Antykorupcjahttp://www.antykorupcja.gov.pl/ak/czy-wiesz-ze/3800,Starozytny-Egipt.html2018-03-18, 15:05

Starożytny Egipt

Kara obcięcia nosa za przekupstwo swój udokumentowany początekma w Wielkim Edykcie króla Horemheba. Według tego dokumentu,oskarżeni o korupcję stawali przed obliczem faraona, by ten rozpatrzyłich sprawy. Ci z nich, którzy zostali uznani za winnych, byli skazywanina obcięcie nosa, po czym wysyłano ich do najodleglejszychpustynnych zakątków kraju.

Miasto, które zostało założone w tymcelu nos i ło nazwę: Tharu lubzamiennie - Tarw, Tjaru, Tjalu, Sile,ale najpopularniejszą, którą nosi dodziś jest nazwa Rhinocolura - Tell elHabua - nieopodal Kantary.

W ł a d c ą , k t ó r y z a s t a w s z yzdemora l izowany kra j chc ia łprzywrócić w nim ład i porządek byłwspomniany Horemheb, ostatni królXVIII dynastii. W poprzedzającym jegop a n o w a n i e ć w i e r ć w i e c z uadministracja państwowa zrobiła sięniezmiernie leniwa, zadowolona zsiebie, a przekupstwo i wszelkie inneformy korupcji zalęgły się w każdymjej sektorze, czyniąc rządzenieniemożliwym do opanowania - podajeJ o y c e T y l d e s l e y w k s i ą ż c e"Sądownictwo faraonów. Zbrodnia ikara w starożytnym Egipcie" . Autorkaprzytacza edykt wspomnianego króla,

w którym czytamy:

"Każdy urzędnik, który jest po to, bywysłuchać i wymierzać sprawiedliwość,t a k j a k z o s t a ł p o w o ł a n y b ysprawiedliwość wymierzać, a pogwałcion wymierzanie sprawiedliwości,w t e d y p o p e ł n i n a j c i ę ż s z eprzestępstwo."

Być może świadczy to o zatroskaniuHoremheba l o sem zwyk łychmieszkańców Egiptu, chronieniu ichprzed samowolą urzędników i armii,mających dziwną tendencję donadużywania władzy. Jednak autorkastoi na stanowisku, że Horemhebużywał słów tak, by uchodzić zaobrońcę uciśnionych, naprawdęjednak chroniąc własną skórę. Sukcesrządów zawdzięcza on wizytacjomnajodleglejszych zakątków krajuupewniając się, że jego prawo jestprzestrzegane. Wcześniej krajprzeżarty był korupcją, gdzieadministracja dworska, poborcypodatkowi i armia wyznawała własnezasady. Nadużycia najbardziejdotykały ludzi wolnych, płacącychpodatk i . Edykt mia ł chronić ipodatników i Królestwo.

W Dokumencie Horemheb wymieniaprzykłady nadużyć, które urosły doniebotycznych rozmiarów i przewidujeza nie surowe kary. W tym samymc z a s i e p o w o ł u j e r ó w n i e żodpowiedzialnych sędziów - wezyróww dwóch stolicach - Memphis i Tebach,którzy mieli żyć w odosobnieniu,m iędzy i nnymi po t o , by n i eprzyjmować łapówek ani prezentów.Wezyr miał być osobą poza wszelkimi

podejrzeniami, nieskłonną doprzekupstwa i korupcj i , którastanowiła największe zagrożenie dlainteresów państwa i efektywnościbiurokracji. Główny sędzia trybunałuw dyst rykc ie , p rzy łapany naniesprawiedliwości odpowiadałby jakza najcięższa zbrodnię. Natomiast ci znich, którzy wypełniali obowiązkizgodnie z wolą króla byli nagradzaniperiodycznymi, osobistymi wizytamifaraona.

Również faraon Amenemope z XXIdynastii zakazał wszelkich formkorupcji twierdząc między innymi:

"(...) Nie przyprowadzaj nikogo przedsąd magistracki w celu zaszkodzeniasprawiedliwemu człowiekowi. Niezwracaj uwagi na jego piękną szatę.W zamian musisz mieć szacunek dlatego, który jest nędznie odziany. Nieakceptuj nagrody od możnego, by najego korzyść sądzić biednych. Niewykorzystuj fałszywych dokumentów.Nie fałszuj zeznań, które zapiszesz(...)"

Dalej radzi, w jaki sposób możnawybrać uczciwego urzędnika:

"Zachęcaj swoich urzędników, bystosowali twoje prawo. Ten, kto jużjest bogaty, nie będzie pożądałbogactwa, którego nie potrzebuje.Biedny człowiek nie mówi prawdy, akażdy, kto wypowie słowa "Marzę otym, by mieć"- nie jest godny zaufania,bo skłania się ku temu, który może gonagrodzić. Naprawdę wielkim jestwładca, którego ludzie są wielcy".

Z czasem nawet wezyrowie okryli sięzłą sławą. W Instrukcjach dla Merikare,można przeczytać, że władca zdawałsobie sprawę z pokus, jakim mógł ulecwezyr. Były to najczęściej łapówki.Wezyr Preemheb z XIX dynastii, naprzykład, przyjął prezent w postacipięciu niewolników na krótko przedtym, j ak m ianowa ł zupe łn i eniekompetentnego Paneba nastanowisko przewodniczącegoMedyny. Również za sprawą wezyra wTebach - Khaemwaseta, który wczasach XX dynastii kierował siatkąz łodz ie i i wspó łp racowa ł zeskorumpowanym burmistrzemPaweraa, zdarzały się największekradzieże grobowców. Zwykl imieszkańcy Teb dawali prezenty czyteż bakszysz - (baksheesh), żebyprzymknął on oko na ich niezapłaconepodatki - sądzi Tyldesley - brytyjskaarcheolog i egipcjolog, autorka wielupopularnych książek m.in. "Prywatneżycie faraonów", "Kleopatra- ostaniakrólowa Egiptu".

K iedy za panowan ia Pep ina Irozpoczęto przymusowy pobór doarmii, unikanie tego obowiązku mogłobyć karane śmiercią. Jeśli jednak ktośmógł pozwolić sobie na odpowiedniowysoką łapówkę, wtedy urzędnicydokonujący ostatecznej selekcji moglidokonać korzystnego wyboru.Korumpowan ie by ło równ ieżwkalkulowane w proceder okradaniapiramid. Najpierw przekupywanostrażników, potem tych, którzykradzież wykryli.

Za panowania Ramzesa XI, ogrodnikKar opowiedział o trzech wyprawach

s z a b r o w i n c z y c h , w k t ó r y c huczestniczył. Po kilku dniach ichnadzorca - Peminu, który by łpowołany również do pilnowaniaskarbów, pokłócił się z nim twierdząc:

"Nic mi nie dałeś."

Zawstydzony Kar zeznał:

"Wtedy poszliśmy jeszcze raz iukradliśmy pięć kite* złota, którewymieniliśmy na woła i daliśmy to dlaPeminu. Pisarz archiwów królewskich,Sutekmose, usłyszał nasze szepty iwiedział, co zrobiliśmy. Zagroził, żewyda nas wysokiemu kapłanowi.Wtedy oddal iśmy mu trzy kitezłota.(...) Okradanie piramid byłonaszym zwyczajnym zajęciem (...)Urzędnicy Teb usłyszeli, że okradamna zachodniej części, złapali mnie iosadzili w więzieniu burmistrza Teb.Wziąłem 20 deben* złota, którestanowiły moją część łupu i dałemKhaemope, pisarzowi w dystrykcie. Onmnie wypuścił i dołączyłem dokolegów, a oni przyznali mi znowuczęść łupów i powróci l iśmy dookradania piramid.”

Jak widać taka profesja niosła za sobąwielkie ryzyko. Dlatego gangiszabrown ików by ły św ie tn iez o r g a n i z o w a n e , d o s k o n a l epo in fo rmowane i c zęs to , zaodpowiednią opłatą, działały zpoparciem miejscowych urzędników.A d m i n i s t r a c j a T e b b y ł as k o r u m p o w a n a , a d z i ę k izorganizowanej przestępczościkorzystali najwyżsi urzędnicy miasta.Zachował się nawet dokument

obejmujący jedynie cztery dni z 16letnich rządów Ramzesa IX, którywskazuje z imienia na wspomnianegowcześniej Paweraa, burmistrza Teb,jako mistrza w przestępstwie,mającego w dodatku nieograniczonąkontrolę nad zachodnim wybrzeżem.

* K i t e – j e d n o s t k a m i a r y wstarożytnym Egipcie równa około 9-10gramom, używana jedyn ie wstosunku do srebra i złota

* Deben – jednostka miary (91 g)równa 10 kite

Źródło: The Cambridge AncientHistory, Vol.II. The Middle East andthe Aegean Region c1380-100 B.C. autorzy: Mack Crew, J. B. Bury, I E SEdwards, C. J. Gadd, John Boardman,N. G. L. Hammond, wyd. CambridgeUniversity Press, 1975

Judgement of the pharaon. Crime andpunishment in ancient Egypt. autor:Joyce Tyldesley wyd. Phoenix