na podstawie wykazu modułów oraz schematów układu jednostekmodułowych w poszczególnych modułach sporządzono dydaktycznąmapę programu.


11

Dydaktyczna mapa programu

321[04].Z2.04

321[04].Z1

321[04].Z1.01

321[04].Z1.02

321[04].Z1.03

321[04].O1.01

321[04].Z1.04

321[04].O1.05

321[04].O1

321[04].O1.02

321[04].O1.03

321[04].O1.06

321[04].Z1.05

321[04].Z2.01

321[04].Z2

321[04].Z2.02

321[04].Z2.03

321[04].O1.04


12

321[04].Z5.02

321[04].Z4.04

321[04].Z3.02

321[04].Z3.03

321[04].Z3.04 321[04].Z3.05

321[04].Z4

321[04].Z4.01

321[04].Z4.02

321[04].Z4.03

321[04].Z4.05 321[04].Z4.06

321[04].Z4.07

321[04].Z5 321[04].Z6

321[04].Z6.01

321[04].Z3

321[04].Z3.01

321[04].Z5.03

321[04].Z5.01

321[04].Z6.02


13

Dydaktyczna mapa programu stanowi schemat powiązań międzymodułami oraz jednostkami modułowymi i określa kolejność ichrealizacji. Szkoła powinna z niej korzystać przy planowaniu zajęćdydaktycznych. Ewentualna zmiana kolejności realizacji programumodułów lub jednostek modułowych powinna być poprzedzonaszczegółową analizą dydaktycznej mapy programu oraz treści jednostekmodułowych, przy zachowaniu korelacji treści kształcenia.

Orientacyjna liczba godzin na realizację, podana w tabeli wykazujednostek modułowych, może ulegać zmianie w zależnościod stosowanych przez nauczyciela metod nauczania i środkówdydaktycznych.

W zintegrowanym procesie kształcenia modułowego nie ma podziałuna zajęcia teoretyczne i praktyczne. Programy nauczania jednostekmodułowych w poszczególnych modułach należy realizować w różnychformach organizacyjnych, dostosowanych do treści i metod kształcenia.Stosowane metody i formy organizacyjne pracy uczniów powinnyzapewnić osiągnięcie założonych w programie nauczaniacelów kształcenia. Wymaga to takiej organizacji kształcenia, w którejproces uczenia się uczniów będzie dominować nad procesemnauczania, dlatego też szczególną uwagę należy zwrócić na dobrzezorganizowaną, samodzielną, kierowaną przez nauczyciela pracęuczniów.

W trakcie realizacji programu nauczania należy zwracać uwagę nasamokształcenie uczniów oraz na korzystanie z różnych źródełinformacji, jak podręczniki, poradniki, normy, katalogi, instrukcjei pozatekstowe źródła informacji. Treści kształcenia powinny byćaktualne i uwzględniać współczesne technologie, materiały, narzędziai sprzęt.

Wskazane jest wykorzystywanie filmów dydaktycznychi specjalistycznych programów komputerowych, organizowaniewycieczek dydaktycznych do gospodarstw pasiecznych, na targii wystawy pszczelarskie.

Nauczyciele wdrażający modułowy program nauczania powinniposiadać przygotowanie w zakresie kształcenia modułowego,aktywizujących metod nauczania, pomiaru dydaktycznego orazopracowywania pakietów edukacyjnych.

Nauczyciele kierujący procesem kształtowania umiejętności uczniówpowinni im udzielać pomocy w rozwiązywaniu problemów związanychz realizacją zadań, sterować tempem pracy, z uwzględnieniempredyspozycji oraz doświadczeń uczniów. Ponadto powinni rozwijaćzainteresowanie zawodem, wskazywać możliwości dalszego kształcenia,zdobywania nowych umiejętności i kwalifikacji zawodowych. Powinnikształtować pożądane postawy uczniów, takie jak: rzetelność


14

i odpowiedzialność za pracę, dbałość o jej jakość, utrzymywanieporządku na stanowisku pracy, poszanowanie dla pracy innych osób,dbałość o racjonalne wykorzystywanie materiałów.

Zaleca się, aby zajęcia dydaktyczne odbywały się w 15 osobowychgrupach, w zespołach 2–3 osobowych.

Zajęcia dotyczące kształcenia ogólnozawodowego należyorganizować w blokach 2 - 3 godzinnych, a z zakresu kształceniazawodowego w blokach 2 - 6 godzinnych, w zależności od specyfikimodułów i jednostek modułowych.

Zaleca się, aby kształcenie modułowe było realizowanenastępującymi metodami nauczania: pokazu z objaśnieniem, pokazuz instruktażem, metody projektów, przewodniego tekstu, ćwiczeńpraktycznych. Dominującą metodą nauczania powinny być ćwiczeniapraktyczne.

Ważnym elementem organizacji procesu dydaktycznego jest systemsprawdzania i oceny osiągnięć szkolnych ucznia. Wskazane jestprowadzenie badań diagnostycznych, kształtujących i sumatywnych.

Badania diagnostyczne, przeprowadzane przed rozpoczęciemprocesu kształcenia, mają na celu sprawdzenie poziomu wiadomościi umiejętności uczniów w zakresie potrzebnym do podjęcia naukiw wybranym obszarze. Wyniki tych badań należy wykorzystać podczasplanowania realizacji procesu kształcenia w danej jednostce modułowej.

Badania kształtujące, prowadzone w trakcie realizacji programu, mająna celu dostarczanie informacji o efektywności procesu nauczania-uczenia się. Informacje uzyskane w wyniku tych badań pozwalająnauczycielowi na dokonywanie niezbędnych korekt w organizacjiprocesu kształcenia tak, aby uczniowie osiągnęli założone celekształcenia.

Badania sumatywne powinny być prowadzone po zakończeniurealizacji programu jednostki modułowej. Pozwalają one stwierdzić,w jakim stopniu założone cele kształcenia zostały przez uczniówosiągnięte.

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać sięw sposób ciągły i systematyczny, przez cały czas realizacji programu.Wiedza może być sprawdzana za pomocą sprawdzianów ustnychi pisemnych oraz testów dydaktycznych pisemnych. Umiejętnościpraktyczne proponuje się sprawdzać poprzez obserwację czynnościwykonywanych przez uczniów podczas realizacji ćwiczeń, przezstosowanie sprawdzianów praktycznych oraz testów praktycznychz zadaniami typu próba pracy.

Prowadzenie pomiaru dydaktycznego wymaga od nauczycielaokreślenia kryteriów i norm oceniania, opracowania testów osiągnięćszkolnych, arkuszy obserwacji i arkuszy oceny postępów.


15

Ocenianie powinno uświadamiać uczniowi poziom jego osiągnięćw stosunku do wymagań edukacyjnych, wdrażać do systematycznejpracy, samokontroli i samooceny.

Szkoła realizująca kształcenie w zawodzie technik pszczelarzpowinna posiadać następujące pracownie:− gospodarki pasiecznej,− produkcji rolniczej,− techniczną,− ćwiczeń praktycznych.

Wskazana jest ścisła współpraca z Centrami KształceniaPraktycznego, gospodarstwami pasiecznymi i instytucjami, którychdziałalność związana jest z pszczelarstwem.


16

II. Plany nauczaniaCzteroletnie technikumZawód: technik pszczelarz 321[04]Podbudowa programowa: gimnazjum

Dlamłodzieży Dla dorosłych

Liczbagodzin

tygodniowow czteroletnim

okresienauczania

Liczbagodzin

tygodniowow czteroletnim

okresienauczania

Liczbagodzin

w czteroletnimokresie

nauczania

Semestry I – VIII

Lp. Moduły kształceniaw zawodzie

Klasy I–IV Formastacjonarna

Formazaoczna

1 Podstawy zawodu 6 4 762 Produkcja roślinna 9 6 1133 Produkcja zwierzęca 6 4 764 Chów i hodowla pszczół 9 7 1135 Gospodarka pasieczna 13 9 1646 Ekonomika i zarządzanie

w agrobiznesie 7 5 88

Razem 50 35 630Praktyka zawodowa: 8 tygodniNauka jazdy ciągnikiem rolniczym: 20 godzin dla 1 ucznia


17

Plany nauczaniaSzkoła policealnaZawód: technik pszczelarz 321[04]Podbudowa programowa: szkoła dająca wykształcenie średnie

Dlamłodzieży Dla dorosłych

Liczbagodzin

tygodniowow dwuletnim

okresienauczania

Liczbagodzin

tygodniowow dwuletnim

okresienauczania

Liczbagodzin

w dwuletnimokresie

nauczania

Semestry I–IV

Lp. Moduły kształceniaw zawodzie

Semestry I–IV Forma

stacjonarnaForma

zaoczna1 Podstawy zawodu 6 4 822 Produkcja roślinna 9 7 1233 Produkcja zwierzęca 6 4 824 Chów i hodowla pszczół 9 7 1235 Gospodarka pasieczna 13 10 1776 Ekonomika i zarządzanie

w agrobiznesie 7 5 95

Razem 50 37 682Praktyka zawodowa: 4 tygodnieNauka jazdy ciągnikiem rolniczym: 20 godzin dla 1 ucznia


18

III. Moduły kształcenia w zawodzie

Moduł 321[04].O1Podstawy zawodu

1. Cele kształceniaW wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć:

− przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ochronyprzeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz bezpieczeństwazdrowotnego żywności,

− zapobiegać zagrożeniom w środowisku pracy,− przestrzegać przepisów o ochronie zwierząt,− charakteryzować czynniki środowiska i określać ich wpływ

na wegetację roślin,− określać czynniki wpływające na rozwój produkcji zwierzęcej

w Polsce,− określać znaczenie gospodarcze chowu i hodowli zwierząt,− określać zastosowanie podstawowych materiałów w technice

rolniczej,− określać zasady eksploatacji maszyn i urządzeń rolniczych,

pasiecznych i ogrodniczych,− określać zasady działania silników spalinowych i urządzeń

elektrycznych,− posługiwać się dokumentacją techniczną,− stosować niekonwencjonalne źródła energii,− korzystać z katalogu maszyn i części zamiennych,− przestrzegać przepisów o ruchu drogowym,− obsługiwać ciągnik rolniczy,− zapobiegać zagrożeniom wynikającym z niewłaściwej gospodarki

wodno-ściekowej.


19

2. Wykaz jednostek modułowychSymbol jednostki

modułowej Nazwa jednostki modułowejOrientacyjnaliczba godzinna realizację

321[04].O1.01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwai higieny pracy, ochrony przeciwpożarowejoraz ochrony środowiska

46

321[04].O1.02 Charakteryzowanie produkcji roślinneji zwierzęcej

42

321[04].O1.03 Charakteryzowanie maszyn i urządzeń doprodukcji roślinnej, zwierzęcej i pasiecznej

36

321[04].O1.04 Posługiwanie się dokumentacją techniczną 32321[04].O1.05 Stosowanie przepisów ruchu drogowego 35321[04].O1.06 Stosowanie technik kierowania ciągnikiem

rolniczym i wykonywanie czynnościkontrolno-obsługowych 25

Razem 216

3. Schemat układu jednostek modułowych

321[04].O1Podstawy zawodu

321[04].O1.01Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska

321[04].O1.02Charakteryzowanie produkcji roślinnej i zwierzęcej

321[04].O1.05Stosowanie przepisów ruchu

drogowego

321[04].O1.03Charakteryzowanie maszyn i urządzeń do produkcji

roślinnej, zwierzęcej i pasiecznej

321[04].O1.06Stosowanie technik kierowania

ciągnikiem rolniczym i wykonywanieczynności kontrolno-obsługowych

321[04].O1.04Posługiwanie się dokumentacją techniczną


20

4. LiteraturaBuliński J., Miszczak M.: Podstawy mechanizacji rolnictwa. WSiP,Warszawa 1996Dąbrowski A.: Podstawy techniki w przemyśle spożywczym. WSiP,Warszawa 1999Dzień A. (red): Produkcja i pozyskiwanie surowców roślinnych. Format-AB, Warszawa 1998Gawrońska A.: Podstawy produkcji roślinnej. Cz. 1 i 2. Hortpress,Warszawa 1996.Gawrońska A. (red): Podstawy produkcji roślinnej. Cz. 1 i 2 Hortpress,Warszawa 1997Jabłoński B.: Potrzeby zapylania i wartość pszczelarska owadopylnychroślin uprawnych. Oddział Pszczelnictwa ISiK, Puławy 1997Lewandowski S. (red): Podstawy produkcji zwierzęcej. Hortpress,Warszawa 1997Majewski Z., Kuczewski J.: Podstawy eksploatacji maszyn rolniczych.WSiP, Warszawa 1995Nałęcz T. (red): Technologie produkcji zwierzęcej. Hortpress, Warszawa1996Papuga Z.: Prawo Jazdy dla każdego. Kategorie A, B i T. AgencjaWydawnicza Liwona, 2004Skrobacki A.: Pojazdy rolnicze. Warszawa 1996Suwara I.: Podstawy produkcji roślinnej. WSiP, Warszawa 1998Waszkiewicz Cz., Kuczewski J.: Maszyny rolnicze. Cz. 1. Maszynyi urządzenia do produkcji roślinnej. WSiP, Warszawa 1998Wróblewski R.: Barcie, kłody i ule polskie. Wydawnictwo „SądeckiBartnik”, Nowy Sącz 1998Wróblewski R.: Wierzenia i obyczaje pszczelarzy polskich. Wydawnictwo„Sądecki Bartnik”, Nowy Sącz 1998Czasopisma:Plon,Farmer,Top Agrar Polska,Agrotechnika,Ochrona Roślin,Szkółkarstwo,Pszczelarstwo,Pszczelarz Polski,Pasieka.

Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowychpozycji wydawniczych.


21

Jednostka modułowa 321[04].O1.01Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higienypracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochronyśrodowiska

1. Szczegółowe cele kształceniaW wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć:

− zinterpretować podstawowe przepisy prawa dotyczące prawi obowiązków pracownika, pracodawcy oraz bezpieczeństwai higieny pracy,

− zastosować procedury udzielania pierwszej pomocy w stanachzagrożenia zdrowia i życia,

− zastosować zasady postępowania w przypadku pożądlenia przezpszczoły,

− zastosować odpowiednie zabezpieczenia terenu gospodarstwarolnego i pasieczyska,

− podjąć działania w przypadku zagrożenia pożarowego, zgodniez instrukcją przeciwpożarową,

− zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze,− zastosować zasady eksploatacji maszyn i urządzeń rolniczych,

pasiecznych,− zastosować zasady bezpiecznej pracy podczas obsługi urządzeń

elektrycznych i urządzeń pod ciśnieniem,− zastosować zabezpieczenia urządzeń napędowych,− dobrać i zastosować środki ochrony indywidualnej do określonych

prac,− przewidzieć i zapobiec zagrożeniom życia i zdrowia związanym

z wykonywana pracą,− przewidzieć i zapobiec zagrożeniom życia i zdrowia osób

postronnych,− określić wymagania higieniczno-sanitarne w gospodarstwie,− zastosować zasady ochrony środowiska,− określić zasady właściwego obchodzenia się ze zwierzętami,− zastosować zasady postępowania z pszczołami,− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz

bezpieczeństwa zdrowotnego żywności, podczas produkcji,transportu oraz magazynowania środków i wyrobów żywnościowych.


22

2. Materiał nauczaniaPrawna ochrona pracy.Procedury udzielania pierwszej pomocy.Zasady postępowania w przypadku pożądlenia przez pszczoły.Przepisy prawa dotyczące praw i obowiązków pracownika, pracodawcyoraz bezpieczeństwa i higieny pracy.Ochrona przeciwpożarowa, sprzęt i środki gaśnicze.Wentylacja pomieszczeń.Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne występującew procesach pracy.Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.Zabezpieczanie urządzeń napędowych.Środki ochrony indywidualnej i zbiorowej.Bezpieczeństwo pracy podczas obsługiwania urządzeń elektrycznych.Bezpieczeństwo pracy podczas obsługiwania urządzeń pod ciśnieniem.Zasady eksploatacji maszyn i urządzeń rolniczych, pasiecznychi ogrodniczych.Przepisy dotyczące ochrony środowiska.Warunki higieniczno-sanitarne w gospodarstwie.Zasady obchodzenia się ze zwierzętami.Postępowanie w przypadku pożądlenia przez pszczoły.Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz bezpieczeństwazdrowotnego żywności, podczas produkcji, transportu orazmagazynowania środków i wyrobów żywnościowych.

3. Ćwiczenia• Dobieranie środków ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej

pracy.• Dobieranie sprzętu i środków gaśniczych do rodzaju gaszonego

pożaru.• Stosowanie podręcznego sprzętu i środków gaśniczych do gaszenia

zarzewia pożaru.• Wykonywanie sztucznego oddychania na fantomie.• Tamowanie krwotoków.• Zakładanie opatrunków osłaniających oraz unieruchamiających.• Udzielanie pierwszej pomocy osobie porażonej prądem elektrycznym.

4. Środki dydaktycznePlansze i foliogramy dotyczące zagrożeń na stanowiskach pracy.Ilustracje i fotografie przedstawiające zagrożenia na stanowiskach pracyw gospodarstwie.


23

Filmy dydaktyczne na temat procedury postępowania w razie wypadkówprzy pracy, udzielania pierwszej pomocy w sytuacji zagrożenia zdrowiai życia, zagrożenia pożarowego, zachowania pracowników w przypadkupowstania pożaru i w sytuacjach awarii technologicznych orazstosowania zasad ochrony środowiska.Kodeks pracy.Polskie normy i wymagania ergonomii.Fantom do nauki udzielania pierwszej pomocy oraz środki dowykonywania opatrunków.Typowy sprzęt gaśniczy.Odzież ochronna i sprzęt ochrony indywidualnej.Regulaminy i instrukcje dotyczące obsługi maszyn i urządzeń.Maszyny i urządzenia stosowane w gospodarstwie rolnym oraz ichmodele.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostkiProgram jednostki modułowej obejmuje zagadnienia dotyczące

bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania prac rolniczychi pasiecznych, kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunkówpracy. Podczas realizacji programu należy zwrócić uwagę na: obowiązkipracownika i pracodawcy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy,znaczenie ochrony zdrowia w pracy zawodowej, ochronyprzeciwpożarowej i ochrony środowiska oraz nieprawidłowości, któremogą wystąpić w procesie pracy. Istotne jest uzasadnienie koniecznościprzestrzegania zasad bezpiecznego obchodzenia się ze zwierzętamigospodarskimi. Należy zwrócić uwagę na zagadnienia bezpieczeństwai higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiskazwiązane z produkcją roślinną i zwierzęcą.

Zaleca się, aby podczas realizacji programu nauczania stosowaćnastępujące metody nauczania: metodę inscenizacji, przypadków, grydydaktyczne, dyskusję dydaktyczną, metodę tekstu przewodniego orazćwiczenia praktyczne.

Zajęcia powinny odbywać się w grupach do 15 osób, podzielonych nazespoły 2–3 osobowe. Podczas wykonywania ćwiczeń, uczniowiepowinni opanować umiejętności rozpoznawania i stosowania sprzętuoraz środków gaśniczych, stosowania procedur udzielania pierwszejpomocy w stanach zagrożenia zdrowia i życia. Konieczne jestuświadomienie uczniom, że ochrona człowieka w środowisku pracy jestzagadnieniem nadrzędnym.


24

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięćedukacyjnych uczniaSprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się

przez cały czas realizacji programu jednostki modułowej na podstawieokreślonych kryteriów oceniania.

W procesie oceniania osiągnięć edukacyjnych uczniów należy stosowaćnastępujące metody: sprawdziany ustne i pisemne, obserwację czynnościuczniów podczas wykonywania ćwiczeń oraz testy osiągnięć szkolnych.

Umiejętności praktyczne należy oceniać podczas obserwacji czynnościuczniów w trakcie wykonywania ćwiczeń oraz poprzez stosowanie testówsprawdzających z zadaniami praktycznymi.

Obserwując czynności ucznia podczas wykonywania ćwiczeńi dokonując oceny pracy, należy zwrócić uwagę na: wykonywanie zadań zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny

pracy, udzielanie pierwszej pomocy w sytuacji zagrożenia zdrowia i życia, stosowanie sprzętu przeciwpożarowego oraz środków gaśniczych.W ocenie osiągnięć ucznia po zakończeniu realizacji programujednostki modułowej należy uwzględnić wyniki sprawdzianów ustnychi pisemnych, testów osiągnięć szkolnych, testu praktycznego oraz poziomwykonania ćwiczeń.


25

Jednostka modułowa 321[04].O1.02Charakteryzowanie produkcji roślinnej i zwierzęcej


− scharakteryzować czynniki środowiska i ocenić ich wpływ na wzrost,rozwój i plonowanie roślin uprawnych,

− wykonać pomiary podstawowych czynników meteorologicznych,− określić wpływ pogody na agrotechnikę i plony roślin uprawnych,− dokonać analizy i interpretacji bieżących i długoterminowych prognoz

pogody podawanych przez środki masowego przekazu orazzamieszczanych w serwerach meteorologicznych,

− rozpoznać typy gleb i scharakteryzować ich właściwości,− scharakteryzować procesy związane z powstawaniem gleb,− ocenić wpływ właściwości gleby na rośliny,− rozpoznać gleby pod względem genetycznym,− określić klasy bonitacyjne gleby i kompleksy rolniczej przydatności

gleb,− określić rolę człowieka w kształtowaniu siedliska,− scharakteryzować proces degradacji i rekultywacji gleb,− scharakteryzować proces odkażania gleby,− określić czynniki wpływające na rozwój produkcji zwierzęcej

w Polsce,− określić cechy charakterystyczne gatunków zwierząt gospodarskich,− określić system identyfikacji zwierząt.

2. Materiał nauczaniaKlimat i mikroklimat Polski.Rejony agroklimatyczne.Typy i rodzaje gleb.Klasy bonitacyjne gleb.Kompleksy glebowo-rolnicze.Degradacja i rekultywacja gleb.Odkażanie gleby.Czynniki wpływające na rozwój produkcji zwierzęcej.System identyfikacji zwierząt.


26

3. Ćwiczenia• Wykonywanie i interpretowanie pomiarów czynników klimatycznych.• Rozpoznawanie typów i rodzajów gleb na podstawie profili glebowych.• Badanie fizycznych i chemicznych właściwości gleby.• Analizowanie długoterminowych prognoz pogody.• Odczytywanie i interpretowanie map glebowo – rolniczych.

4. Środki dydaktyczneMapy dotyczące: rolniczo-klimatycznych dzielnic Polski, długościokresu wegetacyjnego na poszczególnych obszarach Polski, terminówwystępowania ostatnich przymrozków w Polsce, opadów rocznych.Albumy gleb Polski.Profile glebowe.Przyrządy kontrolno-pomiarowe do określania czynnikówmeteorologicznych, właściwości gleb.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostkiPodczas realizacji programu jednostki modułowej szczególnie ważne

jest zwrócenie uwagi na wpływ poszczególnych czynnikówklimatycznych na wzrost, rozwój i plonowanie roślin uprawnych,interpretację wyników obserwacji wpływu pogody na agrotechnikę roślinuprawnych oraz przeciwdziałanie skutkom niekorzystnych zjawiskmeteorologicznych. Szczególnie ważne jest rozróżnianie składnikówstruktury gleby oraz określanie zależności między składnikami i fizyczno-chemicznymi właściwościami gleby. Każdy uczeń powinien umieć ocenićjakość gleby i jej przydatność rolniczą, a także odczytać i zinterpretowaćmapy glebowo-rolnicze, rozróżnić podstawowe typy gleb, przedewszystkim tych, które występują w najbliższym otoczeniu.

W trakcie realizacji programu jednostki modułowej należy wykorzystaćwiedzę uczniów z zakresu biologii, geografii, chemii, fizyki oraz ochronyi kształtowania środowiska. Uczniowie powinni umieć określaćzależności zachodzące między elementami środowiska.

Zajęcia powinny odbywać się w grupach do 15 osób, w zespołach 2-3osobowych. Praca w zespole umożliwia kształtowanie umiejętnościponadzawodowych, takich jak: komunikowanie się, rozwiązywanieproblemów, podejmowanie decyzji, organizowanie i ocenianie własnejpracy.

Program jednostki należy realizować w pracowniach szkolnych,pomieszczeniach inwentarskich oraz gospodarstwie rolnym i jegootoczeniu.


27


systematycznie, przez cały czas realizacji programu jednostki, napodstawie ustalonych kryteriów oceniania. Sprawdzanie osiągnięćpowinno dostarczyć informacji nauczycielowi i uczniowi o zakresiei poziomie opanowania umiejętności określonych w celach kształcenia.W procesie oceniania osiągnięć edukacyjnych uczniów należy stosować: sprawdziany ustne, sprawdziany pisemne, testy osiągnięć szkolnych, obserwację pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń.Oceniając osiągnięcia uczniów należy zwrócić uwagę na: posługiwanie się terminologią zawodową, określanie wartości użytkowej i przydatności rolniczej gleby, odczytywanie i interpretowanie map glebowo-rolniczych, rozróżnianie typów gleb.

W ocenie końcowej osiągnięć uczniów po zakończeniu realizacjiprogramu jednostki modułowej, należy uwzględnić wyniki wszystkichsprawdzianów, testów osiągnięć szkolnych oraz poziom wykonaniaćwiczeń.


28

Jednostka modułowa 321[04].O1.03Charakteryzowanie maszyn i urządzeń do produkcjiroślinnej, zwierzęcej i pasiecznej


− rozróżnić podstawowe części maszyn,− scharakteryzować układy mechaniczne maszyn,− określić sposoby zabezpieczania przed uszkodzeniem połączeń

sprzętu rolniczego,− scharakteryzować osie, wały, łożyska, sprzęgła oraz przekładnie

stosowane w maszynach i urządzeniach rolniczych, pasiecznych,− określić zasady obsługi pomp, sprężarek i układów hydraulicznych,− scharakteryzować instalację wodociągową i elektryczną w budynkach

inwentarskich i pasiecznych oraz określić sposoby ichzabezpieczania,

− scharakteryzować budowę, zasady działania, obsługi i konserwacjisilników elektrycznych oraz spalinowych stosowanychw rolnictwie i pszczelarstwie,

− scharakteryzować rodzaje, budowę i działanie siewników orazsadzarek do ziemniaków,

− scharakteryzować rodzaje maszyn stosowanych podczas zabiegówochrony roślin,

− scharakteryzować ogólną budowę i zasadę działania kombajnuzbożowego,

− określić sposoby pozyskiwania energii z niekonwencjonalnych źródeł,− określić ekonomiczne i społeczne przesłanki korzystania

z zasobów alternatywnych,− pozyskać informacje na temat sposobu i warunków zakupu sprzętu

rolniczego i pasiecznego.

2. Materiał nauczaniaPodstawowe części maszyn.Układy mechaniczne maszyn.Budowa, działanie, zastosowanie układów hydraulicznychi pneumatycznych oraz pomp.Osie, wały, łożyska, sprzęgła oraz przekładnie stosowane w maszynachi urządzeniach rolniczych.Instalacja wodociągowa i elektryczna w gospodarstwie rolnymi pasiecznym.


29

Budowa, zasady działania, obsługi i konserwacji silników elektrycznychoraz spalinowych.Rodzaje, budowa i działanie siewników oraz sadzarek do ziemniaków.Maszyny stosowane podczas zabiegów ochrony roślin.Budowa i zasada działania kombajnu zbożowego.Niekonwencjonalne źródła energii.

3. Ćwiczenia• Identyfikowanie połączeń maszyn.• Rozróżnianie urządzeń i silników elektrycznych.• Ocenianie stanu technicznego instalacji elektrycznej i źródeł światła.• Dobieranie metod zabezpieczania maszyn.• Ocenianie stanu technicznego instalacji wodociągowej

i elektrycznej.

4. Środki dydaktyczneZestawy części maszyn.Modele i eksponaty silników, maszyn oraz urządzeń rolniczychi pasiecznych.Zestawy połączeń stosowanych w narzędziach i maszynach.Katalogi sprzętu rolniczego i pasiecznego oraz części zamiennych.Foliogramy, fazogramy i przezrocza ilustrujące budowę i działaniemaszyn i urządzeń rolniczych oraz instalacji w obiektach inwentarskich.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostkiPodczas realizacji programu jednostki modułowej wskazane jest

wyjaśnienie uczniom gospodarczego znaczenia wykorzystanianowoczesnych rozwiązań techniki w produkcji rolniczej.

Konieczne jest zwrócenie uwagi na rodzaje połączeń rozłącznychi nierozłącznych stosowanych w technice rolniczej, ich właściwości,sposób wykonywania i zabezpieczania. Uczniowie powinni poznaćbudowę i zasady działania pomp, układów hydraulicznychi pneumatycznych, ponieważ występują one prawie w każdej maszynierolniczej. Należy przygotować uczniów do wykonywania czynności związanychz bezpieczną obsługą instalacji, silników i urządzeń elektrycznychwystępujących w gospodarstwie rolnym i pasiecznym. Bardzo ważne jestzwrócenie uwagi na umiejętność prawidłowego zabezpieczania instalacjielektrycznych przed przeciążeniem, zwarciem oraz zagrożeniem rażeniaprądem elektrycznym.


30

Uczniowie powinni również poznać niekonwencjonalne źródła energiioraz sposoby ich wykorzystywania w gospodarstwie rolnymi pasiecznym.

W procesie kształcenia należy stosować następujące metody nauczania:wykład informacyjny, dyskusję dydaktyczną, pokaz z objaśnieniem orazćwiczenia praktyczne.

Zajęcia należy prowadzić w grupach do 15 osób, podzielonych nazespoły 3 – 4 osobowe. Do wykonania ćwiczeń nauczyciel powinienprzygotować teksty przewodnie. Uczniowie, korzystając z pytańprowadzących, arkuszy ćwiczeniowych w tekstach przewodnich, norm,literatury zawodowej i innych źródeł informacji samodzielnie planująi wykonują ćwiczenia.

Wskazane jest prezentowanie filmów dydaktycznych oraz organizowaniewycieczek dydaktycznych do gospodarstw dysponujących nowoczesnymimaszynami i sprzętem rolniczym oraz pasiecznym.


w trakcie realizacji programu jednostki modułowej na podstawieustalonych kryteriów przedstawionych uczniom na początku zajęć.

Ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się systematyczniepodczas realizacji programu jednostki, na podstawie:− sprawdzianów ustnych i pisemnych,− testów osiągnięć szkolnych,− obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń.Oceniając poziom umiejętności uczniów szczególną uwagę należyzwrócić na: dobieranie metod zabezpieczania elementów maszyni urządzeń przed korozją, identyfikowanie połączeń maszyn, ocenianiestanu technicznego instalacji wodociągowej i elektrycznej.

W ocenie osiągnięć uczniów po zakończeniu realizacji programujednostki modułowej należy uwzględnić wyniki wszystkich sprawdzianów,testów dydaktycznych oraz poziom wykonania ćwiczeń.


31

Jednostka modułowa 321[04].O1.04Posługiwanie się dokumentacją techniczną


− sporządzić schematy i proste rysunki techniczne,− odczytać schematy i rysunki techniczne,− skorzystać z dokumentacji technicznej,− zidentyfikować symbole literowe znajdujące się na sprzęcie rolniczym

i pasiecznym.− rozróżnić podstawowe materiały stosowane w technice,− określić właściwości stali, żeliwa, aluminium, miedzi, ołowiu, drewna,

gumy, skóry, i tworzyw sztucznych,− określić zastosowanie materiałów w konstrukcji narzędzi, maszyn

oraz urządzeń rolniczych i pasiecznych.

2. Materiał nauczaniaPodstawowe zasady wykonywania rysunku technicznego.Techniki komputerowe stosowane do wykonywania rysunkówtechnicznych.Dokumentacja techniczna.Oznaczenia literowe na sprzęcie rolniczym i pasiecznym.Materiały stosowane w technice rolniczej.

3. Ćwiczenia• Wykonywanie rysunków w różnym stopniu uproszczenia.• Wykonywanie prostych rysunków z wykorzystaniem programu

komputerowego.• Odczytywanie rysunków oraz schematów.• Odczytywanie symboli literowych znajdujących się na sprzęcie

rolniczym i pasiecznym.• Identyfikowanie materiałów stosowanych w konstrukcji narzędzi,

maszyn rolniczych i pasiecznych.

4. Środki dydaktycznePrzybory do wykonywania rysunków technicznych.Specjalistyczne programy komputerowe.Dokumentacja techniczna.Zestaw materiałów konstrukcyjnych stosowanych w maszynachi sprzęcie rolniczym.


32

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostkiPodczas realizacji programu nauczania jednostki modułowej należy

zwrócić uwagę na sporządzanie i odczytywanie rysunków technicznych,wykorzystywanie programów komputerowych do wykonywania rysunkówtechnicznych, odczytywanie symboli literowych znajdujących się nasprzęcie rolniczym i pasiecznym, odczytywanie i sporządzanie rysunkóworaz szkiców prostych części maszyn i budynków inwentarskich.

Wskazane jest również zwrócenie uwagi na gospodarcze znaczeniewykorzystania nowoczesnych rozwiązań techniki w produkcji rolniczej.Realizując treści dotyczące materiałoznawstwa szczególną uwagęnależy zwrócić na materiały, z których wykonane są elementykonstrukcyjne maszyn i urządzeń rolniczych i pasiecznych. Uczniowiepowinni poznać podstawowe właściwości tych materiałów, umieć jerozpoznać oraz określić ich zastosowanie.

W procesie nauczania – uczenia się powinny być stosowanenastępujące metody nauczania: wykład informacyjny, dyskusjadydaktyczna, pokaz z objaśnieniem, metoda tekstu przewodniego orazćwiczenia praktyczne.

Zajęcia należy prowadzić w grupach do 15 osób, podzielonych nazespoły 3 – 4 osobowe.


w trakcie realizacji programu jednostki modułowej na podstawie ustalonychkryteriów.

Ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się systematyczniepodczas realizacji programu, na podstawie:− sprawdzianów ustnych i pisemnych,− testów osiągnięć szkolnych,− obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń.Oceniając umiejętności uczniów szczególną uwagę należy zwrócić na:− wykonywanie prostych rysunków z wykorzystaniem programu

komputerowego,− odczytywanie rysunków oraz schematów,− odczytywanie symboli literowych znajdujących się na sprzęcie rolniczym

i pasiecznym,− identyfikowanie materiałów stosowanych w budowie narzędzi, maszyn

rolniczych i pasiecznych.W ocenie osiągnięć uczniów po zakończeniu realizacji programu

jednostki modułowej należy uwzględnić wyniki wszystkich sprawdzianów,testów dydaktycznych oraz poziom wykonania ćwiczeń.


33

Jednostka modułowa 321[04].O1.05Stosowanie przepisów ruchu drogowego

1. Szczegółowe cele kształceniaW wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć:– określić cele i zadania przepisów ruchu drogowego,– określić akty prawne regulujące ruch drogowy,– zinterpretować przepisy ogólne zawarte w ustawie „Prawo o Ruchu

Drogowym”,– porównać zasady ogólne obowiązujące w ruchu pieszych i ruchu

pojazdów,– określić uprawnienia do kierowania ciągnikiem rolniczym, w tym

ciągnikiem rolniczym z przyczepą,– określić warunki dopuszczenia ciągnika rolniczego do ruchu oraz

warunki używania pojazdów w ruchu drogowym,– określić obowiązki właściciela ciągnika rolniczego związane

z rejestracją i badaniami technicznymi,– rozpoznać znaki i sygnały drogowe oraz określić ich znaczenie,– wyjaśnić zasady stosowania sygnałów świetlnych i dźwiękowych,– określić kolejność stosowania się uczestnika ruchu drogowego do

znaków, sygnałów i poleceń,– określić dopuszczalne prędkości dla ciągnika rolniczego bez

przyczepy i z przyczepą,– określić uprawnienia Policji w zakresie kontroli ruchu drogowego.

2. Materiał nauczaniaAkty prawne z zakresu ruchu drogowego.Ustawa „Prawo o ruchu drogowym” – przepisy ogólne.Zasady ogólne ruchu pieszych i ruchu pojazdów.Uprawnienia do kierowania ciągnikiem rolniczym.Warunki dopuszczenia ciągnika rolniczego do ruchu.Warunki używania pojazdów w ruchu drogowym.Badania techniczne ciągników rolniczych.Znaki i sygnały drogowe.Dopuszczalna prędkość ciągników rolniczych.Kontrola ruchu drogowego i uprawnienia osób kontrolujących.

3. Ćwiczenia• Rozróżnianie podstawowych pojęć zawartych w przepisach ogólnych

ustawy „Prawo o ruchu drogowym”.• Interpretowanie zasad regulujących ruch pieszych po drogach

publicznych.


34

• Rozpoznawanie oznaczeń: pojazdu uprzywilejowanego, do naukijazdy, wykonującego prace na drodze, przewożącego materiałyniebezpieczne, przewożącego dzieci i osoby niepełnosprawne.

• Rozpoznawanie znaków drogowych i określanie ich znaczenia.• Interpretowanie sygnałów drogowych.• Określanie kolejności stosowania się do znaków, sygnałów i poleceń.• Wyjaśnianie sytuacji drogowych skutkujących zatrzymaniem prawa

jazdy lub dowodu rejestracyjnego.• Analizowanie systemu punktów karnych w odniesieniu do różnych

wykroczeń drogowych.• Rozwiązywanie testów egzaminacyjnych na prawo jazdy.

4. Środki dydaktyczneZbiór aktów prawnych z zakresu ruchu drogowego i warunków używaniapojazdów.Tablice poglądowe, folie, diapozytywy, programy komputerowe, filmydydaktyczne prezentujące znaki drogowe pionowe i poziome orazsygnały drogowe.Plansze, foliogramy przedstawiające oznaczenia pojazdów: do naukijazdy, przewozu materiałów niebezpiecznych, przewożących dzieci lubmłodzież, przewożących osoby niepełnosprawne.Testy egzaminacyjne na prawo jazdy.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostkiTreści programu jednostki modułowej wynikają z ustawy „Prawo

o ruchu drogowym”. Podczas jego realizacji szczególną uwagę należyzwrócić na zagadnienia bezpośrednio związane z bezpieczeństwemruchu drogowego, jak: kolejność stosowania się uczestnika ruchu doznaków, sygnałów i poleceń, dopuszczalne prędkości jazdy, zachowaniesię kierującego pojazdem wobec pieszych.

Program należy realizować z zastosowaniem metod podającychi aktywizujących. Podczas wykonywania ćwiczeń wskazane jestwykorzystywanie filmów dydaktycznych, ilustracji, plansz, przezroczya także multimedialnych materiałów dydaktycznych w postaci programówkomputerowych dotyczących znaków i sygnałów drogowych.

Zajęcia powinny odbywać się w grupie do 15 uczniów, z podziałemna zespoły 2 – 3 osobowe podczas wykonywania ćwiczeń. Pracowniapowinna być wyposażona zgodnie ze standardem wyposażenia ośrodkaszkolenia kierowców. W przypadku korzystania z multimedialnychmateriałów dydaktycznych program powinien być realizowanyw pracowni komputerowej.


35


systematycznie przez cały czas realizacji programu jednostki, napodstawie kryteriów przedstawionych uczniom na początku zajęć.

Osiągnięcia uczniów należy oceniać na podstawie:– ustnych sprawdzianów,– pisemnych sprawdzianów,– testów osiągnięć szkolnych,– obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń. Sprawdziany ustne dotyczą bieżącej oceny pracy ucznia. Stanowiąinformację dla nauczyciela o tym, jakie zagadnienia należy powtórzyći utrwalić. Istnieje duża ilość gotowych i powszechnie dostępnych testówz „Przepisów ruchu drogowego”, co pozwala na częste sprawdzaniewiadomości i umiejętności uczniów z zastosowaniem testów orazprzyzwyczajanie ich do tej formy oceny. Po zakończeniu realizacji programu jednostki wskazane jestprzeprowadzenie testu pisemnego opracowanego z wykorzystaniemtestów egzaminacyjnych na prawo jazdy. Warunki przeprowadzeniatestu oraz kryteria oceniania powinny być takie same jak na egzaminie.


36

Jednostka modułowa 321[04].O1.06Stosowanie technik kierowania ciągnikiem rolniczymi wykonywanie czynności kontrolno-obsługowych

1. Szczegółowe cele kształceniaW wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć:– określić zakres czynności wykonywanych przed przystąpieniem do

jazdy ciągnikiem rolniczym,– wyjaśnić zasady wykonywania obsługi codziennej ciągnika

rolniczego,– zinterpretować przepisy dotyczące włączania się pojazdu do ruchu po

drogach publicznych,– wyjaśnić zasady obowiązujące podczas zmiany kierunku jazdy lub

pasa ruchu,– scharakteryzować manewry: wymijania, omijania, cofania,

wyprzedzania ciągnikiem rolniczym bez przyczepy i z przyczepą,– określić pierwszeństwo przejazdu w różnych sytuacjach drogowych,– określić zasady przewożenia osób i ładunków ciągnikiem rolniczym,– wyjaśnić zasady łączenia ciągnika z przyczepą i maszynami

rolniczymi,– zinterpretować przepisy dotyczące porządku i bezpieczeństwa ruchu

na drogach,– wyjaśnić zasady zatrzymywania i postoju ciągnika rolniczego,– określić zasady używania świateł zewnętrznych,– przewidzieć zagrożenia na drodze,– określić wpływ alkoholu i środków odurzających na sprawność

kierującego pojazdem,– dokonać analizy głównych przyczyn wypadków drogowych,– określić zasady postępowania uczestnika ruchu drogowego w razie

wypadku,– scharakteryzować metody prowadzenia reanimacji oraz zakładania

opatrunków unieruchamiających, tamujących krew.

2. Materiał nauczaniaPrzygotowanie ciągnika rolniczego do jazdy.Obsługa codzienna ciągnika rolniczego.Włączanie się pojazdu do ruchu.Zmiana kierunku jazdy lub pasa ruchu.Wymijanie, omijanie, cofanie, wyprzedzanie.Przecinanie się kierunków ruchu.Przewożenie osób i ładunków.


37

Łączenie ciągnika rolniczego z przyczepą i maszynami rolniczymi.Zasady jazdy z przyczepą.Przepisy porządkowe.Zatrzymanie i postój ciągnika rolniczego.Używanie świateł zewnętrznych pojazdu.Zagrożenia na drodze.Wpływ alkoholu i środków odurzających na sprawność kierującegopojazdem.Zasady stosowania reguły ograniczonego zaufania.Zasady zabezpieczania miejsca wypadku.Udzielanie pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach drogowych.

3. Ćwiczenia• Przygotowywanie ciągnika rolniczego do jazdy.• Identyfikowanie przyrządów do sterowania mechanizmami pojazdu

w ciągniku rolniczym.• Określanie czynności kierowcy podczas wykonywania różnych

manewrów.• Wykonywanie symulacji manewrów: włączania się do ruchu, zmiany

kierunku jazdy lub pasa ruchu, wymijania, omijania, cofania,wyprzedzania na tablicach poglądowych.

• Określanie pierwszeństwa przejazdu w przypadku przecinania siękierunków ruchu.

• Rozwiązywanie testów egzaminacyjnych na prawo jazdy.• Stosowanie procedur udzielania pierwszej pomocy osobom

nieprzytomnym.• Wykonywanie reanimacji na fantomie.• Wynoszenie osób rannych z pojazdu – symulacja.• Unieruchamianie złamanych kończyn.• Unieruchomianie osób z uszkodzeniem kręgosłupa.

4. Środki dydaktycznePlansze poglądowe przedstawiające wnętrze pojazdu samochodowego.Filmy dydaktyczne ilustrujące wykonywanie podstawowych manewrów.Programy komputerowe dotyczące symulacji zdarzeń i sytuacji nadrogach.Tablice poglądowe dotyczące pierwszeństwa przejazdu.Testy egzaminacyjne na prawo jazdy.Filmy dydaktyczne i przezrocza dotyczące zasad udzielania pierwszejpomocy.Manekin treningowy z wyposażeniem do ćwiczeń z zakresu pierwszejpomocy ofiarom wypadków drogowych.


38

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostkiTreści programu jednostki modułowej dotyczą przepisów ustawy

„Prawo o ruchu drogowym” w zakresie ruchu pojazdów - ciągnikówrolniczych. Podczas jego realizacji szczególną uwagę należy zwrócić nawykonywanie obsługi codziennej ciągnika rolniczego oraz nazagadnienia bezpośrednio związane z ruchem na drogach, jak:wykonywanie manewrów, pierwszeństwo przejazdu, bezpieczeństworuchu drogowego, pierwsza pomoc w wypadkach drogowych.

W trakcie zajęć uczniowie powinni przewidywać zagrożenia mogącewystąpić podczas jazdy ciągnikiem rolniczym, analizować przyczynywypadków oraz formułować wnioski dotyczące ograniczania ich liczby.

Program jednostki modułowej powinien być realizowany metodądyskusji dydaktycznej, ćwiczeń praktycznych oraz pokazuz objaśnieniem. Wskazane jest stosowanie programów komputerowychoraz filmów dydaktycznych dotyczących wykonywania podstawowychmanewrów oraz zasad udzielania pierwszej pomocy. W procesienauczania-uczenia się należy wykorzystać wiadomości i umiejętnościopanowane przez uczniów podczas realizacji programu jednostkimodułowej „Stosowanie przepisów ruchu drogowego”.

Podczas realizacji treści dotyczących udzielania pierwszej pomocyosobom poszkodowanym w wypadkach drogowych szczególną uwagęnależy zwrócić na kształtowanie umiejętności praktycznych.Zaproponowane w programie ćwiczenia należy przeprowadzićindywidualnie lub w 2-3 osobowych grupach. Nauczyciel powinienokreślić wpływ alkoholu i narkotyków na organizm człowieka orazzwiązane z tym zagrożenia dla ruchu drogowego, a także przedstawićuczniom wykaz leków, po zażyciu których jest zabronione kierowaniepojazdem.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięćedukacyjnych uczniaSprawdzenie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się

systematycznie, na podstawie kryteriów przedstawionych na początkuzajęć. Kryteria oceniania powinny dotyczyć poziomu oraz zakresuopanowania przez uczniów umiejętności wynikających ze szczegółowychcelów kształcenia.

Podczas realizacji programu nauczania osiągnięcia uczniówproponuje się oceniać na podstawie:– sprawdzianów ustnych,– sprawdzianów pisemnych,– testów osiągnięć szkolnych,– obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń.


39

Wiedzę niezbędną do wykonywania ćwiczeń można sprawdzićpodczas dyskusji lub pogadanki dydaktycznej.

Umiejętności praktyczne proponuje się sprawdzać podczasobserwacji czynności ucznia w trakcie wykonywania ćwiczeń.Obserwując pracę ucznia szczególną uwagę należy zwrócić na:– identyfikowanie w ciągniku rolniczym przyrządów kontrolnych

i służących do sterowania pojazdem,– określanie czynności obsługi codziennej ciągnika rolniczego,– przygotowanie ciągnika rolniczego do jazdy,– udzielanie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach

drogowych.Sprawdziany ustne dotyczą bieżącej oceny pracy ucznia. Stanowią

informację dla nauczyciela o tym, jakie zagadnienia należy powtórzyći utrwalić. Istnieje duża ilość gotowych i powszechnie dostępnych testówdotyczących manewrów drogowych i pierwszeństwa przejazdu orazudzielania pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach, co pozwalana częste sprawdzanie wiadomości i umiejętności uczniów orazprzyzwyczajanie ich do tej formy oceniania. Po zakończeniu realizacji programu jednostki wskazane jestprzeprowadzenie testu opracowanego z wykorzystaniem testówegzaminacyjnych na prawo jazdy. Warunki przeprowadzenia testu orazkryteria oceny powinny być takie same jak na egzaminie.


40

Moduł 321[04].Z1Produkcja roślinna


− charakteryzować rośliny uprawne i określać ich znaczeniegospodarcze,

− rozpoznawać nasiona i fazy rozwojowe roślin uprawnych,− projektować przykładowe zmianowania i płodozmian,− planować oraz wykonywać zabiegi uprawowe, nawożenie i zabiegi

ochrony roślin,− określać zagrożenia środowiska powodowane przez niewłaściwe

stosowanie nawozów i pestycydów,− dobierać maszyny i urządzenia do prac związanych z produkcją

roślin,− organizować i wykonywać prace składające się na technologie

produkcji roślin uprawnych zgodnie z zasadami Zwykłej DobrejPraktyki Rolniczej,

− posługiwać się podstawowym sprzętem, maszynami i urządzeniamirolniczymi,

− korzystać z nowoczesnych źródeł informacji dotyczących technologiiprodukcji roślin,

− przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, bezpieczeństwazdrowotnego żywności, ochrony przeciwpożarowej i ochronyśrodowiska.



321[04].Z1.01 Planowanie zmianowania roślini płodozmianów 42

321[04].Z1.02 Użytkowanie sprzętu rolniczego 42321[04].Z1.03 Wykonywanie zabiegów agrotechnicznych 72321[04].Z1.04 Organizacja produkcji roślinnej 96321[04].Z1.05 Określanie zasobów bazy pożytkowej 72

Razem 324


41


321[04].Z1Produkcja roślinna

321[04].Z1.01Planowanie zmianowania

roślin i płodozmianów

321[04].Z1.04Organizacja produkcji roślinnej

321[04].Z1.02Użytkowanie sprzętu

rolniczego

321[04].Z1.03Wykonywanie zabiegów

agrotechnicznych

321[04].Z1.05Określanie zasobów bazy

pożytkowej


42

4. LiteraturaBuliński J., Miszczak M.: Podstawy mechanizacji rolnictwa. WSiP,Warszawa 1996Dąbrowski A.: Podstawy techniki w przemyśle spożywczym. WSiP,Warszawa 1999Foryma M., Kryński K.: Technologie produkcji roślinnej. Hortpress,Warszawa 1995Gawrońska A.: Podstawy produkcji roślinnej. Cz. 1 i 2. Hortpress,Warszawa 1996Jabłoński B.: Potrzeby zapylania i wartość pszczelarska owadopylnychroślin uprawnych. Oddział Pszczelnictwa ISiK, Puławy 1997Majewski Z., Kuczewski J.: Podstawy eksploatacji maszyn rolniczych.WSiP, Warszawa 1995Praca zbiorowa: Praktyczne podstawy ochrony roślin. KCDRRiOW,Poznań 1999Praca zbiorowa: Podstawy produkcji roślinnej. PWRiL, Warszawa 1999Praca zbiorowa: Produkcja i pozyskiwanie surowców roślinnych. Format-AB, Warszawa 1998Skrobacki A.: Pojazdy rolnicze. Warszawa 1996Suwara I.: Podstawy produkcji roślinnej. WSiP, Warszawa 1998Waszkiewicz Cz., Kuczewski J.: Maszyny rolnicze. Cz. 1. Maszynyi urządzenia do produkcji roślinnej. WSiP, Warszawa 1998Czasopisma:Plon,Farmer,Top Agrar Polska,Agrotechnika,Ochrona Roślin,Szkółkarstwo.



43

Jednostka modułowa 321[04].Z1.01Planowanie zmianowania roślin i płodozmianów1. Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć:− określić gospodarcze znaczenie roślin rolniczych− wyjaśnić podstawowe pojęcia z zakresu zmianowania,− określić cechy charakterystyczne grup i gatunków roślin uprawnych,− rozpoznać rośliny uprawne w różnych fazach rozwojowych,− scharakteryzować przyrodnicze, techniczne i ekonomiczne czynniki

zmianowania,− dobrać stanowiska do uprawy roślin,− wyjaśnić wpływ zmianowania roślin na ograniczenie degradacji gleb,

zachwaszczenie oraz rozwój chorób i szkodników,− określić wartość przedplonową i następczą ważniejszych grup roślin,− zaprojektować zmianowanie roślin.

2. Materiał nauczaniaGospodarcze znaczenie roślin rolniczych.Grupy i gatunki roślin uprawnych.Czynniki zmianowania.Zasady układania zmianowania.Rodzaje płodozmianów.

3. Ćwiczenia• Określanie znaczenie gospodarczego wybranych grup roślin

uprawnych, ze szczególnym zwróceniem uwagi na rośliny uprawianew regionie.

• Rozpoznawanie roślin zbożowych, okopowych, przemysłowychi pastewnych.

• Projektowanie zmianowania i płodozmianów.• Obliczanie struktury zasiewów w gospodarstwie.

4. Środki dydaktycznePlansze i foliogramy przedstawiające rodzaje płodozmianów.Filmy dydaktyczne dotyczące płodozmianów klasycznychi uproszczonych.Program komputerowy AGRONOM 2.1Karty pól.


44

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostkiPodczas realizacji programu jednostki modułowej należy wykorzystać

umiejętności uczniów nabyte w trakcie realizacji programu jednostekmodułowych: 321[04].O1.02 Charakteryzowanie produkcji roślinneji zwierzęcej oraz jednostki 321[04].Z1.02 Wykonywanie zabiegówagrotechnicznych. W procesie nauczania – uczenia się szczególnieważne jest opanowanie przez uczniów umiejętności dobierania miejsci stanowisk dla roślin oraz planowania następstwa kolejnych roślin.

W procesie dydaktycznym zaleca się stosowanie następującychmetod nauczania: wykładu informacyjnego, dyskusji dydaktycznej,pokazu z instruktażem, metody projektów, tekstu przewodniego orazćwiczeń praktycznych. Szczególnie wskazana do planowania własnychrozwiązań w zakresie sporządzania zmianowania i płodozmianów jestmetoda projektów. Nauczyciel kontroluje przebieg realizacji projektu orazudziela konsultacji w zakresie planowanych rozwiązań technicznychi organizacyjnych dotyczących układania zmianowania i płodozmianów.Pracownia powinna być wyposażona w zestawy komputerowez zainstalowanymi programami graficznymi wspomagającymiprojektowanie rozwiązań w zakresie doboru pól, edytorami tekstu.

Zajęcia należy prowadzić w grupach do 15 osób, podzielonych nazespoły 3 – 4 osobowe. Do wykonania ćwiczeń nauczyciel powinienprzygotować teksty przewodnie. Uczniowie, korzystając z pytańprowadzących, arkuszy ćwiczeniowych w tekstach przewodnich, norm,aktów prawnych, literatury zawodowej i innych źródeł informacjisamodzielnie planują i wykonują ćwiczenia.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięćedukacyjnych uczniaPodczas realizacji programu jednostki modułowej należy oceniać

osiągnięcia uczniów w zakresie wyodrębnionych szczegółowych celówkształcenia. Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinnoodbywać się przez cały czas realizacji programu jednostki modułowej,według kryteriów przedstawionych uczniom na początku zajęć.

Sprawdzania i oceniania osiągnięć edukacyjnych uczniów należydokonywać za pomocą:− sprawdzianów ustnych,− sprawdzianów pisemnych,− testów osiągnięć szkolnych,− sprawdzianów umiejętności praktycznych.

Oceniając wypowiedzi ustne należy wziąć pod uwagę:stosowanie terminologii z zakresu zmianowania i płodozmianów,merytoryczną jakość wypowiedzi, poprawność językową.


45

W testach osiągnięć szkolnych należy uwzględnić zadania zamkniętei otwarte.

Umiejętności praktyczne należy oceniać podczas obserwacji czynnościuczniów w trakcie wykonywania ćwiczeń, zwracając uwagę na:− dobieranie roślin do zmianowania,− układanie płodozmianów,− rozpoznawanie roślin uprawnych w różnych fazach rozwojowych,− ocenianie wartości przedplonowej i następczej ważniejszych grup roślin.

W ocenie końcowej osiągnięć uczniów, po zakończeniu realizacjiprogramu jednostki modułowej, należy uwzględnić wyniki sprawdzianów,testów osiągnięć szkolnych, poziomu wykonania ćwiczeń orazprezentowane projekty.


46

Jednostka modułowa 321[04].Z1.02Użytkowanie sprzętu rolniczego

1. Szczegółowe cele kształceniaW wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć:− dobrać maszyny i narzędzia do uprawy roli,− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy podczas

użytkowania maszyn rolniczych i narzędzi,− zastosować zasady obsługi i regulacji rozsiewaczy do nawozów

mineralnych i roztrząsaczy obornika,− zastosować zasady obsługi siewników oraz sadzarek do ziemniaków,− określić potrzebę ochrony roślin uprawnych,− zastosować zasady obsługi maszyn do siewu, sadzenia i ochrony

roślin,− dobrać technikę zbioru zboża i sposobu zagospodarowania słomy,− rozróżnić podstawowe zespoły pojazdów i ich funkcje,− sprawdzić instalację elektryczną pojazdu i przyczepy,− zastosować zasady agregatownia maszyn do produkcji roślinnej,− przygotować do pracy, obsłużyć i dokonać konserwacji podstawowych

maszyn i urządzeń stosowanych w produkcji roślinnej.

2. Materiał nauczaniaMechanizacja prac w produkcji roślinnej.Podstawy eksploatacji maszyn do produkcji roślinnej.Agregatowanie maszyn do produkcji roślinnej.Pojazdy stosowane w rolnictwie.Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy podczas użytkowania maszynrolniczych i narzędzi.

3. Ćwiczenia• Dobieranie zespołów roboczych narzędzi i maszyn do prac polowych.• Wykonywanie podstawowych prac polowych z wykorzystaniem

maszyn rolniczych.• Dobieranie mocy ciągnika do agregatu uprawowego.• Obliczanie rozstawu redlic oraz długość wskaźników i znaczników.• Dobieranie środków do mycia i konserwacji elementów maszyn

i urządzeń rolniczych.• Sprawdzanie technicznej sprawności opryskiwaczy z zastosowaniem

wody.


47

4. Środki dydaktyczneMaszyny i zespoły maszyn.Przekroje, modele i atrapy stosowanych w rolnictwie pojazdów, maszyni narzędzi oraz ich części.Foliogramy, fazogramy i przezrocza ilustrujące budowę i działaniesprzętu rolniczego.Filmy dydaktyczne przedstawiające pracę silnika spalinowegoi poszczególnych mechanizmów podwozia ciągnika oraz procesymechanizacji prac w produkcji roślinnej.Programy komputerowe dotyczące wykonywania prac związanychz produkcją roślin.Instrukcje obsługi sprzętu rolniczego.Dokumentacja techniczna sprzętu rolniczego.


użytkowania sprzętu do produkcji roślinnej. Uczniowie powinni poznaćnarzędzia i maszyny stosowane w pracach polowych, ich ogólną budowęi działanie, zasady doboru i przygotowania do pracy oraz zasady obsługi,konserwacji i przechowywania. Najwięcej uwagi powinno się poświęcićmechanizacji prac na plantacjach roślin powszechnie uprawianych orazcharakterystyce narzędzi i maszyn wykorzystywanych do tych prac.Podczas realizacji programu jednostki należy zwrócić uwagę na budowęi obsługę układu hydraulicznego i pneumatycznego przyczep orazokreślić usterki jakie mogą wystąpić w urządzeniach transportowych,a także sposoby ich usuwania. Należy też podkreślić wpływ eksploatacjina trwałość i niezawodność maszyn i urządzeń oraz koniecznośćprzestrzegania zasad racjonalnego użytkowania, obsługi, konserwacjii przechowywania sprzętu rolniczego.

W pracy nauczyciela powinny znaleźć zastosowanie następującemetody nauczania: wykład informacyjny, dyskusja dydaktyczna, pokazz objaśnieniem, pokaz z instruktażem oraz ćwiczenia praktyczne.

Zajęcia należy prowadzić w grupach do 15 osób, podzielonych na3 - 4 osobowe zespoły.

Do wykonania ćwiczeń nauczyciel powinien przygotować tekstyprzewodnie. Uczniowie, korzystając z pytań prowadzących, arkuszyćwiczeniowych w tekstach przewodnich, norm, literatury zawodoweji innych źródeł informacji, samodzielnie planują i wykonują ćwiczenia.

Wskazane jest prezentowanie filmów dydaktycznych orazorganizowanie wycieczek dydaktycznych, których celem będzie poznaniemaszyn rolniczych.


48


w trakcie realizacji programu jednostki modułowej na podstawieustalonych kryteriów przedstawionych uczniom na początku zajęć.

Ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się systematyczniepodczas realizacji programu nauczania, na podstawie:− sprawdzianów ustnych i pisemnych,− obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania zadań. Sprawdziany ustne i pisemne powinny dotyczyć stosowaniawiadomości w sytuacjach typowych i problemowych. Należy zwracaćuwagę na sposób operowania wiedzą merytoryczną, jakość wypowiedzi,właściwe stosowanie pojęć technicznych oraz poprawnośćwnioskowania.Podczas obserwacji czynności uczniów w trakcie wykonywania ćwiczeń

należy zwracać uwagę na:− dobieranie zespołów roboczych narzędzi i maszyn do prac polowych,− obliczanie rozstawu redlic oraz długości wskaźników i znaczników,− dobieranie mocy ciągnika do agregatu uprawowego,− agregatowanie maszyn do produkcji roślinnej,− dobieranie środków do mycia i konserwacji elementów maszyn

i urządzeń rolniczych,− identyfikowanie uszkodzeń w środkach transportowych,− analizowanie dokumentacji technicznej.

W ocenie osiągnięć uczniów po zakończeniu realizacji programujednostki modułowej należy uwzględnić wyniki wszystkich metodsprawdzania zastosowanych przez nauczyciela.


49

Jednostka modułowa 321[04].Z1.03Wykonywanie zabiegów agrotechnicznych


− określić cele i zadania uprawy roli,− scharakteryzować rodzaje zabiegów uprawowych i doprawiających

rolę,− dobrać rodzaje uprawek i połączyć je w zespoły,− określić alternatywne metody uprawy roli,− określić różnice w konwencjonalnym i ekologicznym sposobie uprawy

roli,− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy podczas

wykonywania zabiegów uprawowych,− określić znaczenie wykonywania zabiegów melioracyjnych,− określić sposoby regulacji stosunków wodnych na gruntach ornych

i użytkach zielonych,− określić wpływ zabiegów melioracyjnych na kształtowanie krajobrazu,− ocenić funkcjonowanie urządzeń wodno-melioracyjnych,− wyjaśnić rolę nawożenia w rolnictwie konwencjonalnym

i ekologicznym,− określić wpływ poszczególnych składników pokarmowych na wzrost,

rozwój i plonowanie roślin,− zdefiniować pojęcia: efektywność, produktywność, wymagania

pokarmowe i potrzeby nawozowe roślin,− wymienić rodzaje nawozów organicznych i określić ich wartość,− scharakteryzować przemiany zachodzące w nawozach organicznych

w czasie przechowywania ich w glebie,− określić zasady stosowania nawozów organicznych,− określić zagrożenia wynikające z nieumiejętnego stosowania

nawozów organicznych,− określić grupy nawozów mineralnych na podstawie ich składu

chemicznego,− scharakteryzować nawozy mineralne, ich właściwości, stosowanie

i oddziaływanie na rośliny i glebę,− zaplanować nawożenie mineralne korzystając z zaleceń nawozowych

stacji chemiczno-rolniczej i map zasobności gleb,− przeliczyć masę nawozową na czysty składnik i odwrotnie,− określić możliwości mieszania nawozów,− zastosować nawozy organiczne i mineralne,


50

− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochronyprzeciwpożarowej podczas transportu, przechowywaniai stosowania nawozów mineralnych,

− wyjaśnić znaczenie ochrony roślin w rolnictwie konwencjonalnymi ekologicznym,

− określić czynniki chorobotwórcze roślin,− sklasyfikować grupy szkodników roślin uprawnych,− sklasyfikować chwasty i określić ich szkodliwość,− zaplanować i zastosować metody zapobiegania i zwalczania chorób,

szkodników i chwastów,− pogrupować i scharakteryzować pestycydy,− scharakteryzować techniki stosowania i przechowywania

pestycydów,− scharakteryzować mechanizmy samoregulacji w przyrodzie i ich

znaczenie w ochronie roślin,− określić zasady przygotowania i zastosowania preparatów

biologicznych w rolnictwie ekologicznym.

2. Materiał nauczaniaUprawa roli.Zabiegi melioracyjne.Nawożenie roślin uprawnych.Ochrona roślin uprawnych.Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące wykonywaniazabiegów agrotechnicznych.

3. Ćwiczenia• Projektowanie zespołu uprawek w konwencjonalnej i ekologicznej

uprawie roli.• Konserwowanie urządzeń wodno-melioracyjnych.• Rozpoznawanie objawów niedoboru i nadmiaru składników

mineralnych na okazach roślin.• Planowanie terminów wykonywania zabiegów uprawowych pod

określone rośliny.• Rozpoznawanie nawozów mineralnych i organicznych.• Planowanie nawożenia organicznego, obliczanie składu chemicznego

i wartości obornika, kompostu, gnojówki i gnojowicy.• Przeliczanie czystego składnika na masę towarową nawozu

i odwrotnie.• Rozpoznawanie najczęściej występujących chwastów oraz dobieranie

metod ich zwalczania.• Obliczanie dawek preparatów stosowanych w ochronie roślin.


51

4. Środki dydaktyczneZestawy nawozów mineralnych.Atlas chorób, szkodników i chwastów roślin uprawnych.Środki ochrony roślin.Zestawy nasion roślin uprawnych.Filmy dydaktyczne przedstawiające urządzenia melioracyjne, wpływmelioracji na środowisko naturalne oraz rodzaje orki.Zestawy narzędzi do uprawy gleby, nawożenia, ochrony roślin i zbioru.Instrukcje obsługi maszyn i narzędzi rolniczych.Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące zabiegówagrotechnicznych.


umiejętności uczniów nabyte w trakcie realizacji programu jednostekmodułowych: 321[04].O1.02 Charakteryzowanie produkcji roślinneji zwierzęcej oraz 321[04].Z1.01 Użytkowanie sprzętu rolniczego.W procesie dydaktycznym należy zwrócić uwagę na wpływ poszczególnychzabiegów uprawowych na glebę, wzrost, rozwój oraz plonowanie roślin.Uczniowie powinni umieć dobrać sposób uprawy do rodzaju gleby orazzaplanować uprawę roli w gospodarstwie ekologicznym.

Należy wyjaśnić wpływ makro- i mikroelementów na wzrost, rozwóji plonowanie roślin uprawnych. Podczas realizacji treści dotyczącychnawozów organicznych konieczne jest zwrócenie uwagi na ich skład,wartość oraz zasady i warunki przechowywania i stosowania.

W procesie kształcenia należy zwrócić uwagę na podziałi charakterystykę nawozów mineralnych, uczniowie powinni poznać procesyich przyswajania oraz wpływ na wegetację i plonowanie roślin uprawnych.Niezbędne jest również nabycie przez uczniów umiejętnościprzechowywania i stosowania nawozów mineralnych według zasad ZwykłejDobrej Praktyki Rolniczej oraz wytycznych zawartych w DyrektywieAzotanowej.

Należy zwrócić uwagę na zagrożenie środowiska powodowanenieprawidłowym stosowaniem nawozów mineralnych oraz środków ochronyroślin. Wskazane jest uświadomienie uczniom, że decyzjao zastosowaniu chemicznych środków ochrony roślin może zostać podjętawówczas, kiedy efektywność metod biologicznych i agrotechnicznych niejest wystarczająca. W trakcie realizacji treści dotyczących ochrony roślinnależy uwzględnić najnowsze informacje z poradników ochrony roślin.

Realizacja programu jednostki modułowej wymaga stosowanianastępujących metod nauczania: wykładu informacyjnego, pokazu


52

z objaśnieniem, pokazu z instruktażem, tekstu przewodniego i ćwiczeńpraktycznych.

Każdy uczeń powinien mieć możliwość samodzielnego posługiwania sięsprzętem rolniczym, stosowanym podczas wykonywania zabiegówagrotechnicznych. Ćwiczenia w terenie należy prowadzić w grupach do 15osób, podzielonych na zespoły 2 – 3 osobowe.

W trakcie ćwiczeń należy zwrócić uwagę na właściwy dobór sprzęturolniczego, umiejętność posługiwania się nim oraz dokładność wykonywaniazabiegów agrotechnicznych. Po wykonaniu każdego ćwiczenia uczniowiepowinni samodzielnie ocenić poprawność wykonanego zadania.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięćedukacyjnych uczniaSprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się przez

cały czas realizacji jednostki modułowej na podstawie ustalonych kryteriówoceniania.

Do sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów proponuje sięstosować:− sprawdziany ustne i pisemne,− testy osiągnięć szkolnych.

Sprawdzanie umiejętności praktycznych może odbywać się podczasobserwacji czynności ucznia w trakcie wykonywania ćwiczeń.W procesie oceniania należy zwrócić uwagę na:− dobieranie zabiegów uprawowych i doprawiających rolę,− przygotowanie i stosowanie preparatów biologicznych w rolnictwie

ekologicznym,− posługiwanie się sprzętem rolniczym,− przeliczanie masy nawozowej na czysty składnik i odwrotnie,− wykonywanie zabiegów konserwacyjnych urządzeń melioracyjnych,− przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy podczas

stosowania środków ochrony roślin.W końcowej ocenie osiągnięć uczniów należy uwzględnić wyniki

wszystkich sprawdzianów oraz poziom wykonania ćwiczeń.


53

Jednostka modułowa 321[04].Z1.04Organizacja produkcji roślinnej

1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć:

− określić znaczenie gospodarcze zbóż, roślin okopowych, gryki,rzepaku oraz roślin motylkowych,

− scharakteryzować właściwości biologiczne zbóż,− określić wymagania przyrodnicze zbóż,− zaplanować uprawę roli pod zboża,− zaplanować nawożenie gleby pod zboża, ilość wysiewu nasion

i zabiegi ochronne,− wykonać podstawowe zabiegi pielęgnacyjne upraw zbóż,− zaplanować i zorganizować zbiór zbóż,− scharakteryzować cechy morfologiczne roślin okopowych,− określić wymagania klimatyczne i glebowe ziemniaków,− scharakteryzować wybrane odmiany ziemniaków i buraków,− określić sposoby uprawy roli pod produkcję roślin okopowych,− zaplanować nawożenie gleby pod ziemniaki i buraki,− scharakteryzować cechy sadzeniaków i materiału siewnego buraków,− dobrać techniki i sprzęt do sadzenia i siewu,− zastosować sposoby pielęgnacji upraw ziemniaków i buraków,− dobrać maszyny i urządzenia do wykonania zabiegów uprawowych,

pielęgnacyjnych i zbioru roślin okopowych,− określić wymagania przyrodnicze gryki,− opracować projekt uprawy roli pod grykę,− zaplanować nawożenie i sposoby pielęgnacji gryki,− wykorzystać grykę jako bazę pożytkową,− zorganizować zbiór i przechowywanie nasion gryki,− określić właściwości rzepaku ozimego,− scharakteryzować wymagania klimatyczne, glebowe, stanowisko

rzepaku ozimego,− zaplanować sposoby uprawy roli pod uprawę rzepaku ozimego,− zaplanować nawożenie rzepaku ozimego dostosowane do

stanowiska,− dobrać parametry siewu rzepaku ozimego,− wykonać zabiegi pielęgnacyjne i ochronne rzepaku,− rozpoznać szkodniki, choroby i chwasty rzepaku ozimego,− ocenić porę kwitnienia plantacji rzepaku,− określić zasady i sposoby zbioru oraz metody dosuszania rzepaku

ozimego,


54

− scharakteryzować zasady uprawy wybranych roślin motylkowych,− określić właściwości biologiczne roślin motylkowych,− zaplanować uprawę roślin motylkowych,− dobrać właściwe parametry siewu dla roślin motylkowych,− wykonać podstawowe zabiegi pielęgnacyjne i ochronne roślin

motylkowych,− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

środowiska oraz bezpieczeństwa zdrowotnego żywności podczasuprawy roślin.

2. Materiał nauczaniaProdukcja zboża ozimego i jarego.Produkcja ziemniaka i buraka.Produkcja rzepaku ozimego.Produkcja roślin motylkowych.Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony środowiska orazbezpieczeństwa zdrowotnego żywności dotyczące uprawy roślin.

3. Ćwiczenia• Określanie cech morfologicznych zbóż.• Rozpoznawanie zbóż w różnych fazach rozwojowych oraz ich nasion.• Planowanie nawożenia i zabiegów ochrony roślin zbóż.• Rozpoznawanie najczęściej występujących chorób, szkodników

i chwastów w zbożach.• Określanie cech morfologicznych roślin okopowych.• Rozpoznawanie najczęściej występujących chorób i szkodników roślin

okopowych i określanie sposobów zapobiegania i zwalczania.• Rozpoznawanie chwastów roślin przemysłowych.• Rozpoznawanie cech morfologicznych roślin motylkowych.• Obliczanie kosztów wykonania zabiegów i opłacalności produkcji

wybranej rośliny uprawnej.

4. Środki dydaktycznePlansze i foliogramy przedstawiające choroby, szkodniki i chwasty.Kolekcja różnych gatunków zbóż oraz chwastów występujących nanaszych polach.Filmy dydaktyczne dotyczący technologii produkcji roślin uprawnych.Programy komputerowe do obliczania kosztów produkcji roślinuprawnych.Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony środowiska orazbezpieczeństwa zdrowotnego żywności dotyczące uprawy roślin.


55


umiejętności uczniów nabyte w trakcie realizacji programu jednostekmodułowych: 321[04].O1.02 Charakteryzowanie produkcji roślinneji zwierzęcej, 321[04].Z1.01 Planowanie zmianowania roślini płodozmianów oraz 321[04].Z1.03 Wykonywanie zabiegówagrotechnicznych.

W procesie dydaktycznym zaleca się stosować następujące metodynauczania: wykład informacyjny, dyskusję dydaktyczną, pokazz instruktażem, metodę projektów, tekstu przewodniego oraz ćwiczeńpraktycznych. Szczególnie wskazana jest metoda projektów, doplanowania produkcji wybranych roślin.

Należy podkreślić, że w każdym gospodarstwie rolnym bardzo ważnejest prowadzenie dokumentacji i szczegółowych zapisów dotyczącychprodukcji roślinnej, które pozwalają zidentyfikować pochodzenieproduktu oraz sprawdzić, czy żywność, bądź surowiec wytworzonyw gospodarstwie, przeznaczony do dalszego przetwórstwa, nie stanowizagrożenia dla zdrowia konsumenta. W ramach ćwiczeń wskazane jestobliczanie kosztów i opłacalności uprawy roślin.

Zajęcia dydaktyczne należy prowadzić w gospodarstwie rolnym orazw pracowni wyposażonej w sprzęt rolniczy, literaturę zawodową, normyi akty prawne. Pracownia powinna być również wyposażona w zestawykomputerowe z edytorami tekstu i arkuszami kalkulacyjnymi.


Podczas realizacji programu uczniowie powinni opracować projektydotyczące planowania i organizacji prac składających na technologięwybranej produkcji rośliny zbożowej, okopowej, i pastewnej,zaproponować optymalne rozwiązania z uwzględnieniem standardówjakościowych oraz bezpieczeństwa zdrowotnego żywności.

Nauczyciel kontroluje przebieg realizacji projektu oraz udzielakonsultacji w zakresie planowanych rozwiązań technicznychi organizacyjnych.


osiągnięcia uczniów w zakresie wyodrębnionych szczegółowych celówkształcenia. Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno


56

odbywać się przez cały czas realizacji programu jednostki modułowejwedług ustalonych kryteriów, na podstawie:− sprawdzianów ustnych i pisemnych,− obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania zadań.

Podczas oceniania sprawdzianów ustnych i pisemnych należyzwracać uwagę na sposób operowania wiedzą, merytoryczną jakośćwypowiedzi, właściwe stosowanie pojęć oraz poprawność wnioskowania.

Podczas obserwacji czynności uczniów wykonywanych w trakciećwiczeń należy zwrócić uwagę na:− dobieranie narzędzi i maszyn do uprawy roślin,− dobieranie środków ochrony roślin,− dobieranie stanowiska do uprawy,− dobór nawożenia organicznego i mineralnego,− obliczanie kosztów wykonania zabiegów i opłacalności produkcji

wybranej rośliny uprawnej,− prowadzenie dokumentacji i szczegółowych zapisów dotyczących

produkcji roślinnej.W ocenie końcowej osiągnięć uczniów, po zakończeniu realizacji

programu jednostki modułowej, należy uwzględnić wyniki sprawdzianów,testów osiągnięć szkolnych, poziom wykonania ćwiczeń oraz prezentacjeprojektów.


57

Jednostka modułowa 321[04].Z1.05Określanie zasobów bazy pożytkowej

1. Szczegółowe cele kształceniaW wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć:− określić rolę pszczół w zapylaniu roślin,− określić przystosowanie kwiatów do wabienia owadów,− scharakteryzować warunki decydujące o atrakcyjności roślin dla

pszczół,− ocenić wartość pszczelarską roślin pyłkodajnych,− scharakteryzować warunki występowania pożytków spadziowych,− dokonać prognoz pożytków spadziowych,− wskazać sposoby polepszania bazy pożytkowej,− scharakteryzować sposoby wegetatywnego rozmnażania roślin,− przygotować sadzonki wegetatywne roślin do wysadzenia,− zaplanować założenie szkółki roślin sadowniczych,− wykonać szczepienie roślin sadowniczych różnymi sposobami,− zaplanować i wykonać właściwe zabiegi pielęgnacyjne,− uformować koronę drzew i krzewów,− zaplanować nasadzanie roślin miododajnych,− scharakteryzować czynniki wpływające na wartość pszczelarską

roślin,− określić różnice w uprawie określonych roślin,− scharakteryzować wymagania przyrodnicze i glebowe roślin

specjalnie uprawianych dla pszczół,− zaplanować terminy zapylania wybranych upraw przez pszczoły,− scharakteryzować technologię uprawy roślin zielarskich,− zaplanować nawożenie, ochronę i właściwe zabiegi pielęgnacyjne

w sadach i jagodnikach,− określić znaczenie i cel prowadzenia plantacji nasiennych,− scharakteryzować wybrane plantacje nasienne,− zaplanować wykorzystanie plantacji nasiennych przez pszczoły,− zaplanować zbiór i przechowywanie nasion,− określić rośliny miododajne występujące w poszczególnych

zbiorowiskach i zaplanować wykorzystanie ich przez pszczoły,− obliczyć zasobność naturalnych zbiorowisk pod względem wartości

pszczelarskiej,− ocenić fazy fenologiczne roślin kwitnących w naturalnych

zbiorowiskach,− zaplanować terminy zapylania roślin uprawnych w poszczególnych

porach sezonu,


58

− zaplanować terminy zapylania roślin różniących się atrakcyjnościąkwiatów dla pszczół.

2. Materiał nauczaniaPożytki nektarowe w Polsce.Pożytki spadziowe w Polsce.Rozmnażanie roślin.Rośliny miododajne uprawne.Rośliny miododajne dziko rosnące.Organizacja zapylania roślin uprawnych.

3. Ćwiczenia• Rozpoznawanie nasion roślin miododajnych.• Przygotowywanie sadzonek wegetatywnych.• Przygotowywanie materiału do szczepienia roślin sadowniczych

i wykonywanie szczepień.• Sadzenie roślin na wyznaczonych miejscach.• Cięcie drzew i krzewów miododajnych.• Określanie ilości wysiewu roślin miododajnych.• Określanie pory kwitnienia roślin miododajnych.• Rozpoznawanie wybranych gatunków roślin uprawianych specjalnie

dla pszczół.• Rozpoznawanie roślin zielarskich.• Rozpoznawanie gatunków i odmian roślin uprawianych w sadach

i jagodnikach.• Określanie liczby rodzin pszczelich potrzebnych do zapylenia

wybranych upraw roślin.

4. Środki dydaktycznePlansze i foliogramy przedstawiające metody rozmnażania i cięcia roślinsadowniczych.Zestawy nasion roślin miododajnych.Filmy dydaktyczne przedstawiające rośliny pożytkowe, pożytkispadziowe, cięcie drzew owocowych.Kalendarz kwitnienia roślin miododajnych.


umiejętności uczniów ukształtowane podczas realizacji programujednostki 321[04].O1.02 Charakteryzowanie produkcji roślinnej.

W procesie dydaktycznym zaleca się stosować następujące metodynauczania: wykład informacyjny, dyskusję dydaktyczną, pokaz


59

z instruktażem, tekst przewodni, metodę projektów oraz ćwiczeniapraktyczne. Metoda projektów szczególnie wskazana jest do planowaniawykorzystania pożytków nektarowych i spadziowych.

Realizując program jednostki modułowej należy podkreślić znaczenieroślin miododajnych jako źródła nektaru. Istotne jest zwrócenie uwagi nawpływ poszczególnych czynników klimatycznych na wzrost, rozwóji nektarowanie roślin. Należy kształtować umiejętność określania wpływupogody na bazę pożytkową oraz wpływu warunków siedliskowych nanektarowanie roślin. Umiejętności planowania i prowadzeniaracjonalnego wykorzystania bazy pożytkowej będą przydatneuczniom w przyszłości podczas prowadzenia wędrownej gospodarkipasiecznej.

Zajęcia dydaktyczne należy prowadzić w sadzie, ogródkubotanicznym, lesie, na nieużytkach oraz w pracowni wyposażonejw sprzęt ogrodniczy, literaturę zawodową i normy.

Zajęcia należy prowadzić w grupach do 15 osób, podzielonych nazespoły 3 – 4 osobowe. Do wykonania ćwiczeń nauczyciel powinienprzygotować teksty przewodnie. Uczniowie, korzystając z pytańprowadzących, arkuszy ćwiczeniowych w tekstach przewodnich, norm,literatury zawodowej i innych źródeł informacji samodzielnie planująi wykonują ćwiczenia.



W procesie oceniania umiejętności uczniów szczególną uwagę należyzwracać na: rozpoznawanie ważniejszych roślin miododajnych, analizowanie występowania pożytków spadziowych, organizowanie zapylania roślin uprawnych, określanie rodzajów roślin miododajnych występujących

w poszczególnych zbiorowiskach, obliczanie zasobności naturalnych zbiorowisk pod względem wartości

pszczelarskiej, określanie faz fenologicznych roślin kwitnących w naturalnych

zbiorowiskach.W procesie sprawdzania i oceniania osiągnięć edukacyjnych uczniównależy stosować następujące metody: sprawdziany ustne,


60

sprawdziany pisemne testy osiągnięć szkolnych, sprawdziany umiejętności praktycznych.

Oceniając wypowiedzi ustne należy wziąć pod uwagę: poprawność posługiwania się terminologią z zakresu ekologii,

produkcji ogrodniczej, sadowniczej i nasiennej, poprawność językową, merytoryczną jakość wypowiedzi.

Aby dokonać oceny pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeńproponuje się uwzględnić stopień aktywności w czasie zajęć,samodzielność w korzystaniu z różnych źródeł informacji, jakośćwykonania zadania.

Po zakończeniu realizacji programu jednostki modułowej należyuwzględnić wyniki wszystkich sprawdzianów, testów dydaktycznych,poziom wykonania ćwiczeń oraz prezentowane projekty.


61

Moduł 321[04].Z2Produkcja zwierzęca


− dobierać rasy i typy użytkowe zwierząt do warunków przyrodniczo-ekonomicznych gospodarstwa rolnego,

− charakteryzować pasze, określać sposoby ich konserwowania,przechowywania i przyrządzania,

− opracowywać bilans paszowy,− stosować sposoby i środki zapobiegania i zwalczania chorób zwierząt

gospodarskich,− przygotowywać do pracy, obsługiwać i konserwować maszyny

i urządzenia stosowane w produkcji zwierzęcej,− opracowywać technologie produkcji zwierzęcej,− organizować i wykonywać zabiegi składające się na technologię

produkcji zwierzęcej,− oceniać efekty produkcyjne i ekonomiczne produkcji zwierząt,− korzystać z nowoczesnych źródeł informacji dotyczących technologii

produkcji zwierzęcej,− stosować przepisy dotyczące ochrony środowiska, dobrostanu

zwierząt, bezpieczeństwa zdrowotnego żywności, ochronyprzeciwpożarowej oraz bezpieczeństwa i higieny pracy.



321[04].Z2.01 Żywienie zwierząt gospodarskich 48321[04].Z2.02 Wykonywanie zabiegów zoohigienicznych 48

321[04].Z2.03 Użytkowanie maszyn i urządzeń orazobiektów inwentarskich

36

321[04].Z2.04 Organizacja produkcji zwierzęcej 80 Razem 212


62


321[04].Z2Produkcja zwierzęca

321[04].Z2.01Żywienie zwierząt

gospodarskich

321[04].Z2.02Wykonywanie zabiegów

zoohigienicznych

321[04].Z2.04Organizacja produkcji zwierzęcej

321[04].Z2.03Użytkowanie maszyn i urządzeń

oraz obiektów inwentarskich


63

4. LiteraturaBuliński J., Miszczak M.: Podstawy mechanizacji rolnictwa. WSiP,Warszawa 1996Waszkiewicz Cz.: Maszyny rolnicze. Cz. 2. Maszyny i urządzenia doprodukcji zwierzęcej. WSiP, Warszawa 1999Praca zbiorowa: Hodowla zwierząt. T. 1 i 2. PWRiL, Warszawa 1996Praca zbiorowa: Podstawy produkcji zwierzęcej. WSiP, Warszawa 1997Praca zbiorowa: Produkcja i pozyskiwanie surowców roślinnych. Format-AB, Warszawa 1998Czasopisma:Plon,Trzoda Chlewna,Weterynaria w praktyce,Polskie Drobiarstwo,Agroserwis.Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowychpozycji wydawniczych.


64

Jednostka modułowa 321[04].Z2.01Żywienie zwierząt gospodarskich


− scharakteryzować racjonalne żywienie zwierząt,− scharakteryzować budowę i funkcje narządów układu pokarmowego

i chłonnego zwierząt,− scharakteryzować budowę i funkcjonowanie układu kostnego rożnych

zwierząt gospodarskich,− scharakteryzować czynniki wpływające na trawienie i procesy

przemiany materii,− określić biologiczną rolę składników pokarmowych oraz objawy

ich niedoboru i nadmiaru,− rozróżnić pasze oraz określić ich składniki,− określić czynniki decydujące o wartości pokarmowej pasz,− określić wartość pokarmową różnych pasz,− scharakteryzować mierniki wartości pokarmowej pasz,− sklasyfikować pasze według poznanych kryteriów,− scharakteryzować ekologiczne pasze dla zwierząt,− obliczyć dawki pokarmowe dla zwierząt,− określić normy spożycia poszczególnych pasz,− scharakteryzować procesy kiszenia i suszenia pasz,− scharakteryzować mieszanki oraz dodatki paszowe,− określić czynniki decydujące o kosztach żywienia,− scharakteryzować warunki przechowywania pasz.

2. Materiał nauczaniaUkład pokarmowy, chłonny i kostny zwierząt gospodarskich.Składniki pokarmowe i wartość pokarmowa pasz.Czynniki wpływające na wartość pokarmową pasz.Rodzaje pasz stosowanych w żywieniu zwierząt.Pasze soczyste, objętościowe suche, treściwe, pochodzeniazwierzęcego, mieszanki pełnoporcjowe, koncentraty, premiksy,probiotyki, zioła.Pasze ekologiczne w żywieniu zwierząt.Metody konserwacji i przechowywania pasz.Koszty żywienia zwierząt gospodarskich.


65

3. Ćwiczenia• Rozpoznawanie pasz i określanie ich wartości pokarmowej.• Porównywanie wartości pokarmowej pasz za pomocą norm

żywieniowych.• Obliczanie kosztów żywienia zwierząt gospodarskich.• Sporządzanie sianokiszonek i kiszonek.• Obliczanie dawek pokarmowych dla zwierząt.• Opracowywanie bilansu pasz.

4. Środki dydaktycznePróbki pasz soczystych, objętościowych suchych, treściwych,pochodzenia zwierzęcego, mieszanek pełnoporcjowych, koncentratów,premiksów, probiotyków, ziół.Normy żywienia zwierząt gospodarskich.Filmy dydaktyczne przedstawiające żywienie zwierząt gospodarskichoraz przemysłowy tucz trzody chlewnej.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostkiPodczas realizacji programu jednostki modułowej uczniowie powinni

nabyć umiejętności posługiwania się terminologią dotyczącą żywieniazwierząt oraz określania właściwości poszczególnych grup i rodzajówpasz. W procesie nauczania ważne jest określanie różnic międzyskładem, właściwościami i zastosowaniem pasz w żywieniu zwierzątgospodarskich. Uczniowie powinni umieć rozróżnić pasze, określić ichskład biochemiczny oraz rolę poszczególnych składników w paszach.Podczas realizacji treści dotyczących wartościowania pasz należyscharakteryzować wady i zalety pasz, a szczególnie należy zwrócićuwagę na przyczyny powstawania i sposoby zapobiegania wadom.

Należy podkreślić konieczność przestrzegania właściwych warunkówprzechowywania pasz i podstawowych zasad ich magazynowania. W procesie kształcenia należy zwrócić uwagę na przestrzeganiezasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowejzwiązanych z przechowywaniem i przygotowywaniem pasz do karmieniazwierząt. Podczas realizacji programu uczniowie powinni opracowywaćprojekty preliminarzy i bilansu pasz w gospodarstwie rolnym. Doprzygotowywania bilansu pasz można zastosować technikikomputerowe.

Podczas realizacji programu należy stosować następujące metodynauczania: wykład informacyjny, pogadankę dydaktyczną, dyskusjędydaktyczną, metodę tekstu przewodniego oraz ćwiczenia praktyczne.

Zajęcia powinny odbywać się w grupach do 15 osób, podzielonych nazespoły 3 – 4 osobowe.


66

Zajęcia dydaktyczne należy prowadzić w pracowni i gospodarstwachrolnych.



Oceniając umiejętności uczniów szczególną uwagę należy zwrócićna: stosowanie terminologii dotyczącej żywienia zwierząt gospodarskich, określanie przydatności poszczególnych pasz w żywieniu różnych

grup zwierząt, stosowanie zasad higieny oraz bezpieczeństwa zdrowotnego

żywności podczas sporządzania pasz, przygotowywanie pasz dla zwierząt.

W procesie oceniania osiągnięć uczniów należy stosować:− sprawdziany ustne i pisemne,− testy osiągnięć szkolnych,− obserwację pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń.

Oceniając pracę uczniów podczas wykonywania ćwiczeń proponujesię uwzględnić stopień aktywności w czasie zajęć, samodzielnośćw korzystaniu z różnych źródeł informacji.

Po zakończeniu realizacji programu jednostki modułowej,w końcowej ocenie osiągnięć uczniów należy uwzględnić wynikiwszystkich sprawdzianów, testów dydaktycznych oraz poziomwykonania ćwiczeń.


67

Jednostka modułowa 321[04].Z2.02Wykonywanie zabiegów zoohigienicznych


− określić czynniki klimatyczne i glebowe wpływające na zdrowie orazprodukcyjność zwierząt,

− scharakteryzować rolę i budowę skóry zwierząt oraz jej wytworów,− scharakteryzować rolę i budowę oraz funkcjonowanie układu

nerwowego zwierząt gospodarskich,− określić wpływ hormonów na zdrowie i produkcyjność zwierząt,− scharakteryzować czynniki mikroklimatyczne pomieszczeń i określić

ich wpływ na zdrowie i produkcyjność zwierząt,− zorganizować prace porządkowe w budynkach inwentarskich,− zastosować metody odkażania pomieszczeń gospodarskich,− wyjaśnić wpływ higieny żywienia i pojenia na zdrowie oraz

produkcyjność zwierząt,− zastosować zasady prawidłowego transportu zwierząt,− wymienić drobnoustroje oraz pasożyty wywołujące choroby zwierząt,− rozróżnić rodzaje chorób zwierząt oraz określić przyczyny i drogi

zakażenia,− zapobiec zachorowaniom i udzielić pierwszej pomocy chorym

zwierzętom,− wykonać zabiegi zoohigieniczne zgodnie z przepisami

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochronyśrodowiska oraz przepisami weterynaryjnymi dotyczącymi zwalczaniachorób zwierząt.

2. Materiał nauczaniaCzynniki klimatyczne i glebowe wpływające na zdrowie orazprodukcyjność zwierząt.Układ nerwowy i powłokowy zwierząt gospodarskich.Wpływ hormonów na zdrowie i produkcyjność zwierząt.Lokalizacja i wymagania zoohigieniczne dotyczące budynkówinwentarskich.Dezynfekcja, dezynsekcja i deratyzacja w pomieszczeniachinwentarskich.Higiena żywienia i pojenia zwierząt.Przyczyny chorób zakaźnych zwierząt gospodarskich.Profilaktyka chorób zwierząt.


68

Wyposażenie apteczki weterynaryjnej.Sposoby udzielania pierwszej pomocy chorym zwierzętom.Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej,ochrony środowiska oraz przepisy weterynaryjne dotyczące zwalczaniachorób zwierząt.

3. Ćwiczenia• Określanie wymagań dotyczących lokalizacji budynków inwentarskich.• Ocenianie stanu zdrowia zwierząt.• Analizowanie warunków higienicznych żywienia i pojenia zwierząt.• Planowanie wyposażenia apteczki weterynaryjnej w podręczne leki

i materiały opatrunkowe.• Udzielanie pierwszej pomocy zwierzętom gospodarskim w stanach

zagrożenia ich zdrowia i życia.

4. Środki dydaktyczneAtlas chorób zwierząt gospodarskich.Plansze i foliogramy przedstawiające wentylację pomieszczeń.Filmy dydaktyczne przedstawiające stosowanie zasad higienyw pomieszczeniach inwentarskich oraz choroby zwierząt gospodarskich.Apteczka weterynaryjna.Sprzęt do pielęgnacji skóry, kopyt, racic i poskramiania zwierząt.Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej,ochrony środowiska oraz przepisy weterynaryjne dotyczące zwalczaniachorób zwierząt.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostkiRealizując program jednostki modułowej należy zwrócić uwagę na

lokalizację budynków inwentarskich, warunki zoohigieniczne orazznaczenie wentylacji w pomieszczeniach inwentarskich z uwagi nazagrożenia spowodowane kumulacją biogazów. Należy również wyjaśnićnegatywny wpływ stresu na organizm zwierzęcia.

Podczas realizacji programu jednostki modułowej należy zwrócićszczególną uwagę na znaczenie higieny pomieszczeń inwentarskich,stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochronyprzeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz przepisów weterynaryjnychdotyczących zwalczania chorób zwierząt.

Treści dotyczące rozpoznawania, leczenia i zapobiegania chorobomu zwierząt należy realizować na przykładach różnych gatunków zwierząt– bydła, trzody chlewnej, drobiu. Nauczyciel powinien uświadomićuczniom, że produkcja zwierzęca nie może prowadzić do degradacjiśrodowiska.


69

Uczniowie powinni pracować w grupie do 15 osób, w zespołach2–3 osobowych. Zajęcia należy prowadzić w pracowni produkcji rolniczejoraz w budynkach inwentarskich.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięćedukacyjnych uczniaSprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno dostarczyć

informacji dotyczących zakresu i stopnia opanowania umiejętnościokreślonych w celach kształcenia.

Oceniając umiejętności uczniów szczególną uwagę należy zwrócićna: wykonywanie zabiegów zoohigienicznych u zwierząt gospodarskich, określanie i analizowanie mikroklimatu w budynkach inwentarskich, wykonywanie prac porządkowych w budynkach inwentarskich, przestrzeganie higieny żywienia, pojenia i transportu zwierząt, udzielanie pierwszej pomocy chorym zwierzętom, sporządzanie mat odkażających w budynkach inwentarskich, dobieranie leków do apteczki weterynaryjnej.

Ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się systematyczniepodczas realizacji programu jednostki modułowej, na podstawie: sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osiągnięć szkolnych, obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń.Podczas oceniania pracy ucznia w trakcie wykonywania ćwiczeńproponuje się uwzględnić stopień aktywności w czasie zajęć,samodzielność w korzystaniu z różnych źródeł informacji.

Proces oceniania powinien być realizowany według ustalonychi przyjętych kryteriów, zgodnie z obowiązującą skalą ocen. Ocenępozytywną można uzyskać, jeżeli ćwiczenie lub zadanie praktycznezostało wykonane poprawnie, zgodnie z normami, instrukcjami,przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowejoraz ochrony środowiska.


70

Jednostka modułowa 321[04].Z2.03Użytkowanie maszyn i urządzeń oraz obiektówinwentarskich


− scharakteryzować budynki inwentarskie,− dobrać rodzaje pomieszczeń inwentarskich dla poszczególnych

gatunków zwierząt,− scharakteryzować pomieszczenia inwentarskie i ich wyposażenie

techniczne,− scharakteryzować budowę i działanie urządzeń do zaopatrzenia

gospodarstw w wodę, odprowadzania ścieków i odchodówzwierzęcych,

− dobrać maszyny i urządzenia do pomieszczeń inwentarskichw zależności od kierunku użytkowania zwierząt i wielkości produkcji,

− przygotować do pracy, obsłużyć i konserwować maszynyi urządzenia stosowane w produkcji zwierzęcej,

− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochronyprzeciwpożarowej.

2. Materiał nauczaniaBudynki inwentarskie.Pomieszczenia inwentarskie i ich wyposażenie techniczne.Rodzaje, budowa i działanie urządzeń do zaopatrywania gospodarstww wodę, odprowadzania ścieków oraz odchodów zwierzęcych.Maszyny i urządzenia stosowane w produkcji zwierzęcej.Obsługa i konserwacja urządzeń stosowanych w produkcji zwierzęcej.Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochronyprzeciwpożarowej.

3. Ćwiczenia• Określanie lokalizacji pomieszczeń inwentarskich.• Ocenianie stanu technicznego i wyposażenia budynków

inwentarskich.• Rozpoznawanie maszyn i urządzeń stosowanych w produkcji

zwierzęcej.• Określanie możliwości mechanizacji prac w oborach, chlewniach

i stajniach.


71

4. Środki dydaktyczneMaszyny i zespoły maszyn stosowane w produkcji zwierzęcej.Modele i atrapy narzędzi, maszyn i urządzeń stosowanych w produkcjizwierzęcej.Foliogramy, fazogramy i przeźrocza przedstawiające budowę i działaniesprzętu w produkcji zwierzęcej.Filmy dydaktyczne przedstawiające pomieszczenia inwentarskie,procesy mechanizacji prac w produkcji zwierzęcej.Programy komputerowe z zakresu technologii wykonywania pracw produkcji zwierzęcej.Instrukcje obsługi maszyn i sprzętu stosowanego w produkcji zwierzęcej.Dokumentacja techniczna sprzętu stosowanego w produkcji zwierzęcej.Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochronyprzeciwpożarowej.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostkiRealizację programu jednostki modułowej proponuje się rozpocząć

od analizy rozwiązań technicznych dotyczących zmechanizowania praczawiązanych z produkcją zwierzęcą. Uczniowie powinni poznać budowęmaszyn i urządzeń wykorzystywanych w produkcji zwierzęcej, zasadyich obsługi, konserwacji, przechowywania oraz utrzymania w czystości -zwłaszcza urządzeń udojowych i zbiorników do przechowywania mleka.Szczególną uwagę należy zwrócić na użytkowanie sprzętudostosowanego do rodzaju produkcji charakterystycznej dla regionu.

W procesie dydaktycznym należy stosować następujące metodynauczania: wykład informacyjny, dyskusję dydaktyczną, pokazz objaśnieniem, pokaz z instruktażem, metodę projektów oraz ćwiczeńpraktycznych.

Do wykonania ćwiczeń nauczyciel powinien przygotować tekstyprzewodnie. Uczniowie, korzystając z pytań prowadzących, arkuszyćwiczeniowych w tekstach przewodnich, norm, aktów prawnych,literatury zawodowej i innych źródeł informacji samodzielnie planująi wykonują ćwiczenia.

Zajęcia należy prowadzić w grupach do 15 osób, podzielonych nazespoły 3 – 4 osobowe. Zajęcia powinny odbywać się w pracownitechnicznej oraz w gospodarstwie rolnym.

Podczas realizacji programu uczniowie powinni opracować projektdotyczący urządzenia wybranego rodzaju budynku inwentarskiego orazokreślić koszty wyposażenia.

Wskazane jest prezentowanie filmów dydaktycznych orazorganizowanie wycieczek dydaktycznych, których celem będzie poznanieróżnych rodzajów maszyn rolniczych.


72

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięćedukacyjnych ucznia

Podczas realizacji programu jednostki modułowej należy oceniaćosiągnięcia uczniów w zakresie wyodrębnionych szczegółowych celówkształcenia. Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinnoodbywać się przez cały czas realizacji programu jednostki modułowej,według kryteriów przedstawionych uczniom na początku zajęć.

Ocena pracy uczniów może być dokonywana za pomocą:- sprawdzianów ustnych,- sprawdzianów pisemnych,- testów osiągnięć szkolnych,- prac projektowych.

Oceniając wypowiedzi ustne należy wziąć pod uwagę: poprawnośćmerytoryczną, poprawność językową oraz precyzję wypowiedzi.

Oceniając poziom umiejętności uczniów szczególną uwagę należyzwrócić na:- użytkowanie maszyn i urządzeń stosowanych podczas produkcji

zwierzęcej,- przechowywanie oraz utrzymanie w czystości urządzeń stosowanych

podczas produkcji zwierzęcej,- przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz

ochrony przeciwpożarowej.Podczas oceniania prac projektowych proponuje się stosować

następujące kryteria:- logiczny układ pracy,- zgodność treści projektu z tematem,- poprawność merytoryczną i językową opracowania,- kolejność czynności produkcyjnych,- efekt ekonomiczny,- możliwość zastosowania proponowanych rozwiązań,- układ graficzny opracowania.Końcowa ocena osiągnięć uczniów powinna uwzględniać wynikiwszystkich metod sprawdzania zastosowanych przez nauczyciela.


73

Jednostka modułowa 321[04].Z2.04Organizacja produkcji zwierzęcej


− scharakteryzować znaczenie gospodarcze chowu bydła, trzodychlewnej oraz drobiu,

− określić cechy pokroju bydła,− scharakteryzować typy użytkowe oraz rasy bydła hodowanego

w Polsce,− określić zasady chowu oraz żywienia cieląt i młodego bydła,− scharakteryzować technologię produkcji mleka,− przygotować mleko do sprzedaży,− ocenić jakość mleka na podstawie obowiązujących norm,− scharakteryzować technologie produkcji żywca wołowego,− zastosować sposoby zapobiegania chorobom bydła,− scharakteryzować rasy świń i krzyżówki międzyrasowe,− określić warunki utrzymania prosiąt i młodej trzody chlewnej,− obliczyć dawki pokarmowe dla loch,− scharakteryzować technologie produkcji trzody chlewnej,− dobrać technologię produkcji trzody chlewnej do warunków

gospodarstwa i obliczyć efekty ekonomiczne,− zapobiec występowaniu chorób trzody chlewnej,− rozpoznać oraz scharakteryzować rasy i typy użytkowe drobiu,− określić mierniki nieśności i dokonać wyboru jaj do wylęgu,− określić czynniki wpływające na użytkowanie mięsa drobiu,− zaplanować żywienie drobiu,− zapewnić właściwe warunki mikroklimatyczne dla drobiu,− obliczyć efekty ekonomiczne produkcji jaj i brojlerów,− zastosować sposoby zapobiegania chorobom drobiu,− wyjaśnić znaczenie chowu innych gatunków zwierząt,− rozróżnić wady i zalety pokroju innych gatunków zwierząt,− rozróżnić rasy i kierunki użytkowania innych gatunków zwierząt,− dobrać pasze i zapewnić optymalne warunki utrzymania innych

gatunków zwierząt,− zastosować sposoby zapobiegania chorobom innych gatunków

zwierząt,− obsłużyć podstawowy sprzęt i urządzenia stosowane w produkcji

zwierzęcej,


74

− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochronyprzeciwpożarowej, ochrony środowiska, bezpieczeństwa zdrowotnegożywności oraz przepisy weterynaryjne dotyczące produkcji zwierząt.

2. Materiał nauczaniaProdukcja mleka.Produkcja żywca wołowego.Produkcja żywca wieprzowego.Produkcja drobiu.Produkcja innych gatunków zwierząt.

3. Ćwiczenia• Układanie dawek pokarmowych dla krów mlecznych.• Projektowanie procesu produkcji mleka.• Obliczanie opłacalności produkcji żywca wołowego.• Rozpoznawanie typów użytkowych i ras trzody chlewnej.• Obliczanie opłacalności wybranej technologii produkcji żywca

wieprzowego.• Układanie dawek pokarmowych dla loch i knurów.• Rozpoznawanie ras i typów użytkowych wybranych gatunków

zwierząt.

4. Środki dydaktyczneAlbumy gatunków i ras zwierząt.Filmy dydaktyczne przedstawiające produkcję mleka o najwyższejjakości oraz systemy i metody wypasu zwierząt.Narzędzia i maszyny stosowane w produkcji zwierzęcej.Programy komputerowe do wspomagania procesów produkcjizwierzęcej.Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej,ochrony środowiska, bezpieczeństwa zdrowotnego żywności orazprzepisy weterynaryjne dotyczące produkcji zwierząt.


wiadomości i umiejętności nabyte w trakcie realizacji programujednostek: 321[04].O1.02 Charakteryzowanie produkcji roślinneji zwierzęcej, 321[04].Z2.01 Żywienie zwierząt gospodarskich oraz321[04].Z2.02 Wykonywanie zabiegów zoohigienicznych.

W procesie kształcenia szczególnie ważne jest opanowanie przezuczniów umiejętności organizowania i wykonywania prac składającychsię na procesy produkcji zwierzęcej. Zakres treści tej jednostki


75

modułowej powinien być dostosowany do zainteresowań uczniówi potrzeb regionu związanych z chowem różnych gatunków zwierząt.

W procesie nauczania – uczenia się szczególną uwagę należyzwrócić na: dobór materiału hodowlanego w zależności od kierunku produkcji

zwierzęcej, organizację rozrodu w gospodarstwie oraz właściwości rozpłodowe

zwierząt, żywienie zwierząt, stosowanie zasad bezpieczeństwa zdrowotnego żywności

i standardów jakości, stosowanie ekologicznych metod produkcji,

W procesie dydaktycznym zaleca się stosować następujące metodynauczania: wykład informacyjny, dyskusję dydaktyczną, pokazz instruktażem, metodę projektów, tekstu przewodniego oraz ćwiczeniapraktyczne. Metoda projektów jest szczególnie wskazana do planowaniaorganizacji wybranej produkcji zwierzęcej. Podczas realizacji programuuczniowie powinni opracować projekty dotyczące planowaniai organizacji prac składających na technologię produkcji wybranegoproduktu: mleka, żywca lub innej produkcji zwierzęcej.

Zajęcia dydaktyczne należy prowadzić w gospodarstwie rolnym orazw pracowni wyposażonej w sprzęt zootechniczny. Pracownia powinnabyć również wyposażona w zestawy komputerowe z edytorami tekstui arkuszami kalkulacyjnymi


6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięćedukacyjnych uczniaSprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy prowadzić

systematycznie przez cały czas realizacji programu jednostki, napodstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć.

Podczas oceniania osiągnięć uczniów należy stosować: sprawdziany ustne, sprawdziany pisemne, testy osiągnięć szkolnych, obserwację pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń, prezentacje opracowanych projektów.


76

Oceniając wypowiedzi ustne należy wziąć pod uwagę: poprawność merytoryczną, poprawność językową, precyzją wypowiedzi.W testach osiągnięć szkolnych należy uwzględniać zadania zamkniętei otwarte.

Oceniając prace projektowe proponuje się następujące kryteria: logiczny układ pracy, zgodność treści projektu z tematem, poprawność merytoryczną i językową, kolejność czynności produkcyjnych, możliwość zastosowania proponowanych rozwiązań, układ graficzny opracowania.

Końcowa ocena osiągnięć uczniów powinna uwzględniać wynikiwszystkich metod sprawdzania zastosowanych przez nauczyciela.


77

Moduł 321[04].Z3Chów i hodowla pszczół


− określać wpływ pszczół na środowisko naturalne,− charakteryzować znaczenie produkcji pszczelarskiej w rolnictwie,− określać aktualny stan pszczelarstwa,− charakteryzować rozwój pszczelarstwa w różnych okresach

historycznych,− określać znaczenie pszczół w zapylaniu roślin owadopylnych,− charakteryzować rasy pszczół,− rozpoznawać pszczoły na podstawie budowy anatomicznej

i morfologicznej,− rozpoznawać stadia rozwojowe czerwia pszczelego,− określać rolę i zagospodarowanie gniazda pszczelego,− określać wartość użytkową matek rojowych, ratunkowych i z cichej

wymiany,− określać warunki rozwoju i dojrzewania trutni,− określać funkcje i warunki rozwoju pszczół robotnic,− analizować warunki dobrego zimowania rodzin pszczelich,− charakteryzować przebieg rozwoju rodziny pszczelej w okresie

przedwiośnia i wiosny,− określać znaczenie wiosennej wymiany pszczół zimujących,− określać wpływ dojrzałości biologicznej rodziny pszczelej na

produkcję miodu,− określać przyczyny nastroju rojowego,− charakteryzować fazy wychowu matek pszczelich,− wyjaśniać wpływ matki pszczelej na wyniki produkcyjne w pasiece,− organizować wychów matek pszczelich,− planować i organizować naturalne i sztuczne unasiennianie matek

pszczelich,− planować wielkotowarowy wychów matek pszczelich,− sporządzać dokumentację związaną z wychowem matek pszczelich,− rozpoznawać i zapobiegać chorobom czerwia,− sporządzać protokoły zatrucia pszczół oraz określać tryb powoływania

komisji ustalającej przyczyny i skutki zatrucia,− określać wpływ różnych czynników na cechy ilościowe pszczół,− określać cel i zadania pracy hodowlanej,− dobierać odpowiednie linie pszczół do kojarzenia,


78

− posługiwać się narzędziami i sprzętem pasiecznym,− stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisy

prawa dotyczące produkcji pszczelarskiej,− organizować pracę hodowlaną w pasiece.



321[04].Z3.01 Prowadzenie chowu pszczół 50

321[04].Z3.02 Rozpoznawanie stanów biologicznychrodziny pszczelej

72

321[04].Z3.03 Organizowanie wychowu matek pszczelich 66

321[04].Z3.04 Prowadzenie prac związanych z hodowląpszczół

32

321[04].Z3.05 Identyfikowanie i zwalczanie chorób pszczół 68 Razem 288


79


321[04].Z3Chów i hodowla pszczół

321[04].Z3.01Prowadzenie chowu pszczół

321[04].Z3.05Identyfikowanie i zwalczanie chorób

pszczół

321[04].Z3.02Rozpoznawanie stanów

biologicznych rodziny pszczelej

321[04].Z3.04Prowadzenie prac związanych

z hodowlą pszczół

321[04].Z3.03Organizowanie wychowu matek

pszczelich


80

4. LiteraturaBanaszak J.: Ekologia pszczół. PWN, Warszawa 1993Muszyńska J.: Pszczoły a monitoring skażenia środowiska. ISiK, Puławy1997Praca zbiorowa: Hodowla pszczół. PWRiL, Warszawa 1996Prabuckiego J. (red): Pszczelnictwo. Albatros, Szczecin 1998Skowronek W.: Rasy pszczoły miodnej. ISiK, Puławy 1997Czasopisma:Pszczelarstwo,Pszczelarz Polski,Pasieka.

Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowychpozycji wydawniczych


81

Jednostka modułowa 321[04].Z3.01Prowadzenie chowu pszczół


− zastosować terminologię z zakresu pszczelarstwa,− określić wpływ różnych czynników na wyniki produkcyjne

w pasiece,− scharakteryzować kolejne okresy historii pszczelarstwa,− określić kierunki rozwoju pszczelarstwa w Polsce i na świecie,− określić wpływ pionierów pszczelarstwa na postęp w tej dziedzinie,− rozpoznać różne rodzaje uli,− określić wpływ warunków środowiskowych na kierunki produkcji

w pasiece,− wyjaśnić potrzebę wielokierunkowej produkcji pasiecznej,− określić cechy gatunków i ras pszczół,− dokonać analizy geograficznego rozmieszczenia pszczół,− określić czynniki wpływające na rozwój pszczół,− rozróżnić poszczególne osobniki pszczół,− określić topografię narządów i układów organizmu pszczoły,− scharakteryzować funkcjonowanie narządów, układów i całego

organizmu pszczoły,− określić funkcje ciała tłuszczowego w organizmie pszczoły,− scharakteryzować rolę hemolimfy w odżywianiu i jej wpływ na funkcje

obronne organizmu,− wskazać zależności tergitu od przynależności rasowej,− określić znaczenie długości języczka u pszczoły robotnicy,− określić rolę skrzydełek pszczoły robotnicy,− rozróżnić stadia rozwojowe czerwia pszczelego,− określić zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz środki ochrony

indywidualnej.

2. Materiał nauczaniaRozwój pszczelarstwa w Polsce i na świecie.Pszczelarstwo w Polsce.Typy uli.Warunki środowiskowe a kierunki produkcji pasiecznej.Rozmieszczenie geograficzne pszczół.Czynniki wpływające na produkcję pasieczną.Systematyka, morfologia i anatomia pszczół.Rozwój osobniczy pszczoły.


82

Bezpieczeństwo i higiena pracy oraz środki ochrony indywidualnej.

3. Ćwiczenia• Rozpoznawanie uli rozbieralnych i nierozbieralnych.• Rozpoznawanie gatunków i ras pszczół.• Określanie zasięgu geograficznego pszczoły miodnej.• Rozpoznawanie narządów i układów u pszczół.• Rozpoznawanie wieku larw pszczelich.

4. Środki dydaktyczneModel pszczoły.Okazy gatunków pszczół i ras pszczół.Mapa rozmieszczenia pszczoły miodnej.Eksponaty dawnych i współczesnych uli.Film dydaktyczny dotyczący gospodarki pasiecznej oraz gatunków i raspszczół, budowy morfologicznej i anatomicznej pszczoły.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostkiProgram jednostki modułowej zawiera zagadnienia dotyczące historii

polskiego bartnictwa i pszczelarstwa oraz warunków mających wpływ naprodukcję pasieczną.

W procesie dydaktycznym zaleca się stosować następujące metodynauczania: wykład informacyjny, dyskusję dydaktyczną, pokazz instruktażem, tekst przewodni oraz ćwiczenia praktyczne.

Podczas realizacji programu szczególnie ważne jest opanowanieprzez ucznia terminologii z zakresu pszczelarstwa, nazewnictwałacińskiego gatunków i ras europejskich pszczół.

Uczniowie, porównując żywe okazy pszczół, powinni nabyćumiejętność określania różnic między gatunkami i rasami pszczół,odróżniania poszczególnych osobników pszczół, określania wad i zaletcech pszczół oraz przyczyn ich powstawania.

Szczególną uwagę należy zwrócić na: zasady obchodzenia sięz pszczołami, stosowanie środków ochrony indywidualnej,przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Zajęcia należy prowadzić w grupach do 15 osób, podzielonych na3 – 4 osobowe zespoły. Do wykonania ćwiczeń nauczyciel powinienprzygotować teksty przewodnie. Uczniowie, korzystając z pytańprowadzących, arkuszy ćwiczeniowych w tekstach przewodnich,literatury zawodowej i innych źródeł informacji samodzielnie planująi wykonują ćwiczenia.

Zajęcia dydaktyczne należy prowadzić w pracowni pszczelarskiej.


83


Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać sięw trakcie realizacji programu jednostki modułowej na podstawieustalonych kryteriów przedstawionych uczniom na początku zajęć.

Podstawą oceny ucznia powinny być umiejętności wynikającez celów kształcenia.

Oceniając poziom umiejętności uczniów szczególną uwagę należyzwrócić na: stosowanie właściwej terminologii zawodowej, rozpoznawanie wieku larw pszczelich, rozpoznawanie ras pszczół na podstawie wyglądu zewnętrznego

pszczół, dobieranie kierunków produkcji pszczelarskiej do określonych

warunków środowiska, stosowanie zasad prowadzenia wielokierunkowej produkcji

w gospodarstwie pasiecznym.Ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się systematycznie

podczas realizacji programu jednostki modułowej, na podstawie: sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osiągnięć szkolnych, obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń.

Dokonując oceny pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeńnależy uwzględnić stopień aktywności w czasie zajęć, korzystanie zróżnych źródeł informacji, jakość wykonanego zadania.

Po zakończeniu realizacji programu jednostki modułowej, w oceniekońcowej osiągnięć uczniów należy uwzględnić wyniki wszystkichsprawdzianów, testów dydaktycznych oraz poziom wykonania ćwiczeń.


84

Jednostka modułowa 321[04].Z3.02Rozpoznawanie stanów biologicznych rodzinypszczelej


− określić właściwości rodziny pszczelej,− scharakteryzować polimorfizm i zmienność u pszczół,− określić znaczenie poszczególnych komórek pszczelich,− określić układ zapasów i czerwiu w gnieździe pszczelim,− rozpoznać stan bezmateczności i osierocenia rodziny pszczelej,− określić okoliczności pojawienia się nowej matki w rodzinie pszczelej,− określić wartość użytkową poszczególnych rodzajów matek

pszczelich,− scharakteryzować lot godowy matki pszczelej,− scharakteryzować proces składania jaj przez matki pszczele

w różnym wieku,− wyjaśnić rolę substancji matecznej w życiu rodziny pszczelej,− określić warunki rozwoju i dojrzewania trutni,− scharakteryzować warunki dokonywania lotów przez trutnie,− scharakteryzować różne postacie pszczół i rodzaje wykonywanej

pracy,− określić funkcje i warunki rozwoju pszczół robotnic,− scharakteryzować miejsca przebywania pszczół w gnieździe,− rozróżnić tańce pszczół,− określić warunki dobrego zimowania rodzin pszczelich,− scharakteryzować przebieg rozwoju rodziny pszczelej w okresie

przedwiośnia i wiosny,− określić znaczenie wymiany pszczół zimujących na wiosnę,− określić wpływ dojrzałości biologicznej rodziny pszczelej na produkcję

miodu,− określić przyczyny nastroju rojowego.

2. Materiał nauczaniaŻycie gromadne pszczół.Budowa i funkcje gniazda pszczelego.Biologia matki pszczelej.Biologia trutnia.Praca robotnic w gnieździe pszczelim.Praca zbieraczek poza ulem.Porozumiewanie się pszczół.Życie rodziny pszczelej w ciągu roku.


85

3. Ćwiczenia• Analizowanie budowy gniazda różnych gatunków pszczół.• Rozpoznawanie poszczególnych komórek pszczelich.• Rozpoznawanie różnych postaci pszczół.• Rozpoznawanie pszczół karmicielek, strażniczek i zbieraczek.• Szkicowanie tańców wykonywanych przez pszczoły.• Porównywanie wyglądu zewnętrznego matki, robotnicy i trutnia.

4. Środki dydaktycznePlansze i foliogramy przedstawiające gniazda pszczele różnychgatunków pszczół.Model pszczoły.Model gniazda pszczoły miodnej.Filmy dydaktyczne przedstawiające życie pszczół oraz tańce pszczół.Plaster pszczeli.Plaster z zapasem pierzgi i miodu.Plaster trutowy.Mateczniki.


wiadomości i umiejętności uczniów ukształtowane w trakcie realizacjiprogramu jednostki modułowej 321[04].Z3.01 Prowadzenie chowupszczół. W procesie kształcenia szczególnie ważne jest opanowanieprzez uczniów umiejętności lokalizacji zapasu w gnieździe pszczelim,obserwacji pracy pszczół w gnieździe oraz charakteryzowanie życiarodziny pszczelej w ciągu roku.

W procesie dydaktycznym zaleca się stosować następujące metodynauczania: wykład informacyjny, dyskusję dydaktyczną, pokazz instruktażem, teksty przewodnie oraz ćwiczenia praktyczne.

Do wykonania ćwiczeń nauczyciel powinien przygotować tekstyprzewodnie. Uczniowie, korzystając z pytań prowadzących, arkuszyćwiczeniowych w tekstach przewodnich, norm, aktów prawnych,literatury zawodowej i innych źródeł informacji samodzielnie planująi wykonują ćwiczenia.

Zajęcia należy prowadzić w grupach do 15 osób, podzielonych nazespoły 3 – 4 osobowe. Zajęcia powinny odbywać się w pasiece lubpracowni pszczelarskiej. Pracownia powinna być również wyposażonaw zestawy komputerowe z programami do symulacji tańców pszczelichoraz modelami przestrzennymi gniazd pszczelich.


86


systematycznie przez cały czas realizacji programu jednostki modułowej,na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć.

Ocena pracy uczniów może być dokonywana za pomocą: sprawdzianów ustnych, sprawdzianów pisemnych, testów osiągnięć szkolnych, obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń.Oceniając wypowiedzi ustne należy wziąć pod uwagę ich poprawnośćmerytoryczną i poprawność językową.

W testach osiągnięć szkolnych należy uwzględniać zadaniazamknięte i otwarte.

Oceniając pracę uczniów podczas wykonywania ćwiczeń szczególnąuwagę należy zwracać na: stosowanie terminologii z zakresu biologii rodziny pszczelej, rozpoznawanie pierwszych objawów pojawienia się woszczarek, określanie wpływu rójki na wykorzystanie pożytku pszczelego, rozpoznawanie pierwszych objawów okresu bezpożytkowego, rozpoznawanie stanu bezmateczności i osierocenia rodziny pszczelej, lokalizowanie obecności matki pszczelej w rodzinie pszczelej wiosną.

Podczas oceniania pracy ucznia w trakcie wykonywania ćwiczeńproponuje się uwzględnić stopień aktywności w czasie zajęć,samodzielność w korzystaniu z różnych źródeł informacji, jakośćwykonanych zadań.

W ocenie osiągnięć uczniów po zakończeniu realizacji programujednostki modułowej należy uwzględnić wyniki wszystkichsprawdzianów, testów dydaktycznych oraz poziom wykonania ćwiczeń.


87

Jednostka modułowa 321[04].Z3.03Organizowanie wychowu matek pszczelich

1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć:

− określić cele i znaczenie wychowu matek pszczelich,− określić warunki i metody wychowu matek pszczelich i trutni,− określić sposoby pozyskiwania matek pszczelich metodami

uproszczonymi,− ocenić efektywność różnych metod wychowu matek pszczelich,− określić etapy wychowu matek pszczelich w rodzinie bezmatecznej,− określić wymagania stawiane rodzinom wychowującym matki

pszczele i trutnie,− scharakteryzować wychów matek z przekładaniem larw pszczelich,− określić czynniki wpływające na przyjęcie larw przez rodzinę

wychowującą,− dokonać izolowania i brakowania mateczników,− scharakteryzować sposoby znakowania matek pszczelich,− scharakteryzować zasady konstrukcyjne ulików weselnych,− utworzyć i kontrolować rodzinki weselne,− zastosować sposoby pielęgnowania rodzinek weselnych na

trutowisku,− określić cel inseminacji matek pszczelich,− zorganizować i przeprowadzić unasiennianie matek pszczelich,− zorganizować przesyłanie matek pszczelich,− scharakteryzować czynniki wpływające na przyjęcie matek przez

pszczoły,− określić metody poddawania matek pszczelich.− wyjaśnić zasady łączenia rodzinek pszczelich,− zaplanować wielkotowarowy wychów matek pszczelich,− sporządzić dokumentację związaną z wychowem matek pszczelich,− dokonać analizy kosztów wychowu matek pszczelich,− scharakteryzować organizację hodowli pszczół w Polsce.

2. Materiał nauczaniaZnaczenie wychowu matek pszczelich i trutni.Warunki wychowu matek pszczelich.Pozyskiwanie matek metodami uproszczonymi.Wychów matek pszczelich w rodzinie bezmatecznej.Zmodyfikowane metody wychowu matek pszczelich.Ogólne zasady konstrukcji ulików weselnych.


88

Tworzenie rodzinek weselnych.Unasiennianie matek pszczelich.Inseminacja matek pszczelich.Kalendarz wychowu matek pszczelich.Poddawanie matek pszczelich.Wielkotowarowa produkcja matek pszczelich.Dokumentacja hodowlana.Ekonomika wychowu matek pszczelich.Organizacja hodowli pszczół w Polsce.

3. Ćwiczenia• Sporządzanie kalendarza wychowu matek pszczelich.• Przygotowywanie rodziny wychowującej matki pszczele i trutnie.• Przekładanie larw pszczelich.• Izolowanie i brakowanie mateczników.• Przygotowywanie aparatu do inseminacji.• Unasiennianie matek na punkcie kopulacyjnym.• Znakowanie i brakowanie matek pszczelich.• Sporządzanie kalendarza wychowu wielkotowarowego matek

pszczelich.• Wypełnianie dokumentacji hodowlanej.

4. Środki dydaktycznePlansze i foliogramy przedstawiające budowę anatomiczną matkipszczelej i trutnia, stadia rozwojowe pszczół.Kalendarz wychowu matek pszczelich.Filmy dydaktyczne ilustrujące wychów matek pszczelich, sztucznąinseminację matek pszczelich, lot godowy matki pszczelej, przekładanielarw pszczelich.Rodziny wychowujące matki pszczele i trutnie.Sprzęt do wychowu matek pszczelich.Uliki weselne.Aparat do inseminacji matek pszczelich.Dokumentacja hodowlana.Apteczka pasieczna.


wiadomości i umiejętności uczniów ukształtowane w trakcie realizacjiprogramu jednostek modułowych: 321[04].Z3.01 Prowadzenie chowupszczół oraz 321[04].Z3.02 Rozpoznawanie stanów biologicznychrodziny pszczelej.


89

W procesie dydaktycznym zaleca się stosować następujące metodynauczania: wykład informacyjny, dyskusję dydaktyczną, pokazz instruktażem, metodę projektów, tekstu przewodniego oraz ćwiczeńpraktycznych. Szczególnie wskazana jest metoda projektów doplanowania organizacji wychowu matek pszczelich.

W procesie nauczania - uczenia się szczególnie ważne jestzwrócenie uwagi na warunki wychowu matek pszczelich takie jak:temperatura otoczenia, pożytki oraz stan biologiczny rodzinywychowującej. Należy podkreślać znaczący wpływ warunkówprzyrodniczych na każdy etap wychowu. Uczniowie powinni nauczyć sięstosować zmodyfikowane metody wychowu matek pszczelich, ponieważdzięki modyfikacjom można pozyskać większą liczbę matek pszczelichod jednej rodziny pszczelej, bez zwiększania kosztów. Analizując metodypoddawania matek pszczelich należy uświadomić uczniom, że przyjęciematki pszczelej bardziej zależy od warunków towarzyszącychpoddawaniu, niż od stosowanej metody. W związku z tym należyszczególnie zwracać uwagę na warunki klimatyczno - pożytkowe, stani cechy rodziny, jakość matek, a także sposób przeprowadzania zabiegu.

Realizacja programu jednostki modułowej powinna być zakończonaanalizą ekonomiczną wychowu matek pszczelich.

Zajęcia należy prowadzić w grupach do 15 osób, podzielonych na3 – 4 osobowe zespoły.

Do przeprowadzenia ćwiczeń nauczyciel powinien przygotowaćteksty przewodnie. Uczniowie, korzystając z pytań prowadzących,arkuszy ćwiczeniowych w tekstach przewodnich, norm, aktów prawnych,literatury zawodowej i innych źródeł informacji samodzielnie planująi wykonują ćwiczenia.

Podczas realizacji programu uczniowie powinni opracować projektydotyczące planowania i organizacji prac składających się na technologięwychowu matek pszczelich.

Nauczyciel kontrolując przebieg realizacji projektu udziela konsultacjiw zakresie planowanych rozwiązań technicznych i organizacyjnych.

Podczas realizacji programu jednostki modułowej należy równieżzwracać uwagę na: posługiwanie się sprzętem do wychowu matek pszczelich, opracowywanie kalendarza wychowu matek pszczelich, organizowanie unasienniania matek pszczelich, przygotowywanie rodziny pszczelej do wychowu matek pszczelich, wypełnianie dokumentacji związanej z wychowem matek pszczelich.

Zajęcia dydaktyczne należy prowadzić w pasiece i pracowniwyposażonej w sprzęt do wychowu matek pszczelich, literaturęzawodową, normy i akty prawne. Pracownia powinna być również


90

wyposażona w zestawy komputerowe z edytorami tekstu i arkuszamikalkulacyjnymi do planowania kalendarza wychowu matek pszczelich.


systematycznie przez cały czas realizacji programu jednostki modułowej,na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć.

W procesie oceniania należy stosować następujące metody:− sprawdziany ustne,− krótkie sprawdziany pisemne,− testy osiągnięć szkolnych,− prezentacje projektów.Oceniając wypowiedzi ustne należy wziąć pod uwagę: poprawnośćmerytoryczną, poprawność językową, precyzję wypowiedzi.

W testach osiągnięć szkolnych należy uwzględniać zadaniazamknięte i otwarte.

Oceniając poziom umiejętności uczniów szczególną uwagę należyzwracać na: przygotowanie rodziny wychowującej, opracowanie kalendarza wychowu matek pszczelich i trutni, zasiedlanie ulików weselnych, poddawanie matek pszczelich w okresie bezpożytkowym, analizowanie pracochłonności i wydajności pracy podczas produkcji

matek pszczelich, pielęgnowanie rodzinek weselnych.Oceniając prace projektowe proponuje się następujące kryteria: logiczny układ pracy, zgodność treści projektu z tematem, kolejność czynności produkcyjnych, poprawność merytoryczną i językową, efekt ekonomiczny, możliwość zastosowania proponowanych rozwiązań, układ graficzny opracowania.Końcowa ocena osiągnięć ucznia powinna uwzględniać wynikiwszystkich metod sprawdzania zastosowanych przez nauczyciela.


91

Jednostka modułowa 321[04].Z3.04Prowadzenie prac związanych z hodowlą pszczół


− określić znaczenie genetyki w hodowli i chowie pszczół,− wyjaśnić rolę kwasów nukleinowych w dziedziczeniu cech,− scharakteryzować reguły przekazywania cech dziedzicznych na

podstawie I i II prawa Mendla,− określić współdziałanie między wieloma parami alleli,− scharakteryzować wpływ różnych czynników na cechy ilościowe

pszczół,− scharakteryzować przyczyny, rodzaje i skutki różnych mutacji,− wyjaśnić wpływ genotypu i środowiska na zmienność cech,− określić cel i zadania pracy hodowlanej,− określić różnicę między selekcją a brakowaniem,− określić rodzaje selekcji,− scharakteryzować metodę niezależnych pomiarów cech,− zinterpretować pojęcie współczynnika dziedziczności,− objaśnić różnicę selekcyjną i postęp hodowlany,− scharakteryzować obowiązujące sposoby oceny pszczół,− dobrać odpowiednie linie pszczół do kojarzenia,− scharakteryzować różne rodzaje krzyżowania pszczół,− zinterpretować zjawisko heterozji,− zastosować przepisy prawa dotyczące hodowli i selekcji pszczół,− sporządzić obowiązującą dokumentację hodowlaną,− wymienić warunki stawiane pasiekom hodowlanym,− określić zadania instytucji, których działalność związana jest

z hodowlą pszczół.

2. Materiał nauczaniaPodstawy genetyki.Wybór materiału zarodowego.Ocena wartości użytkowej i hodowlanej pszczół.Dobór hodowlany w pszczelarstwie.Rodzaje krzyżowania pszczół.Dokumentacja hodowlana.Pasieki hodowlane.


92

3. Ćwiczenia• Określanie cech użytkowych pszczół.• Mierzenie powierzchni czerwiu.• Ocena stanu przezimowania rodziny pszczelej.• Tworzenie nowych linii hodowlanych pszczół.• Wypełnianie dokumentacji hodowlanej.• Określanie jakości przyszłego potomstwa.

4. Środki dydaktycznePlansze i foliogramy przedstawiające prawa Mendla, programykrzyżowania pszczół.Schematy doboru w umiarkowanym pokrewieństwie, podwójnychmieszańców, kojarzenia wstecznego.Księgi hodowlane,Dokumentacja pasieki hodowlanej.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostkiPrzed przystąpieniem do realizacji programu jednostki modułowej

należy przypomnieć uczniom wiadomości z biologii dotyczące genetykiogólnej.

W procesie kształcenia należy zwrócić uwagę na: wybieranie wartościowych rodzin pszczelich w pasiece, znaczenie podstawowych i dodatkowych cech użytkowych pszczół, ocenianie produkcyjności miodu, wykorzystanie heterozji pierwszego pokolenia mieszańców.

W procesie dydaktycznym zaleca się stosować następujące metodynauczania: wykład informacyjny, dyskusję dydaktyczną, pokazz instruktażem, metodę projektów, tekstu przewodniego oraz ćwiczeniapraktyczne. Do wykonania ćwiczeń nauczyciel powinien przygotowaćteksty przewodnie. Uczniowie, korzystając z pytań prowadzących,arkuszy ćwiczeniowych w tekstach przewodnich, literatury zawodoweji innych źródeł informacji samodzielnie planują i wykonują ćwiczenia.Metoda projektów jest szczególnie wskazana, do planowania organizacjipracy hodowlanej w pasiece.

Zajęcia należy prowadzić w grupach do 15 osób, podzielonych nazespoły 3 – 4 osobowe.

Zajęcia dydaktyczne należy prowadzić w pasiece z wykorzystaniemrodzin zarodowych i reprodukcyjnych oraz w pracowni wyposażonejw sprzęt hodowlany, księgi hodowlane i literaturę zawodową. Pracowniapowinna być również wyposażona w zestawy komputerowe.


93



Oceniając poziom umiejętności uczniów szczególną uwagę należyzwracać na: dobieranie par rodzicielskich do rozpłodu w celu otrzymania

odpowiedniego potomstwa, określanie metod oceny wartości hodowlanej pszczół, stosowanie przepisów prawa dotyczących hodowli i selekcji pszczół, prowadzenie oceny pszczół.

Ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się systematyczniepodczas realizacji programu nauczania, na podstawie: sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osiągnięć szkolnych, wykonanych projektów, obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń. Oceniając pracę projektową proponuje się następujące kryteria: logiczny układ pracy, zgodność treści projektu z tematem, kolejność czynności hodowlanych, poprawność merytoryczną i językową, efekt hodowlany, możliwości zastosowania proponowanych rozwiązań, układ graficzny opracowania.

Podczas oceny pracy ucznia w trakcie wykonywania ćwiczeń należyuwzględnić stopień aktywności w czasie zajęć, samodzielnośćw korzystaniu z różnych źródeł informacji, jakość wykonanego zadania.

W ocenie końcowej osiągnięć uczniów, po zakończeniu realizacjiprogramu jednostki modułowej, należy uwzględnić wyniki wszystkichsprawdzianów, testów osiągnięć szkolnych, poziom wykonania ćwiczeńoraz prezentacje projektów.


94

Jednostka modułowa 321[04].Z3.05Identyfikowanie i zwalczanie chorób pszczół


− określić czynniki wywołujące choroby pszczół,− scharakteryzować odporność pszczół na choroby i oporność,− określić zasady higieny prowadzenia pasieki,− zastosować środki odkażające i lecznicze,− sporządzić syrop leczniczy dla pszczół,− określić zasady zwalczania chorób pszczół,− scharakteryzować poszczególne jednostki chorobowe,− zastosować sposoby zapobiegania niezakaźnym chorobom czerwiu,− scharakteryzować przyczyny, objawy i sposoby zapobiegania

chorobom zakaźnym i niezakaźnym pszczół,− sporządzić protokół zatrucia pszczół oraz określić tryb powołania

komisji ustalającej przyczyny i skutki zatrucia,− scharakteryzować sposoby zapobiegania i zwalczania szkodników

pszczół i produktów pasiecznych,− określić warunki otrzymania certyfikatu zdrowotności gospodarstwa

pasiecznego,− zastosować przepisy prawa oraz bezpieczeństwa i higieny pracy

dotyczące chorób pszczół.

2. Materiał nauczaniaCzynniki chorobotwórcze.Higiena prowadzenia pasieki.Zasady zwalczania zakaźnych i niezakaźnych chorób pszczół.Choroby czerwiu.Choroby zakaźne i niezakaźne pszczół dorosłych.Szkodniki pszczół i produktów pasiecznych.

3. Ćwiczenia• Ocena stanu zdrowotnego rodzin pszczelich.• Projektowanie wyposażenia apteczki pasiecznej.• Dobieranie środków odkażających.• Rozpoznawanie objawów chorób niezakaźnych czerwiu.• Analizowanie objawów zatrucia pszczół środkami ochrony roślin

i spadzią na podstawie okazów martwych pszczół.• Wypełnianie protokołów zatrucia pszczół.• Rozpoznawanie pasożytów pszczół.


95

4. Środki dydaktycznePlansze i foliogramy przedstawiające choroby czerwiu i pszczółdorosłych.Filmy dydaktyczne przedstawiające choroby pszczół: warrozę, zgnileczłośliwy.Rodziny pszczele ze zmianami chorobowymi.Preparaty utrwalone ze zmianami chorobowymi,Środki odkażające i lecznicze.Sprzęt do odkażania.Apteczka pasieczna.


wiadomości i umiejętności uczniów nabyte podczas realizacji programujednostki 321[04].Z3.02 Rozpoznawanie stanów biologicznych rodzinypszczelej. Podczas zajęć szczególnie ważne jest opanowanie przezuczniów umiejętności rozpoznawania chorób pszczół orazprzeprowadzania zabiegów, których celem jest zapobieganie chorobompszczół.

W procesie dydaktycznym zaleca się stosować następujące metodynauczania: wykład informacyjny, dyskusję dydaktyczną, pokazz instruktażem, tekst przewodni oraz ćwiczenia praktyczne.

Zajęcia dydaktyczne powinny odbywać się w odpowiedniowyposażonej pracowni z zestawami komputerowymi do sporządzaniaprotokołów zatrucia pszczół (z wykorzystaniem arkuszy kalkulacyjnych)oraz na pasieczysku.

Zajęcia należy prowadzić w grupach do 15 osób, podzielonychna zespoły 3-4 osobowe. Do wykonania ćwiczeń nauczyciel powinienprzygotować teksty przewodnie. Podczas realizacji programu uczniowiepowinni opracowywać plany organizacji prac składających się nadezynfekcję sprzętu pasiecznego oraz zwalczanie chorób pszczół.



Oceniając poziom osiągnięć uczniów szczególną uwagę należyzwrócić na: rozpoznawanie pierwszych objawów choroby w rodzinie pszczelej, sporządzanie i wypełnianie protokołu w sprawie ustalenia ubytku

i wysokości szkód w pasiece,


96

dobieranie miejsc na pasieczysko, przestrzeganie higieny na pasieczysku i w pomieszczeniach

pasiecznych, udzielanie pomocy chorym rodzinom pszczelim, sporządzanie i stosowanie płynów do dezynfekcji pasieki, dobieranie leków do apteczki pasiecznej.Ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się systematyczniepodczas realizacji programu nauczania, na podstawie: sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osiągnięć szkolnych, obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń.Aby dokonać oceny pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeńproponuje się uwzględnić stopień aktywności w czasie zajęć,samodzielność w korzystaniu z różnych źródeł informacji, jakośćwykonanych zadań.

W końcowej ocenie osiągnięć uczniów po zakończeniu realizacjiprogramu jednostki modułowej należy uwzględnić wyniki wszystkichmetod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela.


97

Moduł 321[04].Z4Gospodarka pasieczna


− rozpoznawać podstawowe urządzenia pasieczne,− określać zasady zakładania pasiek,− kierować rozwojem rodziny pszczelej w ciągu roku,− planować i prowadzić wędrowną gospodarkę pasieczną,− prowadzić ekologiczną gospodarkę pasieczną,− określać perspektywy rozwoju gospodarstwa pasiecznego,− planować intensywne powiększanie pasieki,− określać przyczyny nastroju rojowego,− stosować zasady tworzenia nowych rodzin pszczelich,− organizować i wykonywać główne przeglądy rodzin pszczelich,− organizować dokarmianie i podkarmianie pszczół,− planować i organizować miodobranie,− planować i organizować wymianę matek pszczelich,− stosować i prowadzić metody kompleksowej gospodarki pasiecznej,− rozróżniać i prowadzić dokumentację gospodarstwa pasiecznego,− dobierać media robocze,− posługiwać się podstawowym sprzętem pasiecznym,− określać zasady przechowywania produktów pasiecznych,− określać właściwości produktów pasiecznych,− korzystać z nowoczesnych źródeł informacji dotyczących urządzeń

i systemów pasiecznych,− korzystać z programów komputerowych w celu planowania

gospodarki pasiecznej w gospodarstwie pasiecznym.


98

2. Wykaz jednostek modułowych

Symbol jednostkimodułowej Nazwa jednostki modułowej


321[04].Z4.01 Zakładanie pasieki 32

321[04].Z4.02 Organizowanie prac związanychz wiosenną obsługą pasieki 78

321[04].Z4.03 Zapobieganie nastrojowi rojowemui rójce 30

321[04].Z4.04 Planowanie i prowadzenie wędrownejgospodarki pasiecznej 50

321[04].Z4.05 Przygotowanie pasieki do zimowania 45

321[04].Z4.06 Prowadzenie różnych kierunków produkcjipasiecznej 52

321[04].Z4.07 Przetwarzanie produktów pasiecznych 65Razem 352


321[04].Z4Gospodarka pasieczna

321[04].Z4.01Zakładanie pasieki

321[04].Z4.02Organizowanie prac związanych

z wiosenną obsługą pasieki

321[04].Z4.03Zapobieganie nastrojowi rojowemu i rójce


99

321[04].Z4.04Planowanie

i prowadzenie wędrownejgospodarki pasiecznej

321[04].Z4.05Przygotowanie pasieki

do zimowania

321[04].Z4.06Prowadzenie różnychkierunków produkcji

pasiecznej

321[04].Z4.07Przetwarzanie produktów pasiecznych


100

4. LiteraturaMarcinkowski J.: Jak prawidłowo prowadzić pasiekę. Gospodarstwopasieczne „Sądecki Bartnik”, Nowy Sącz 1997Ostrowska W.: Gospodarka pasieczna. Wydawnictwo „Sądecki Bartnik”,Nowy Sącz 1998Typański Cz.: Pszczoły – pasieka towarowa. PWRiL, Poznań 1998Tworek K.: Pszczoły na spadzi. Wydawnictwo „Sądecki Bartnik”, NowySącz 1998Wróblewski R.: Barcie, kłody i ule polskie. Wydawnictwo „SądeckiBartnik”, Nowy Sącz 1998Wróblewski R.: Wierzenia i obyczaje pszczelarzy polskich. Wydawnictwo„Sądecki Bartnik”, Nowy Sącz 1998Czasopisma:Pszczelarstwo,Pszczelarz Polski,Pasieka.

Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowychpozycji wydawniczych


101

Jednostka modułowa 321[04].Z4.01Zakładanie pasieki


− określić czynniki wywołujące podrażnienie pszczół,− określić zasady postępowania z pszczołami,− określić cele, warunki i technikę przeprowadzania przeglądów rodzin

pszczelich,− scharakteryzować rodzaje przeglądów,− dobrać sprzęt do przeglądu rodzin pszczelich,− przeprowadzić przeglądy rodzin pszczelich,− rozpoznać typy uli i scharakteryzować sprzęt pasieczny,− dobrać typy uli do rodzaju gospodarki pasiecznej,− wybrać miejsce na pasieczysko,− zaplanować urządzanie pasieczyska,− zorganizować zaplecze gospodarcze pasieki,− oszacować zasobność bazy pożytkowej,− ocenić wartość rodziny pszczelej,− przesiedlić rodziny pszczele,− zastosować zasady postępowania w przypadku pożądlenia,− zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas pracy

przy pszczołach.

2. Materiał nauczaniaZasady postępowania z pszczołami.Przeprowadzanie przeglądów rodzin pszczelich.Wielkość pasieki i wybór typu ula.Wybór miejsca i urządzanie pasieczyska.Zasady nabywania pszczół.Przesiedlanie rodzin pszczelich do różnych typów uli.Zasady postępowania w przypadku pożądlenia.

3. Ćwiczenia• Rozpoznawanie sprzętu pasiecznego do przeglądu rodzin pszczelich.• Prowadzenie przeglądów rodzin pszczelich.• Rozpoznawanie rodzajów i typów uli.• Dobieranie środków ochrony indywidualnej do pracy przy pszczołach.• Udzielanie pierwszej pomocy osobie pożądlonej.• Obliczanie zasobności bazy pożytkowej.• Określanie napszczelenia i zdrowotności pasiek.


102

• Projektowanie i urządzanie pasieczyska.• Przesiedlanie rodzin pszczelich.

4. Środki dydaktyczneFilmy dydaktyczne przedstawiające pracę w pasiece.Modele uli stosowanych w Polsce.Kalendarz kwitnienia roślin.Zestawy komputerowe z programami do projektowaniai urządzanie pracowni pasiecznej.Pasieczysko dydaktyczne z pełnym wyposażeniem.Apteczka pasieczna.Odzież ochrona pszczelarza: siatka ochronna, kombinezon, buty,rękawice.Sprzęt i narzędzia stosowane do przeglądu rodzin pszczelich.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostkiPodczas realizacji programu jednostki uczniowie powinni poznać różne

metody prowadzenia pasieki, opanować umiejętność doboru miejsc napasieczysko i jego zagospodarowywania.

Zaleca się stosowanie następujących metod nauczania: wykładuinformacyjnego, pokazu z instruktażem, tekstu przewodniego oraz ćwiczeńpraktycznych.

W procesie nauczania – uczenia się należy zwrócić uwagę naopanowanie przez uczniów umiejętności bezpiecznego postępowaniaz pszczołami oraz udzielania pierwszej pomocy, szczególnie osobomuczulonym na jad pszczeli. Uczniowie powinni umieć rozpoznawać czynnikiwpływające na agresywność pszczół oraz dążyć do ukształtowania nawykuswobodnego poruszania się po pasieczysku i spokojnej pracy przypszczołach.

Należy także zwrócić uwagę uczniów na stosowanie środków ochronyindywidualnej do pracy przy pszczołach, kształtowanie bezpiecznychi higienicznych warunków pracy.

Podczas ćwiczeń uczniowie powinni opanować umiejętnościstosowania sprzętu pasiecznego, wykonywania czynności związanychz udzielaniem pomocy osobom poszkodowanym. Konieczne jestuświadomienie uczniom, że ochrona człowieka w środowisku pracy jestzagadnieniem nadrzędnym.

Uczniowie powinni również poznać urządzenia stosowanew gospodarce pasiecznej, takie jak: sprzęt do miodobrania, wytopu wosku,podkarmiania i dokarmiania pszczół. Przeprowadzanie przeglądów powinnobyć realizowane bezpośrednio przy rodzinach pszczelich. Podczas


103

przeglądu nauczyciel powinien zwracać szczególną uwagę na zachowanieuczniów i natychmiast korygować zachowania niewłaściwe.

Zajęcia należy realizować w 15 osobowej grupie, w 2-3 osobowychzespołach. Zajęcia powinny odbywać się w pracowni oraz na pasieczysku.

Podczas realizacji programu ważne jest również kształtowanieumiejętności pracy zespołowej, organizacji pracy oraz nawyków szanowaniasprzętu i urządzeń, a także stosowania zasad bezpieczeństwa i higienypracy.

6. Propozycja metod sprawdzania i oceny osiągnięćedukacyjnych uczniaSprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać

się według kryteriów przedstawionych uczniom na początku zajęć.Zaleca się stosowanie różnych metod sprawdzania osiągnięć

edukacyjnych uczniów: sprawdzianów ustnych, sprawdzianów pisemnychoraz obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń.

Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej, należy zwracaćuwagę na merytoryczną jakość wypowiedzi, właściwe stosowanie pojęć,poprawność wnioskowania.

Nauczyciel prowadząc obserwację pracy uczniów powinien zwracaćuwagę na: posługiwanie się dokumentacją, narzędziami i przyrządami,sposób wykonywania ćwiczeń, dokładność i czas wykonania zadania,stosowanie innowacyjnych metod pracy oraz przestrzeganie zasadbezpieczeństwa i higieny pracy.

Zbiór własnych prac i innych dowodów osiągnięć szkolnych ucznia możebyć również przedmiotem oceny. Proponuje się tworzenie przez uczniówwłasnej teczki (mini portfolio), w której będą gromadzone sprawozdaniaz wykonanych prac, informacje o nowościach technicznychw gospodarce pasiecznej, kontrolne prace pisemne, testy osiągnięćszkolnych.


104

Jednostka modułowa 321[04].Z4.02Organizowanie prac związanych z wiosenną obsługąpasieki


− ocenić stan rodzin pszczelich po zimowli,− przygotować pasieczysko do oblotu pszczół,− określić warunki dobrego rozwoju wiosennego,− zorganizować i wykonać główny przegląd wiosenny,− określić ilość i jakość naturalnych pokarmów w gnieździe pnia,− dobrać metody przyspieszania rozwoju rodzin wiosną do istniejących

warunków pogodowych i pożytkowych,− rozpoznać stany anormalne w rodzinach pszczelich,− rozróżnić sprzęt do podkarmiania i dokarmiania pszczół,− rozróżnić i scharakteryzować naturalne i sztuczne pokarmy dla

pszczół,− sporządzić syropy i ciasta miodowo-cukrowe,− zorganizować wiosenne dokarmianie i podkarmianie pszczół,− zastosować metody kompleksowej gospodarki pasiecznej,− dobrać terminy i sposoby poszerzania gniazd rodzin pszczelich,− wykorzystać naturalną produkcję wosku rodzin pszczelich,− zastosować węzę w ulu,− obliczyć optymalny okres czerwienia matek pszczelich w różnych

warunkach pożytkowych,− scharakteryzować warunki wykorzystania pożytków,− określić wpływ siły i struktury rodziny na wykorzystanie pożytku,− przygotować rodziny pszczele do wykorzystania pożytków,− przeprowadzić obserwacje fenologiczne i pnia kontrolnego,− zaplanować i zorganizować wymianę matek pszczelich,− sporządzić dokumentację pasieczną,− zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

2. Materiał nauczaniaOcena jakości przezimowania rodzin pszczelich.Warunki dobrego rozwoju wiosennego.Główny przegląd wiosenny.Metody przyspieszania rozwoju wiosennego rodzin pszczelich.Anormalne stany w rodzinach pszczelich.Wyrównywanie siły rodzin pszczelich.


105

Sposoby poszerzania gniazd rodzin pszczelich.Pokarmy w żywieniu pszczół.Sprzęt do podkarmiania i dokarmiania pszczół.Warunki pełnego wykorzystania pożytków.Siła i struktura rodzin pszczelich przed pożytkiem.Przygotowanie rodzin do pożytku.Wymiana matek pszczelich.Dokumentacja pasieczna.Zasady bezpieczeństwa i higiena pracy.

3. Ćwiczenia• Dokarmianie i podkarmianie rodzin pszczelich wiosną.• Prowadzenie głównego przeglądu wiosennego.• Rozpoznawanie anormalnych stanów w rodzinach pszczelich.• Dobieranie metody przyspieszania rozwoju wiosennego rodzin

pszczelich.• Obliczanie optymalnego okresu czerwienia matek pszczelich

w różnych warunkach pożytkowych.• Poszerzanie gniazd rodzin pszczelich wiosną.• Sporządzanie syropów i ciast miodowo-cukrowych.• Regulowanie siły i struktury rodzin pszczelich.• Dobieranie terminów wymiany matek pszczelich.• Tworzenie i powiększanie miodni.

4. Środki dydaktycznePlansze i foliogramy przedstawiające metody przyspieszania rozwojurodzin pszczelich.Filmy dydaktyczne dotyczące prac pasiecznych wiosną oraz poddawaniamatek pszczelich.Materiały do sporządzania pokarmów dla pszczół oraz poszerzaniagniazda.Sprzęt i narzędzia stosowane do przeglądu rodzin pszczelich,poddawania matek pszczelich, sporządzania pokarmów dla pszczół.Dokumentacja pasieczna: książka pasieczna, karta ula kontrolnego,książka obserwacji fenologicznych.Apteczka pasieczna.Pasieczysko z pasieką stacjonarną.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostkiProgram jednostki obejmuje treści związane z pracami wiosennymi

w pasiece oraz przygotowaniem rodziny pszczelej do wykorzystaniaróżnych pożytków. W czasie zajęć wskazane jest wykorzystywanieumiejętności uczniów nabytych podczas realizacji programu jednostek:


106

321[04].Z3.02 Rozpoznawanie stanów biologicznych rodziny pszczelejoraz 321[04].Z4.01 Zakładanie pasieki. Podczas realizacji programu jednostki uczeń powinien poznać różnesposoby kierowania rozwojem rodziny pszczelej wiosną, opanowaćumiejętność dokładnego i terminowego wykonywania poszczególnychprac pasiecznych. Należy zwrócić uwagę na prowadzenie obserwacjizmian zachodzących w środowisku, wpływ czynników klimatycznych narozwój rodziny pszczelej i występowanie pożytków.

W procesie dydaktycznym, zaleca się stosowanie następującychmetod nauczania: pokazu z wyjaśnieniem, pokazu z instruktażem, tekstuprzewodniego, ćwiczeń praktycznych oraz metody projektów.Uczniowie na podstawie analizy karty ula kontrolnego oraz książkiobserwacji fenologicznych powinni zaprojektować własne rozwiązaniadotyczące przygotowania rodzin pszczelich do pożytku.

Zajęcia należy prowadzić w grupach do 15 osób, podzielonych nazespoły 3 - 4 osobowe. Zajęcia powinny odbywać się w odpowiedniowyposażonej pracowni dydaktycznej oraz na pasieczysku. Uczniowiepowinni mieć możliwość korzystania z różnych źródeł informacji.

Podczas realizacji programu jednostki modułowej, zaleca sięprezentowanie filmów dydaktycznych oraz organizowanie wycieczekdydaktycznych do pasiek posiadających różne warunki pożytkowe.

6. Propozycja metod sprawdzania i oceny osiągnięćedukacyjnych uczniaSprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się przez

cały czas realizacji programu jednostki modułowej, według kryteriówprzedstawionych uczniom na początku zajęć.

Wiadomości i umiejętności niezbędne do wykonania ćwiczeń orazprojektów mogą być sprawdzane za pomocą testów osiągnięć szkolnychoraz sprawdzianów ustnych i pisemnych.

Umiejętności praktyczne można sprawdzać poprzez obserwacjęczynności uczniów podczas wykonywania ćwiczeń oraz stosowaniesprawdzianów praktycznych.

Obserwując czynności ucznia, szczególną uwagę należy zwrócić na:− dobieranie sposobów poszerzania gniazda pszczelego,− prowadzenie głównego przeglądu wiosennego,− rozpoznawanie i likwidację anormalnych stanów w rodzinie pszczelej,− wtapianie węzy w ramki,− przygotowanie matki pszczelej do poddania.

Wszystkie wykonane ćwiczenia powinny być kontrolowanew trakcie wykonywania i po ich zakończeniu. Wskazane jest, aby uczeńotrzymał informację zwrotną o poziomie swoich osiągnięć.


107

W ocenie końcowej osiągnięć uczniów należy uwzględnić wynikiwszystkich sprawdzianów, testów osiągnięć szkolnych, poziom wykonaniaćwiczeń oraz opracowanie i prezentację projektu.


108

Jednostka modułowa 321[04].Z4.03Zapobieganie nastrojowi rojowemu i rójce


− określić wpływ rójki na wyniki produkcyjne rodziny pszczeleji organizację pracy w pasiece,

− określić przyczyny nastroju rojowego,− zapobiec nadprodukcji mleczka pszczelego,− zapewnić odpowiednią temperaturę i wentylację gniazda pszczelego,− zastosować ramkę pracy,− dobrać zabiegi mające na celu spowodowanie natychmiastowej

zmiany warunków w gnieździe pszczelim,− zebrać i osadzić rój,− przygotować ul dla nowej rodziny pszczelej,− zaplanować intensywne powiększanie pasieki,− scharakteryzować metody tworzenia nowych rodzin pszczelich,− dobrać sposoby i terminy tworzenia nowych rodzin pszczelich,− określić sposoby ratowania rodzin z matkami trutowymi

i trutówkami,− sporządzić dokumentację pasieczną,− zastosować sprzęt i narzędzia pasieczne,− wykonać zabiegi dezynfekcyjne sprzętu pasiecznego,− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.

2. Materiał nauczaniaRójka w gospodarce pasiecznej.Przyczyny powstawania nastroju rojowegoZapobieganie i likwidowanie nastroju rojowego.Metody powiększania pasieki.Trutówki i matki trutowe w rodzinie pszczelej.Dokumentacja pasieczna.Sprzęt i narzędzia pasieczne.

3. Ćwiczenia• Likwidowanie nadprodukcji mleczka pszczelego w rodzinie pszczelej.• Zbieranie i osadzanie rojów.• Tworzenie i pielęgnowanie odkładów.• Opracowywanie planu powiększania pasieki.


109

4. Środki dydaktycznePlansze i foliogramy przedstawiające metody powiększania pasieki.Filmy dydaktyczne dotyczące rójki i nastroju rojowego oraz tworzenianowych rodzin.Zestawy komputerowe z programami do symulacji tworzenia nowychrodzin pszczelich.Sprzęt, narzędzia i materiały do dezynfekcji sprzętu pasiecznego,zbierania i osadzania roju, przeglądu rodzin pszczelich, poddawaniamatek pszczelich.Dokumentacja pasieczna: książka pasieczna, karta ula kontrolnego.Apteczka pasieczna.Ule i uliki na odkłady.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostkiProgram jednostki modułowej zawiera zagadnienia dotyczące rójki

w gospodarce pasiecznej oraz tworzenia nowych rodzin pszczelich.Uczniowie powinni nabyć umiejętności określania wpływu rójki na

przebieg procesów produkcyjnych i organizacyjnych w gospodarstwiepasiecznym oraz zapobiegania nastrojowi rojowemu, a takżerozmnażania rodzin pszczelich.

W procesie dydaktycznym zaleca się stosować następujące metodynauczania: wykład informacyjny, dyskusję dydaktyczną, pokazz instruktażem, metodę projektów, tekstu przewodniego oraz ćwiczeńpraktycznych. Metoda projektów jest szczególnie wskazana doplanowania intensywnego powiększania pasieki.

Zajęcia należy prowadzić w grupach do 15 osób, podzielonych na3 – 4 osobowe zespoły. Zajęcia powinny odbywać się w pracowni orazna pasieczysku przy rodzinach pszczelich.

W trakcie zajęć praktycznych uczniowie powinni mieć możliwośćkorzystania z różnych źródeł informacji, takich jak: książki pasieczne,karta ula kontrolnego, kalendarz kwitnienia roślin miododajnych, normy,instrukcje, poradniki oraz Internet.

Zaleca się prezentację filmów dydaktycznych oraz wycieczek dowzorcowych gospodarstw pasiecznych.


w trakcie realizacji programu jednostki modułowej na podstawieustalonych kryteriów, przedstawionych uczniom na początku zajęć.Podstawą oceny ucznia powinny być umiejętności wynikające z celówkształcenia.


110

Oceniając umiejętności uczniów szczególną uwagę należy zwrócić na: rozpoznawanie nastroju rojowego w rodzinie pszczelej, zapobieganie nastrojowi rojowemu poprzez właściwe poszerzanie

gniazda, zebranie i osadzenie roju, przeprowadzenie dezynfekcji ula, tworzenie nowych rodzin pszczelich: odkładów, składańców,

zsypańców, rozpoznawanie rodzin pszczelich z trutówkami.Ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się systematyczniepodczas realizacji programu nauczania, na podstawie: sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osiągnięć szkolnych, obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń.

Aby dokonać oceny pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeńproponuje się uwzględnić stopień aktywności w czasie zajęć,samodzielność w korzystaniu z różnych źródeł informacji, jakośćwykonanego zadania.

Po zakończeniu realizacji programu jednostki modułowej należyuwzględnić wyniki wszystkich sprawdzianów, testów dydaktycznych,poziom wykonania ćwiczeń oraz ocenę prezentowanego projektu.


111

Jednostka modułowa 321[04].Z4.04Planowanie i prowadzenie wędrownej gospodarkipasiecznej


− określić korzyści wynikające z prowadzenia gospodarki wędrownej,− zastosować przepisy prawa dotyczące wędrownej gospodarki

pasiecznej,− zaplanować i zorganizować gospodarkę wędrowną,− wybrać miejsce i stanowisko dla pasieki wędrownej,− posłużyć się sprzętem stosowanym w gospodarce wędrownej,− przygotować i przetransportować rodziny pszczele,− dobrać terminy przewozu pszczół na pożytki,− przewidzieć i zapobiec zagrożeniom związanym z przewozem

pszczół,− scharakteryzować metody zwiększające oblatywanie przez pszczoły

roślin miododajnych,− określić zasady wykorzystywania pożytku wrzosowego

i spadziowego,− scharakteryzować proces dojrzewania miodu,− dobrać sposoby i terminy wybierania plastrów z miodem,− scharakteryzować sposoby odbioru plastrów z miodem,− określić warunki transportowania plastrów z miodem do pracowni,− przygotować sprzęt do miodobrania,− zaplanować i wykonać prace związane z odsklepianiem i wirowaniem

plastrów,− ocenić dojrzałość miodu,− zaprojektować i wyposażyć pomieszczenie do odbioru miodu,− określić warunki przechowywania miodu,− dobrać naczynia do przechowywania miodu,− określić jakość i przydatność plastrów,− sporządzić dokumentację gospodarstwa pasiecznego− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony

przeciwpożarowej dotyczące wędrownej gospodarki pasiecznej.

2. Materiał nauczaniaPrzepisy prawa dotyczące gospodarki wędrownej.Urządzenia, sprzęt i naczynia stosowane w gospodarce wędrownej.Przygotowanie i transport rodzin pszczelich.Wykorzystywanie pożytku wrzosowego i spadziowego.


112

Miodobranie.Warunki wirowania i przechowywania miodu.Dokumentacja pasieczna.

3. Ćwiczenia• Sporządzanie planu wędrówek z pszczołami.• Przygotowywanie i transportowanie rodzin pszczelich.• Przygotowywanie stanowiska dla pasieki wędrownej.• Ocenianie dojrzałości miodu.• Przygotowywanie sprzętu i pomieszczenia do miodobrania.• Osuszanie plastrów po miodobraniu.• Wypełnianie dokumentacji pasiecznej.

4. Środki dydaktycznePlansze i foliogramy przedstawiające metody wykorzystywania pożytkówspadziowych i wrzosowych.Filmy dydaktyczne przedstawiające pasieczną gospodarkę wędrowną.Zestawy komputerowe z programami do projektowania wyposażeniapomieszczeń do wirowania plastrów z miodem.Dokumentacja pasieczna: książka pasieczna, karta ula, metrykipojemników na miód.Sprzęt, narzędzia i naczynia do odbioru, odsklepiania, odwirowywaniaplastrów, przechowywania miodu, przewozu pszczół, przeglądu rodzinpszczelich.Przepisy prawa, przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochronyprzeciwpożarowej dotyczące wędrownej gospodarki pasiecznej.Apteczka pasieczna.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostkiPodczas realizacji programu jednostki należy wykorzystać

wiadomości i umiejętności ukształtowane w jednostkach: 321[04].Z3.05Identyfikowanie i zwalczanie chorób pszczół oraz 321[04].Z4.01Zakładanie pasieki.

Szczególnie ważne jest opanowanie przez uczniów umiejętnościplanowania gospodarki wędrownej, dobierania miejscai stanowiska dla pasieki wędrownej, oraz pozyskiwania miodu z plastrów,a także przestrzegania zasad bezpieczeństwa zdrowotnego produktówżywnościowych.

W procesie dydaktycznym zaleca się stosować następujące metodynauczania: wykład informacyjny, dyskusję dydaktyczną, pokazz instruktażem, metodę projektów i tekstu przewodniego oraz ćwiczeń


113

praktycznych. Metodę projektów można zastosować do planowaniaorganizacji wędrówek pasieki na pożytki spadziowe lub wrzosowe.

Podczas realizacji programu jednostki modułowej szczególną uwagęnależy zwracać na:− planowanie i organizację wędrownej gospodarki pasiecznej,− dokonywanie miodobrania,− określanie kosztów prowadzenia wędrownej gospodarki pasiecznej.

Zajęcia dydaktyczne należy prowadzić w odpowiednio wyposażonejpracowni w grupach do 15 osób, podzielonych na zespoły 3-4 osobowe.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięćedukacyjnych uczniaPodczas realizacji programu nauczania należy oceniać osiągnięcia

uczniów w zakresie wyodrębnionych szczegółowych celów kształcenia.Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się przezcały czas realizacji programu jednostki modułowej, według kryteriówprzedstawionych uczniom na początku zajęć.Ocena osiągnięć uczniów może być dokonywana za pomocą:sprawdzianów ustnych, sprawdzianów pisemnych, testów osiągnięćszkolnych oraz prezentacji prac projektowych.

Oceniając wypowiedzi ustne należy wziąć pod uwagę: poprawnośćmerytoryczną, poprawność językową, precyzję wypowiedzi.

Oceniając poziom umiejętności uczniów szczególną uwagę należyzwrócić na:

- przygotowanie rodzin pszczelich do przewozu,- prowadzenie załadunku i rozładunku rodzin pszczelich,- wybieranie miejsca na ustawienie pasieki wędrownej,- przygotowanie pomieszczenia i sprzętu do miodobrania,- odbiór plastrów z miodem za pomocą przegonki,- określanie dojrzałości miodu i pory odbioru miodu. Podczas oceniania prac projektowych proponuje się stosowaćnastępujące kryteria:- zgodność treści projektu z tematem,- kolejność czynności związanych z gospodarką wędrowną,- poprawność merytoryczną i językową opracowania,- efekt ekonomiczny przyjętych rozwiązań,- proponowane rozwiązania,- układ graficzny opracowania.

W ocenie końcowej osiągnięć uczniów po zakończeniu realizacjiprogramu jednostki modułowej, należy uwzględnić wyniki wszystkichsprawdzianów, testów osiągnięć szkolnych, poziom wykonania ćwiczeńoraz prezentacje projektów.


114

Jednostka modułowa 321[04].Z4.05Przygotowanie pasieki do zimowania


− ocenić stan rodzin pszczelich po sezonie,− zastosować metody pielęgnowania rodzin pszczelich po miodobraniu,− zorganizować i wykonać główny przegląd jesienny,− określić jakość plastrów w gnieździe pszczelim,− rozpoznać stany anormalne w rodzinach pszczelich jesienią,− zorganizować jesienne dokarmianie i podkarmianie pszczół,− określić warunki dobrego zimowania pszczół,− stworzyć rodzinom pszczelim warunki dobrego rozwoju jesiennego,− określić wpływ siły i struktury rodziny na zimowlę rodziny pszczelej,− dobrać metody rozwoju jesiennego rodzin pszczelich do istniejących

warunków pogodowych i pożytkowych,− zastosować jesienne metody kompleksowej gospodarki pasiecznej,− dobrać terminy i sposoby zwężania gniazd rodzin pszczelich,− określić ilość i jakość naturalnych pokarmów w gnieździe pnia,− określić wielkość i ułożenie gniazda pszczelego na okres zimy,− dobrać sposoby jesiennego dokarmiania rodzin pszczelich,− przygotować rodziny pszczele do zimowania,− dokonać analizy przebiegu zimowania rodzin pszczelich,− ocenić stan zapasów w rodzinie pszczelej przed zimowlą,− dobrać właściwą izolację i wentylację gniazda pszczelego na okres

zimowli,− scharakteryzować obloty śródzimowe,− zorganizować opiekę nad pasieczyskiem zimą,− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.

2. Materiał nauczaniaGłówny przegląd jesienny rodzin pszczelich.Rozwój jesienny rodzin pszczelich - warunki.Zimowla pasieki - warunki.Zapasy zimowe i ich uzupełnianie.Wielkość i ułożenie gniazda.Ocieplanie i wentylacja gniazda pszczelego.

3. Ćwiczenia• Prowadzenie głównego przeglądu jesiennego.• Ocenianie przydatności plastrów do zimowli.


115

• Dokarmianie i podkarmianie rodzin pszczelich jesienią.• Układanie gniazda pszczelego na zimę.• Dobieranie metod rozwoju jesiennego do istniejących warunków

pogodowych i pożytkowych.• Obliczanie optymalnego jesiennego okresu rozwojowego w różnych

warunkach pożytkowych.• Ocenianie stanu pasieczyska podczas zimy.

4. Środki dydaktycznePlansze i foliogramy przedstawiające metody przygotowywania rodzinpszczelich do zimowli.Filmy dydaktyczne dotyczące przygotowania rodzin pszczelich dozimowli.Zestawy komputerowe z programem do symulacji zwężania gniazdapszczelego oraz warunków wiązania się kłębu pszczół i jegoprzemieszczania się zimą, w różnych typach uli.Dokumentacja pasieczna: książka pasieczna, karta ula kontrolnego.Materiały i sprzęt do sporządzania pokarmów dla pszczół, sprzęt dopoddawania matek pszczelich oraz przeglądu rodzin pszczelich.Apteczka pasieczna.Środki ochrony indywidualnej pszczelarza.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostkiProgram jednostki modułowej obejmuje treści związane z pracami

jesiennymi w pasiece oraz przygotowaniem rodziny pszczelej do zimowliw różnych warunkach. W czasie zajęć wskazane jest wykorzystywanieumiejętności uczniów nabytych podczas realizacji programu jednostki321[04].Z4.01 Zakładanie pasieki. Podczas realizacji programu jednostki należy zwrócić uwagę na:metody kierowania rozwojem rodziny pszczelej jesienią, dokładnei terminowe wykonywanie poszczególnych prac pasiecznych,przygotowanie rodzin pszczelich do zimowli, zapewnienie pszczołomodpowiednich warunków zimowania, które mają wpływ na wynikiprodukcyjne w przyszłym sezonie. Ponadto należy podkreślić aspektyekonomiczne stosowania określonych pokarmów podczas dokarmiania. W procesie dydaktycznym, zaleca się stosowanie następującychmetod nauczania: pokazu z objaśnieniem, pokazu z instruktażem, tekstuprzewodniego, ćwiczeń praktycznych oraz metody projektów. Uczniowiena podstawie analizy karty ula kontrolnego oraz książki obserwacjifenologicznych powinni opracować projekty dotyczące planowaniai organizacji przygotowania rodzin pszczelich do zimowli.


116

Zajęcia powinny odbywać się w odpowiednio wyposażonej pracownioraz na pasieczysku. W czasie zajęć uczniowie powinni mieć możliwośćkorzystania z różnych źródeł informacji, takich jak: książki pasieczne,karta ula kontrolnego, kalendarz kwitnienia roślin miododajnych, normy,instrukcje, poradniki.

Zajęcia należy prowadzić w grupach do 15 osób, podzielonych nazespoły 3 - 4 osobowe.


systematycznie przez cały czas realizacji programu jednostki, napodstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć.Ocena pracy uczniów może być dokonywana za pomocą:- sprawdzianów ustnych,- sprawdzianów pisemnych,- testów osiągnięć szkolnych,- prac projektowych.Oceniając wypowiedzi ustne należy wziąć pod uwagę: poprawnośćmerytoryczną, poprawność językową, precyzję wypowiedzi.Oceniając umiejętności praktyczne uczniów szczególną uwagę należyzwrócić na: przygotowanie rodziny pszczelej do zimowli, określanie jakości matki pszczelej na podstawie czerwiu, szacowanie ilości zapasu w gnieździe pszczelim, dobieranie ilości i jakości plastrów na okres zimowli, organizowanie jesiennego dokarmiania rodzin pszczelich.Proponuje się następujące kryteria oceniania prac projektowych:- logiczny układ pracy,- zgodność treści projektu z tematem,- kolejność czynności produkcyjnych,- poprawność merytoryczną i językową opracowania,- efekt ekonomiczny,- możliwość zastosowania proponowanych rozwiązań,- układ graficzny opracowania.

W ocenie końcowej osiągnięć uczniów po zakończeniu realizacjiprogramu jednostki modułowej, należy uwzględnić wyniki sprawdzianów,testów osiągnięć szkolnych oraz poziom wykonania ćwiczeń i projektu.


117

Jednostka modułowa 321[04].Z4.06Prowadzenie różnych kierunków produkcjipasiecznej


− posłużyć się terminologią dotyczącą produkcji pasiecznej,− dobrać terminy i pożytki do produkcji miodu sekcyjnego,− zorganizować produkcję miodu plastrowego,− określić cel produkcji miodu plastrowego,− rozpoznać sprzęt do produkcji miodu sekcyjnego,− rozpoznać sprzęt do pozyskiwania obnóży pyłkowych i pierzgi,− dobrać terminy i pożytki do produkcji obnóży pyłkowych,− określić warunki pozyskiwania obnóży pyłkowych,− przeprowadzić poławianie obnóży pyłkowych,− określić sposoby konserwowania i przechowywania obnóży

pyłkowych i pierzgi,− dobrać sprzęt do pozyskiwania jadu i kitu pszczelego,− pozyskać jad i kit pszczeli,− scharakteryzować czynniki wpływające na produkcję wosku

pszczelego,− stworzyć rodzinom pszczelim warunki do produkcji wosku,− dobrać metody produkcji mleczka pszczelego do istniejących

warunków pogodowych i pożytkowych,− dobrać rasę pszczół do produkcji mleczka i kitu pszczelego,− określić wielkość i ułożenie gniazda pszczelego do produkcji mleczka

pszczelego,− pozyskać surowiec woskowy,− zorganizować wytapianie i klarowanie wosku,− posłużyć się sprzętem do wytapiania i klarowania wosku,− zastosować zasady pszczelarstwa ekologicznego,− zaplanować i zorganizować produkcję pasieczną w gospodarstwie

ekologicznym,− ocenić efekty ekonomiczne produkcji w gospodarstwie ekologicznym,− wprowadzić najnowsze rozwiązania sprzyjające gospodarce

ekologicznej,− dostrzec pozaprodukcyjne wartości pszczelarstwa ekologicznego,− wykonać prace związane z wychowem trzmieli i pszczół samotnic do

zapylania roślin,− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.


118

2. Materiał nauczaniaProdukcja miodu sekcyjnego i plastrowego.Pozyskiwanie obnóży pyłkowych i pierzgi.Pozyskiwanie mleczka pszczelego.Pozyskiwanie kitu i jadu pszczelego.Produkcja wosku pszczelego.Pszczelarstwo ekologiczne.Korzyści wynikające z prowadzenia gospodarstwa ekologicznego.Planowanie i prowadzenie produkcji miodu lub woskuw gospodarstwie ekologicznym.Trzmiele i pszczoły samotnice.

3. Ćwiczenia• Przygotowywanie rodziny pszczelej do produkcji miodu sekcyjnego.• Pozyskiwanie, przechowywanie oraz przetwarzanie surowca

woskowego.• Organizowanie pozyskiwania obnóży pyłkowych.• Przygotowanie rodziny pszczelej do produkcji mleczka pszczelego.• Zakładanie poławiaczy kitu i jadu pszczelego w rodzinach pszczelich.• Pozyskiwanie pierzgi.• Urządzanie siedlisk dla trzmieli i pszczół samotnic.

4. Środki dydaktycznePlansze i foliogramy przedstawiające metody przygotowywania rodzinpszczelich do produkcji miodu sekcyjnego, mleczka, wosku, kitu i jadupszczelego.Filmy dydaktyczne dotyczące rolnictwa ekologicznego.Zestawy komputerowe z programem symulacji układu gniazdapszczelego do produkcji mleczka pszczelego w różnych typach uli.Dokumentacja pasieczna: książka pasieczna, karta ula kontrolnego,książka obserwacji fenologicznych.Pasieczysko z rodzinami pszczelimi.Sprzęt i naczynia do poławiania kitu i jadu pszczelego, obnóżypyłkowych, pierzgi, topienia i klarowania wosku, przeglądu rodzinpszczelich.Apteczka pasieczna.Środki ochrony indywidualnej pszczelarza


różnych rodzajów prac związanych z prowadzeniem produkcjipasiecznej. W czasie zajęć wskazane jest wykorzystywanie umiejętności


119

uczniów nabytych podczas realizacji programu jednostek: 321[04].Z4.01Zakładanie pasieki, 321[04].Z4.02 Organizowanie prac związanychz wiosenną obsługą pasieki oraz 321[04].Z4.03 Zapobieganie nastrojowirojowemu i rójce. Podczas realizacji programu jednostki należy zwrócić uwagę naprowadzenie różnych rodzajów działalności w pasiece, dokładnei terminowe wykonywanie poszczególnych prac pasiecznych,przygotowanie rodzin pszczelich do pozyskiwania określonychproduktów. W procesie dydaktycznym, zaleca się stosowanie następującychmetod nauczania: pokazu z instruktażem, tekstu przewodniego, metodyprojektów oraz ćwiczeń praktycznych. Uczniowie na podstawie analizykarty ula kontrolnego oraz książki obserwacji fenologicznych powinniwykonać projekty organizacji i prowadzenia różnych rodzajówdziałalności pasiecznych. Zajęcia powinny odbywać się w odpowiednio wyposażonej pracownidydaktycznej i pasiece, w grupach do 15 osób, podzielonych na zespoły3 - 4 osobowe.


Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się przezcały czas realizacji programu jednostki modułowej, według kryteriówprzedstawionych uczniom na początku zajęć.Ocena pracy uczniów może być dokonywana za pomocą:- sprawdzianów ustnych,- sprawdzianów pisemnych,- testów osiągnięć szkolnych,- prac projektowych.

Oceniając wypowiedzi ustne należy wziąć pod uwagę: poprawnośćmerytoryczną, poprawność językową oraz precyzję wypowiedzi.

Oceniając poziom umiejętności uczniów, szczególną uwagę należyzwrócić na: przygotowanie rodzin pszczelich do pozyskiwania różnych produktów

pasiecznych, dobieranie sprzętu pasiecznego do rodzaju wykonywanych prac, prowadzenie wytopu i klarowania wosku, analizowanie pracochłonności i wydajności pracy podczas produkcji

różnych produktów pasiecznych.Oceniając prace projektowe proponuje się następujące kryteria:

- logiczny układ pracy,- zgodność treści projektu z tematem,- kolejność czynności produkcyjnych,


120

- poprawność merytoryczną i językową opracowania,- możliwość zastosowania proponowanych rozwiązań,- układ graficzny opracowania.

Końcowa ocena osiągnięć ucznia powinna uwzględniać wynikiwszystkich metod sprawdzania zastosowanych przez nauczyciela.


121

Jednostka modułowa 321[04].Z4.07Przetwarzanie produktów pasiecznych


− określić skład chemiczny soku roślinnego, nektaru i spadzi,− określić cechy fizykochemiczne dojrzałego miodu,− określić warunki krystalizacji miodu,− rozróżnić rodzaje krupca,− określić warunki przechowywania miodu,− określić cechy organoleptyczne miodów,− pobrać próbki miodu do analizy organoleptycznej,− rozpoznać i ocenić miód na podstawie cech organoleptycznych,− pobrać próbki miodu do analizy chemicznej,− zinterpretować wyniki analizy chemicznej i pyłkowej miodu,− określić potrzebę konfekcjonowania produktów pasiecznych,− określić proces kremowania miodu,− scharakteryzować etapy wyrobu miodu pitnego,− rozpoznać wady i choroby win oraz miodów pitnych,− scharakteryzować właściwości odżywcze i lecznicze miodu,− zastosować przepisy i receptury do sporządzania napojów i ciast

miodowych,− określić cechy fizykochemiczne wosku,− zastosować metody przetwarzania wosku− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.

2. Materiał nauczaniaTypy i odmiany miodów.Badanie produktów pasiecznych.Konfekcja produktów pasiecznych.Kremowanie miodu.Przechowywanie produktów pasiecznych.Miody pitne.Wyrób węzy i świec woskowych.

3. Ćwiczenia• Rozróżnianie miodów grubo- i drobnoziarnistych.• Badanie organoleptyczne miodów.• Ocenianie organoleptyczne miodów nektarowych.• Rozpoznawanie przyrządów do pobierania próbek.• Ocenianie zawartości hydroksymetylofurfuralu za pomocą

spektrofotometru.• Określanie przewodnictwa elektrycznego miodów spadziowych.


122

• Rozpoznawanie sprzętu do produkcji miodu pitnego.• Sporządzanie napojów miodowych.

4. Środki dydaktycznePlansze i foliogramy przedstawiające proces dojrzewania miodu.Filmy dydaktyczne dotyczące przechowywania produktów pasiecznych.Sprzęt laboratoryjny, program komputerowy do analizy produktówpasiecznych.Sprzęt do odlewu świec, prasy do wyrobu węzy.Preparaty pyłkowe.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostkiProgram jednostki modułowej obejmuje zagadnienia dotyczące:

przetwarzania produktów pasiecznych, oceny jakości produktówpasiecznych na podstawie badań, określania wpływu warunkówprzechowywania produktów pasiecznych na jakość produktówkońcowych.

W procesie nauczania - uczenia się należy korzystać z wiedzy uczniównabytej podczas realizacji programu jednostki modułowej 321[04] O1.01Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochronyprzeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. W procesie dydaktycznym, zaleca się stosowanie następującychmetod nauczania: pokazu z instruktażem, tekstu przewodniego, metodyprojektów oraz ćwiczeń praktycznych. Zajęcia należy realizować w grupach do 15 osób stosującindywidualne i grupowe formy pracy. Ćwiczenia, wykonywanew zespołach 3 - 5 osobowych umożliwią kształtowanie umiejętnościtakich jak: komunikowanie się, praca w grupie, dostrzeganiei rozwiązywanie problemów, podejmowanie decyzji, organizowaniei ocenianie własnej pracy.

Program jednostki należy realizować w pracowni wyposażonejw sprzęt laboratoryjny i odpowiednie środki dydaktyczne oraz zestawykomputerowe z programami specjalistycznymi.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć

edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać sięsystematycznie, przez cały czas realizacji programu jednostkimodułowej, na podstawie ustalonych kryteriów oceniania.Sprawdzanie osiągnięć powinno dostarczyć informacji o zakresiei poziomie opanowania umiejętności określonych w celach kształcenia.


123

Do sprawdzania i oceniania osiągnięć edukacyjnych uczniów możnastosować następujące metody: sprawdziany pisemne i ustne,sprawdziany praktyczne oraz testy osiągnięć szkolnych.

Umiejętności praktyczne należy oceniać poprzez obserwacjęczynności ucznia podczas wykonywania ćwiczeń. Oceniając osiągnięcia uczniów należy zwrócić uwagę na: posługiwanie się sprzętem laboratoryjnym, wykonywanie badań i interpretowanie otrzymanych wyników, analizowanie warunków przechowywania produktów pasiecznych.

W końcowej ocenie osiągnięć uczniów należy uwzględnić wynikisprawdzianów, testów dydaktycznych oraz poziom wykonania ćwiczeń.


124

Moduł 321[04].Z5Ekonomika i zarządzanie w agrobiznesie1. Cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć:− określać miejsce rolnictwa i pszczelarstwa w systemie agrobiznesu,− określać miejsce i zasady funkcjonowania polskiego rolnictwa w Unii

Europejskiej,− określać współzależności pomiędzy strukturą czynników produkcji

a wynikami produkcyjnymi i finansowymi gospodarstwa,− dostrzegać zagrożenia dla współczesnej cywilizacji wynikające

z nadmiernej intensyfikacji produkcji rolniczej,− oceniać stan i możliwości rozwoju rolnictwa ekologicznego, w tym

pszczelarstwa w Polsce,− charakteryzować środki produkcji pasiecznej, ze szczególnym

uwzględnieniem wyposażenia technicznego,− charakteryzować instytucje, których działalność związana jest

z agrobiznesem,− prowadzić podstawową rachunkowość w gospodarstwie rolnym

w tym pasiecznym,− określać koszty i dochody produkcji rolniczej, w tym pasiecznej,− oceniać kondycję ekonomiczną gospodarstwa rolnego, w tym

pasiecznego,− określać dodatkowe źródła dochodu w gospodarstwie rolnym

i pasiecznym,− stosować działania promocyjne produktów i usług gospodarstw

pasiecznych,− określać zasady dofinansowywania działalności ze środków

pomocowch Unii Europejskiej.



321[04].Z5.01 Funkcjonowanie rolnictwa w systemieagrobiznesu

50

321[04].Z5.02 Zarządzanie jednostką gospodarczą 56321[04].Z5.03 Prowadzenie marketingu w agrobiznesie 62

Razem 168


125


321[04].Z5Ekonomika i zarządzanie

w agrobiznesie

321[04].Z5.01Funkcjonowanie rolnictwaw systemie agrobiznesu

321[04].Z5.02Zarządzanie jednostką

gospodarczą

321[04].Z5.03Prowadzenie marketingu

w agrobiznesie


126

4. LiteraturaBarker J.: Marketing rolniczy. JM, Kraków 1992Bieńkowska G.: Przedsiębiorczość. Uproszczone formy ewidencjigospodarczej stosowane w małych firmach. WSiP, Warszawa 2000Cholewicka – Goździk K. (red.): Marketing produktów rolno -żywnościowych. Materiały dla uczniów szkół rolniczych. CDiEWR,Poznań 1997Duczkowska – Piasecka M. (red.): Marketing w agrobiznesie. Format-AB, Warszawa 1996Fournier Ch.: Techniki zarządzania małym i średnim przedsiębiorstwem.Poltext, Warszawa 1995Grontkowska A.: Organizacja gospodarstw rolniczych. Cz. I. WSiP,Warszawa 1997Hamilton W.H. (pr. zb.): Przedsiębiorczość w agrobiznesie. MałopolskieStowarzyszenie Doradztwa Rolniczego, Kraków 1995Jaklik A., Micherda B.: Zasady rachunkowości. WSiP, Warszawa 1997Jaska E.: Organizacja gospodarstw rolniczych. Cz. II. WSiP, Warszawa1997Klepacki B. (red.): Przedsiębiorstwo w gospodarce rynkowej. Format -AB, Warszawa1997Klepacki B.: Ekonomika i organizacja rolnictwa. WSiP, Warszawa 1998Kołaczyk Z.: Rachunkowość przedsiębiorstw. Cz. I i II. eMPi², Poznań1997Komosa A.: Szkolny słownik ekonomiczny. Wyd. Ekonomik, Warszawa1992Kotler P.: Marketing. Analiza, planowanie, wdrażanie, kontrola. Gebether& Ska, Warszawa 1994Kożuch B.: Ekonomika i organizacja obrotu rolnego. WSiP, Warszawa1997Nasiłowski M.: System rynkowy. Podstawy mikro- i makroekonomii.Instytut Kształcenia Ekonomicznego PTE, Warszawa 1992Sadzikowski W.: 200 lat gospodarki rynkowej. PWN, Warszawa 1993Stanlake G.F.: Podstawy ekonomii. WSiP, Warszawa 1992Urbaniak P.: Ekonomia Cz. I i II. Wydawnictwo eMPi², Poznań 1992Wiśniewski A.: Marketing. WSiP, Warszawa 1995Wiśniewski A., Dąbrowski A.: Ćwiczenia z marketingu. WSiP, Warszawa1998Żmija J. I Strzelczak L. (red.): Podstawy ekonomii rynku i marketinguw gospodarce żywnościowej. Wyd. Akademia Rolnicza, Kraków 1996Czasopisma:Agroserwis,Biuletyn informacyjny, wyd. MRiRW oraz ARiMR,Forum psychologiczne (wybrane artykuły z marketingu),


127

Puls biznesu,Parkiet, Rzeczpospolita, Gazeta Prawna.Strona Internetowa - Marketing przy kawie



128

Jednostka modułowa 321[04].Z5.01Funkcjonowanie rolnictwa w systemie agrobiznesu


− scharakteryzować podstawowe czynniki produkcji w rolnictwie,− wyjaśnić wpływ cen czynników produkcji na wybór technologii,− scharakteryzować specyficzne cechy rynku rolnego i żywnościowego,− określić czynniki kształtujące popyt na produkty rolnicze,− określić czynniki kształtujące podaż produktów rolniczych,− określić kierunki budżetowego zasilania agrobiznesu,− określić cele, zadania i narzędzia polityki rolnej,− uzasadnić współzależność wzrostu gospodarczego i sytuacji

produkcyjno-ekonomicznej rolnictwa,− scharakteryzować tendencje i przyczyny zmian strukturalnych

w rolnictwie i cele polityki strukturalnej,− scharakteryzować instrumenty polityki zatrudnienia w rolnictwie,− zinterpretować przepisy prawa regulujące zasady obrotu ziemią,− wyjaśnić znaczenie i funkcje ksiąg wieczystych,− scharakteryzować produkcyjną funkcję dochodu rolniczego,− określić źródła wzrostu dochodów ludności w gospodarce

indywidualnej,− rozróżnić rodzaje i typy podatków i opłat w rolnictwie,− określić funkcje kredytu w rolnictwie,− określić wpływ kredytu na dochody rolnicze,− rozróżnić kredyty preferencyjne,− obliczyć odsetki od kredytów,− porównać informacje o możliwościach i warunkach uzyskania

kredytów,− zinterpretować przepisy prawa dotyczące ubezpieczeń w rolnictwie,− rozróżnić podstawowe instytucje działające na rzecz rolnictwa, w tym

pszczelarstwa oraz określić ich zadania,− określić wpływ infrastruktury na koszty i jakość produkcji żywności,− określić wpływ środowiska na jakość produkcji rolniczej,− zinterpretować przepisy prawa dotyczące eksportu i importu

produktów rolniczych i spożywczych,− wyjaśnić podstawowe cele, zadania i kierunki wspólnej polityki rolnej

Unii Europejskiej.


129

2. Materiał nauczaniaPodstawy ekonomii rolnictwa.Kryteria gospodarowania w rolnictwie.Rolnictwo a gospodarka narodowa.Podstawy polityki rolnej.Instrumenty polityki rolnej.Instytucje agrobiznesu.Rolnictwo polskie w procesie integracji międzynarodowej.Przepisy prawa dotyczące agrobiznesu.

3. Ćwiczenia• Obliczanie współczynników struktury czynników produkcji.• Obliczanie opłacalności produkcji rolniczej.• Analizowanie dokumentów dotyczących obrotu ziemią.• Obliczanie dochodów w gospodarstwie rolniczym i pasiecznym.• Wypełnianie dokumentów podatkowych.• Sporządzanie wniosku kredytowego - komercyjnego, preferencyjnego.• Obliczanie rat i odsetek od kredytu.• Analizowanie dokumentów związanych z przyznaniem świadczeń

społecznych ZUS i KRUS.• Przygotowywanie wniosku o dofinansowanie działalności ze środków

pomocowych Unii Europejskiej.• Interpretowanie przepisów dotyczących obrotu produktami rolniczymi

i spożywczymi z zagranicą.

4. Środki dydaktyczneZestawy tablic graficznych, wykresów schematówo treści: wskaźniki do oceny wartości rolniczej ziemi, klasyfikacjaśrodków produkcji.Plany i projekty urządzeniowe: plan roczny w ujęciu produkcyjnymi finansowym gospodarstwa i pasieki.Zestaw podstawowych dzienników ustaw, dzienników urzędowychdotyczących działalności rolniczej i pszczelarskiej.Roczniki i inne wydawnictwa statystyczne.Wzory dokumentów księgowych.Formularze wniosków o pomoc finansową z funduszy Unii Europejskiej.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostkiPodczas realizacji programu jednostki modułowej zaleca się stosować

następujące metody nauczania: wykład informacyjny, dyskusjędydaktyczną, metodę projektów, tekstu przewodniego, metodęprzypadków, metody symulacyjne, oraz ćwiczenia praktyczne.


130

Zalecane są wycieczki dydaktyczne do gospodarstw rolnychi pasiek, przedsiębiorstw oraz urzędów zaliczanych do instytucjizwiązanych z agrobiznesem.

Szczególnie wskazane jest stosowanie metody projektów doplanowania organizacji gospodarstwa rolnego i pasieki.

Zajęcia dydaktyczne należy prowadzić w pracowni ekonomicznejw grupie do 15 osób.

Do wykonania ćwiczeń nauczyciel powinien przygotować tekstyprzewodnie. Uczniowie, korzystając z pytań prowadzących, arkuszyćwiczeniowych w tekstach przewodnich, norm, przepisów prawa,literatury zawodowej i innych źródeł informacji samodzielnie planująi wykonują ćwiczenia.

Uczniowie powinni opanować umiejętność posługiwania sięźródłowymi materiałami ekonomicznymi. Realizując tematykę dotyczącąUnii Europejskiej, należy zwrócić uwagę na koniecznośćdostosowywania polskiego rolnictwa do wymagań unijnych, a także napoprawne sporządzanie wniosków kredytowych i wniosków o dotacjez funduszy pomocowych UE.


Podczas realizacji programu nauczania należy oceniać osiągnięciauczniów w zakresie wyodrębnionych szczegółowych celów kształcenia.Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się przezcały czas realizacji programu jednostki modułowej, według kryteriówprzedstawionych uczniom na początku zajęć.

Oceniając umiejętności uczniów należy zwracać szczególną uwagęna: sporządzanie wniosków o fundusze pomocowe UE, sporządzaniewniosku kredytowego, wypełnianie dokumentów podatkowych,a także poprawność wykonywania ćwiczeń i ich dokumentowania orazanalizowanie danych ekonomicznych na podstawie rocznikastatystycznego. Do sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów należy zastosowaćnastępujące metody: testy składające się z zadań krótkiej odpowiedzi, zadań z luką

i zadań zamkniętych, sprawdziany pisemne, sprawdziany ustne.

W ocenie końcowej osiągnięć uczniów po zakończeniu realizacjiprogramu jednostki modułowej, należy uwzględnić wyniki sprawdzianów,testów osiągnięć szkolnych oraz poziom wykonania ćwiczeńi prezentacje projektów.


131

Jednostka modułowa 321[04].Z5.02Zarządzanie jednostką gospodarczą


− określić cele i funkcje przedsiębiorstwa w agrobiznesie,− określić istotę i znaczenie rachunkowości,− rozróżnić rodzaje, funkcje i zasady rachunkowości,− skorzystać z programów komputerowych stosowanych do

prowadzenia rachunkowości,− obliczyć koszty i opłacalność działalności rolniczej, pszczelarskiej,− sporządzić kalkulację kosztów przy podejmowaniu decyzji

gospodarczych,− wymienić, sklasyfikować i scharakteryzować składniki majątkowe

podmiotów gospodarczych,− odróżnić majątek podmiotu gospodarczego od majątku prywatnego,− sklasyfikować i scharakteryzować kapitały własne i obce,− ustalić wysokość kapitału własnego,− sporządzić bilans majątkowy podmiotu gospodarczego,− przeprowadzić spis z natury w gospodarstwie rolnym, w tym

pasiecznym,− obliczyć amortyzację środków trwałych,− wycenić typowe składniki majątkowe,− rozróżnić rodzaje działalności w gospodarstwie,− rozróżnić wpłaty i wypłaty gotówkowe, wpłaty na rachunek bankowy

oraz w formie rozliczeń barterowych,− dokonać ewidencji stanu początkowego oraz stanów miesięcznych

inwentarza żywego, zasiewów i zbiorów,− określić sposób obliczania dochodu rolniczego na podstawie

dokonywanych zapisów,− rozróżnić uproszczone formy ewidencji gospodarczej w zależności od

form opodatkowania,− wykorzystać dane z rachunkowości do zarządzania gospodarstwem

rolnym, w tym pasiecznym,− określić próg rentowności,− ocenić działalność firmy na podstawie danych uzyskanych

z rachunkowości,− określić różnice w zarządzaniu małym i dużym przedsiębiorstwem,− określić cele i strukturę oraz zasady konstruowania biznesplanu,− opracować biznesplan gospodarstwa.


132

2. Materiał nauczaniaPodstawowe cele i funkcje przedsiębiorstwa rolnego.Elementy rachunkowości.Finansowanie działalności przedsiębiorstwa rolnego.Mała firma na rynku.Planowanie i kontrola w przedsiębiorstwie.Strategia przedsiębiorstwa na rynku.Biznesplan.

3. Ćwiczenia• Analizowanie dokumentów przedsiębiorstwa rolnego.• Sporządzanie bilansu majątkowego podmiotu gospodarczego.• Przeprowadzanie uproszczonego spisu z natury w gospodarstwie

pasiecznym.• Wycenianie środków trwałych, inwentarza żywego oraz zapasów.• Wypełnianie księgi inwentarzowej gospodarstwa pasiecznego.• Wypełnianie podatkowej księgi przychodów i rozchodów.• Obliczanie przychodów, kosztów uzyskania przychodów oraz

dochodu na podstawie zapisów w księdze przychodów i rozchodów.• Analizowanie jednostkowych kosztów produkcji w gospodarstwie

pasiecznym.• Obliczanie i interpretowanie progu rentowności.• Opracowywanie biznesplanu przedsiębiorstwa rolniczego, w tym

pasiecznego.

4. Środki dydaktyczneProgramy komputerowe do rachunkowości.Wzory ksiąg: inwentarzowej gospodarstwa rolnego, książka wpłati wypłat, książka obrotów i zaszłości.Wzory sprawozdania finansowego gospodarstwa pasiecznego.Wzory dokumentów księgowych: dowody księgowe, faktury, zamówienia.Przykładowy biznesplan gospodarstwa pasiecznego.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostkiPodczas realizacji programu jednostki modułowej należy uświadomić

uczniom, że przedsiębiorstwo jest samodzielną jednostką, nastawionąna realizację określonych celów, otwartą na zmiany zachodzącew otoczeniu, wypracowującą własny dochód oraz samodzielniepodejmującą decyzje - na własny rachunek i ryzyko.

Uczeń powinien wiedzieć, że wszystkie przedsiębiorstwa majątę samą istotę, funkcje, prowadzą ten sam rodzaj decyzji zarządczych:różni je treść decyzji, zakres, przedmiot działania, branża i jakość.


133

W procesie dydaktycznym należy stosować następujące metodynauczania: wykład informacyjny, pokaz z objaśnieniem oraz ćwiczeniapraktyczne.

Realizując program nauczania jednostki modułowej należy zwracaćuwagę na: sporządzanie dokumentacji, wypełnianie rejestrów, ksiąg,sporządzanie bilansu majątkowego podmiotu gospodarczego,wypełnianie dowodów księgowych, sporządzanie spisu z natury, wycenyskładników majątkowych, obliczanie amortyzacji środków trwałych.

Pracownia powinna być wyposażona w programy komputeroweułatwiające prowadzenie rachunkowości w gospodarstwach rolnychi pasiecznych.

Zajęcia należy realizować w grupie do 15 osób, w 2-3 osobowychzespołach.

W procesie nauczania należy zwracać uwagę na systematyczność,dokładność, staranność zapisów oraz poczucie odpowiedzialnościuczniów za wykonaną pracę.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Podczas realizacji programu nauczania należy oceniać osiągnięciauczniów w zakresie wyodrębnionych szczegółowych celów kształcenia.Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się przezcały czas realizacji programu jednostki modułowej, według kryteriówprzedstawionych uczniom na początku zajęć.

W procesie sprawdzania osiągnięć uczniów należy stosowaćnastępujące metody: testy składające się z zadań krótkiej odpowiedzi, zadań z luką

i zadań wielokrotnego wyboru, sprawdziany pisemne, obserwację czynności ucznia podczas wykonywania ćwiczeń.

W procesie oceniania osiągnięć uczniów należy zwracać uwagę nazasady prowadzenia dokumentacji przedsiębiorstwa, wypełnianiepodstawowych dokumentów księgowych: książki inwentarzowej, książki wpłat i wypłat, książki obrotów i zaszłości,a także współpracę w zespole podczas wykonywania określonych zadań,kulturę osobistą i zawodową. Szczególną uwagę podczas sprawdzaniajakości wykonanych ćwiczeń należy zwrócić na umiejętnośćanalizowania, poprawność wnioskowania oraz samodzielność wykonaniazadań.


134

W ocenie końcowej osiągnięć uczniów po zakończeniu realizacjiprogramu jednostki modułowej, należy uwzględnić wyniki sprawdzianów,testów osiągnięć szkolnych oraz poziom wykonania ćwiczeń.


135

Jednostka modułowa 321[04].Z5.03Prowadzenie marketingu w agrobiznesie


− scharakteryzować działalność marketingową,− określić podstawowe funkcje marketingu,− scharakteryzować kategorie ekonomiczne związane z marketingiem,− określić cechy informacji i badań marketingowych,− zastosować instrumenty strategii marketingowej,− posłużyć się pojęciami z zakresu logistyki,− rozróżnić elementy tworzące otoczenie przedsiębiorstwa oraz określić

zależność między nimi,− określić pojęcie i znaczenie segmentacji na rynku,− rozróżnić dostawców środków produkcji w agrobiznesie,− wyjaśnić mechanizm kształtowania się cen produktów rolniczych

i żywnościowych,− scharakteryzować kanały dystrybucji produktów rolniczych

i pasiecznych,− określić rolę oraz miejsce hurtu i detalu w różnych sektorach

agrobiznesu,− określić możliwości posługiwania się reklamą, promocją sprzedaży

oraz sprzedażą osobistą,− scharakteryzować zarządzanie marketingowe i jego znaczenie

w decyzjach marketingowych przedsiębiorstwa,− określić mocne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia gospodarstwa

rolniczego, w tym pasiecznego,− opracować plan marketingowy gospodarstwa pasiecznego,− scharakteryzować marketing międzynarodowy i globalny,− określić ograniczenia i możliwości eksportu i importu surowców

i artykułów żywnościowych,− określić cel i zalety rynków hurtowych oraz giełd towarowych.

2. Materiał nauczaniaPodstawy podejmowania decyzji marketingowych w agrobiznesie.System marketingowe w agrobiznesie.Decyzje marketingowe w przedsiębiorstwach.Zarządzanie marketingowe.Marketing międzynarodowy i globalny.Rynki hurtowe i giełdy towarowe.


136

3. Ćwiczenia• Analizowanie tendencji spożycia żywności w Polsce i na świecie.• Analizowanie marketingowych zachowań wytwórców środków

produkcji dla rolnictwa i pszczelarstwa.• Analizowanie systemu zaopatrzenia i zbytu w zakładzie

przetwarzającym surowce rolnicze.• Przeprowadzanie badań ankietowych o produkcie lub zakupach

wybranego produktu.• Analizowanie przykładów: różnych cen na te same towary, cen

prestiżowych, cen penetrujących rynek, ruchów cen, konkurencjicenowej.

• Analizowanie działalności promocyjnej różnych firm.• Opracowywanie planu marketingowego przedsiębiorstwa.• Analizowanie eksportu i importu surowców i artykułów

żywnościowych.• Analizowanie działalności rynku hurtowego i giełdy towarowej.

4. Środki dydaktycznePrzykładowe plany marketingowe gospodarstw rolnych i pasiecznych.Przykładowe nośniki promocji: ulotki, broszury, foldery, plakaty.Filmy z reklamami w TV, nagrania reklam radiowych.Zestawy komputerowe z dostępem do Internetu.Programy symulacyjne i graficzne do planowania działańmarketingowych.Roczniki i inne wydawnictwa statystyczne.

5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostkiRealizując program tej jednostki modułowej należy przedstawić

marketing jako serię działań, których celem jest dostosowanie ofertprzedsiębiorstwa do różnych potrzeb rynkowych.

W procesie dydaktycznym zaleca się stosować następujące metodynauczania: wykład informacyjny, dyskusję dydaktyczną, metodęprojektów, tekstu przewodniego oraz ćwiczeń praktycznych. Szczególniewskazana jest metoda projektów do opracowywania planówmarketingowych. Podczas realizacji programu uczniowie powinniopracować projekty dotyczące planowania marketingowegow gospodarstwie rolnym lub pasiecznym.

Do wykonania ćwiczeń nauczyciel powinien przygotować tekstyprzewodnie. Uczniowie, korzystając z pytań prowadzących, arkuszyćwiczeniowych w tekstach przewodnich, literatury zawodowej i innychźródeł informacji samodzielnie planują i wykonują ćwiczenia.


137

Zajęcia należy prowadzić w grupach do 15 osób, podzielonychna zespoły 3-4 osobowe.

Pracownia powinna być wyposażona w zestawy komputerowez zainstalowanymi programami graficznymi wspomagającymiprojektowanie strategii promocji i reklamy.

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięćedukacyjnych uczniaPodczas realizacji programu nauczania należy oceniać osiągnięcia

uczniów w zakresie wyodrębnionych szczegółowych celów kształcenia.Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się przezcały czas realizacji programu jednostki modułowej, według kryteriówprzedstawionych uczniom na początku zajęć.

W procesie oceniania należy stosować: testy osiągnięć szkolnych,sprawdziany pisemne oraz obserwację czynności uczniów podczaswykonywania ćwiczeń.

Podczas oceniania osiągnięć uczniów należy zwracać uwagę na:− stosowanie terminologii dotyczącej marketingu oraz planowania

marketingowego,− ocenianie reklam telewizyjnych i radiowych,− planowanie sprzedaży bezpośredniej w gospodarstwie pasiecznym,− sporządzanie ulotek i folderów reklamowych,− przeprowadzanie analizy SWOT określonego przedsięwzięcia,− opracowywanie planu marketingowego dla określonego działania,− poprawność wykonywania ćwiczeń. Szczególną uwagę podczas oceniania wykonanych ćwiczeń należyzwrócić na umiejętność analizowania i poprawność wnioskowania.

W ocenie końcowej osiągnięć uczniów po zakończeniu realizacjiprogramu jednostki modułowej, należy uwzględnić wyniki sprawdzianów,testów osiągnięć szkolnych, poziom wykonania ćwiczeń oraz prezentacjeprojektów.


138

Moduł 321[04].Z6Praktyka zawodowa


− określać zakres prac w gospodarstwie rolnym oraz pasiecznym,− określać miejsce gospodarstwa rolnego w sektorze rolno-

żywnościowym,− organizować i wykonywać prace związane z produkcją roślin

uprawnych,− organizować i wykonywać prace związane z produkcją zwierzęcą,− organizować i wykonywać prace związane z produkcją pszczelarską,− dobierać skuteczne działania marketingowe,− stosować normy i przepisy prawa dotyczące działalności

gospodarstwa rolnego w tym pasiecznego,− uczestniczyć w zagospodarowaniu przestrzennym gospodarstwa

rolnego i pasiecznego,− uczestniczyć czynnie w życiu produkcyjnym gospodarstwa

pasiecznego,− organizować i prowadzić wychów matek pszczelich,− wykorzystywać technikę informatyczną w zarządzaniu

gospodarstwem pasiecznym,− organizować i prowadzić sprzedaż bezpośrednią produktów i usług

pasiecznych,− organizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i wymaganiami ergonomii.

2. Wykaz jednostek modułowych

Symbol jednostkimodułowej Nazwa jednostki modułowej


321[04].Z6.01 Organizacja i prowadzenie gospodarstwarolnego 160

321[04].Z6.02 Zarządzanie gospodarstwem pasiecznym 160 Razem 320


139


321[04].Z6 Praktyka zawodowa

321[04].Z6.01Organizacja i prowadzenie

gospodarstwa rolnego

321[04].Z6.02Zarządzanie gospodarstwem

pasiecznym


140

Jednostka modułowa 321[04].Z6.01Organizacja i prowadzenie gospodarstwa rolnego


− określić zadania gospodarstwa rolnego w tym pasiecznego,− dobrać i przygotować maszyny i narzędzia do uprawy roli, siewu

i sadzenia,− wykonać orkę i zabiegi doprawiające rolę,− przygotować i wysiać materiał siewny,− przygotować i zasadzić sadzeniaki,− zastosować nawozy organiczne i mineralne,− dobrać metody i środki ochrony roślin,− przygotować opryskiwacz, sporządzić ciecz roboczą i wykonać

zabiegi chemicznej ochrony roślin,− zorganizować zbiór i wykonać prace związane z przechowywaniem

zbiorów roślin uprawnych,− przeprowadzić dezynfekcję pomieszczeń gospodarskich oraz

wykonać prace porządkowe w budynkach inwentarskich i na tereniegospodarstwa,

− zorganizować proces zakiszania roślin pastewnych,− udzielić pomocy zwierzętom przy porodzie,− zorganizować i wykonać prace związane z całodzienną obsługą

zwierząt,− ocenić stan techniczny agregatów ciągnikowych stosowanych

w podstawowych pracach polowych,− wykonać prace związane z mechanizacją procesów produkcyjnych

w rolnictwie,− dobrać narzędzia, maszyny i urządzenia do wykonywania określonej

pracy oraz ocenić jakość jej wykonania,− zorganizować i wykonać mechaniczne prace pielęgnacyjne

na plantacjach roślin uprawnych,− ocenić makro- i mikrootoczenie gospodarstwa rolnego oraz określić

jego mocne i słabe strony,− ocenić organizację pracy w gospodarstwie rolnym pod kątem

przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochronyprzeciwpożarowej,

− zgromadzić informacje potrzebne do sporządzenia biznesplanugospodarstwa rolnego,

− zastosować procedury postępowania w sytuacjach wystąpieniazagrożeń w gospodarstwie pasiecznym,


141

− podjąć działania na rzecz poprawy stanu gospodarstwa pasiecznego.

2.. Materiał nauczaniaOkreślanie zadań gospodarstwa rolnego.Wykonywanie zabiegów agrotechnicznych w gospodarstwie rolnym.Stosowanie nawozów organicznych i mineralnych w gospodarstwie.Zwalczanie chorób, szkodników i chwastów roślin uprawnych.Przygotowanie i wysiew materiału siewnego.Porządkowanie pomieszczeń inwentarskich dla zwierząt.Udzielanie pomocy zwierzętom podczas porodu.Wykonywanie całodziennej obsługi zwierząt gospodarskich.Ocena stanu technicznego sprzętu rolniczego.Organizacja pracy z agregatami ciągnikowymi w gospodarstwie.Wykonywanie prac maszynami rolniczymi.Ocenianie organizacji pracy w gospodarstwie rolnym.Planowanie rozwiązań organizacyjnych w gospodarstwie rolnym.

3. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostkiProgram praktyki obejmuje zagadnienia związane z doskonaleniem

umiejętności zawodowych na różnych stanowiskach pracyw rzeczywistych warunkach. Realizacja programu jednostki modułowejw ramach praktyki zawodowej w technikum powinna odbywać sięw drugiej klasie, w okresie wiosennym lub jesiennym.

Praktykę zawodową uczniowie mogą odbywać w indywidualnychgospodarstwach rolnych, przyszkolnych gospodarstwach rolnych lubCentrach Kształcenia Praktycznego. Przy wyborze miejsca praktykinależy zwrócić uwagę na odpowiednią bazę szkoleniową, przygotowaniei kwalifikacje pracowników oraz warunki socjalne. Praktyka zawodowama przygotować ucznia do samodzielnej pracy w gospodarstwie.

Przed praktyką uczeń powinien otrzymać: skierowanie do określonejinstytucji lub zakładu zajmującego się pszczelarstwem, dzienniczekpraktyki, program praktyki zawodowej oraz regulamin opracowany przezszkołę.

Szkoła powinna udzielić uczniom informacji o zasadach odbywaniapraktyki, dyscyplinie pracy, wizerunku praktykanta, a także o sposobieprowadzenia dzienniczka.

Rozpoczynając zajęcia należy udzielić uczniom instruktażuwstępnego w zakresie przestrzegania przepisów bezpieczeństwai higieny pracy.

Uczniowie wykorzystując wcześniej zdobytą wiedzę z zakresuprodukcji roślinnej i zwierzęcej powinni uczestniczyć w pracach na rzecz


142

gospodarstwa rolnego. Wskazane jest indywidualne i zespołowerealizowanie przez uczniów zadań zawodowych.

Opiekun praktyki powinien obserwować pracę uczniów w trakciewykonywania zadań, udzielać wskazówek, a także dokonywać analizypopełnionych błędów. Szczególną uwagę należy zwracać naprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochronyprzeciwpożarowej i ochrony środowiska.

Uczniowie prowadząc dzienniczek praktyki powinni dokonywać w nimzapisów z każdego dnia praktyki dotyczących: stanowiska pracy,zakresu wykonywanych czynności, godzin praktyki oraz wnioskówi spostrzeżeń. Na zakończenie każdego dnia praktyki zapis czynnościwykonywanych przez ucznia powinien być potwierdzony w dzienniczkuprzez opiekuna praktyk.

4. Propozycje metod sprawdzenia i oceny osiągnięćedukacyjnych uczniaSprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno dostarczyć

informacji o zakresie i stopniu realizacji celów określonych w programiepraktyk zawodowych.Umiejętności uczniów należy sprawdzać obserwując ich pracęw czasie wykonywania zadań zawodowych.

Obserwując pracę uczniów na praktyce zawodowej należy zwrócićuwagę na: zdyscyplinowanie i punktualność, odpowiedzialność za mienie powierzone na czas praktyki zawodowej, pracowitość, dokładność i rzetelność wykonywania zadań, zainteresowanie wykonywaną pracą, współpracę w zespole podczas wykonywania określonych zadań

zawodowych, kulturę osobistą i zawodową.

Oceny osiągnięć ucznia dokonuje opiekun praktyki na podstawieobserwacji czynności wykonywanych podczas realizacji przydzielonychzadań oraz zapisów w dzienniczku praktyk, po zasięgnięciu opiniipracowników, pod kierunkiem, których uczeń wykonywał określonąpracę.

Na zakończenie realizacji programu jednostki modułowej opiekunpraktyki zawodowej powinien wpisać w dzienniczku praktyki opinięo pracy i postępach ucznia oraz ocenę końcową.


143

Jednostka modułowa 321[04].Z6.02Zarządzanie gospodarstwem pasiecznym


− zorganizować i przeprowadzić przegląd jesienny i wiosenny pasieki,− zorganizować i wykonać podkarmianie i dokarmianie rodzin

pszczelich,− zorganizować i przeprowadzać miodobranie,− połączyć i przesiedlić rodziny pszczele,− przygotować rodziny pszczele do wykorzystania różnych pożytków,− pokierować rozwojem rodziny pszczelej,− rozmnożyć rodziny pszczele,− zintensyfikować produkcję pasieczną,− wybrać, przygotować i zabezpieczyć miejsce dla pasieki wędrownej,− dobrać i obsłużyć sprzęt pasieczny,− dokonać konserwacji maszyn i urządzeń stosowanych w produkcji

pszczelarskiej,− zapobiec powstawaniu awarii i przyspieszonemu zużyciu maszyn

i urządzeń stosowanych w produkcji pszczelarskiej,− zaplanować zaopatrzenie w pasieczne środki produkcji i racjonalnie

nimi gospodarować,− ocenić sposób wychowu matek pszczelich i trutni,− ocenić stan higieniczny i zdrowotny pasieki i jej zaplecza,− przeprowadzić badania z zakresu marketingu produktów

pasiecznych,− dokonać analizy prowadzonej sprzedaży bezpośredniej

w gospodarstwie pasiecznym,− porównać wyniki produkcyjne z innymi gospodarstwami,− określić wpływ procesów produkcji w gospodarstwie pasiecznym na

stan środowiska,− ocenić poprawność zarządzania gospodarstwem pasiecznym,− zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska orazwymaganiami ergonomii,

− określić źródła pozyskiwania funduszy na potrzeby zarządzaniagospodarstwem pasiecznym.

2. Materiał nauczaniaDokonywanie przeglądów pasieki.Wykonywanie prac pasiecznych w sezonie.


144

Wykorzystanie różnych pożytków.Sterowanie rozwojem rodziny pszczelej.Rozmnażanie rodzin pszczelich.Intensyfikacja produkcji pasiecznej.Użytkowanie sprzętu i narzędzi pasiecznych.Prowadzenie wychowu matek i trutni.Stosowanie zasad higieny w gospodarstwie pasiecznym.Wykonywanie wybranych badań z zakresu marketingu produktówpasiecznych.Określanie źródeł pozyskiwania funduszy na potrzeby zarządzaniagospodarstwem pasiecznym.

3. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostkiProgram jednostki modułowej może być realizowany

w indywidualnych gospodarstwach pasiecznych oraz innychgospodarstwach produkcyjnych, w których wyodrębniono działypszczelarskie. Realizacja programu jednostki modułowej w ramachpraktyki zawodowej w technikum powinna odbywać się w trzeciej klasiew okresie wiosenno – letnim.

Program praktyki obejmuje zagadnienia związane z doskonaleniemumiejętności zawodowych w rzeczywistych warunkach. Praktyka maprzybliżyć uczniowi zasady funkcjonowania nowoczesnegogospodarstwa pszczelarskiego oraz przygotować go do samodzielnejpracy w gospodarstwie.Rozpoczynając zajęcia należy udzielić uczniom instruktażu wstępnegow zakresie przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracyoraz przygotować instrukcje do wykonywania zadań.

Wykorzystując nabyte umiejętności z zakresu produkcji roślinneji zwierzęcej uczniowie mogą również wykonywać prace z zakresuprodukcji roślinnej i zwierzęcej.

Opiekun praktyki powinien obserwować pracę uczniów w trakciewykonywania zadań zawodowych, udzielać wskazówek,a także dokonywać analizy popełnionych błędów. Szczególną uwagęnależy zwracać na przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higienypracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska na stanowiskupracy.

Uczniowie prowadząc dzienniczek praktyki powinni dokonywać w nimzapisów z każdego dnia praktyki dotyczących: stanowiska pracy,zakresu wykonywanych czynności, godzin praktyki oraz wnioskówi spostrzeżeń. Na zakończenie każdego dnia praktyki zapis czynnościwykonywanych przez ucznia powinien być potwierdzony w dzienniczkuprzez opiekuna praktyk.


145

4. Propozycje metod sprawdzenia i oceny osiągnięćedukacyjnych uczniaSprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się przez

cały czas trwania praktyki zawodowej na podstawie określonych kryteriów.Umiejętności uczniów należy sprawdzać obserwując ich pracę

w czasie wykonywania zadań zawodowych.W procesie oceniania szczególną uwagę należy zwrócić na:

wykonywanie przeglądów pasieki, wykonywanie podstawowych prac w gospodarstwie pasiecznym organizowanie gospodarki pasiecznej z wykorzystaniem różnych

pożytków, użytkowanie sprzętu i narzędzi pasiecznych, opracowywanie planów zmierzających do poprawy stanu

gospodarstwa, sterowanie rozwojem rodziny pszczelej, stosowanie zasad higieny w gospodarstwie pasiecznym, określanie procedur postępowania w sytuacjach wystąpienia zagrożeń

w gospodarstwie pasiecznym, planowanie źródeł pozyskiwania funduszy na potrzeby zarządzania gospodarstwem pasiecznym. zdyscyplinowanie i punktualność, odpowiedzialność za mienie powierzone na czas praktyki zawodowej, pracowitość, dokładność i rzetelność wykonywania zadań

praktycznych, zainteresowanie wykonywaną pracą, współpracę w zespole podczas wykonywania określonych zadań

zawodowych, kulturę osobistą i zawodową.

Na zakończenie realizacji programu jednostki modułowej opiekunpraktyki zawodowej powinien wpisać w dzienniczku praktyki opinięo pracy i postępach ucznia oraz ocenę końcową.

Ocenę całości praktyki wystawia kierownik szkolenia praktycznego napodstawie kryteriów określonych w regulaminie praktyki zawodowej.

Autorzy - KOWEZiUpliki.koweziu.edu.pl/programy/programy/technik.pszczelarz...dotyczące:...

Documents

Transcript of Autorzy - KOWEZiUpliki.koweziu.edu.pl/programy/programy/technik.pszczelarz...dotyczące:...