ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM...
Transcript of ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM...
Miejsce na identyfikację szkoły
Za rozwiązaniewszystkich zadańmożna otrzymać
łącznie 50 punktów.
LISTOPAD2013
PESEL ZDAJĄCEGO
Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy
KODZDAJĄCEGO
Arkusz opracowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON.Kopiowanie w całości lub we fragmentach bez zgody wydawcy zabronione. Wydawca zezwala na kopiowanie zadań przez dyrektorów
szkół biorących udział w programie Próbna Matura z OPERONEM.
ARKUSZ PRÓBNEJ MATURYZ OPERONEM
BIOLOGIAPOZIOM PODSTAWOWY
Czas pracy: 120 minut
Instrukcja dla zdającego1.Sprawdź,czyarkuszegzaminacyjnyzawiera12stron(zadania1.–28.).Ewentualnybrakzgłośprzewodniczącemuzespołunadzorującegoeg-zamin.
2.Odpowiedzizapiszwmiejscunatoprzeznaczonymprzykażdymza-daniu.
3.Piszczytelnie.Używajdługopisu/pióratylkozczarnymtuszem/atra-mentem.
4.Nieużywajkorektora,abłędnezapisywyraźnieprzekreśl.5.Pamiętaj,żezapisywbrudnopisieniepodlegająocenie.6.Podczasegzaminumożeszkorzystaćzlinijki.
Życzymy powodzenia!
N5200_ProbnaMatura2013_Biologia_PP_GLOWNY_ark.indd 1 2013-10-17 12:22:16
Biologia. Poziom podstawowy Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
2
Poziom podstawowy Biologia
Zadanie 1. (1 pkt)Oceń poprawność zdań dotyczących roli mikro- i makroelementów w organizmie człowieka. W prawej kolumnie tabeli wpisz odpowiednio literę P (prawda) lub literę F (fałsz).
Zadanie 2. (1 pkt)Narysunkuprzedstawionobudowękręgosłupaczło-wieka.Podaj nazwy zaznaczonych odcinków kręgosłupa.
A. .......................................................................................
B. .......................................................................................
Zadanie 3. (1 pkt)Kręgosłupzdrowegoczłowiekajestesowatowygięty.Podaj jedną funkcję fizjologicznych krzywizn ludz-kiego kręgosłupa.
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
Zadanie 4. (2 pkt)Na podstawie własnej wiedzy oceń prawdziwość podanych stwierdzeń dotyczących osteoporo-zy. W prawej kolumnie tabeli wpisz odpowiednio literę P (prawda) lub literę F (fałsz).
Zdanie P/F
1.Potasjestpierwiastkiemniezbędnymwprzewodzeniuimpulsównerwowych.
2.Fluorjestskładnikiemenzymówwytwarzanychprzeztarczycę.
3.Brakmagnezujestprzyczynąanemii.
A
B
Zdanie P/F
1.Osteoporozawystępujeczęściejumężczyznniżukobiet.
2.Osteoporozaosłabiastrukturęprzestrzennąkościizwiększaryzykoichzłamania.
3.Ryzykozachorowanianaosteoporozęwzrastazwiekiem.
4.WśródlekówzalecanychnaosteoporozęsąpreparatyzawierającewapńiwitaminęD.
N5200_ProbnaMatura2013_Biologia_PP_GLOWNY_ark.indd 2 2013-10-17 12:22:16
Biologia. Poziom podstawowy Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
3
Zadanie 5. (3 pkt)Do niezbędnych w diecie człowieka składników pokarmowych (kolumna I) dopasuj po dwa źródła pokarmowe, które ich dostarczają (kolumna II). Każde źródło może zostać wykorzy-stane więcej niż jeden raz.
IA.nienasyconekwasytłuszczoweB.jodC.witaminaB11(kwasfoliowy)
II1.tłusterybymorskie2.sólkuchenna3.szpinak4.drożdże5.oliwa
A.–....................,B.–....................,C.–....................
Zadanie 6. (3 pkt)Narysunkuprzedstawionobudowęukładupokarmowe-goczłowieka.a) Wskaż elementy układu pokarmowego, oznaczone na schemacie literami A–E, w których działają następujące enzymy:
1.trypsyna................................
2.lipazatrzustkowa................................
3.amylazaślinowa................................
4.pepsyna................................
b) Podaj, który z wymienionych enzymów, oznaczonych cyframi 1–4, bierze udział w trawieniu węglowodanów.
..............................
Zadanie 7. (1 pkt)Wśród wymienionych funkcji witamin zaznacz dwie, które pełni witamina C.
A.Odgrywaistotnąrolęwewchłanianiużelaza.
B.Jestniezbędnawprocesiewidzenia.
C.Bierzeudziałwprocesiekrzepnięciakrwi.
D.Wzmacniamechanizmyodpornościowe.
E.Obniżapoziomcholesteroluwekrwi.
A
B
C
D
E
N5200_ProbnaMatura2013_Biologia_PP_GLOWNY_ark.indd 3 2013-10-17 12:22:16
Biologia. Poziom podstawowy Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
4
Zadanie 8. (2 pkt)OpróczwskaźnikaBMI,doocenymasyciałastosujesiętakżenomogram.Jesttowykres,naktórymnaosiYodkładasięwzrost,anaosiX–masęciała.Punktprzecięcialiniiodpowiada-jącychwzrostowiimasieciałabadanejosobywyznaczaocenęproporcjimasyciaładowzrostudanejosoby.
148
40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160
150152154156158160162164166168170172174176178180182184186188
Wzr
ost (
cm)
Masa ciała (kg)
NIE
DO
WA
GA
NAD
WAG
A
O
TYŁOŚĆ
OTYŁ
OŚĆ
WYSO
KIE
GO
STO
PNIA
WA
GA
WŁAŚC
IWA
a) Na podstawie wykresu wskaż, do której kategorii należy kobieta mierząca 160 cm i ważąca 85 kilogramów.
..............................................................................................................................................................b) Podaj nazwy dwóch zaburzeń odżywiania o podłożu psychicznym.
..............................................................................................................................................................
Zadanie 9. (1 pkt)Ototrzystwierdzeniadotyczącenaczyńkrwionośnychczłowieka.1.Wścianachnaczyńwłosowatychniewystępujewarstwamięśniowa.2.Tętnicapłucna,takjakwszystkietętnice,transportujekrewutlenowaną.3.Tętnice,wprzeciwieństwiedożył,nieposiadajązastawek.Zakreśl odpowiedź, w której poprawnie określono słuszność powyższych stwierdzeń.
A.Tylkozdania1.i2.sąprawdziwe.
B.Tylkozdanie1.jestprawdziwe.
C.Wszystkiezdaniasąprawdziwe.
D.Tylkozdania1.i3.sąprawdziwe.
N5200_ProbnaMatura2013_Biologia_PP_GLOWNY_ark.indd 4 2013-10-17 12:22:17
Biologia. Poziom podstawowy Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
5
Zadanie 10. (2 pkt)Ospaprawdziwa,zwanatakżeczarnąospą,togroźnachorobawirusowa,któradotyczyłajedy-nieludzi.Nieprzenosiłasięnainneorganizmy,aniniebyłyoneźródłemzakażeńtąchorobą.Dawniejstosowanoszczepienianaospęprawdziwą,jednakw1980rokuuznano,żecałkowiciewytępionowirusaodpowiedzialnegozajejpowstawanieizaniechanoobowiązkowychszcze-pień.Wostatnich latachstalewzrasta liczbaosóbchorychnaospęmałpią,którąwywołujewiruspodobnydowirusawywołującegoospęprawdziwą.Chorobataprzenosisiępomiędzyludźmi,atakżewdowolnysposóbmiędzyinnyminaczelnymioraznadrzewnymiinaziemnymigryzoniami.
Napodstawie:S.Shah,Pokswirusy znów grożą,„ŚwiatNauki”2013,nr4.
a) Na podstawie tekstu wyjaśnij, dlaczego mało prawdopodobne jest wytępienie wirusa odpo-wiedzialnego za ospę małpią.
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................b) Wśród wymienionych rodzajów odporności wskaż dwie, które dotyczą szczepionek.
A.odpornośćswoista
B.odpornośćnabytabierna
C.odpornośćnabytaczynna
D.odpornośćnieswoista
Zadanie 11. (2 pkt)Wtabeliprzedstawionowynikibadańmoczupew-negopacjenta.a) Wskaż parametr, który nie jest zgodny z norma-mi przyjętymi dla zdrowego człowieka.
..........................................................................................b) Podaj nazwę choroby, której objawem może być niezgodność tego parametru z normą.
..........................................................................................
Zadanie 12. (2 pkt)Na podstawie opisu reakcji organizmu podaj nazwę biologiczną ludzkiego hormonu odpowie-dzialnego za nią.
1.Wyzwalaskurczemacicypodczasakcjiporodowej–....................................
2.Zwiększapoziomcukru(glukozy)wekrwi–....................................
3.Mobilizujeorganizmwprzypadkustresu–....................................
4.Regulujegospodarkęwapniowąifosforanowąworganizmie–.................................
Badany parametr Wynik
barwa słomkowa
pH 5
glukoza 255mg/dl
ciałaketonowe brak
białko brak
erytrocyty brak
leukocyty skrajnienieliczne
bakterie brak
N5200_ProbnaMatura2013_Biologia_PP_GLOWNY_ark.indd 5 2013-10-17 12:22:17
Biologia. Poziom podstawowy Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
6
Zadanie 13. (2 pkt)Uczłowiekapodczasciążyprzeważniedochodzidorozwojujednegopłodu.Jeślijednakwcza-siepierwszychdnirozwojuzarodkadojdziedo jegorozdzielenianadwasamodzielneorga-nizmy,topowstanąidentycznegenetyczniebliźniętajednojajowe.Czasamirównieżwczasiecyklujajnikowegodojrzewajądwapęcherzykijajnikowe,którychkomórkijajowezostająpotemniezależniezapłodnione.Wówczaspowstajądwazróżnicowanepodwzględemgenetycznymzarodkibliźniątdwujajowych(dwojaczków).Na podstawie informacji z tekstu zaprojektuj tabelę porównującą bliźnięta jednojajowe i dwu-jajowe. Uwzględnij w niej dwie cechy: liczbę komórek jajowych, z których powstają, oraz podo-bieństwo genetyczne.
Zadanie 14. (1 pkt)Dolekarzazgłosiłsiępacjentzraną,którapowstałapodczaspracporządkowychwogródku.Pokilkudniachodtegozdarzeniaodczułmrowienieidrętwieniewokolicachrany,miałteżgorączkęibolałagogłowa.Dochodziłorównieżdobolesnychskurczówmięśniiszczękościsku.Podaj nazwę choroby, na którą cierpiał pacjent.
..............................................................................................................................................................
N5200_ProbnaMatura2013_Biologia_PP_GLOWNY_ark.indd 6 2013-10-17 12:22:17
Biologia. Poziom podstawowy Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
7
Zadanie 15. (3 pkt)Narysunkuprzedstawionocyklżyciowytasiemcanieuzbrojonego.
dojrzała postaćtasiemca w jelitachczłowieka
człon macicznywypełniony jajami
jajo
larwa(onkosfera)
wągier cysticerkusw mięśniach
a) Na podstawie rysunku wskaż organizm, który jest żywicielem ostatecznym tasiemca nie-uzbrojonego. Swoją odpowiedź uzasadnij.
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................b) Wymień jeden sposób, w jaki człowiek może się ustrzec przed zakażeniem tasiemcem nie-uzbrojonym.
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
Zadanie 16. (3 pkt)Dopasuj patogen (kolumna I) do wywoływanych przez niego chorób (kolumna II).
I1.wirusy2.bakterie3.pasożytniczepierwotniakiinicienie
IIA.świnkaB.toksoplazmozaC.gruźlicaD.boreliozaE.owsicaF.grypa
1.–.......................,2.–......................,3.–.......................
N5200_ProbnaMatura2013_Biologia_PP_GLOWNY_ark.indd 7 2013-10-17 12:22:17
Biologia. Poziom podstawowy Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
8
Zadanie 17. (3 pkt)Przyporządkuj opisy do odpowiednich typów podziału komórkowego, wstawiając znak „X” w odpowiedniej rubryce tabeli.
Zadanie 18. (2 pkt)WbadanejcząsteczceDNAstwierdzono,żeguaninastanowi13%wszystkichobecnychwniejzasadazotowych.Oblicz, jaka jest zawartość procentowa adeniny w tej cząsteczce. Zapisz swoje obliczenia.
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
Zadanie 19. (1 pkt)Wyjaśnij, co to znaczy, że kod genetyczny jest zdegenerowany.
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
Zadanie 20. (1 pkt)Kolchicyna jest substancjąpochodzenia roślinnego,wytwarzanąprzezzimowita jesiennego.Należydoczynnikówmutagennych,któreupośledzają cyklkomórkowypoprzezuniemożli-wieniewytworzeniasięmikrotubulwrzecionakariokinetycznego.Wefekcieniedochodzidosegregacjiirozejściasięchromosomówwdzielącejsiękomórce.Podaj ploidalność komórki potomnej, jeśli komórka macierzysta potraktowana kolchicyną była diploidalna – 2n.
................n
Cecha Mitoza Mejoza
Zachodziwkomórkachsomatycznych.
Zjednejkomórkimacierzystejpowstajączterykomórkipotomne.
Zachodziwniejzjawiskocrossing-over.
Występujewniejjednaprofaza.
Jestźródłemzróżnicowaniagenetycznego.
Komórkipotomnesąhaploidalne.
N5200_ProbnaMatura2013_Biologia_PP_GLOWNY_ark.indd 8 2013-10-17 12:22:17
Biologia. Poziom podstawowy Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
9
Zadanie 21. (2 pkt)Zabarwęsierścilisówodpowiadajedengen,któregoallelR,warunkującyrudykolorsierści,całkowiciedominujenadallelemrwarunkującymkolorczarny.Skrzyżowanozesobąhomozy-gotęrecesywnązheterozygotą.a) Zapisz stosowną krzyżówkę.
b) Napisz, dlaczego w hodowli czarnych lisów łatwo utrzymać czarną barwę sierści w kolejnych pokoleniach zwierząt.
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
Zadanie 22. (2 pkt)Dopasuj nazwę choroby genetycznej (kolumna I) do jej opisu (kolumna II).
IA.chorobaHuntingtonaB.zespółDownaC.mukowiscydozaD.albinizm
II1.Chorobawywołanamutacjąwgenie,któregoprodukt jestzwiązanyz transportemjonówCl–.Jejefektemsązmianywśluziewpłucachiczęstezakażeniadrógoddechowych.
2.Zahamowaniemetabolizmu galaktozy. Jeśli nie stosuje się diety wykluczającej produktymleczne,dochodzidoupośledzeniaumysłowego.
3.Chorobawywołanamutacjąwgeniebiałkawystępującegowmózgu.Jejobjawamisąpostę-pującezaburzeniaruchuiotępienie.
4.Zaburzeniawwytwarzaniubarwnikaskóry,włosówioczu.Osobychoremająmiędzyinny-mibardzojasną,wrażliwąnasłońceskórę.
5.Chorobawywołanadodatkowymchromosomem21pary.Powodujemiędzyinnymiupośle-dzenieumysłoweorazzwiększaryzykowystąpieniawrodzonychwadserca.
A.–..............,B.–...............,C.–...............,D.–..............
N5200_ProbnaMatura2013_Biologia_PP_GLOWNY_ark.indd 9 2013-10-17 12:22:17
Biologia. Poziom podstawowy Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
10
Zadanie 23. (2 pkt)a) Wyjaśnij pojęcie wektora, używane w inżynierii genetycznej.
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................b) Podaj jeden przykład wektora stosowanego w inżynierii genetycznej.
..............................................................................................................................................................
Zadanie 24. (1 pkt)Podaj nazwę opisanego wyżej oddziaływania między populacjami.
..............................................................................................................................................................
Zadanie 25. (1 pkt)Wyjaśnij, dlaczego antybiotyki należy stosować wyłącznie w uzasadnionych sytuacjach.
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
Zadanie 26. (1 pkt)Uporządkuj podane pojęcia tak, aby utworzyły szereg przedstawiający wzrastające poziomy organizacji układów biologicznych, w którym cyfra 1 oznacza organizację najniższego pozio-mu, a cyfra 5 – organizację najwyższego poziomu.
biocenoza, biom, biosfera, populacja, ekosystem
1. ..........................................................................................................................................................
2. .........................................................................................................................................................
3. ..........................................................................................................................................................
4. ..........................................................................................................................................................
5. ..........................................................................................................................................................
Informacja do zadań 24. i 25.Wmedycyniepowszechnie stosuje sięantybiotyki.Są to substancjewydzielanegłównieprzezgrzyby,aichbiologicznymzadaniemjesthamowaniewzrostubakteriiiinnychgrzy-bów.Najwcześniejodkrytymantybiotykiembyłabakteriobójczapenicylina.
N5200_ProbnaMatura2013_Biologia_PP_GLOWNY_ark.indd 10 2013-10-17 12:22:17
Biologia. Poziom podstawowy Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
11
Zadanie 27. (2 pkt)Wzroststężeniawatmosferzeniektórychgazów,takichjakdwutlenekwęgla,podtlenekazotu,metanifreony,powodujepodwyższenietemperaturytroposfery(najniższejwarstwyatmosferyziemskiej).Dziejesiętak,ponieważobecnośćtychgazówwatmosferzeutrudniawypromie-niowywanieenergiicieplnejzpowierzchniplanety.Wymienionegazymogąbyćpochodzenianaturalnegoalbomogąpochodzićzemisjiwynikającejzdziałalnościczłowieka.a) Podaj nazwę opisanego zjawiska globalnego.
..............................................................................................................................................................b) Podaj nazwę innego niekorzystnego zjawiska globalnego, wywoływanego przez obecność freonów w atmosferze, a polegającego na zmniejszeniu się warstwy chroniącej powierzchnię Ziemi przed promieniowaniem ultrafioletowym.
..............................................................................................................................................................
Zadanie 28. (2 pkt)WtabeliprzedstawionoliczbęparkównarodowychwPolscewlatach1940–2010.
Na podstawie danych liczbowych zamieszczonych w tabeli sporządź wykres liniowy zależności liczby parków narodowych w Polsce od lat.
Rok 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010
Liczba parków narodowych w Polsce 2 3 10 11 13 17 22 23
N5200_ProbnaMatura2013_Biologia_PP_GLOWNY_ark.indd 11 2013-10-17 12:22:17
Biologia. Poziom podstawowy Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”
12
BRUDNOPIS (nie podlega ocenie)
N5200_ProbnaMatura2013_Biologia_PP_GLOWNY_ark.indd 12 2013-10-17 12:22:17