ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM BIOLOGIA · Próbna Matura z OPERONEM i Wirtualną Polską 2...

Miejsce na identyfikację szkoły

Za rozwiązaniewszystkich zadańmożna otrzymać

łącznie 60 punktów.

PESEL ZDAJĄCEGO

Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy

KODZDAJĄCEGO

Arkusz opracowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON.Kopiowanie w całości lub we fragmentach bez zgody wydawcy zabronione.

LISTOPAD2017

ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM

BIOLOGIAPOZIOM ROZSZERZONY

Czas pracy: 180 minut

Instrukcja dla zdającego1. Sprawdź,czyarkuszegzaminacyjnyzawiera20stron(zadania1.–22.).Ewentualnybrakzgłośprzewodniczącemuzespołunadzorującegoeg-zamin.

2. Rozwiązaniazadańiodpowiedzizapiszwmiejscunatoprzeznaczonym.3. Pisz czytelnie.Używajdługopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atra-mentem.

4. Nieużywajkorektora,abłędnezapisywyraźnieprzekreśl.5. Zapisywbrudnopisieniebędąoceniane.6. Oboknumerukażdegozadaniapodanajestmaksymalnaliczbapunktówmożliwychdouzyskania.

7. Podczasegzaminumożeszkorzystaćzkartywybranychtablic,linijkiorazkalkulatora.

Życzymy powodzenia!

N6384_Biologia_Arkusz glowny.indd 1 2017-10-23 10:52:19

Wię

cej a

rkus

zy z

najd

zies

z na

stro

nie:

ark

usze

.pl

Biologia. Poziom rozszerzonyPróbna Matura z OPERONEM i Wirtualną Polską

2

Zadanie 1. (0–3)Naschemacieprzedstawionopierścieniowąformęglukozy,którajestmonomeremtakichpoli-sacharydówjakceluloza,skrobiaiglikogen.

H

H

OHH

OH

OHH

OH

H

HO C H

HO

Zadanie 1.1. (0–1)Wyjaśnij, dlaczego glukoza jest zaliczana do heksoz.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 1.2. (0–1)Wyjaśnij, dlaczego skrobia i celuloza, mimo że obie są polimerami glukozy, mają bardzo od-mienne właściwości.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 1.3. (0–1)Podaj nazwy dwóch królestw organizmów eukariotycznych, których przedstawiciele gromadzą glikogen w komórkach.

1. ..........................................................................................................................................................

2. .........................................................................................................................................................

Zadanie 2. (0–4)Poniżejwymieniononazwyniektórychstrukturwystępującychwkomórkachorganizmówży-wych.

A.lizosom

B.peroksysom

C.siateczkaśródplazmatycznaszorstka


Wię

cej a

rkus

zy z

najd

zies

z na

stro

nie:

ark

usze

.pl


3

Zadanie 2.1. (0–3)Uzupełnij zdania (1.–3.) tak, aby były prawdziwe. Wpisz na początku zdania oznaczenie lite-rowe wybranej struktury komórkowej (A–C), a następnie dokończ zdanie – wyjaśnij, w jaki sposób dana struktura warunkuje funkcjonowanie wymienionych komórek.

1....................umożliwiawytwarzanieinsulinywkomórkachwydzielniczychtrzustki,ponieważ

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

2....................umożliwianiszczeniepatogenówprzezneutrofile,ponieważ.................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

3....................umożliwiadetoksykacjęetanoluwkomórkachwątroby,ponieważ........................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 2.2. (0–1)Podkreśl nazwy dwóch organizmów, w których komórkach mogą występować wszystkie trzy wymienione w zadaniu struktury.

muchomor czerwony, przecinkowiec cholery, pokrzywa zwyczajna, lis rudy, dwoinka zapalenia płuc

Zadanie 3. (0–2)Poniżejprzedstawionowzórchemicznychlorofilu.

H2C

CH2

CH3

CH3

H3CHCH3C

H2C C

H

H

CH2

CH3

C

CH

C

C

C

H

C

H

C

H

CC

C CC

C

H

HC

C

C

CO

O

CC

C

C

C

CC

C

N

N

N

H X

I

II III

resztafitolu

IV

V

N

C

O

O H2C

CH2

H2C

C

CH3

H H2C

CH2

H2C

C

CH3

H H2C

CH2

H2C H3C

C

CH3H

O CH3

R

R = CH3 chl. aR = CHO chl. b

Zadanie 3.1. (0–1)Podaj nazwę pierwiastka oznaczonego we wzorze chlorofilu literą X oraz określ, czy należy on do makroelementów czy mikroelementów.

..............................................................................................................................................................


Wię

cej a

rkus

zy z

najd

zies

z na

stro

nie:

ark

usze

.pl


4

Zadanie 3.2. (0–1)Określ rolę chlorofilu w procesie fotosyntezy. W odpowiedzi uwzględnij nazwę fazy fotosynte-zy, w której jego obecność jest niezbędna.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 4. (0–1)Przekrojonenapółjabłkapozostawionenapewienczasnatalerzubrązowiejąwkontakciezpo-wietrzem.Jesttoefektutlenianiakatalizowanegoprzezoksydazęzawartąwjabłkach.Jeślina-tomiastpoprzekrojeniuzostanąoneskropionesokiemzcytryny,ichkolorpozostajebezzmian.Uwzględniając właściwości enzymów oraz soku z cytryny, wyjaśnij, dlaczego przekrojone jabł-ko skropione sokiem z cytryny nie brązowieje w kontakcie z powietrzem.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 5. (0–4)NaschemacieprzedstawionoprzebiegcykluKrebsa.

CO2

H2O

H2O

NAD+

CO2

NAD+

GDP + PiGTP

ADPATP

NAD+

NADH+H+

FAD

FADH2

C6cytrynian

C6izocytrynian

C5a-ketoglutaran

C4bursztynylo-CoAC4

bursztynian

C4fumaran

C4jabłczan

Y

X

NADH+H+

NADH+H+


Wię

cej a

rkus

zy z

najd

zies

z na

stro

nie:

ark

usze

.pl


5

Zadanie 5.1. (0–1)Podaj nazwy związków oznaczonych literami X i Y oraz określ liczbę atomów węgla w każdym z tych związków.

nazwazwiązkuX:..............................................................................................................................

liczbaatomówwzwiązkuX: ............................................................................................................

nazwazwiązkuY: ..............................................................................................................................

liczbaatomówwzwiązkuY: .............................................................................................................

Zadanie 5.2. (0–1)Określ, czy reakcja prowadząca do powstania bursztynylo-CoA z a-ketoglutaranu to reakcja kataboliczna czy anaboliczna. Odpowiedź uzasadnij jednym argumentem.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 5.3. (0–1)Podaj, które ze związków powstających w cyklu Krebsa są wykorzystywane w utlenianiu w łań-cuchu oddechowym.

..............................................................................................................................................................

Zadanie 5.4. (0–1)Podaj, w której części mitochondrium zachodzi cykl Krebsa.

..............................................................................................................................................................

Zadanie 6. (0–1)Wirusowezapaleniewątrobytochorobawywoływanaprzezszeregróżnychwirusów,międzyinnymiprzezwirusyzapaleniawątrobytypuA,typuBitypuC.PrzedwyjazdemdokrajówoniskimstandardziesanitarnymzalecasięszczepieniaprzeciwkowirusowizapaleniawątrobytypuA.Wyjaśnij, dlaczego przed wyjazdem do krajów o niskim standardzie sanitarnym zaleca się szczepienia przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu A. W odpowiedzi uwzględnij drogę jego szerzenia się.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................


Wię

cej a

rkus

zy z

najd

zies

z na

stro

nie:

ark

usze

.pl


6

Zadanie 7. (0–5)Przeprowadzonodoświadczeniebadającewpływmikoryzynawzrostsiewekkostrzewyowczej–pospolitegogatunkutrawy,przyróżnympoziomienawożeniaazotowo-fosforowego.Wdo-świadczeniuwykorzystano siewkikostrzewyzmikoryzą ibezmikoryzyoraz różne stężenianawozówazotowo-fosforowych.Wynikitegodoświadczeniaprzedstawiononawykresie.

nawożenie (ppm)

3,0

2,5

2,0

1,5

1,0

0,5

0,0

przy

rost

(m

g · g

-1 ·

d-1)

28N+16P 14N+8P 7N+4P 0N+0P

z mikoryzą

bez mikoryzy

Napodstawie:J.Weiner,Życie i ewolucja biosfery,Warszawa2012,s.381.

Zadanie 7.1. (0–1)Oceń, czy na podstawie wyników tego doświadczenia można sformułować wnioski podane w tabeli. Zaznacz T (tak), jeśli wniosek wynika z tego doświadczenia, albo N (nie) – jeśli z nie-go nie wynika.

1. Mikoryzamarówniedużywpływnawzrostsiewekkostrzewyzarównoprzyniskiej,jakiwysokiejzawartościpierwiastkówodżywczychwglebie. T N

2. Zwiększaniepoziomunawożeniaazotowo-fosforowegoprowadzidozwiększenia przyrostusiewekkostrzewy. T N

3. Podlewaniesiewekkostrzewytylkonawozemazotowymspowoduje,żeichprzyrostbędzieniższyniżprzypodlewaniunawozemazotowo-fosforowym. T N

Zadanie 7.2. (0–2)Spośród podanych niżej propozycji wybierz dwa poprawnie sformułowane problemy badawcze i dwie poprawnie sformułowane hipotezy. Wpisz odpowiednie numery w wyznaczone miejsca.

1.Nawożenieazotowo-fosforoweniewpływanawzrostsiewekkostrzewy.

2.Czymikoryzawpływanawielkośćprzyrostusiewekkostrzewyowczej?

3.Badanianadwpływemmikoryzynawzrostsiewekkostrzewyowczej.

4.Wpływnawożeniaazotowo-fosforowegonawzrostsiewekkostrzewyowczej.

5.Mikoryzazwiększaprzyrostsiewekkostrzewyowczej.


Wię

cej a

rkus

zy z

najd

zies

z na

stro

nie:

ark

usze

.pl


7

Poprawniesformułowaneproblemybadawcze: ..............................................................................

Poprawniesformułowanehipotezy: .................................................................................................

Zadanie 7.3. (0–1) Podaj dwie korzyści płynące z mikoryzy, które pozwalają siewkom kostrzewy na większy przy-rost w porównaniu do siewek bez mikoryzy.

1. ..........................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

2. .........................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 7.4. (0–1) Określ, które z poniższych stwierdzeń dotyczą azotu, a które – fosforu. Wstaw znak X w odpo-wiednim polu tabeli.Uwaga:niektórestwierdzeniamogądotyczyćobupierwiastków.

Azot Fosfor

1. WATPmiędzyresztamitegopierwiastkawystępująwiązaniawysoko-energetyczne.

2. Jestpierwiastkiembiogennym.3. Jestskładnikiemwszystkichbiałek.

Zadanie 8. (0–2)Uczniowiezaprojektowalinalekcjibiologiidoświadczeniebadającewpływauksynnaukorze-nianiesiępędówberberysu.Wtymceluprzygotowalizlewkęinapełnilijąwodnymroztwo-remauksyn.Następniedonaczyniawłożylifragmentpęduberberysuizaplanowali,żebędąsprawdzaćwynikidoświadczenianakażdejkolejnejlekcjibiologii.Nauczycielpoinformowałjednakuczniów,żezaprojektowaneprzeznichdoświadczenieniejestkompletne–przygoto-wanaprzeznichzlewkastanowijedyniepróbębadawczą.Koniecznejestzatemprzygotowanietakżepróbykontrolnej.

Zadanie 8.1. (0–1)Określ, jak powinna wyglądać próba kontrolna w opisanym doświadczeniu.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 8.2. (0–1)Sformułuj wniosek na podstawie spodziewanych wyników opisanego doświadczenia.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................


Wię

cej a

rkus

zy z

najd

zies

z na

stro

nie:

ark

usze

.pl


8

Zadanie 9. (0–4)Poniżejwymienionopięćgatunkówroślinnasiennychorazzawartopewneinformacjedotyczą-ceichsystematyki.A.klonpolny–gatuneknależącydoroślinokrytonasiennych,dwuliściennychzrodzinymy-dleńcowatych

B.sosnazwyczajna–gatuneknależącydoroślinnagonasiennychzrodzinysosnowatychC.jaskierrozłogowy–gatuneknależącydoroślinokrytonasiennych,dwuliściennychzrodzinyjaskrowatych

D.pszenicazwyczajna–gatuneknależącydoroślinokrytonasiennych,jednoliściennychzro-dzinywiechlinowatych

E.jaskierostry–gatuneknależącydoroślinokrytonasiennych,dwuliściennychzrodzinyja-skrowatych

Zadanie 9.1. (0–2)Na podstawie przedstawionych w zadaniu informacji skonstruuj drzewo filogenetyczne pięciu wymienionych gatunków roślin.

Zadanie 9.2. (0–2)Wybierz i zapisz poniżej oznaczenia literowe (A–E) wszystkich wymienionych w zadaniu ga-tunków roślin, u których występują wymienione niżej cechy.

wiązkiprzewodząceotwarte: ...........................................................................................................

miękiszasymilacyjnywieloramienny: ..............................................................................................

merysteminterkalarny(wstawowy):.................................................................................................

kwiatytrójkrotne: ..............................................................................................................................


Wię

cej a

rkus

zy z

najd

zies

z na

stro

nie:

ark

usze

.pl


9

Zadanie 10. (0–3)Płazysązwierzętamidwuśrodowiskowymi,którewykształciłyszeregprzystosowańzarównodożyciawwodzie,jakidożycianalądzie.Odpierwotnychpłazówogoniastychpochodzągady,któ-rejakopierwszagrupakręgowcówwpełniprzystosowałasiędowarunkówpanującychnalądzie.

Zadanie 10.1. (0–1)Uzasadnij, że pokryta śluzem skóra płazów stanowi przystosowanie do życia w dwóch środowi-skach. W odpowiedzi podaj dwa argumenty: jeden świadczący o przystosowaniu skóry do życia w środowisku wodnym i jeden świadczący o jej przystosowaniu do życia na lądzie.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 10.2. (0–2)Zapisz w tabeli odpowiednie oznaczenie literowe wybrane spośród A–G określające cechę, która występuje u współczesnych płazów, ale nie występuje u gadów (1.) oraz cechę, która wy-stępuje u gadów, ale nie występuje u płazów (2.).

A.linienie

B.rozdzielnopłciowość

C.jednakosteczkasłuchowawuchuśrodkowym

D.umięśnionyjęzyk

E.obecnośćkloaki

F.brakżeber

G.dwaobiegikrwi

Oznaczenie literowe1. płazy2. gady

Zadanie 11. (0–2)Tkankakostnanależydotkanekłącznych.Jesttwardaiodpornanarozciąganie.Zbudowa-najestzprzesyconejsolamimineralnymisubstancjiorganicznejzawierającejmiędzyinnymiwłóknakolagenoweorazzosadzonychwjamkachkomórekkostnych–osteocytów,osteobla-stówiosteoklastów.

Zadanie 11.1. (0–1)Uzasadnij, że tkanka kostna jest tkanką łączną. W odpowiedzi podaj jeden argument odno-szący się do budowy tkanki.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................


Wię

cej a

rkus

zy z

najd

zies

z na

stro

nie:

ark

usze

.pl


10

Zadanie 11.2. (0–1)Określ, które komórki kostne biorą udział w regeneracji kości po złamaniu, i wyjaśnij ich rolę w tym procesie.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 12. (0–2)Narysunkuprzedstawionoschematuzębieniastałegoczło-wieka.

Zadanie 12.1. (0–1)Uzasadnij, że na rysunku przedstawiono schemat uzębie-nia stałego. W odpowiedzi uwzględnij dwie widoczne na schemacie cechy tego uzębienia.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 12.2. (0–1)Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały informacje prawdziwe. Podkreśl w każdym na-wiasie właściwe określenie.Rolą(siekaczy/kłów)jestodcinaniekawałkówjedzenia.Zębytrzonoweiprzedtrzonowesłużąnatomiastdomiażdżeniairozcieraniapokarmu,dziękiczemuprzygotowujągonaenzymatycz-nedziałaniezawartejwślinie(amylazy/pepsyny),którarozpoczynatrawienie(białek/cukrów).

Zadanie 13. (0–4)Pyłzawieszonytomieszaninacząstekobardzomałychrozmiarach.WprzypadkupyłuPM10sąonemniejszeniż10µm,natomiastwprzypadkuPM2,5sąmniejszeniż2,5µm.Cząstkitemogąmiećpochodzenienaturalnelubantropogeniczne.Zdolnesądoadsorpcjinaswojejpo-wierzchniinnych,bardzoszkodliwychzanieczyszczeń,międzyinnymibenzo(a)pirenu,dioksynimetaliciężkich.Pyłyzawieszonemająbardzonegatywnewpływnazdrowieczłowieka.W tabeli przedstawiono średnie stężenie pyłów zawieszonychwposzczególnychmiesiącach2016rokubadanenajednejzestacjipomiarowychnaterenieKrakowa.DlaPM10poziomemdopuszczalnymjest40 µg/m3,natomiastdlaPM2,5jestto25 µg/m3.

Miesiąc Pył zawieszony PM10 [µg/m3] Pył zawieszony PM2,5 [µg/m3]I 109 74II 60 39III 61 42


Wię

cej a

rkus

zy z

najd

zies

z na

stro

nie:

ark

usze

.pl


11

Miesiąc Pył zawieszony PM10 [µg/m3] Pył zawieszony PM2,5 [µg/m3]IV 58 39V 47 30VI 34 22VII 30 21VIII 36 21IX 52 33X 49 31XI 68 47XII 77 55

Napodstawie:http://monitoring.krakow.pios.gov.pl(dostęp:25.04.2017).

Zadanie 13.1. (0–1)Na podstawie tabeli sformułuj wniosek dotyczący optymalnego okresu w 2016 roku do aktyw-nego spędzania czasu na zewnątrz.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 13.2. (0–2)Na podstawie danych zawartych w tabeli narysuj wykres liniowy ilustrujący zmiany stężenia PM10 i PM2,5 w pierwszym półroczu 2016 roku w Krakowie.


Wię

cej a

rkus

zy z

najd

zies

z na

stro

nie:

ark

usze

.pl


12

Zadanie 13.3. (0–1)Wyjaśnij, dlaczego pył zawieszony o bardzo małych rozmiarach jest groźniejszy dla układu oddechowego niż większe cząstki, które także unoszą się w powietrzu. W odpowiedzi uwzględ-nij procesy zachodzące w górnych drogach oddechowych.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 14. (0–2)Naschemacieprzedstawionocyklżyciowytasiemcanieuzbrojonego.

dojrzały tasiemiecw jelicie człowieka

człon wypełnionyjajami

jajo

larwa

wągier w mięśniachkrowy

Zadanie 14.1. (0–1)Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały informacje prawdziwe. Podkreśl w każdym na-wiasie właściwe określenie.Tasiemiecnieuzbrojonyprzechodzirozwój(prosty/złożony).Wjegocyklużyciowymbydłosta-nowi żywiciela (pośredniego/ostatecznego).Dojrzały tasiemiec jest (obojnakiem/rozdzielnopł-ciowy).Produkujemilionyjaj,którewydostająsięnazewnątrzorganizmuludzkiegowdojrza-łychczłonachrazemzkałem.Doprofilaktykizakażeniaczłowiekatasiemcemnieuzbrojonymnależy(unikanie picia wody zanieczyszczonej fekaliami/obróbka termiczna mięsa).

Zadanie 14.2. (0–1)Wyjaśnij, w jaki sposób tasiemce nieuzbrojone utrzymują się w jelicie człowieka, nie ulegając przesunięciom i wydaleniu w wyniku ruchów perystaltycznych przewodu pokarmowego.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................


Wię

cej a

rkus

zy z

najd

zies

z na

stro

nie:

ark

usze

.pl


13

Zadanie 15. (0–3)Naschemacieprzedstawionoreakcjęnaczyńkrwionośnychmięśniszkieletowychijelitnaad-renalinęwydzielonąwreakcjinastres.

Andrenalina

Rozszerzenieświatła naczynia

Obkurczenienaczynia

Receptor b

Andrenalina

Receptor a

Naczynie krwionośnemięśnia szkieletowego

Naczynia krwionośne jelita

Zadanie 15.1. (0–1)Na podstawie schematu wyjaśnij, dlaczego adrenalina może wywoływać w tym samym czasie różną odpowiedź dwóch naczyń krwionośnych.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 15.2. (0–1)Wyjaśnij znaczenie rozszerzenia naczyń krwionośnych mięśnia szkieletowego w reakcji na stres.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 15.3. (0–1)Określ, w jaki sposób adrenalina działa na wymienione niżej elementy anatomii człowieka.

źrenicaoka: ........................................................................................................................................

oskrzela: .............................................................................................................................................

naczyniakrwionośneskóry: .............................................................................................................


Wię

cej a

rkus

zy z

najd

zies

z na

stro

nie:

ark

usze

.pl


14

Zadanie 16. (0–2)Niedokrwistośćsierpowatajestskutkiemmutacjigenukodującegohemoglobinę.Wzmutowa-nejnicimatrycowejDNAwystępujesekwencjanukleotydówCATzamiastsekwencjiCTT.

UUUfenyloalanina

UUC

UUAleucyna

UUG

leucyna

CUU

CUC

CUA

CUG

AUU

izoleucynaAUC

AUAmetionina

– STARTAUG

GUU

walinaGUC

GUA

GUG

UGUcysteina

UGC

STOPSTOPUGA

tryptofanUGG

CGU

CGCarginina

CGA

CGG

AGUseryna

AGC

AGAarginina

AGG

GGU

GGC

GGAglicyna

GGG

UAUtyrozyna

UAC

UAA

UAG

histydynaCAU

CAC

glutaminaCAA

CAG

AAUasparagina

AAC

AAAlizyna

AAG

GAUasparaginian

GAC

GAAglutaminian

GAG

UCU

UCCseryna

UCA

UCG

CCU

CCCprolina

CCA

CCG

ACU

ACCtreonina

ACA

ACG

GCU

GCCalanina

GCA

GCG

druga literatrzecia litera

U

U

U

C

C

C

A

A

A

G

G

G

U

C

A

G

U

C

A

G

U

C

A

G

pie

rwsz

a lit

era

Zadanie 16.1. (0–1)Uzupełnij schemat ilustrujący mutację w hemoglobinie prowadzącą do niedokrwistości sier-powatej. Wpisz w pola 1.–2. odpowiednie sekwencje mRNA, a w pola 3.–4. odpowiednie nazwy aminokwasów.

DNA prawidłowej hemoglobiny

C T T3’ 5’

G A A5’ 3’

C A T3’ 5’

G T A5’ 3’

1. ................5’ 3’ 5’ 3’

DNA zmutowanej hemoglobiny

mRNA mRNA

2. ................

3. ................

prawidłowa hemoglobina zmutowana hemoglobina

4. ................

Zadanie 16.2. (0–1)Podaj nazwę przedstawionej w zadaniu mutacji punktowej, która zaszła w hemoglobinie.

..............................................................................................................................................................


Wię

cej a

rkus

zy z

najd

zies

z na

stro

nie:

ark

usze

.pl


15

Zadanie 17. (0–1)W pewnym chromosomie występują genyA,B,CiD.OdległośćmiędzygenamiAiBwynosi45centymorganów(cM).Wiadomorównież, że pomiędzy poszczególnymi ge-namizachodziprocescrossing-over.Pomię-dzygenamiAiCjegoczęstośćwynosi10%,CiB–35%,DiB–20%orazCiD–15%.Na podstawie informacji przedstawionych w tekście zaznacz na schemacie chromoso-mu lokalizację genów C i D.

Zadanie 18. (0–5)BarwasierściukrólikówzależyodczterechallelijednegogenuC:Ca–aguti,Cch–szynszyla,Ch–himalajski,c–albinos.Wukładachhomozygotycznychkażdy z tych alleli powodujewystąpienieodmiennej barwysierści.Wheterozygotachnatomiastzasadydominacjisąnastępujące:agutidominujenadtrze-mapozostałymiallelami,szynszyladominujenadhimalajskimialbinosem,himalajskidominu-jetylkonadalbinosem,natomiastalbinostoallelrecesywnywstosunkudopozostałychalleli.

Napodstawie:P.C.Winteriin.,Krótkie wykłady. Genetyka,Warszawa2002,s.145.

Zadanie 18.1. (0–2)Podaj wszystkie możliwe genotypy królików o umaszczeniu aguti oraz podkreśl wśród nich dwa, których skrzyżowanie ze sobą może doprowadzić do uzyskania królików himalajskich.

..............................................................................................................................................................

Zadanie 18.2. (0–2)Wykonaj krzyżówkę genetyczną (szachownicę Punnetta) i na jej podstawie określ fenotypy po-tomstwa powstałego po skrzyżowaniu królików o genotypie Cchc z heterozygotycznymi królikami o umaszczeniu himalajskim. Podaj, w jakim stosunku liczbowym występują fenotypy potomstwa.

Fenotypypotomstwaiichstosunek: ...............................................................................................

..............................................................................................................................................................

A

10 cM

B


Wię

cej a

rkus

zy z

najd

zies

z na

stro

nie:

ark

usze

.pl


16

Zadanie 18.3. (0–1)Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Uczłowiekaprzykłademalleliwielokrotnychsąallelewarunkujące

A.hemofilię.

B.grupykrwiwukładzieAB0.

C.koloroczu.

D.płeć.

Zadanie 19. (0–3)Potentilla glandulosatogatunekroślinywystępu-jącywzachodniejczęściAmerykiPółnocnej,odpoziomumorzadogranicylasuwgórach.Licz-ne jegocechy,m.in.rozmiarosobników,barwakwiatówiczaskwitnieniaróżniąsięmiędzypo-pulacjamiiskorelowanesązwysokościąnadpo-ziomemmorza.Przeprowadzone zostało doświadczenie, abysprawdzić, czy różnice te są efektemzmienno-ścigenetycznejczyśrodowiskowej.Wdoświad-czeniu wykorzystano rośliny z nadbrzeżnegoekotypuP. g. typica,pochodzącegoześrednichwysokości ekotypu P. g. hanseni oraz ekotypuwysokogórskiego P. g. nevadensis. Posadzonoje w tych samychmiejscach na trzech różnychwysokościachwKalifornii–30,1400 i3050mn.p.m. Doświadczenie wykazało, że różnicemiędzy poszczególnymi ekotypami pod wzglę-demniektórychcech,takichjakbarwykwiatów,pozostałyniezmienione,niezależnieodwysoko-ścin.p.m.Innecechyróżniłysięmiędzytrzemamiejscami,wktórychposadzonoroślinyztrzechekotypów.Docechtychnależywysokośćroślin.Jejzmiennośćwzależnościodwysokości,naja-kiejposadzonoróżneekotypy,pokazanonapo-niższymwykresie.

Napodstawie:D.J.Futuyma,Ewolucja,Warszawa2008,s.216–217.

Zadanie 19.1. (0–1)Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące wyników doświadczenia są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

1. Imwiększawysokośćn.p.m.,tymwiększywzrostekotypówP. glandulosa. P F2. Wszystkieekotypymaksymalnywzrostosiągająnawysokości1400m.n.p.m. P F3. NajmniejszyzakrestolerancjiekologicznejmaP.g. typica. P F

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

hanseni

nevadensis

typica

wys

okoś

ć ro

ślin

(cm

)

Stanfordwys. 30 m

Matherwys. 1400 m

Linia lasuwys. 3050 m

żadna roślinanie przeżyła


Wię

cej a

rkus

zy z

najd

zies

z na

stro

nie:

ark

usze

.pl


17

Zadanie 19.2. (0–1)Zaznacz rodzaj zmienności, z której wynikają różnice wysokości między trzema ekotypami posadzonymi na tej samej wysokości n.p.m. Odpowiedź uzasadnij.

A.zmiennośćgenetyczna B.zmiennośćśrodowiskowa

Uzasadnienie:

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 19.3. (0–1)Wymień dwa źródła genetycznej zmienności rekombinacyjnej u roślin.

1. ..........................................................................................................................................................

2. .........................................................................................................................................................

Zadanie 20. (0–3)Jednązbiologicznychmetodwalkizkręgowcami,opartąnaosiągnięciachbiotechnologii,jestimmunoantykoncepcja.Metodatapozwalanaograniczenierozrodczościszkodników,np.my-szy.Takie„szczepionki”immunoantykoncepcyjnepodawanesąwprzynęcielubpoprzezwekto-ry,np.wirusy,którerozprzestrzeniająsięwsposóbnaturalnywpopulacjiszkodnika.Stosujesięwnichgenykodującebiałka,którewystępująnapowierzchniplemnikówlubkomórekjajowych.Jednymiznajczęściejużywanychbiałeksąglikoproteinyosłonkiprzejrzystej,którawystępujenazewnątrzkomórkijajowejiułatwiaplemnikomwnikaniedoniej.Naschemacieprzedstawionodziałaniemetodyimmunoantykoncepcyjnejussakównaprzykła-dziemyszydomowej.

białka na powierzchniplemników i komórek jajowych

wprowadzenie DNAdo wirusa

zainfekowaniegospodarza

uniemożliwienie zapłodnienia

komórki gospodarzawytwarzają przeciwciała

przeciwko białkomz powierzchni plemników/jaj

DNA

komórkajajowa

Napodstawie:Ch.J.Krebs,Ekologia,Warszawa2011,s.317.


Wię

cej a

rkus

zy z

najd

zies

z na

stro

nie:

ark

usze

.pl


18

Zadanie 20.1. (0–1)Wyjaśnij, w jaki sposób opisana metoda zapobiegnie zapłodnieniu u myszy domowej, jeśli uży-te zostaną geny kodujące białka osłonki przejrzystej. W odpowiedzi uwzględnij nazwę komó-rek, które są odpowiedzialne za wytwarzanie przeciwciał.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 20.2. (0–1)Podaj nazwy dwóch typów enzymów niezbędnych do wprowadzenia fragmentu DNA do mate-riału genetycznego wirusa.

1. ..........................................................................................................................................................

2. .........................................................................................................................................................

Zadanie 20.3. (0–1)Określ, czy w wyniku użycia metody opisanej w zadaniu mysz stała się organizmem modyfiko-wanym genetycznie. Odpowiedź uzasadnij.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 21. (0–2)WAfrycePołudniowejiWschodniejżyjąmiodowody–ptakizrzędudzięciołowych.Żywiąsięmiędzyinnymiwoskiempszczelim,którytrawiądziękisymbiotycznejflorzebakteryjnej.Ptakiteniepotrafiąsamedostaćsiędopodziemnychgniazdpszczelich.Wyszukująjejednakiprzy-wabiajądonich specyficznymzachowaniem i głosem ratele – ssaki z rodziny łasicowatych.Ssakitesądrapieżnikami,alechętniejedząmiód.Podojściudowskazanegoprzezmiodowodygniazdapszczółrozkopująjewceluzdobyciamiodu.

Napodstawie:J.Weiner,Życie i ewolucja biosfery,Warszawa2012,s.390.

Zadanie 21.1. (0–1)Wybierz i zaznacz w tabeli odpowiedź A albo B oraz jej uzasadnienie spośród 1.–4.

Oddziaływaniemiędzymiodowodamiiratelamijestprzykładem

A. mutualizmuob-ligatoryjnego,

ponieważ

1. jeślijedenzgatunkówzniknieześrodowiska,druginieznajdziepożywieniaiwyginie.

B. mutualizmufa-kultatywnego,

2. ponieważumożliwiaobugatunkomzdobyciepożywienia,alewoskimiódniesąjedynymichpożywieniem.3. związekjestkorzystny,bardzościsłyitrwały.


Wię

cej a

rkus

zy z

najd

zies

z na

stro

nie:

ark

usze

.pl


19

Zadanie 21.2. (0–1)Określ, czy opisane w tekście oddziaływanie powoduje zawężenie czy poszerzenie niszy ekolo-gicznej miodowoda. Odpowiedź uzasadnij.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 22. (0–2)Częstymtypemrozmieszczeniaorganizmówjestrozmieszczenieskupiskowe.Jestonoefektemzróżnicowanychwarunków środowiska–osobnikidanegogatunkugromadzą się tam, gdziewarunkitesąnajdogodniejsze,atakżebiologiigatunku,m.in.sposobujegorozmnażaniasię.Zaletamitakiegorozmieszczeniajestłatwiejszaobronaprzedinnymiorganizmami,łatwiejszezdobywaniepożywieniaorazłatwiejszeznalezieniepartneradorozmnażania.

Zadanie 22.1. (0–1)Podaj dwie wady rozmieszczenia skupiskowego.

1. ..........................................................................................................................................................

2. .........................................................................................................................................................

Zadanie 22.2. (0–1)Zaznacz sposób rozmnażania się roślin, który będzie skutkował ich rozmieszczeniem skupi-skowym. Odpowiedź uzasadnij.A.rozmnażaniewegetatywneprzezkłączaB.rozsiewanienasionprzezwiatr

Uzasadnienie: ....................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................


Wię

cej a

rkus

zy z

najd

zies

z na

stro

nie:

ark

usze

.pl


20

BRUDNOPIS (nie podlega ocenie)

788378 7949369

ISBN 978-83-7879-493-6


Wię

cej a

rkus

zy z

najd

zies

z na

stro

nie:

ark

usze

.pl

ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM BIOLOGIA · Próbna Matura z OPERONEM i Wirtualną Polską 2...

Documents

Transcript of ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM BIOLOGIA · Próbna Matura z OPERONEM i Wirtualną Polską 2...