AUTOREFERAT

dr n. med. Dominika Szalewska

Katedra i Klinika Rehabilitacji

Gdański Uniwersytet Medyczny

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

2!

1. Imię i nazwisko: Dominika Anna Szalewska (z domu Zielińska)

2. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe z podaniem nazwy, miejsca i roku ich

uzyskania:

• świadectwo dojrzałości uzyskane w III Liceum Ogólnokształcącym w Gdyni (klasa

z wykładowym językiem angielskim, profil matematyczno-fizyczny) – 1991 r.

• dyplom lekarza medycyny – Wydział Lekarski Akademii Medycznej w Gdańsku

(obecnie Gdański Uniwersytet Medyczny) – 1997 r. (w tym rok studiów w Neapolu na

wydziale lekarskim Universita degli Studi di Napoli Federico II we Włoszech m.in.

w ramach programu TEMPUS w 1992 i 1995 r.)

• dyplom uzyskania I stopnia specjalizacji z chorób wewnętrznych wydany przez

CEM – 2000 r.

• dyplom uzyskania II stopnia specjalizacji z chorób wewnętrznych wydany przez

CEM – 2004 r.

• dyplom doktora nauk medycznych w zakresie medycyny za pracę pt. „Ocena

przydatności ćwiczeń fizycznych, modyfikacji stylu życia oraz psychoterapii

w rehabilitacji chorych z upośledzoną funkcją lewej komory serca”, której

promotorem był dr hab. med. Stanisław Bakuła, prof. AMG, uzyskany w Akademii

Medycznej w Gdańsku w dniu 30.06.2005 r.

• dyplom uzyskania specjalizacji z kardiologii wydany przez CEM – 2007 r.

• dyplom uzyskania specjalizacji z rehabilitacji medycznej wydany przez CEM –

2012 r.

3. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu w jednostkach naukowych:

• od 1998 do 2000 r. – II Oddział Chorób Wewnętrznych Szpitala Specjalistycznego

w Gdańsku-Zaspie, asystent;

• od 2000 r. – Klinika Rehabilitacji Akademii Medycznej w Gdańsku – asystent, starszy

asystent, a od 2010 r. zastępca Kierownika Kliniki;

• 2001–2005 r. – Dzienne Studia Doktoranckie na Akademii Medycznej w Gdańsku;

• od 2005 r. i nadal -Katedra Rehabilitacji Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego,

adiunkt;

• od stycznia 2013 r. – ordynator Kliniki Rehabilitacji Uniwersyteckiego Centrum

Klinicznego w Gdańsku.

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

3!

4. Wskazanie osiągnięcia wynikającego z art. 16 ust. 2 Ustawy z dnia 14 marca

2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz stopniach i tytule

w zakresie sztuki (Dz. U. nr 65, poz. 595 ze zm.):

Osiągnięciem wynikającym z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. jest

cykl powiązanych tematycznie publikacji, który dokumentuje efekty

kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej jako narzędzia prewencji wtórnej

chorób układu sercowo-naczyniowego.

4a. Tytuł osiągnięcia naukowego: Kompleksowa rehabilitacja kardiologiczna jako unikatowe

narzędzie prewencji wtórnej chorób układu sercowo-naczyniowego.

4b. Publikacje wchodzące w skład osiągnięcia naukowego.

W skład cyklu wchodzi osiem prac naukowych:

1. D. Szalewska, P. Zieliński, J. Tomaszewski, M. Kusiak-Kaczmarek, L. Łepska, K.

Gierat-Haponiuk, P. Niedoszytko, Effects of outpatient followed by home-based

telemonitored cardiac rehabilitation in patients with coronary artery disease,

Kardiol. Pol. 2015, DOI: 10.5603/KP.a2015.0095.

2. D. Szalewska, J. Tomaszewski, M. Kusiak-Kaczmarek, P. Niedoszytko, K. Gierat-

Haponiuk, I. Haponiuk, S. Bakuła, Influence of a hybrid form of cardiac

rehabilitation on exercise tolerance in coronary artery disease patients with and

without diabetes, Kardiol. Pol. 2015, DOI: 10.5603/KP.a2015.0088.

3. D. Szalewska, P. Niedoszytko, K. Gierat-Haponiuk, The impact of professional

status on the effects of and adherence to the outpatient followed by home-based

telemonitored cardiac rehabilitation in patients referred by a social insurance

institution, International Journal of Occupational Medicine and Environmental Health,

2015, DOI: 10.13075/ijomeh.1896.00494.

4. D. Zielińska, J. Bellwon, A. Biernat, A. Toruński, L. Mierzejewski, S. Bakuła, Safety

and efficacy of cardiac rehabilitation following coronary revascularisation in

patients with diabetes, Kardiol. Pol. 2009, t. 67, nr 8, s. 940–945.

5. A. Jegier, K. Szmigielska, M. Bilińska, L. Brodowski, M. Gałaszek, P. Mrozek, B.

Olszewska, W. Piotrowski, I. Przywarska, J. Rybicki, D. Zielińska, Health-related

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

4!

quality of life in patients with coronary heart disease after residential vs ambulatory

cardiac rehabilitation, Circ. J. 2009, vol. 73, nr 3, s. 476-483.

6. D. Zielińska, J. Bellwon, A. Rynkiewicz, M. Kusiak-Kaczmarek, S. Bakuła, The

impact of cardiac rehabilitation on haemodynamic parameters, respiratory function

and cardiovascular disease risk factors in heart failure patients, Fizjoter. Pol. 2008,

vol. 8, nr 2, s. 139-152.

7. D. Zielińska, A. Rynkiewicz, J. Zajt-Kwiatkowska, J. Bellwon, S. Bakuła, Wpływ

kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej na wydolność fizyczną i jakość życia

chorych z upośledzoną czynnością lewej komory, The impact of cardiac

rehabilitation on exercise capacity and quality of life in patients with impaired left

ventricle function, Folia Cardiol. 2006; t. 13, nr 3, s. 208-217.

8. P. Jankowski, M. Niewada, A. Bochenek, K. Bochenek-Klimczyk, M. Bogucki,

W. Drygas, D. Dudek, Z. Eysymontt, S. Grajek, A. Kozierkiewicz, A. Mamcarz,

M. Olszowska, A. Pająk, R. Piotrowicz, P. Podolec, J. Wolszakiewicz, Tomasz

Zdrojewski, D. Zielińska, G. Opolski, J. Stępińska, Optimal Model of

Comprehensive Rehabilitation and Secondary Prevention, Kardiol. Pol. 2013, t. 71,

nr 9, s. 995-1003.

Sumaryczny IF prac składających się na osiągnięcie naukowe wynosi: 5,911, punktacja

ministerstwa: 80,25.

Wszystkie wymienione wyżej prace zostały opublikowane po uzyskaniu stopnia doktora nauk

medycznych.

Opis indywidualnego wkładu habilitanta w powstanie każdej z wieloautorskich publikacji

oraz oświadczenia współautorów określające ich indywidualny wkład w powstanie każdej

z powyższych prac zamieszczono odpowiednio w załącznikach do wniosku o wszczęcie

postępowania habilitacyjnego.

4c. Omówienie celu naukowego wyżej wymienionych prac i osiągniętych wyników wraz

z omówieniem ich ewentualnego wykorzystania

Tytuł osiągnięcia: Kompleksowa rehabilitacja kardiologiczna jako unikatowe narzędzie

prewencji wtórnej chorób układu sercowo-naczyniowego

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

5!

Choroby układu sercowo-naczyniowego (CHSN), w tym choroba wieńcowa (CHW)

i niewydolność serca, są główną przyczyną zgonów w Europie [1]. U pacjentów ze stabilną

CHW istnieje wysokie ryzyko kolejnych incydentów sercowo-naczyniowych, w tym zawału

serca, udaru mózgu i śmierci z przyczyn sercowo-naczyniowych. W świetle najnowszych

zaleceń amerykańskich i europejskich towarzystw naukowych wszyscy pacjenci

z klinicznymi wykładnikami CHSN na podłożu miażdżycowym powinni być włączani do

programów prewencji wtórnej oraz, dodatkowo, intensywna modyfikacja czynników ryzyka

CHSN jest zalecana u osób z 10-letnim ryzykiem CHSN ≥ 7,5%, w tym u większości

pacjentów z cukrzycą [2]. Jest udowodnione, że aktywność fizyczna poprawia rokowanie [3]

i zapobiega progresji CHW [4], poprawia funkcję śródbłonka oraz zwiększa wydolność

tlenową. Ponadto zwiększenie wydolności fizycznej poprzez regularny trening fizyczny wiąże

się ze zmniejszeniem czynników ryzyka CHSN [ 5 ] i śmiertelności [ 6 ]. Badania nad

prewencją wtórną w CHW, w tym metaanalizy dotyczące rehabilitacji kardiologicznej (RK),

dowodzą, że zapobieganie przedwczesnej śmiertelności i rehospitalizacjom dzięki

modyfikacji stylu życia połączonej z regularnym treningiem fizycznym i optymalną

farmakoterapią jest możliwe [7, 8, 9], a RK po wystąpieniu incydentu sercowego ma rangę

zalecenia klasy I według wytycznych ESC, AHA i ACC [10, 11, 12]. Szczególnie ważna

z epidemiologicznego punktu widzenia jest populacja obciążona niewydolnością serca (NS)

i cukrzycą. Warto nadmienić, że nie wszystkie mechanizmy indywidualnej reakcji na wysiłek

fizyczny zostały dotąd udowodnione [13]. Zgodnie z aktualnymi wytycznymi europejskich

towarzystw naukowych obecnie za najważniejszą grupę docelową działań profilaktycznych

uważa się osoby z CHSN na podłożu miażdżycowym. Działania te mają na celu zahamowanie

progresji choroby, wydłużenie życia i poprawę jego jakości [14].

Celem wspólnym cyklu prac powiązanych tematycznie było przedstawienie przydatności

kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej jako narzędzia prewencji wtórnej CHSN.

Zgodnie z definicją WHO, „rehabilitacja jest kompleksowym i skoordynowanym

stosowaniem środków medycznych, socjalnych, wychowawczych i zawodowych w celu

poprawy stanu fizycznego, psychicznego i społecznego pacjenta, tak by mógł on powrócić do

pełnienia dotychczasowej roli w rodzinie, zawodzie, społeczeństwie”. Wielokierunkowe,

korzystne efekty wysiłku fizycznego zarówno w prewencji pierwotnej, jak i wtórnej chorób

układu krążenia zostały dobrze udokumentowane w medycznym piśmiennictwie, jednak

zauważa się niedostateczną ilość badań nad alternatywnymi do rehabilitacji w warunkach

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

6!

stacjonarnych i dziennych form usprawniania oraz artykułów proponujących praktyczne

rozwiązanie problemu niedostatecznej liczby pacjentów korzystających z rehabilitacji

w Polsce. Szczególnie pilna potrzeba dotyczy pacjentów z NS, która jest największym

wyzwaniem współczesnej kardiologii, oraz z cukrzycą. T. Rywik zaobserwował tendencję

wzrostową umieralności z powodu NS w Polsce pomiędzy rokiem 2005 a 2010, niezależnie

od płci, szczególnie u pacjentów w wieku podeszłym [15]. Warto też nadmienić, że druga

z chorób analizowanych w cyklu prac – cukrzyca, której częstość występowania na całym

świecie stale się zwiększa, 2-lub 3-krotnie zwiększa ryzyko śmierci u pacjentów z CHW

w Europie i jednocześnie CHW stanowi najczęstszą przyczyna zgonów w tej populacji [16].

Choć pierwsze informacje o stosowaniu zorganizowanych ćwiczeń fizycznych dla

wzmocnienia zdrowia pojawiły się już wprawdzie w Chinach ok. 2500 lat przed naszą erą,

a do zwolenników aktywnego stylu życia należeli m.in. najwybitniejsi lekarze ery starożytnej

– Hipokrates i Galen, dopiero druga połowa minionego stulecia przyniosła przełom

w zrozumieniu mechanizmów odpowiedzialnych za poprawę jakości życia i jego wydłużenie

u pacjentów z CHSN. Wiodącą rolę w rozpowszechnianiu i wprowadzaniu odpowiednich

programów kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej (KRK) w Polsce odegrał w latach 70.

ubiegłego stulecia Zdzisław Askanas, który wraz ze Stanisławem Rudnickim opracował

pionierskie programy wczesnej rehabilitacji kardiologicznej pacjentów z CHSN. Krokiem

milowym ostatnich lat był rozwój i upowszechnienie hybrydowej RK. Profesor Ryszard

Piotrowicz wraz z zespołem, realizując praktycznie koncepcję H2H (from Hospital-To-

Home), stworzył, jako jeden z pierwszych na świecie, system telerehabilitacji kardiologicznej.

W RK dokonuje się ewolucja polegająca na zmianach pierwszoplanowych celów,

od przeciwdziałania skutkom unieruchomienia w latach 60. XX w., do działań mających

doprowadzać pacjentów do szybkiego powrotu do aktywności zawodowej w latach 70.-80.

XX w.

W XXI w. kompleksowa rehabilitacja kardiologiczna stała się unikalnym narzędziem

prewencji wtórnej w CHSN. Celem naukowym pracy było ustalenie efektywności

i bezpieczeństwa rehabilitacji w formie hybrydowej, czyli w warunkach domowych,

po wstępnym usprawnianiu w ośrodku dziennym. Ponadto oceniano efekty, porównywano

korzyści z rehabilitacji kardiologicznej w trybie ambulatoryjnym z usprawnianiem w formie

stacjonarnej u pacjentów z CHSN, głównie na podłożu miażdżycowym oraz z niewydolnością

serca i cukrzycą. W związku z tym, że rehabilitacja kardiologiczna jest też ważną formą

prewencji rentowej, zwrócono uwagę na status zawodowy pacjentów i jego wpływ na

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

7!

efektywność usprawniania.

Celem głównym pracy, której efektem są wyżej wymienione publikacje, była ocena

przydatności kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej jako unikatowego narzędzia

prewencji wtórnej chorób układu sercowo-naczyniowego w aspekcie:

A. oceny efektów hybrydowej rehabilitacji kardiologicznej (HRK) prowadzonej

w warunkach domowych po wstępnej rehabilitacji w warunkach ośrodka dziennego

u pacjentów z chorobą wieńcową;

B. porównania efektów hybrydowej rehabilitacji kardiologicznej u pacjentów

obciążonych chorobą wieńcową z cukrzycą i bez cukrzycy oraz ocena skuteczności

HRK w zależności od statusu zawodowego;

C. dokonania oceny bezpieczeństwa i skuteczności wysiłku fizycznego w ramach

kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej u pacjentów z niewydolnością serca oraz

u pacjentów z cukrzycą;

D. ustalenia, która forma rehabilitacji: stacjonarna czy ambulatoryjna, korzystniej

wpływa na jakość życia pacjentów z chorobą wieńcową;

E. zaproponowania optymalnego modelu rehabilitacji kardiologicznej i prewencji,

którego wdrożenie miałoby na celu poprawę sytuacji zdrowotnej w zakresie chorób

układu sercowo-naczyniowego w Polsce.

Ad A

Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia rehabilitacja kardiologiczna to suma

działań prowadzących do zapewnienia choremu z CHSN możliwie najlepszych warunków

fizycznych, psychicznych i socjalnych tak, by mógł on przy własnym udziale powrócić

do normalnego życia rodzinnego i zawodowego [ 17 ]. Rehabilitacja powinna być

kompleksowa, podejmowana jak najwcześniej, realizowana w sposób ciągły, wieloetapowa,

zindywidualizowana w zależności od obrazu klinicznego oraz akceptowana przez pacjenta

i jego otoczenie [18]. Wczesna KRK jest uznaną metodą leczenia i prewencji niekorzystnych

zdarzeń sercowych umożliwiającą redukcję kosztów opieki zdrowotnej [19], jednak na

podstawie badania EUROASPIRE III wiadomo, że tylko u 44,8% pacjentów z 22 krajów

Europy po ostrym zespole wieńcowym (OZW) lub rewaskularyzacji mięśnia serca zaleca się

KRK, a w programach rehabilitacji uczestniczy zaledwie 36,5% pacjentów [20]. W Polsce

zapotrzebowanie na rehabilitację jest dużo większe niż możliwości jej prowadzenia. W 2012

r. dostępność tego świadczenia dla osób z CHSN wyniosła średnio 18% [21]. Poprawa tej

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

8!

sytuacji w oparciu o istniejącą organizację i zaplecze technologiczne wydaje się niemożliwa

i dlatego telerehabilitacja mogłaby być dobrym rozwiązaniem. Telemedycyna, dziedzina na

pograniczu telekomunikacji, informatyki i medycyny, jest obecnie jedną

z najnowocześniejszych i dynamicznie rozwijających się form realizacji usług medycznych.

Prekursorem telemedycyny są Stany Zjednoczone Ameryki Północnej, gdzie już w latach 60.

XX wieku powstała satelitarna sieć telekomunikacyjna, służąca do zapewniania łączności

amerykańskich baz wojskowych na odległych kontynentach ze specjalistycznymi ośrodkami

medycznymi zlokalizowanymi w USA. Moja wieloletnia współpraca z prof. dr hab. med.

Ryszardem Piotrowiczem z Instytutu Kardiologii w Warszawie w ramach programu

POLKARD oraz związana z pracami Sekcji Rehabilitacji Kardiologicznej i Fizjologii

Wysiłku Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego stała się inspiracją do dociekań na temat

przydatności rehabilitacji hybrydowej, czyli prowadzonej w warunkach domowych,

poprzedzonej fazą rehabilitacji w ośrodku dziennym, u pacjentów z CHSN. Opis metody

z własnych doświadczeń związanych z rehabilitacją 125 pacjentów z CHW ze szczegółowymi

wskazówkami praktycznymi przedstawiono w pracy pt. Effects of outpatient followed by

home-based telemonitored cardiac rehabilitation in patients with coronary artery disease,

Kardiol. Pol. 2015. U pacjentów z udokumentowaną chorobą wieńcową HRK była

bezpieczna i wpłynęła na poprawę tolerancji wysiłku fizycznego. HRK jako narzędzie

prewencji wtórnej w badanej populacji było szczególnie zasadne, gdyż większość

uczestników programu była aktywnymi palaczami, palaczami w przeszłości, leczyła się

z powodu nadciśnienia tętniczego, była otyła lub z nadwagą. Metoda telerehabilitacji, dzięki

stałemu udoskonalaniu, znajduje uznanie specjalistów i jest obecnie stosowana w kilku

wybranych ośrodkach rehabilitacyjnych w Polsce. Ciekawym forum do dyskusji na ten temat

były moje wykłady dla doktorantów i pracowników naukowych pt. Telemedicine – applicable

in exercise rehabilitation? wygłoszone na Katholieke Universitaet Leuven w Belgii oraz

University of Utrecht w Holandii w ramach wymiany nauczycieli w programie ERASMUS

w roku akademickim 2010/2011.

Wnioski

U pacjentów z udokumentowaną chorobą wieńcową HRK jest bezpieczna i możliwa

do przeprowadzenia przy wysokim poziomie uczestnictwa w programie. Większość badanych

pacjentów korzystała ze świadczenia rehabilitacyjnego, była aktywnymi palaczami, palaczami

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

9!

w przeszłości, leczyła się z powodu nadciśnienia tętniczego, była otyła lub z nadwagą. HRK

poprawiła tolerancję wysiłku fizycznego w badanej populacji.

Ad B

W ostatnich latach obserwuje się światową epidemię cukrzycy, co wpływa na zwiększone

ryzyko wystąpienia CHW i pogarsza rokowanie po zawale serca (ang. myocardial infarction, MI)

[22]. Współwystępowanie cukrzycy jest jednym z czynników modyfikujących przebieg choroby

wieńcowej i jest najsilniejszym czynnikiem prognostycznym u pacjentów po MI. Ponadto

zwiększenie zachorowalności na cukrzycę wiąże się ze zwiększonym ryzykiem choroby wieńcowej

i jednocześnie gorszym rokowaniem po zawale serca. Wysiłek fizyczny, ze względu na

wielokierunkowe korzyści, jakie przynosi jego wykonywanie, jest integralną częścią prawidłowego,

kompleksowego postępowania w leczeniu tych chorych. Poprawia insulinowrażliwość i kontrolę

glikemii, profil lipidowy oraz sprzyja redukcji nadmiernej masy ciała. Przydatność

i bezpieczeństwo ambulatoryjnej oraz stacjonarnej rehabilitacji kardiologicznej pacjentów

z CHW i cukrzycą zostało przez wielu autorów udowodnione, jednak brakuje w literaturze

danych na temat skuteczności HRK w tej populacji. Rehabilitacja kardiologiczna

w warunkach domowych poprzedzona rehabilitacją ambulatoryjną, której celem jest

nauczenie pacjenta metod treningu fizycznego i edukacja w zakresie czynników ryzyka

CHSN, jest obiecującą formą wtórnej prewencji. Według ekspertów European Association of

Cardiovascular Prevention and Rehabilitation (EACPR) u pacjentów z cukrzycą zaleca się

min. 150 min na tydzień treningu fizycznego aerobowego o umiarkowanej intensywności

(>4,5 METs) i/lub 90 min na tydzień wysiłku o dużej intensywności (7,5 METs). Aktywność

fizyczna powinna być stosowana przez co najmniej 30 min, min. 5 razy w tygodniu [23].

Trening oporowy, głównie dużych grup mięśniowych, 2-4 serie po 7-40 powtórzeń, zaleca się

3 razy na tydzień, co często jest trudne do zrealizowania w czasie rehabilitacji kardiologicznej

w warunkach stacjonarnych lub oddziału dziennego z uwagi na aktywność zawodową

pacjentów [24]. W badanej populacji 125 pacjentów z chorobą wieńcową HRK była

bezpieczna i efektywna również u tych z cukrzycą. Wyniki badania przedstawiono

w publikacji Influence of a hybrid form of cardiac rehabilitation on exercise tolerance in

coronary artery disease patients with and without diabetes, Kardiol. Pol. 2015. Warto

zaznaczyć, że poziom uczestnictwa w rehabilitacji był wysoki, co świadczy o dobrej

akceptacji programu przez pacjentów. U pacjentów z cukrzycą częściej stwierdzano otyłość

i wykazano niższą tolerancję wysiłku fizycznego w porównaniu do pacjentów bez cukrzycy,

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

:;!

co, poza występowaniem cukrzycy per se wskazuje na potrzebę zwiększenia działań

związanych z prewencją wtórną CHSN w tej populacji. Pacjenci z obu grup uzyskali podobne

korzyści z HRK mierzone podczas testu wysiłkowego na bieżni ruchomej.

Rehabilitacja kardiologiczna jest ważną formą prewencji rentowej, szczególnie z tego

względu, że choroby sercowo-naczyniowe znajdują się na drugim miejscu pod względem

generowanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) wydatków z tytułu

niezdolności do pracy. Celem takiej rehabilitacji jest przywrócenie zdolności do pracy

osobom, które w następstwie zachorowania są zagrożone długotrwałą niezdolnością do pracy

i jednocześnie rokują odzyskanie tej zdolności po przeprowadzeniu rehabilitacji. Dalsze

doświadczenia w rehabilitacji hybrydowej z uwzględnieniem podziału na pacjentów

pracujących umysłowo (ang. white-collar workers, W) oraz pracujących fizycznie (ang. blue-

collar workers, B) przedstawiono w pracy pt. The impact of professional status on the effects

of and adherence to the outpatient followed by home-based telemonitored cardiac

rehabilitation in patients referred by a social insurance institution, IJOMEH 2015.

Szczególnie ważnym wynikiem pracy była niska absencja w programie HRK, niezależnie od

statusu zawodowego, która wyniosła 1,09 ± 3,1 dni w grupie B i 1,95 ± 3,64 dni w grupie

W.

Wnioski

Hybrydowa rehabilitacja kardiologiczna była efektywna u pacjentów z cukrzycą. Poziom

uczestnictwa w programie był wysoki. U pacjentów z cukrzycą częściej niż u pacjentów bez

cukrzycy stwierdzano otyłość i niższą tolerancję wysiłku fizycznego w porównaniu

do pacjentów bez cukrzycy. Pacjenci z obu grup osiągnęli podobne korzyści z HRK mierzone

podczas testu wysiłkowego na bieżni ruchomej, uzyskując istotny spadek spoczynkowej akcji

serca i czasu powrotu akcji serca. Ten rodzaj usprawniania jest bezpieczny, możliwy do

zastosowania przy wysokim poziomie uczestnictwa w programie, niezależnie od statusu

zawodowego. Status zawodowy badanych nie miał związku ze stopniem odniesionych

korzyści ocenianych poprzez tolerancję wysiłku fizycznego.

Ad C

W dużym uproszczeniu można przyjąć, że NS jest końcowym etapem większości chorób

serca i w nieodległej przyszłości jednym z głównych problemów zdrowotnych. Paradoksalnie

będzie to wynikiem postępu, jaki dokonał się w kardiologii, szczególnie w zakresie leczenia

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

::!

choroby wieńcowej. Jedną z metod prowadzących do ograniczenia rozwoju epidemii NS jest

skuteczne leczenie i prewencja CHSN. W ostatniej dekadzie dokonał się istotny postęp w tej

dziedzinie, który zmienił obraz kliniczny niewydolności serca oraz poprawił rokowanie

pacjentów obciążonych tym zespołem chorobowym. Do stosunkowo nowych metod leczenia

niewydolności serca należą ćwiczenia fizyczne, które jeszcze nie tak dawno były w tej grupie

przeciwwskazane. Niska jakość życia, związana z postępującą niepełnosprawnością

i upośledzoną tolerancją wysiłku fizycznego, stanowią jeden z największych problemów

pacjentów cierpiących na NS.

W mojej pracy wykazałam, że trening fizyczny poprawia funkcję skurczową lewej

komory serca, ocenianą poprzez frakcję wyrzutową lewej komory serca, co nadal pozostaje

przedmiotem badań autorów zajmujących się tym zagadnieniem. W 2003 r. P. Gianuzzi

i wsp. po analizie wyników pierwszego, wieloośrodkowego badania z randomizacją,

zaplanowanego w celu oceny lewej komory, użył określenia „antyremodelingowe działanie

treningu fizycznego”. Uznał, że na podstawie zebranych dowodów można wysnuć

twierdzenie, że regularny trening fizyczny hamuje proces niekorzystnej przebudowy mięśnia

serca w przewlekłej niewydolności serca [25]. W świetle najnowszych zaleceń rehabilitacja

pacjentów z NS może być prowadzona zarówno w warunkach stacjonarnych,

ambulatoryjnych, jak i domowych, jeśli zapewnione jest pacjentowi wsparcie

profesjonalistów: lekarzy, pielęgniarek, fizjoterapeutów i psychologów przez telefon oraz

przy użyciu bardziej zaawansowanych metod telemedycznych w połączeniu ze specjalnie

przygotowanymi materiałami edukacyjnymi [22]. Znaczenie tej formy terapii rośnie, gdyż

coraz większa liczba pacjentów przeżywa ostry okres choroby, która pozostawia po sobie

powikłania i przechodzi w stan przewlekły z dużym ryzykiem nawrotu ostrych dolegliwości.

Do głównych dolegliwości zgłaszanych przez chorych z NS należy duszność i nadmierna

męczliwość, powodujące ograniczenia w codziennej aktywności życiowej oraz pogorszenie

jakości życia. Z tego względu wpływ na te objawy znalazł się w głównym obszarze

zainteresowań badawczych. Jeszcze do niedawna chorym z NS zalecano prowadzenie tzw.

„oszczędzającego trybu życia”, obawiając się, że wysiłek fizyczny może powodować

progresję uszkodzenia mięśnia serca i postęp choroby. Badania ostatnich lat nie potwierdziły

tych obaw, a wręcz przeciwnie – wykazały, że trening fizyczny jest bezpieczny u tych

chorych pod warunkiem przestrzegania zasad kwalifikacji i odpowiedniej oceny wstępnej.

Regularna aktywność fizyczna daje wiele korzyści, m.in. poprawia wydolność fizyczną,

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

:2!

odpowiedź wentylacji na wysiłek, napięcie autonomicznego układu nerwowego, poprawia

wskaźniki spoczynkowej i wysiłkowej czynności serca, poprawia czynność śródbłonka,

czynność mięśni szkieletowych oraz rzut serca w czasie maksymalnego wysiłku. Ponadto

wpływa na podwyższenie jakości życia, a także – w świetle niektórych badań – poprawia

rokowanie. W ostatnich latach rośnie wprawdzie znaczenie rehabilitacji w procesie

leczniczym tych chorych, jednak liczba pacjentów kierowanych na KRK jest wciąż

niezadawalająca. Opublikowane w 2012 r. standardy europejskie (ESC) postępowania w NS

wymieniają trening fizyczny jako metodę o udowodnionych korzyściach u stabilnych

klinicznie chorych z obniżoną frakcją wyrzutową lewej komory serca w klasach

czynnościowych NYHA I–III [26]. Zgodnie z zaleceniami Europejskiego Towarzystwa

Kardiologicznego pacjenci ze stabilną dławicą piersiową, po ostrym zespole wieńcowym,

po pomostowaniu tętnic wieńcowych lub z przewlekłą, stabilną niewydolnością serca powinni

wykonywać aerobowy trening fizyczny o umiarkowanej do dużej intensywności częściej niż

3 razy w tygodniu, przeznaczając 30 min na każdą sesję treningową. Pacjentów

prowadzących siedzący tryb życia należy zdecydowanie zachęcać do rozpoczynania

programów ćwiczeń o małej intensywności po dokonaniu stratyfikacji ryzyka związanego

z wysiłkiem fizycznym. Aktywność fizyczna to I klasa zaleceń według Europejskiego

Towarzystwa Kardiologicznego, jest więc tak jak statyna, kwas acetylosalicylowy czy

clopidogrel niezbędnym postępowaniem w prewencji u każdego chorego. Plejotropowy efekt

treningu przekłada się na zmniejszenie incydentów sercowo-naczyniowych i zmniejszenie

śmiertelności w grupach rehabilitowanych pacjentów.

W ostatnim czasie nastąpił postęp w rozumieniu centralnych, czyli zależnych od „serca

jako pompy” oraz obwodowych mechanizmów odpowiedzi na wysiłek fizyczny chorych z NS

Istnieje wiele dowodów na brak korelacji między frakcją wyrzutową lewej komory serca

a wydolnością fizyczną. Do przyczyn odpowiedzialnych za niską wydolność fizyczną, obok

upośledzonej czynności skurczowej lewej komory, należą następujące mechanizmy

obwodowe: zaburzenie czynności płuc, upośledzenie obwodowego przepływu krwi oraz

zmiany histologiczne i fizjologiczne w mięśniach szkieletowych, wpływające na ich siłę

i wytrzymałość. Mechanizmy poprawy tolerancji wysiłku fizycznego u pacjentów z NS.

jednak wciąż kryją wiele tajemnic. Własne doświadczenia dotyczące rehabilitacji pacjentów

z niewydolnością serca przedstawia praca pt. The impact of cardiac rehabilitation on

haemodynamic parameters, respiratory function and cardiovascular disease risk factors in

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

:3!

heart failure patients, Fizjoter. Pol. 2008. W pracy przedstawiono analizę efektów

rehabilitacji pacjentów z NS i frakcją wyrzutową lewej komory (ang. left ventricular ejection

fraction, LVEF) ≤40%. Pacjenci byli usprawniani przez 3 tygodnie w warunkach oddziału

dziennego, a następnie przez 9 tygodni kontynuowali ćwiczenia fizyczne w warunkach

domowych, kontaktując się telefonicznie z lekarzem prowadzącym. Oprócz oceny

parametrów hemodynamicznych badano wpływ KRK na czynniki ryzyka chorób układu

sercowo-naczyniowego. Uzyskano istotne obniżenie poziomu cholesterolu całkowitego

i trójglicerydów oraz podwyższenie poziomu cholesterolu-HDL w surowicy krwi. Ponadto

zaobserwowano tendencję do rzucenia nałogu palenia papierosów w grupie rehabilitowanej.

Spoczynkowe ciśnienie skurczowe istotnie obniżyło się po rehabilitacji, a LVEF istotnie

wzrosła. Wzrosła również natężona pojemność życiowa wdechowa i wydechowa płuc

mierzona za pomocą spirometrii.

Obecnie poza oceną obiektywnych wskaźników funkcji układu krążenia, oddechowego

i mięśni szkieletowych, w głównym nurcie zainteresowań badawczych leży subiektywne

odczuwanie dolegliwości przez pacjenta i ich wpływ na jego samopoczucie oraz szeroko

pojętą kondycję psychiczną. Dużo uwagi przykłada się do bio-psychospołecznych aspektów

rehabilitacji, w tym jakości życia.

Korzystny wpływ kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej na wydolność fizyczną

i jakość życia chorych z upośledzoną czynnością lewej komory przedstawiono w pracy pt.

The impact of cardiac rehabilitation on exercise capacity and quality of life in patients with

impaired left ventricle function, Folia Cardiol. 2006.

Drugim zespołem chorobowym, który analizowano w kontekście bezpieczeństwa

i skuteczności rehabilitacji kardiologicznej, jest cukrzyca. Ponieważ choroby sercowo-

naczyniowe stanowią przyczynę ponad połowy zgonów i znacznej części zachorowań u osób

z cukrzycą, specjaliści zajmujący się leczeniem i rehabilitacją pacjentów z CHSN

i współistniejącą cukrzycą łączą swe siły w celu prowadzenia badań [22]. Wyniki pracy

poświęconej usprawnianiu pacjentów z chorobą wieńcową leczoną operacyjnie

i współistniejącą cukrzycą przedstawiono w artykule pt. Safety and efficacy of cardiac

rehabilitation following coronary revascularisation in patients with diabetes, Kardiol. Pol.

2009. W grupie badawczej znalazło się 48 pacjentów poddawanych 4-tygodniowej wczesnej

poszpitalnej rehabilitacji kardiologicznej w warunkach stacjonarnych. Pomimo że cukrzyca,

obok niewydolności serca, podeszłego wieku i zmian wielonaczyniowych, stanowi czynnik

dużego ryzyka pooperacyjnego oraz późnych powikłań u chorych kwalifikowanych do

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

:4!

zabiegu, w naszym badaniu nie stwierdzono istotnych różnic w wydolności fizycznej przed

i po rehabilitacji pomiędzy populacją pacjentów z cukrzycą i bez cukrzycy. Po rehabilitacji

zaobserwowano poprawę wydolności fizycznej w obu grupach. Warto nadmienić, że coraz

powszechniej uwzględnianym czynnikiem ryzyka powikłanego IM jest zespół depresyjny,

który pogarsza rokowanie u pacjentów z CHW. Objawy ostrej depresji przed włączeniem do

programu stwierdzono jedynie u pacjentów bez cukrzycy, co może mieć związek z pełniejszą

edukacją w ramach Podstawowej Opieki Zdrowotnej lub poradni diabetologicznych

i związaną z tym wiedzą u pacjentów z tym zespołem chorobowym. Natomiast w obu

grupach zaobserwowano istotne zmniejszenie odczuć depresyjnych po rehabilitacji.

Ciekawym wynikiem był również fakt, że pacjenci nie mieli lub nie przyznali się w

kwestionariuszu osobowym do wyrzutów sumienia, pomimo że ponad połowa pacjentów z

każdej grupy przed CABG paliła papierosy i nigdy nie stosowała systematycznej aktywności

ruchowej.

Wnioski

Rehabilitacja kardiologiczna pacjentów z niewydolnością serca nie tylko ułatwia korekcję

niektórych czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego, ale również poprawia

niektóre czynnościowe parametry układu oddechowego i wydaje się poprawiać funkcję

skurczową lewej komory serca.

U pacjentów z cukrzycą, po niepowikłanych zabiegach CABG można bezpiecznie

zastosować trening fizyczny według tego samego protokołu, co u pacjentów bez cukrzycy.

Obie grupy odnoszą podobne korzyści w zakresie poprawy wydolności fizycznej oraz

zmniejszenia odczuć depresyjnych.

Ad D

Obecnie w wytycznych amerykańskich i europejskich towarzystw naukowych zaleca się

u pacjentów z chorobami układu sercowo-naczyniowego wymiennie formę stacjonarną lub

ambulatoryjną rehabilitacji, jednak organizacja opieki nad pacjentami z CHSN, w tym

w szczególności organizacja programów rehabilitacji kardiologicznej i wtórnej prewencji,

różni się między poszczególnymi krajami. Wiadomo, że rehabilitacja kardiologiczna

prowadzona w wyspecjalizowanych ośrodkach po incydencie sercowym lub interwencji

sercowo-naczyniowej ułatwia długoterminowe stosowanie optymalnej terapii poprzez

edukację pacjenta i wielokrotne podkreślanie znaczenia, jakie ma kontynuacja przyjmowania

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

:5!

przepisanych leków i utrzymywanie zaleconych zmian stylu życia. Chociaż w Polsce w roku

2012 nastąpiło zahamowanie spadku liczby pacjentów rehabilitowanych w warunkach

stacjonarnych, to jednak pacjenci z prawie połowy kraju byli pozbawieni możliwości

rehabilitacji kardiologicznej w warunkach ambulatoryjnych [18]. Mimo że zasadnicze

elementy składowe oraz cele rehabilitacji kardiologicznej zostały ustandaryzowane

i udokumentowane w stanowisku ekspertów [24], struktura i rodzaj ośrodków rehabilitacji

kardiologicznej są różne w różnych krajach. Ważną rolę odgrywają tradycje systemu opieki

zdrowotnej i kwestie dotyczące kosztów [9]. Brak spójności w ustaleniu jednolitych kryteriów

kwalifikacji na ambulatoryjną bądź stacjonarną formę rehabilitacji wynika również z

niedostatecznej ilości badań nad wpływem KRK na jakość życia w zależności od trybu

usprawniania. W praktyce istnieją dwa główne rodzaje programów rehabilitacji: stacjonarna

i ambulatoryjna. Rehabilitacja hybrydowa jest wciąż postępowaniem marginalnym.

Kontynuacją prac nad oceną przydatności wysiłku fizycznego w chorobach układu sercowo-

naczyniowego była próba odpowiedzi na pytanie, która forma usprawniania – ambulatoryjna

czy stacjonarna, przynosi pacjentowi więcej korzyści. Pod uwagę wzięto bio-psycho-

społeczne aspekty rehabilitacji i takie same wymiary jakości życia osób rehabilitowanych.

Wyniki prospektywnego badania przeprowadzonego u 562 pacjentów z 9 polskich ośrodków

w ramach Narodowego Programu Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu Sercowo-

Naczyniowego na lata 2006-2008 „POLKARD” przedstawiono w pracy pt. Health-related

quality of life in patients with coronary heart disease after residential vs ambulatory

cardiac rehabilitation, Circ. J. 2009. Obecność czynników ryzyka CHSN była podobna w

obu grupach, za wyjątkiem hipercholesterolemii, którą obserwowano częściej u pacjentów

poddawanych rehabilitacji ambulatoryjnej (RA) oraz hiperlipidemii mieszanej, którą

obserwowano częściej w grupie pacjentów poddawanych rehabilitacji w warunkach

stacjonarnych (RS). W wyniku badań nie wykazano istotnych różnic w efektywności 8-

tygodniowego programu rehabilitacji i jego wpływu na jakość życia mierzoną przy użyciu

kwestionariuszy EuroQuol 5 D i Short Form (SF 36) u pacjentów z chorobą wieńcową,

niezależnie od tego, czy usprawnianie było prowadzone według modelu stacjonarnego czy

ambulatoryjnego. Z cech mierzonych przy użyciu SF 36 depresja jest jednym z częściej

wymienianych czynników ryzyka zwiększonej chorobowości i umieralności z przyczyn

sercowo-naczyniowych. American Heart Association (AHA) zaleca badanie skryningowe

objawów depresyjnych i w razie potrzeby leczenie specjalistyczne u wszystkich chorych

z CHW [27]. Ponadto przy równie korzystnym wpływie obu form usprawniania na tolerancję

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

:6!

wysiłku fizycznego, wykazano, że średni koszt RS jest o 65% wyższy w porównaniu z RA.

Powyższy fakt może przyczynić się do zwiększenia liczby ośrodków prowadzących

rehabilitację w trybie ambulatoryjnym, co jest korzystne z punktu widzenia socjo-

ekonomicznego.

Wnioski

Rehabilitacja kardiologiczna poprawiła zależną od zdrowia jakość życia i tolerancję wysiłku

fizycznego niezależnie od tego, czy stosowana była w warunkach stacjonarnych, czy

ambulatoryjnych. Poprawa jakości życia nie zależała od poprawy wydolności fizycznej. Fakt,

że model rehabilitacji ambulatoryjnej przynosi podobne korzyści do modelu stacjonarnego,

może być argumentem na korzyść tworzenia nowych ośrodków KRK w warunkach

ambulatoryjnych lub oddziału dziennego przy racjonalnej polityce zdrowotnej.

Ad E

W ostatnich latach obserwuje się imponujący postęp w terapii farmakologicznej

i wysublimowanych procedurach diagnostycznych oraz terapeutycznych opartych

o nowoczesne urządzenia u pacjentów z CHSN. W konsekwencji wiele osób nie umiera, lecz

przeżywa ostre zdarzenia sercowo-naczyniowe, co znacząco wpływa na liczbę osób

z przewlekłymi chorobami układu sercowo-naczyniowego, obciążając system ochrony

i organizacji zdrowia oraz zwiększając koszty leczenia i opieki nad tymi pacjentami.

W 2005 r. bezpośrednie koszty leczenia choroby niedokrwiennej serca stanowiły około 7%

wszystkich wydatków publicznych na zdrowie w Polsce, przy czym koszty pośrednie,

związane z nieobecnością i niezdolnością̨ do pracy, przewyższały koszty bezpośrednie [28].

Niestety w warunkach zwykłego leczenia przestrzeganie przez pacjentów zaleceń lekarskich

dotyczących stylu życia i przyjmowania leków zaczyna zmniejszać się w ciągu 6 miesięcy od

zakończenia hospitalizacji. Przestrzeganie zaleceń behawioralnych dotyczących diety,

wysiłków fizycznych i zaprzestania palenia tytoniu po wystąpieniu ostrego zespołu

wieńcowego (OZW) wiązało się ze znacznie mniejszą częstością występowania ponownych

incydentów sercowo-naczyniowych w porównaniu z osobami nieprzestrzegającymi zaleceń.

Zwieńczeniem ważnego etapu prac nad rolą wysiłku fizycznego w rehabilitacji pacjentów

z chorobami układu sercowo-naczyniowego oraz edukacją mającą na celu ograniczenie

czynników ryzyka w populacji jest praca pt. Optimal Model of Comprehensive

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

:7!

Rehabilitation and Secondary Prevention, Kardiol. Pol. 2013, gdzie przedstawiono

propozycję optymalnego modelu kompleksowej rehabilitacji i wtórnej prewencji chorób

układu krążenia w Polsce. Mimo pewnej poprawy, która dokonała się w ostatnich latach,

zapotrzebowanie na rehabilitację kardiologiczną w Polsce wciąż jest większe niż możliwości

jej prowadzenia. Dostępność świadczeń jest wciąż zbyt mała, aby objąć rehabilitacją

wszystkich pacjentów, którzy jej wymagają. Wyżej wymieniony projekt wychodzi naprzeciw

oczekiwaniom pacjentów i decydentów oraz zakłada stworzenie na terenie całego kraju

nowoczesnego, spójnego systemu organizacji i realizacji rehabilitacji kardiologicznej ze

szczególnym uwzględnieniem prewencji wtórnej.

Wnioski

Proponowany model jest nowoczesnym, spójnym, możliwym do zaimplementowania

na obszarze całego kraju systemem organizacji i realizacji KRK oraz wtórnej prewencji.

Wprowadzenie w Polsce proponowanych rozwiązań pozwoli na znaczącą poprawę

dostępności programów RK i wtórnej prewencji, szczególnie w regionach, w których obecnie

dostępność do takich programów jest bardzo niska.

Wprawdzie wprowadzenie „Optymalnego modelu kompleksowej rehabilitacji i wtórnej

prewencji” w Polsce wiąże się z dodatkowymi kosztami, jednak jednocześnie niesie ze sobą

oszczędności, wynikające z pozytywnego efektu zdrowotnego związanego z programami

edukacji i rehabilitacji kardiologicznej. Stosunek dodatkowych nakładów do korzyści

zdrowotnych jest zadowalający. Na podkreślenie zasługuje proponowana kontrola jakości

udzielanych świadczeń medycznych, co przyniesie maksymalizację korzyści finansowych dla

systemu ochrony zdrowia w Polsce.

Dzięki wprowadzeniu „Optymalnego modelu” w Polsce można będzie zapobiec ok. 2172

zgonom rocznie w scenariuszu podstawowym (1520 w scenariuszu minimalnym oraz 3389

w scenariuszu maksymalnym) oraz istotnie ograniczyć liczbę hospitalizacji i konieczność

wykonywanych kolejnych zabiegów rewaskularyzacji wieńcowej, zarówno przezskórnej, jak

i metodą operacyjną. Proponowany „Optymalny model” przynosi oszczędność wynikającą

wyłącznie ze zmniejszonej śmiertelności na poziomie 8,5 mld zł, średnio 24 zł na każdą

złotówkę wydaną przez płatnika.

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

:8!

Podsumowanie i implikacje terapeutyczne

Kompleksowa rehabilitacja kardiologiczna stanowi unikatowe narzędzie prewencji wtórnej

chorób układu sercowo-naczyniowego. RK w formie hybrydowej jest skuteczna i bezpieczna

u pacjentów z chorobą wieńcową, zarówno z cukrzycą jak i bez niej, niezależnie od statusu

zawodowego. Poprawia funkcję układu oddechowego i wydaje się podwyższać LVEF

u pacjentów z niewydolnością serca. Ponadto podnosi jakość życia i tolerancję wysiłku

fizycznego u pacjentów usprawnianych zarówno w warunkach stacjonarnych jak

i ambulatoryjnych. Najważniejszym dokumentem, który podsumowuje zagadnienia dotyczące

roli wysiłku fizycznego w prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego jest „Optymalny

model kompleksowej rehabilitacji i wtórnej prewencji”. Wdrożenie proponowanych

rozwiązań pozwoli na znaczące zwiększenie dostępności programów rehabilitacji

kardiologicznej i wtórnej prewencji w Polsce, szczególnie w regionach, w których obecnie

dostępność takich programów jest bardzo niska. Zwiększy też liczbę pacjentów

uczestniczących w kardiorehabilitacji, co zaowocuje zmniejszeniem liczby zgonów o kilka

tysięcy rocznie, zawałów serca – o kilka tysięcy rocznie, a konieczności wykonywania

zabiegów rewaskularyzacji mięśnia sercowego oraz liczby hospitalizacji z przyczyn

kardiologicznych – o kilkanaście tysięcy rocznie.

Podsumowując, regularny trening fizyczny, połączony z edukacją pacjentów i ich rodzin,

niezależnie, czy w formie stacjonarnej, ambulatoryjnej czy hybrydowej, powinien być

podstawowym elementem terapii zalecanym wszystkim pacjentom z chorobami układu

sercowo-naczyniowego, szczególnie na podłożu miażdżycowym, z niewydolnością serca

i cukrzycą, w ramach profilaktyki wtórnej chorób układu sercowo-naczyniowego.

Prezentowana rozprawa habilitacyjna stanowi istotny wkład w rozwój rehabilitacji

kardiologicznej oraz prewencji wtórnej chorób układu sercowo-naczyniowego i jest

całościowym podsumowaniem badań na ten temat.

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

:9!

5. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo-badawczych

Analiza bibliometryczna została wykonana przez Bibliotekę Główną Gdańskiego

Uniwersytetu Medycznego w Gdańsku. Łączna wartość IF moich prac wynosi 28,608,

natomiast z wyłączeniem cyklu prac przedstawionych jako osiągnięcie naukowe, IF wynosi

22,697.

Ponadto na zjazdach, konferencjach i sympozjach naukowych przedstawiłam jako autor

lub współautor 46 doniesień naukowych, w tym 17 na konferencjach międzynarodowych w

języku angielskim. W 30 prezentacjach byłam pierwszym autorem.

Obszar moich działań, poza wyżej omówionym osiągnięciem naukowym, dotyczył badań

w zakresie oceny tolerancji wysiłku fizycznego u pacjentów z chorobami układu sercowo-

naczyniowego na podłożu miażdżycowym za pomocą testu ergospirometrycznego oraz

sześciominutowego testu marszowego. Ponadto moje badania ogniskowały się na wpływie

polimorfizmów genów na efektywność rehabilitacji kardiologicznej pacjentów z CHW

i oceną przydatności rehabilitacji medycznej w różnych zespołach chorobowych, w tym

u młodocianych chorych z wadami wrodzonymi serca. W mojej pracy koncentrowałam się

również na medycynie fizykalnej i rehabilitacji pacjentów z chorobami układu nerwowego

oraz narządu ruchu.

Moje zainteresowania naukowe obejmują pięć podstawowych kierunków badawczych:

A. Wpływ tolerancji wysiłku fizycznego i współwystępowania cukrzycy na śmiertelność

pacjentów z dysfunkcją lewej komory serca na podłożu niedokrwiennym,

randomizowanych do leczenia operacyjnego lub zachowawczego choroby wieńcowej;

B. Analiza wpływu polimorfizmu genów na wydolność fizyczną i efekty rehabilitacji

kardiologicznej pacjentów z chorobą niedokrwienną serca;

C. Zastosowanie kardioimpedancji jako narzędzia do monitorowania bezpieczeństwa

treningu fizycznego u pacjentów z niewydolnością serca;

D. Ergospirometria w diagnostyce kardiologicznej i rehabilitacji;

E. Medycyna fizykalna i rehabilitacja we współczesnej medycynie.

Ad A

Wyniki badań dotyczące wpływu tolerancji wysiłku fizycznego na rokowanie u pacjentów

z niewydolnością serca kwalifikowanych do leczenia chirurgicznego choroby wieńcowej

opracowywałam podczas stażu naukowego w Duke Clinical Research Institute w Północnej

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

2;!

Karolinie w USA w 2012 r. Na podstawie efektów dotychczasowych eksperymentów

naukowych wiadomo, że niska wydolność fizyczna pacjentów z CHW oraz z NS świadczy

o złym rokowaniu, jednak dotychczas nie badano, jak wpływa ona na śmiertelność pacjentów

poddawanych leczeniu chirurgicznemu choroby wieńcowej w porównaniu z leczeniem

zachowawczym. Celem mojej pracy była ocena przydatności prostego, taniego testu

oceniającego tolerancję wysiłku fizycznego na rokowanie 1212 pacjentów po przęsłowaniu

aortalno-wieńcowym (ang. coronary artery by-pass grafting, CABG). Z badań innych autorów

wynika, że sześciominutowy test marszowy (6MWT) wykazuje podobną wartość

prognostyczną do ergospirometrycznej próby wysiłkowej, która jest złotym standardem do

oceny wydolności fizycznej [29].

U pacjentów, którzy przed zabiegiem operacyjnym nie byli w stanie przejść dystansu

300 m oraz z bardziej zaawansowanymi objawami duszności i zmęczenia, stwierdzano

wyższą wczesną śmiertelność po CABG i mniejsze korzyści z leczenia operacyjnego

w obserwacji długoterminowej niż u pacjentów leczonych zachowawczo. Natomiast

u pacjentów z lepszą tolerancją wysiłku fizycznego stwierdzano niższą śmiertelność

pięcioletnią, jeśli byli kierowani na leczenie operacyjne. Wartość diagnostyczna 6MWT

w wyżej wymienionej populacji została przedstawiona przeze mnie na spotkaniu badaczy

STICH-Trial w Chicago w USA w 2012 r., w Amsterdamie w Holandii 2013 r., a następnie

omówiona w pracy: R. Stewart, D. Szalewska et al. Exercise capacity and mortality in

patients with ischemic left ventricular dysfunction randomized to coronary artery bypass

surgery or medical therapy: an analysis from the surgical treatment for ischemic heart

failure (STICH) Trial Exercise Capacity in the STICH Trial, JACC: Heart Fail.2014; vol.

2, nr 4; 335-343.

Poprzez wyżej wymienione badania po raz pierwszy na świecie udało się ustalić, jak

tolerancja wysiłku fizycznego oceniana przy użyciu prostego testu marszowego,

sześciominutowego testu korytarzowego i kwestionariusza jakości życia Kansas City

Cardiomyopathy Questionnaire wpływa na rokowanie u pacjentów z niewydolnością serca na

podłożu choroby niedokrwiennej serca, kwalifikowanych do CABG. Dowiedziono, że niska

tolerancja wysiłku fizycznego wskazuje na zwiększone ryzyko zarówno wczesnej, jak

i pięcioletniej śmiertelności pacjentów poddanych CABG w porównaniu do pacjentów

leczonych zachowawczo. Natomiast lepsza tolerancja wysiłku fizycznego oceniana przy

użyciu 6MWT jest wskaźnikiem lepszego rokowania u pacjentów leczonych operacyjnie.

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

2:!

Zastosowanie tego taniego i łatwego w użyciu testu w wyżej wymienionej populacji

przedstawiłam w pracy poglądowej: D. Zielińska et al., Prognostic value of the six-minute

walk test in heart failure patients undergoing cardiac surgery: a literature review, Rehabil.

Res. Pract. 2013,DOI: 10.1155/2013/965494.

Choroba wieńcowa często współistnieje z niewydolnością serca i z cukrzycą. Cukrzyca

wiąże się z dwu- do czterokrotnie zwiększonym ryzykiem CHW i cztero- do ośmiokrotnie

zwiększonym ryzykiem NS [30, 31, 32]. Badanie STICH, w którym pełnię funkcję badacza,

było jedynym dotychczas badaniem na świecie, w którym porównywano wyniki tak dużej

populacji (n=1212) pacjentów z NS z cukrzycą i bez niej, poddawanych leczeniu

operacyjnemu lub zachowawczemu CHW. Pacjenci z cukrzycą charakteryzowali się

częstszym występowaniem trójnaczyniowej choroby wieńcowej, wyższą frakcją wyrzutową

lewej komory serca (ang. left vetricular ejection fraction, LVEF), mniejszą objętością lewej

komory serca, wyższym rozkurczowym ciśnieniem napełniania oraz wymagali dłuższego

czasu trwania krążenia pozaustrojowego w czasie operacji. Ponadto częściej występowały

u nich okołooperacyjne migotanie przedsionków i dysfunkcja nerek w porównaniu do

pacjentów bez cukrzycy. Ciekawe, że wykonanie CABG nie przynosiło większych korzyści

zdrowotnych u pacjentów z cukrzycą w porównaniu z grupą bez cukrzycy. Wyniki prac

naszego zespołu przedstawiono w artykule: M.R. MacDonald, L. She, T. Doenst, P.F.

Binkley, J.L. Rouleau, R.S. Tan, K.L. Lee, A.B. Miller, G. Sopko, D. Szalewska et. al.,

Clinical characteristics and outcomes of patients with and without diabetes in the Surgical

Treatment for Ischaemic Heart Failure (STICH) trial, Eur J Heart Fail, 2015, DOI:

10.1002/ejhf.288.

Ad B

Ostatnie dwie dekady XX i XXI wieku to okres szybkiego rozwoju genetyki i diagnostyki

molekularnej. Związane jest to m.in. z powstaniem dużej ilości nowych narzędzi diagnostycznych

wykorzystywanych do badań molekularnych, co w konsekwencji powoduje ogromny wzrost

informacji dotyczących budowy ludzkiego genomu oraz struktury genów, a także ich sekwencji.

Wiele genów, a właściwie ich wersji allelicznych, jest wiązanych w literaturze światowej

z modulacją wydolności fizycznej i odpowiedzią na trening zdrowotny u pacjentów z CHSN.

Wiele dowodów wskazuje na to, że wydolność fizyczna, zarówno ta anaerobowa (beztlenowa)

związana z wysiłkiem krótkim, lecz bardzo intensywnym, jak i aerobowa (tlenowa), związana

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

22!

z wysiłkiem długotrwałym, zależy zarówno od czynników środowiskowych (takich, jak trening

czy dieta), jak również od wrodzonych predyspozycji, czyli czynników genetycznych.

Pierwsze doświadczenia w pracy w laboratorium genetycznym metodą reakcji łańcuchowej

polimerazy (ang. polymerase chain reaction – PCR), w tym ARMS PCR, Southern Blot,

skriningiem mutacji punktowych, głównie Dot-Blot, nabyłam podczas stypendium na

uniwersytecie w Neapolu we Włoszech w ramach programu TEMPUS w 1993 r. pod kierunkiem

prof. Filiberto Cimino.

U pacjentów z chorobą wieńcową istnieje indywidualnie zróżnicowane szczytowe

pochłanianie tlenu (VO2peak), zmienność rytmu serca (HRV), funkcja śródbłonka mierzona

wazodylatacją zależną od przepływu (FMD) oraz odpowiedź wyżej wymienionych fenotypów

na trening fizyczny. Celem głównym moich badań była analiza genetycznego podłoża tych

zmienności i ich zmiany po cyklu rehabilitacji. Podczas sześciomiesięcznego pobytu na

stypendium naukowym na Uniwersytecie w Leuven pracowałam w ramach badania

CAREGENE (CArdiac REhabilitation and GENetics of Exercise performance) m.in.

w laboratorium genetycznym, gdzie bezpośrednio zajmowałam się ekstrakcją DNA z białych

krwinek przy użyciu metody TM (ang. Invader Assay-Third Wave Technologies) oraz PCR

w badaniach nad rolą czynników genetycznych w ocenie wydolności fizycznej i efektów

treningu fizycznego pacjentów z CHW. Istnieją dowody naukowe, że zmienność genetyczna

wywiera wpływ na indywidualne różnice w wydolności tlenowej i odpowiedzi na wysiłek

fizyczny. Wpływ genów na wydolność tlenową szacuje się na 50–66%, natomiast odpowiedź

tlenowa na trening fizyczny jest zależna od genotypu w 47% [33,34]. Celem naukowym

mojej pracy była ocena zmienności genetycznej w odniesieniu do wydolności fizycznej

i odpowiedzi na trening fizyczny. Analizie poddano DNA 935 niespokrewnionych ze sobą

pacjentów z CHW, poddanych trzymiesięcznemu cyklowi treningu fizycznego w ramach

ambulatoryjnej KRK. Przy istotnym wzroście VO2peak o 24,2% po rehabilitacji, nie

zaobserwowano związku poprawy wydolności fizycznej z dystrybucją genotypów

związanych z obwodowymi mięśniami szkieletowymi – kinazy kreatynowej (CKMM).

Wyniki naszych badań przedstawiono w pracy: J. Defoor, K. Martens, G. Matthijs,

D. Zielińska, et al., The caregene study: muscle-specific creatine kinase gene and aerobic

power in coronary artery disease, Eur. J. Cardiovasc. Prev. Rehabil. 2005; vol. 12, nr 4,

s. 415–417. Dalsze badania dotyczyły oceny zależności reakcji na wysiłek fizyczny i trening

fizyczny i polimorfizmami genu związanego z receptorem adrenergicznym β1. Gen ADRB1

należy do rodziny genów kodujących receptory błonowe, które ulegają ekspresji w wielu

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

23!

tkankach, m.in. kardiomiocytach i adipocytach. W obrębie genu ADRB1 stwierdzono

obecność wielu miejsc polimorficznych, z których dwa wydają się mieć znaczenie

w kontekście wpływu na wydolność fizyczną: Ser49Gly oraz Arg389Gly. Nasze badania

ukazały, że allel Ser49 w punkcie polimorficznym Ser49Gly oraz kombinacja Ser49Gly

i Arg389Gly wiążą się z wydolnością fizyczną w badanej populacji. Wyniki przedstawiono

w pracy: J. Defoor, K. Martens, D. Zielińska, et al. The CAREGENE study:

polymorphisms of the 1 adrenoceptor gene and aerobic power in coronary artery disease,

Eur. Heart J. 2006; vol. 27, nr 7, s. 808-816. Wykazano również zależność haplotypów

receptora β2 z wydolnością tlenową w badanej populacji: J. Defoor, K. Martens, D.

Zielińska et al. Haplotypes of the Beta2-adrenoreceptor gene and aerobic power in

coronary artery disease, Eur. J. Prev. and Rehab. 2005. Wpływ polimorfizmu genu ACE

związanego z układem renina-angiotensyna-aldosteron przedstawiono w pracy: J. Defoor, L.

Vanhees, K. Martens, G. Matthijs, A. Van Vlerken, D. Zielińska, et al., The CAREGENE

study: ACE gene I/D polymorphism and effect of physical training on aerobic power in

coronary artery disease, Heart 2006; vol. 92, nr 4, s. 527-528. Odpowiedź wydolności

fizycznej na trzymiesięczny trening fizyczny pacjentów z CHW była lepsza u pacjentów z

ACE II niż u tych z ID i niż nosicieli allelu D w całej grupie oraz u pacjentów, którzy nie

przyjmowali inhibitorów ACE.

Ad C

Najprostszą techniką, która pozwala w sposób bezpieczny i nieinwazyjny monitorować

wskaźniki hemodynamiczne podczas wysiłku fizycznego, wydaje się kardiografia

impedancyjna. Współpraca naukowa z Katedrą Medycyny Rodzinnej GUM-ed zaowocowała

szeregiem badań związanych z odpowiedzią hemodynamiczną na wysiłek fizyczny

u pacjentów z chorobą wieńcową i niewydolnością serca. Do najważniejszych publikacji

w tym zakresie zaliczyć można dwie następujące: J Siebert, D. Zielińska et al.,

Haemodynamic response during exercise testing in patients with coronary artery disease

undergoing a cardiac rehabilitation programme, Biol. Sport 2011; vol. 28, nr 3, s. 189-193

oraz J. Siebert, D. Zielińska et al., Impedence cardiography for the assessment of

hemodynamic response during cardiopulmonary exercise test in a patient with heart

failure: a case report, Kardiol. Pol. 2010; t. 68, nr 3, s. 311-313.

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

24!

Ad D

Wszystkie lata mojej pracy naukowo-badawczej wiązały się z pogłębianiem wiedzy

i prowadzeniem badań nad fizjologią wysiłku fizycznego, w tym z oceną spiroergometryczną

pacjentów poddawanych terapii kardiologicznej i rehabilitacji, co dokumentują m.in. prace:

S. Stankala, D. Zielińska et al., Wysiłkowy test ergospirometryczny u chorego z dusznością

o niejasnym pochodzeniu jako cenne badanie pomocnicze w rozpoznaniu zatorowości

płucnej, Choroby Serca i Naczyń 2011, t. 8, s. 38-42. oraz M. Gruchała-Nedoszytko,

P. Niedoszytko, K. Gierat-Haponiuk, A.Śliwińska, M. Niedoszytko, D. Szalewska et al.,

The influence of obesity and body mass reduction on oxygen uptake measured by

cardiopulmonary exercise testing: preliminary results, Alerg. Astma Immun. 2014; vol. 19,

nr 1, s. 42-45. Dużo uwagi poświęciłam rehabilitacji pacjentów, szczególnie młodych

dorosłych, z wadami wrodzonymi serca, a wyniki tych prac publikowałam głównie na łamach

„Kardiologii Polskiej” oraz czasopisma „Kardiochirurgia i Torakochirurgia Polska.”

Ad E

Zainteresowania związane z rehabilitacją kardiologiczną poszerzyłam w ciągu ostatnich

kilku lat o rehabilitację leczniczą w chorobach narządu ruchu, układu nerwowego i chorobach

metabolicznych. Wybrane zagadnienia medycyny fizykalnej i rehabilitacji w dobie medycyny

opartej na dowodach, przedstawiłam w pracy: Szalewska D. et al., Physical medicine and

rehabilitation in the light of “evidence-based medicine”: selected issues, Niepełnospr.

Rehabil.; 2014, s. 164-174. Szczegółowe, zakończone sukcesem terapeutycznym, efekty

usprawnienia 37-letniego pacjenta z Ukrainy z mózgowo-rdzeniowym typem choroby

dekompresyjnej z niedowładem czterokończynowym opisano w Szalewska D. et al.,

Rehabilitation of patient with cerebrospinalis-type decompression sickness – case report,

Gazz Med Ital 2015, vol. 5: 233-6, natomiast ocenę bezpieczeństwa krioterapii

ogólnoustrojowej w doniesieniu autorów: Machalski R., Szalewska D. et al. pt. Risk of the

whole-body cryotherapy in patients with well-controlled hypertension. Nadciśnienie

Tętnicze 2013; t. 17, nr 3, s. 235–244.

Poza wyżej wymienionymi kierunkami badań w swojej pracy naukowej zajmowałam się

również arytmologią kliniczną, czego zwieńczeniem są m.in. prace: J. Rudnicki, D. Zyśko,

J. Gajek, W. Kuliczkowski, J. Rosińczuk-Tonderys, D. Zielińska, The risk for syncope

and presyncope during surgery in surgeons and nurses, Pace 2011; vol. 34, nr 11, s. 1486–

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

25!

1491 oraz przedstawienie trudnego przypadku kobiety w ciąży z napadowym całkowitym

blokiem serca, która była badana w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna

Gospodarka, lata 2007–2013, Poddziałanie 1.3.1. pt. Optymalizacja diagnostyki i terapii

zaburzeń rytmu serca i omdleń przy zastosowaniu inteligentnych rozwiązań telemetrycznych

– Telemarc – w artykule: D. Zielińska et al., Paroxysmal complete atrioventricular block in

pregnant women, Ginekol. Położ. Med. Project 2013; R. 8, nr 3, s. 48-53.

Piśmiennictwo

!

1. Sans S., Kesteloot H., Kromhout D., The burden of cardiovascular diseases mortality in

Europe. Task Force of the European Society of Cardiology on Cardiovascular Mortality and

2. Eckel R.H., Jakicic J.M., Ard J.D. et al., 2013 AHA/ACC guideline on lifestyle management

to reduce cardiovascular risk: a report of the American College of Cardiology/American

Heart Association Task Force on Practice Guidelines, Circulation 2014; 129:S76.

3. Ades P.A., Cardiac rehabilitation and secondary prevention of coronary heart disease, N

Engl J Med 2001;345(12):892-902.

4. Fagard R.H., Physical exercise and coronary artery disease, Acta Cardiol 2002;57(2):91-100.

5. Wilmore J.H., Green J.S., Stanforth P.R., et al., Relationship of changes in maximal and

submaximal aerobic fitness to changes in cardiovascular disease and non-insulin- dependent

diabetes mellitus risk factors with endurance training: the HERITAGE Family Study,

Metabolism 2001;50(11):1255-63.

6. Vanhees L., Fagard R., Thijs L., et al., Prognostic value of training-induced change in peak

exercise capacity in patients with myocardial infarcts and patients with coronary bypass

surgery, Am J Cardiol 1995;76(14):1014-9.

7. Oldridge N.B., Guyatt G.H., Fisher M.E., et al., Cardiac rehabilitation after myocardial

infarction: Combined experience of randomized clinical trials, JAMA 1988; 260:945-960.

8. O’Connor G.T., Buring J.E., Yusuf S., et al., An overview of randomized trials of

rehabilitation with exercise after myocardial infarction, Circulation 1989; 80:234-244.

9. Perk J., De Backer G., Gihlke H., et al., Europejskie wytyczne dotyczące zapobiegania

chorobom serca i naczyń w praktyce klinicznej na 2012 rok, Kardiol Pol 2012; 70 (supl. I).

!

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

26!

!

10. Gibbons R.J., Abrams J., Chatterjee K., et al., ACC/AHA 2002 guideline update for the

management of patients with chronic stable angina – summary article: a report of the

American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Practice

Guidelines (Committee on the Management of Patients With Chronic Stable Angina),

Circulation 2003; 107:149-158.

11 . Antman E.M., Anbe D.T., Armstrong P.W., et al., ACC/AHA guidelines for the

management of patients with ST-elevation myocardial infarction – executive summary.

A report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on

Practice Guidelines (Writing Committee to revise the 1999 guidelines for the management of

patients with acute myocardial infarction), J Am Coll Cardiol 2004; 44:671-719.

12. Braunwald E., Antman E.M., Beasley J.W., et al., ACC/AHA 2002 guideline update for

the management of patients with unstable angina and non-ST-segment elevation myocardial

infarction – summary article: a report of the American College of Cardiology/American

Heart Association task force on practice guidelines (Committee on the Management of

Patients With Unstable Angina). J Am Coll Cardiol 2002; 40:1366-1374.

13. Vanhees L., Stevens A., Schepers D., et al. Determinants of the effects of physical

training and of the complications requiring resuscitation during exercise in patients with

cardiovascular disease. Eur J Cardiovasc Prev Rehabil 2004;11(4):304–12.

14. Fletcher G.F., Ades P.A., Kligfield P., et al., Exercise standards for testing and training:

a scientific statement from the American Heart Association, Circulation 2013; 128:873-934.

15. Rywik T.M., Koziarek J., Piotrowski W. et al., Trends in heart failure mortality in Poland

between 1980 and 2010.

16. Laakso M., Hyperglycaemia and cardiovascular disease in type 2 diabetes, Diabetes

1999;48:937- 942.

17. World Health Organization: Rehabilitation of patients with cardiovascular disease:

Report of a WHO expert committee. WHO Technical Report Series 1964; 270.

18. Piotrowicz R., Wolszakiewicz J., Rehabilitacja kardiologiczna pacjentów po zawale

serca, Folia Cardiologica Excerpta 2008, t. 3, 12:559-565.

19. American College of Sports Medicine, ACSM's Guidelines for Exercise Testing and

Prescription. Philadelphia, Ninth edition, PA: Wolters Kluwer Health; 2014; 278.

!

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

27!

!

20. Kotseva K., Wood D., De Backer G. et al., Use and effects of cardiac rehabilitation in

patients with coronary heart disease: results from the EUROASPIRE III survey, Eur J Prev

Cardiol. 2013; 20 (5): 817- 26.

21. Gałaszek M., Eysymontt Z., Aktualny stan rehabilitacji kardiologicznej w Polsce. Raport

Sekcji Rehabilitacji i Fizjologii Wysiłku Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego 2012.

22. Wytyczne ESC dotyczące cukrzycy, stanu przedcukrzycowego i chorób układu sercowo-

naczyniowego opracowane we współpracy z EASD. Kardiologia Polska 2013; 71, supl.

XI:319-394.

23. Lopez-Jimenez F., Kramer V.C., Masters B., et al., Recommendations for managing

patients with diabetes mellitus in cardiopulmonary rehabilitation: an American Association of

Cardiovascular and Pulmonary Rehabilitation statement, J Cardiopulm Rehabil Prev 2012;

32:101-12. DOI: 10.1097/HCR.0b013e31823be0bc.

24. Piepoli M.F., Benzer W., Bjarnason-Wehrens B., et al., Secondary prevention through

cardiac rehabilitation: from knowledge to implementation. A position paper from the Cardiac

Rehabilitation Section of the European Association of Cardiovascular Prevention and

Rehabilitation, Eur J Cardiovasc Prev Rehabil 2010; 17:1-17.

25. Gianuzzi P., Temporelli P.L., Corra U. et al., Antiremodeling effect of long-term exercise

training in patients with stable chronic heart failure: results of the Exercise in Left

Ventricular Dysfunction and Chronic Heart Failure (ELVD-CHF) Trial, Circulation

2003;108(5):554-9.

26. McMurray J.J.V., Adamopoulus S., Anker S., et al., Wytyczne ESC dotyczące rozpoznania

oraz leczenia ostrej i przewlekłej niewydolności serca na 2012 rok. Kardiol Pl 2012; 70 (supl.

II):101-176.

27. Lichtman J.H., Bigger J.T. Jr, Blumenthal J.A., et al., Depression and coronary heart

disease: recommendations for screening, referral, and treatment: a science advisory from the

American Heart Association Prevention Committee of the Council on Cardiovascular

Nursing, Council on Clinical Cardiology, Council on Epidemiology and Prevention, and

Interdisciplinary Council on Quality of Care and Outcomes Research: endorsed by the

American Psychiatric Association. Circulation 2008; 118:1768.

28. Jaworski R., Jankowska E.A., Ponikowski P. et al., Costs of management of patients with

coronary artery disease in Poland: the multicenter RECENT study, Pol Arch Med Wewn

!

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

28!

!

2012; 122:599–607.

29 . Forman D.E., et al., 6-min walk test provides prognostic utility comparable to

cardiopulmonary exercise testing in ambulatory outpatients with systolic heart failure. J. Am.

Coll. Cardiol. 2012

30. MacDonald M.R., Petrie M.C., Hawkins N.M., et al., Diabetes, left ventricular systolic

dysfunction, and chronic heart failure. Eur Heart J 2008; 29:1224-1240.

31. Kannel W.B., Hjortland M., Castelli W.P., Role of diabetes in congestive heart failure:

the Framingham study, Am J Cardiol 1974; 34:29-34.

32. Kannel W.B., McGee D.L., Diabetes and cardiovascular disease. The Framingham study,

JAMA 1979; 241:2035-2038.

33. Bouchard C., Daw E.W., Rice T., et al., Familial resemblance for VO2max in the

sedentary state: the HERITAGE family study, Med Sci Sports Exerc 1998;30(2):252-8.

34. Fagard R., Bielen E., Amery A., Heritability of aerobic power and anaerobic energy

generation during exercise, J Appl Physiol 1991 ; 70(1):357-62 .

a) analiza bibliometryczna

Łączna liczba cytowań wg bazy Scopus: 88; wg bazy Web of Science: 72

Sumaryczny Impact Factor wynosi 28,608 punktów.

Indeks Hirscha według baz Scopus oraz Web of Science wynosi 4.

b) staże krajowe i zagraniczne

1. Duke Clinical Research Institute w Północnej Karolinie w USA, 2012 r., staż

naukowy, opracowywanie wyników badania STICH.

2. „Katholieke Universitaet Leuven” Department of Rehabilitation Sciences (Belgia)

oraz University of Applied Sciences in Utrecht (Holandia), rok akademicki

2010/2011, “Uczenie się przez całe życie- ERASMUS”, stanowisko: nauczyciel

akademicki.

3. „Katholieke Universitaet Leuven” Department of Rehabilitation Sciences (Belgia),

luty – lipiec 2003 r., słuchacz Dziennych Studiów Doktoranckich w ramach programu

SOCRATES/ ERASMUS.

4. Górnośląskie Centrum Rehabilitacji „REPTY” w Tarnowskich Górach, 2011 r.

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

29!

wysokospecjalistyczny staż z zakresu rehabilitacji medycznej.

5. Universita degli Studi di Napoli Federico II w Neapolu we Włoszech, studia

dzienne na wydziale lekarskim w ramach programu TEMPUS (6 miesięcy w 1992 r.,

6 miesięcy w 1995 r.).

6. Uczestnik wielu kursów organizowanych przez European Society of Cardiology, m. in.:

• “New insights regarding exercise physiology and stress testing in normal and heart

failure patients”, European Heart House, Sophia Antipolis (Francja) – 2002 r.

• “How to improve: Advanced Training Programme in Cardiac Rehabilitation and

Exercise Training w Bernie – 22-24.06.2006 r.

• EACPR Research Methods Training Course, Muerren, Szwajcaria – 12-

19.01.2009 r.

• 15th

European Practicum on Clinical Exercise Tetsing – CPX International; Charite

Universitätsmedizin, Berlin – 14-17.09.2011 r.

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

3;!

Członkostwo w towarzystwach naukowych / w czasopismach naukowych

1. Przewodnicząca Sekcji Rehabilitacji Kardiologicznej i Fizjologii Wysiłku

Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego – od 2013 r. i nadal

2. Członek Zarządu Oddziału Pomorskiego Polskiego Towarzystwa Rehabilitacji –

od 2010 r. i nadal

3. Członek Zarządu Sekcji Kardiologii Sportowej Polskiego Towarzystwa

Kardiologicznego – 2007-2010 r.

4. Członek European Association of Cardiovascular Prevention and Rehabilitation – od

2005 r. i nadal

5. Członek Heart Failure Association – od 2005 r. i nadal.

6. Recenzent prac w czasopismach naukowych:

• “Kardiologia Polska” 2012-2015 r. – 5 manuskryptów – tytuł „brązowego recenzenta”

w 2012 i 2014 r.

• “Cardiology Journal” 2012 r. – 2 manuskrypty.

• ”Journal of Cardiovascular Medicine” 2012 r. – 1 manuskrypt.

Udział w zespołach eksperckich i konkursowych

1. Ekspert w projekcie zainicjowanym przez Polskie Towarzystwo Kardiologiczne;

raport powstał dzięki nieograniczonemu grantowi firmy MSD: „Optymalny model

kompleksowej rehabilitacji i wtórnej prewencji”, 2012 r.

2. Recenzent prac nadsyłanych na Międzynarodowy Kongres Polskiego Towarzystwa

Kardiologicznego, od 2007 r. i nadal

3. Umowa z Narodowym Centrum Nauki (NCN) z siedzibą w Krakowie o sporządzanie

pisemnych ocen wniosków złożonych w konkursach NCN i o przeniesienie praw

autorskich w 2012 r.

4. Członek Komitetu Naukowego konferencji „Kardiologia Prewencyjna 2013” –

konferencja naukowa Sekcji Prewencji i Epidemiologii Polskiego Towarzystwa

Kardiologicznego

5. Członek grupy roboczej ds. pisania zaleceń Sekcji Rehabilitacji Kardiologicznej

i Fizjologii Wysiłku Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, powołanej przez jej

zarząd w 2014 r.

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

3:!

Osiągnięcia organizacyjne

1. Członek Komitetu Naukowego i Komitetu Organizacyjnego Sympozjum Sekcji

Rehabilitacji Kardiologicznej i Fizjologii Wysiłku Polskiego Towarzystwa

Kardiologicznego w Ustroniu – w latach 2007-2015.

2. Przewodnicząca sesji naukowych Międzynarodowych Kongresów Polskiego

Towarzystwa Kardiologicznego i recenzent nadsyłanych prac – w latach 2007-2015.

3. Przewodnicząca sesji naukowych Sympozjów Sekcji Rehabilitacji Kardiologicznej

i Fizjologii Wysiłku Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego w Ustroniu – w latach

2007-2015.

4. Organizowanie i prowadzenie warsztatów z ergospirometrii dla lekarzy

i fizjoterapeutów 22.06.2013 r. w Klinice Kardiologii UM w Poznaniu oraz

14.02.2014 r. i 13.02.2015 r. w Ustroniu.

5. Organizowanie sesji rehabilitacyjnej podczas corocznych „Gdańskich Spotkań

Kardiochirurgicznych” – 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015r.

Pełnione funkcje w środowisku zawodowym

1. Ordynator Kliniki Rehabilitacji Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego

w Gdańsku – od 01.01 2013 r. i nadal.

2. Lekarz wojewódzki Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego – od 2009 r.

3. Konsultant wojewódzki wojewody pomorskiego w dziedzinie rehabilitacji

medycznej – od 2014 r. i nadal.

c) wyróżnienia

• oficjalne, imienne zaproszenie (jako jedyna osoba z Polski) przez European

Association of Cardiac Prevention and Rehabilitation do wzięcia udziału w kursie

EACPR Research Methods Training Course, Muerren, Szwajcaria – 12–19.01.2009 r.

• pisemne podziękowanie autorów z Wydziału Mechanicznego Politechniki Gdańskiej

za pomoc w realizacji projektu inżynierskiego pt. Modernizacja przyrządu w Klinice

Rehabilitacji Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego w Gdańsku – 2013 r.

d) udział w projektach i grantach badawczych

Projekty międzynarodowe

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

32!

1. „Surgical Treatment for Ischemic Heart Failure (STICH) Trial”, rok rozpoczęcia:

2012 r. i nadal, finansowany przez National Heart, Lung and Blood Institute – USA;

badacz.

2. „Rehabilitation, Quality of Life, and Exercise Tolerance in Internal Cardioverter-

Defibrillator-patients, RELAX-ICD Trial”; rok rozpoczęcia: 2006, współpraca

naukowa z University Hospital Inselspital, Berne (Szwajcaria); badacz.

3. „CArdiac REhabilitation and GENetics of Exercise performance- CAREGRNE”,

w ramach stypendium ERASMUS w Katholieke Universitaet Leuven (Belgia), rok

rozpoczęcia 2003; badacz.

Projekty krajowe

1. „Zastosowanie technologii telemedycznych w nowym modelu organizacji i realizacji

kompleksowej rehabilitacji chorych z niewydolnością serca – TELEREH-HF” –

Wieloośrodkowy Program Narodowego Centrum Badań i Rozwoju “Profilaktyka

i leczenie chorób cywilizacyjnych – STRATEGMED” w obszarze kardiologii

i kardiochirurgii we współpracy z Instytutem Kardiologii w Warszawie, liderem

badania (umowa konsorcjum z dn. 18.02.2013 r., umowa z NCBiR 13.04.2015 r.); rok

rozpoczęcia: 2015 r. i nadal; finansowany przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju,

kierownik projektu w ośrodku.

2. „Optymalizacja diagnostyki i terapii zaburzeń rytmu serca i omdleń przy zastosowaniu

inteligentnych rozwiązań telemetrycznych – TELEMARC”, rok rozpoczęcia: 2007;

rok zakończenia: 2013, Projekt realizowany w ramach Programu Operacyjnego

Innowacyjna Gospodarka, Poddziałanie 1.3.1., nr umowy o dofinansowanie UDA-

POIG.01.03.01-00-068/09-00 – wykonawca.

3. „Pilotażowy program wdrożeniowy wczesnej kompleksowej rehabilitacji

kardiologicznej pacjentów z niewydolnością serca”, rok rozpoczęcia: 2008, rok

zakończenia: 2011, Narodowy Program Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu

Sercowo-Naczyniowego na lata 2006-2008 „POLKARD”, finansowany przez

Ministerstwo Zdrowia, główny badacz w ośrodku.

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

33!

4. „Opracowanie, wdrożenie, realizacja i ocena pilotażowego wzorcowego projektu

ambulatoryjnej rehabilitacji kardiologicznej uwzględniającego metody telekardiologii

w nadzorze chorych rehabilitowanych w warunkach domowych", rok rozpoczęcia:

2006, rok zakończenia: 2008, Narodowy Program Profilaktyki i Leczenia Chorób

Układu Sercowo-Naczyniowego na lata 2006-2008 „POLKARD”, finansowany przez

Ministerstwo Zdrowia, badacz.

5. „Edukacja i rehabilitacja kardiologiczna w prewencji pierwotnej i wtórnej”, rok

rozpoczęcia: 2006, rok zakończenia: 2008, Narodowy Program Profilaktyki i Leczenia

Chorób Układu Sercowo-Naczyniowego na lata 2006-2008 „POLKARD”,

finansowany przez Ministerstwo Zdrowia, główny badacz w ośrodku.

6. „Ocena efektywności rehabilitacji w schorzeniach narządu ruchu, układu nerwowego

i chorób wewnętrznych” rok rozpoczęcia: 2012, praca statutowa Katedry Rehabilitacji

Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, wykonawca.

7. „Ocena przydatności spiroergometrii i kalorymetrii pośredniej w redukcji masy ciała

u ludzi” rok rozpoczęcia: 2010 r. i nadal, praca statutowa przy współpracy z Katedrą

Żywienia Klinicznego GUM-ed, Gdański Uniwersytet Medyczny – badacz.

8. „Ocena przydatności ćwiczeń fizycznych, modyfikacji stylu życia oraz psychoterapii

w rehabilitacji chorych z upośledzoną funkcją lewej komory serca”, rok rozpoczęcia

2001, rok zakończenia 2005, praca własna „W” w Akademii Medycznej w Gdańsku;

kierownik projektu.

Dodatkowa aktywność naukowo-zawodowa

1. Prowadzenie wykładów w zakresie rehabilitacji kardiologicznej podczas kursów

specjalizacyjnych dla fizjoterapeutów, organizowanych przez Centrum Medyczne

Kształcenia Podyplomowego w Warszawie.

2. Bieżąca współpraca w zakresie nowych technologii w rehabilitacji medycznej; pomoc

w projektach dyplomowych inżynierskich studentów Politechniki Gdańskiej

w zakresie modernizacji przyrządów do rehabilitacji w Klinice Rehabilitacji UCK.

3. Udział w wyróżnionym w kategorii Zdrowie Publiczne programie zdrowotnym „6-10-

14 dla Zdrowia” w zakresie prewencji i wczesnego wykrywania chorób

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

34!

cywilizacyjnych u dzieci i młodzieży na lata 2011-2013 – prowadzenie wykładów dla

rodziców (w ramach programu j.w.) w Uniwersyteckim Centrum Klinicznym – od 2011 r.

4. Członek Senackiej Komisji Rozwoju Uczelni Gdańskiego Uniwersytetu

Medycznego – od 2012 r.

5. Elektor w wyborach JM Rektora AMG – w 2008 r.

Znajomość języków obcych:

1. Język angielski – bardzo dobra znajomość w mowie i piśmie (dodatkowo

uczestnictwo w zaawansowanym kursie z medycznego języka angielskiego w roku

akademickim 2001/2002).

2. Język niemiecki – bardzo dobra znajomość w mowie i piśmie; Goethe-Zertifikat

Deutsch (Szczecin, 03.07.2006 r.).

3. Język niderlandzki – bardzo dobra na poziomie podstawowym (80 godzin nauczania,

wynik 79%) w mowie i piśmie; certyfikat znajomości języka niderlandzkiego

w szkole językowej w Leuven (Leuven; 13.06.2003).

4. Język rosyjski - bardzo dobra znajomość w mowie i piśmie na poziomie

podstawowym.

5. Język włoski – w mowie i piśmie, certyfikat znajomości ze szkoły językowej

w Neapolu, przetłumaczenie książki „Przewlekła niewydolność żylna: diagnostyka

i leczenie / Collegio Italiano di Flebologia”, Via Medica 2004.

Działalność dydaktyczna:

1. Kierownik dydaktyczny przedmiotów prowadzonych w ramach zajęć dydaktycznych

na Wydziale Nauk o Zdrowiu GUMed – od 2011 r.

• kierunek: położnictwo – Fizjoterapia w położnictwie, neonatologii i ginekologii,

• kierunek: fizjoterapia, II stopień studia stacjonarne i niestacjonarne –

Diagnostyka funkcjonalna i programowanie rehabilitacji.

2. Prowadzenie wykładów, seminariów i ćwiczeń na wydziałach GUMed:

• Nauk o Zdrowiu, kierunki: Fizjoterapia, Położnictwo, Pielęgniarstwo, Zdrowie publiczne;

• Lekarski, kierunki: Lekarski i Lekarsko-dentystyczny ;

• Lekarski, English Division.

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

35!

3. Seminaria na Wydziale Mechanicznym kierunku: Inżynieria mechaniczno-medyczna

Politechniki Gdańskiej – od 2010r; kierownik dydaktyczny przedmiotu Inżynieria

rehabilitacji ruchowej – od 2010r. i nadal.

4. Liczba wypromowanych prac magisterskich na Wydziale Nauk o Zdrowiu GUM-ed –

42.

5. Liczba wypromowanych prac licencjackich na Wydziale Nauk o Zdrowiu GUM-ed –

15.

Ważniejsze formy popularyzacji wiedzy przez autora rozprawy habilitacyjnej

Ważniejsze referaty wygłoszone na konferencjach naukowych:

1. D. Szalewska, R. Stewart, L. She et al., 2013, Exercise capacity and mortality in

patients with ischaemic left ventricular dysfunction treated by coronary artery bypass

surgery or medical treatment alone, STICH Investigator Meeting wyników podczas

kongresu European Society Cardiology w Amsterdamie, Amsterdam, Holandia.

2. D. Szalewska, 2013, Optymalny model kompleksowej rehabilitacji i wtórnej prewencji

– punkt widzenia Sekcji Rehabilitacji Kardiologicznej i Fizjologii Wysiłku PTK, VI

Konferencja Naukowej Sekcji Prewencji i Epidemiologii Polskiego Towarzystwa

Kardiologicznego zatytułowanej „Kardiologia prewencyjna 2013 – wytyczne,

wątpliwości, gorące tematy”.

3. D. Szalewska, 2012, Utilization of Six-Minute Walk Test, STICH Investigator Meeting

podczas kongresu American College Cardiology Northwestern Memorial Hospital 251

E. Huron, Feinberg Pavilion, Chicago, Illinois, USA.

4. D. Zielińska, J. Bellwon, P. Niedoszytko, J. Siebert, S. Bakuła, 2012, Maximal

cardiopulmonary exercise testing with exercise impedance hemodynamic

measurements in patient with non-corrected congenital triucuspid atresia, XVI

Sympozjum Naukowo-Szkoleniowe Sekcji Rehabilitacji Kardiologicznej i Fizjologii

Wysiłku Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, Ustroń.

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

36!

5. D. Zielińska, 2011, Rehabilitacja kardiologiczna w trybie stacjonarnym, dziennym

i domowym pod nadzorem telemedycznym – kiedy i dla kogo?, zebranie Oddziału

Pomorskiego Polskiego Towarzystwa Rehabilitacji, Gdańsk.

6. D. Zielińska, 2011, Kinezyterapia w leczeniu otyłości u pacjenta przed planowym

zabiegiem kardiochirurgicznym, XIII Gdańskie Spotkania Kardiochirurgiczne,

Gdańsk.

7. D. Zielińska, J. Bellwon, O. Trojanowska, M. Skoczkowska-Nedoszytko,

S. Bakuła, 2011, Nasilenie zaburzeń lękowych i symptomów depresyjnych u pacjentów

przechodzących zabieg przeszczepienia tętnicy wieńcowej typu by-pass, XV

Sympozjum Naukowo-Szkoleniowe Sekcji Rehabilitacji Kardiologicznej i Fizjologii

Wysiłku Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego: Rehabilitacja kardiologiczna w

dobie rozwoju kardiologii interwencyjnej, Ustroń.

8. D. Zielińska, 2010, Kinezyterapia w leczeniu otyłości, III Konferencja Naukowa

Sekcji Epidemiologii i Prewencji Polskiego Towarzystwa Naukowego, Kraków.

9. D. Zielińska, 2010, Rehabilitacja w ostrej niewydolności serca - wyniki programu

Polkard” – Rehabilitacja w ostrej niewydolności serca wyniki programu Polkard,

XIV Sympozjum Naukowo-Szkoleniowe Sekcji Rehabilitacji Kardiologicznej

I Fizjologii Wysiłku Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego w Ustroniu, Ustroń.

10. D. Zielińska, 2010, Zdalne monitorowane EKG w rehabilitacji kardiologicznej, XIV

Sympozjum Naukowo-Szkoleniowe Sekcji Rehabilitacji Kardiologicznej I Fizjologii

Wysiłku Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego w Ustroniu, Ustroń.

11. D. Zielińska, S. Bakuła, 2010, Prezentacja gdańskiego ośrodka rehabilitacji

kardiologicznej, XIV Sympozjum Naukowo-Szkoleniowe Sekcji Rehabilitacji

Kardiologicznej I Fizjologii Wysiłku Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego

w Ustroniu, Ustroń.

12. D. Zielińska, 2010, Spiroergometria w kardiochirurgii I rehabilitacji kardiologicznej,

XII Gdańskie Spotkania Kardiochirurgiczne, Gdańsk.

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

37!

13. D. Zielińska, 2010, Spiroergometryczna i impedancyjna próba wysiłkowa

u pacjenta z niską frakcją wyrzutową lewej komory. XVI Konferencja Szkoleniowa

Sekcji Elektrokardiologii Nieinwazyjnej i Telemedycyny; XII Międzynarodowa

Konferencja Wspólna Sekcji Elektrokardiologii Nieinwazyjnej i Telemedycyny oraz

International Society for Holter and Noninvasive Electrocardiology, Zakopane-

Kościelisko.

14. D. Zielińska, J. Bellwon, K. Gierat-Haponiuk, P. Niedoszytko, I. Haponiuk,

M. Chojnicki, S. Bakuła, 2010, Możliwość wspinaczki wysokogórskiej u osoby

z przeciekową wadą serca: opis przypadku, KardioProfil 2011; vol. 9, nr 1, s. 66 IV

Konferencja Sekcji Kardiologii Sportowej PTK - V Olimpijski Dzień Kardiologii,

Warszawa.

15. D. Zielińska, J. Bellwon, O. Trojanowska, S. Bakuła, 2010, Anxiety and depressive

symptoms intensity in patients undergoing coronary artery bypass graft surgery, XIV

Sympozjum Naukowo-Szkoleniowe Sekcji Rehabilitacji Kardiologicznej i Fizjologii

Wysiłku Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego "Rehabilitacja Kardiologiczna –

osiągnięcia, perspektywy, dylematy", Ustroń.

16. D. Zielińska, 2009, Miejsce ergospirometrii w rehabilitacji kardiologicznej, XXVIII

Zjazd Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej, Łódź.

17. D. Zielińska, 2009, Ergospirometria w praktyce, XIII Sympozjum Sekcji

Rehabilitacji Kardiologicznej i Fizjologii Wysiłku PTK, Ustroń.

18. D. Zielińska, 2008, Jak rehabilitować chorych hospitalizowanych z powodu

niewydolności serca? – wyniki ogólnopolskiego badania: POLKARD – Narodowy

Program Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu Sercowo-Naczyniowego na lata 2006

– 2008, XII Międzynarodowy Kongres Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego,

Poznań.

19. D. Zielińska, 2008, Postępowanie niefarmakologiczne w niewydolności serca,

zebranie Oddziału Pomorskiego Polskiego Towarzystwa Rehabilitacji, Sanatorium

Uzdrowiskowe „Leśnik” w Sopocie.

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

38!

20. D. Zielińska. 2008, Ergospirometria – zasady wykonywania badania, wskazania do

badania i interpretacja wyników, XII Sympozjum Naukowo-Szkoleniowe Sekcji

Rehabilitacji Kardiologicznej I Fizjologii Wysiłku Polskiego Towarzystwa

Kardiologicznego w Ustroniu, Ustroń.

21. D. Zielińska, J. Bellwon, A. Rynkiewicz, S. Bakuła, 2006, Effects of cardiac

rehabilitation on pulmonary function in patients with chronic failure, EuroPrevent

Congress, Ateny, Grecja.

22. D. Zielińska, A. Rynkiewicz, J. Bellwon, S. Bakuła, 2006, Wpływ kompleksowej

rehabilitacji kardiologicznej na jakość życia i parametry czynnościowe płuc

u pacjentów z niewydolnością serca, X Jubileuszowy Międzynarodowy Kongres

Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, Gdynia – Sopot – Gdańsk.

23. D. Zielińska, J. Bellwon, S. Bakuła, A. Rynkiewicz, 2005, Ambulatory but not home-

based training enhances lipids lowering in patients with heart failure. Spring

Meeting: The long-term approach in cardiovascular prevention and rehabilitation,

Leuven, Belgia.

24. D. Zielińska, J. Bellwon, S. Bakuła, A. Rynkiewicz, 2005, Supervised but not home-

based exercise training increases exercise capacity in patients with heart failure.

Spring Meeting: The long-term approach in cardiovascular prevention and

rehabilitation, Leuven, Belgia.

25. D. Zielińska, J. Bellwon, S. Bakuła, A. Rynkiewicz, J. Moryś, 2005, Why do patients

with heart failure refuse ambulatory cardiac rehabilitation? Spring Meeting: The

long-term approach in cardiovascular prevention and rehabilitation, Leuven, Belgia.

26. D. Zielińska, 2005, Rola rehabilitacji kardiologicznej w prowadzeniu pacjenta z ICD,

XIV Wiosenna Konferencja Sekcji Rytmu Serca Polskiego Towarzystwa

Kardiologicznego, Jarchranka.

27. D. Zielińska, 2005, Kompleksowa rehabilitacja kardiologiczna – nowe narzędzie

w terapii pacjentów z niewydolnością serca – Zebranie Pomorskiego Oddziału

Polskiego Towarzystwa Rehabilitacji, Gdańsk.

!

!

!!"#!$%!&'"%!()&*$*+,!-.,/'01+,!!

!

! !

39!

28. D. Zielińska, S. Bakuła, J. Bellwon, M. Wojciechowicz, A. Rynkiewicz, 2005,

Trening fizyczny w warunkach ambulatoryjnych ale nie domowych zwiększa

wydolność fizyczną u pacjentów z niewydolnością krążenia, IX Sympozjum Naukowo-

szkoleniowe Sekcji Rehabilitacji Kardiologicznej I Fizjologii Wysiłku PTK, Ustroń.

29. D. Zielińska, J. Bellwon, S. Bakuła, A. Rynkiewicz, 2005, Dlaczego niektórzy

pacjenci z niewydolnością krążenia rezygnują z udziału w ambulatoryjnej rehabilitacji

kardiologicznej? IX Sympozjum Naukowo-Szkoleniowe Sekcji Rehabilitacji

Kardiologicznej I Fizjologii Wysiłku PTK, Ustroń.

30. D. Zielińska, K. Lenkiewicz, S. Bakuła, G. Chojnicka-Szawłowska, M.

Wojciechowicz, D. Zegrzda, 2002, Leczenie ruchem i psychoterapia u pacjentów

z upośledzoną funkcją lewej komory serca VI Sympozjum Naukowo-Szkoleniowe

Sekcji Rehabilitacji Kardiologicznej, Ustroń.

Pozostałe streszczenia zjazdowe i referaty wymieniono w załączniku nr 2.

Inne formy popularyzacji wiedzy:

1. “Telemedicine – applicable in exercise rehabilitation?” na Katholieke Universitaet

Leuven – Department of Rehabilitation Sciences (Belgia) oraz na University of

Applied Sciences in Utrecht (Holandia) zrealizowane w 2010 r. dla pracowników

naukowych i doktorantów.

2. Ekspert w fundacji Marka Kamińskiego „Nadzieja dla serc”; wykłady na temat

wysiłku fizycznego dla dzieci i młodych dorosłych z wadami wrodzonymi serca –

2008 r.

3. Przeprowadzanie zajęć w ramach przedmiotu „Postępy medycyny, farmacji i nauk

o zdrowiu” dla słuchaczy IV roku Dziennych Studiów Doktoranckich GUMed

w latach 2012-2013.

4. „Aktywność fizyczna w redukcji masy ciała” w Ośrodku Szkoleniowym Okręgowej

Izby lekarskiej w Gdańsku; program edukacyjny dla lekarzy pt. Otyłość jako problem

XXI wieku – 16.10.2010 r.