Antygona - streszczenieEdypa i Jokasty. Akcja Antygony opiera się na konflikcie między tytułową...

Antygona Sofokles

opracowanie i streszczenie utworu

pod red. M. Haze

© biblioteczka klp.pl

antygona.klp.plantygona.klp.pl

ANTYGONA W PIGUŁCE

Antygona przedstawia tragiczną historię tytułowej bohaterki, która wbrew zakazowi króla Teb i swojego wuja, Kreona, postanowiła pochować ciało zmarłego w walce i uznanego za zdrajcę brata Polinejkesa. Została za to skazana przez wuja na śmierć głodową i popełniła samobójstwo.

Spis treści

Spis treści....................................................................................................................................2Antygona - wstęp........................................................................................................................2Sofokles - biografia, twórczość...................................................................................................3Antygona - plan wydarzeń..........................................................................................................4Antygona - streszczenie..............................................................................................................4Mit rodu Labdakidów..................................................................................................................7Charakterystyka Antygony..........................................................................................................9Charakterystyka Kreona............................................................................................................10Antygona i Ismena - charakterystyka porównawcza.................................................................11Pozostali bohaterowie...............................................................................................................12Konflikt tragiczny w Antygonie – problem władzy..................................................................14Oskarżenie i obrona Antygony..................................................................................................15Teatr grecki - geneza i rozwój...................................................................................................16Wygląd teatru greckiego...........................................................................................................17Cechy antycznej tragedii greckiej.............................................................................................18Antygona jako tragedia antyczna..............................................................................................19Najważniejsze cytaty.................................................................................................................20Antygona z przymrużeniem oka...............................................................................................22Bibliografia...............................................................................................................................24Antygona - treść tragedii...........................................................................................................24

Antygona - wstęp

Antygona jest jedną z zachowanych tragedii Sofoklesa.

Została napisana i wystawiona w 443 r. p.n.e. w Atenach. Inspiracją do napisania dramatu jest mit

tebański, opisujący nieszczęśliwe dzieje rodu

Labdakidów. Ten sam mit został przez Sofoklesa

wykorzystany w dramatach Król Edyp i Edyp w Kolonie.

Tytuł tragedii pochodzi od imienia jednej z córek króla

Edypa i Jokasty. Akcja Antygony opiera się na konflikcie

między tytułową bohaterką a władcą Teb, jej wujem Kreonem, który zakazał pochować

jednego z braci dziewczyny, oskarżając go o zdradę. Tragedia podejmuje tematykę władzy,

jej zakresu, problemów relacji władza a rodzina oraz władza a prawo boskie.

Więcej opracowań znajdziesz na stronie klp.pl © klp.pl

2


Sofokles - biografia, twórczość

Sofokles to obok Ajschylosa i Eurypidesa największy tragik starożytnej Grecji.

Urodzony w 495 roku p.n.e. w Attyce w bogatej rodzinie kupieckiej. W wieku 16 lat wybrany

do chóru chłopców opiewającego zwyciestwo pod Salaminą. Był aktorem oraz twórcą

dramatów. Pierwszy raz stanął do zawodów dionizyjskich w wieku 28 lat i od razu otrzymał

główną nagrodę pokonując nawet samego Ajschylosa. Sofokles był też kapłanem Alcona i

Asklepiosa oraz pełnił liczne stanowiska w służbie publicznej w administracji ateńskiej

(dwukrotnie był strategiem) oraz był skarbnikiem Konfederacji Delijskiej. Zarówno za życia

jak i po śmierci był czczony przez współobywateli jak bohater. Rozkwit jego twórczości miał

miejsce za rządów jego przyjaciela Peryklesa.

Sofokles jest autorem wielu innowacji scenicznych – dodał do tragedii trzeciego aktora, wprowadził na scenę dekoracje oraz odszedł od trylogii tragicznych (trzech tragedii

opowiadających jedną historię) w kierunku traktowania każdej tragedii jako zamkniętej

całości.

Sofokles był autorem 123 tragedii, z czego zachowało się w całości zaledwie 7:

• Ajas,

• Antygona,

• Król Edyp,

• Elektra,

• Filoktet,

• Edyp w Kolonie,

• Kobiety z Trachis (lub Trachinki),

• fragmenty dramatu satyrowego Tropiciele.

Większość tragedii Sofoklesa można ułożyć w dwa cykle, zależnie od ich miejsca akcji: cykl

trojański (Ajas, Filoktet, Elektra) i tebański (Król Edyp, Edyp w Kolonie, Antygona).

Tematy dla swych utworów czerpał Sofokles z mitów. W swej interpretacji tradycyjnych

wątków ograniczał jednak rolę bogów, większy nacisk kładąc na myśl i przeżycia osób

dramatu. Każda z osób wyposażona jest w zespół cech indywidualnych – postaci dramatów

Sofoklesa są ciekawe, barwne i naturalne, a przy tym konflikt tragiczny zawiązuje się

zgodnie z logiką ich charakterów.


3


PORADA

Zanim zabierzesz się do przeczytania Antygony, zapoznaj się ze streszczeniem mitu o rodzie Labdakidów – tragedia Sofoklesa opiera się na nim, znajomość jego treści ułatwi ci zrozumienie lektury.

KTO JEST KIM?

Edyp był synem Lajosa i Jokasty. Zabił własnego ojca i ożenił się z matką. Z małżeństwa Edypa i Jokasty narodzili się: Eteokles, Polinejkes, Antygona i Ismena. Kreon był bratem Jokasty, jego żona miała na imię Eurydyka, a syn – Hajmon. Warto także znać imię wieszcza, wróżbity tebańskiego – Terezjasza (Tyrezjasza). Szczegóły ich losów znajdziesz w streszczeniu mitu tebańskiego.

Antygona - plan wydarzeń

1. Antygona rozmawia z Ismeną, która decyduje się nie

pomagać siostrze w pochowaniu Polinejkesa.

2. Antygona chowa ciało zmarłego brata.

3. Strażnik oznajmia Kreonowi, że ktoś pochował ciało, Kreon

wpada we wściekłość i grozi strażnikowi śmiercią.

4. Strażnik przyłapuje Antygonę na gorącym uczynku i przyprowadza ją do Kreona.

Dziewczyna przyznaje się do winy. Ismena próbuje wziąć część winy na siebie, lecz

Antygona nie zgadza się na to.

5. Z Kreonem rozmawia Hajmon, próbując przekonać go do rezygnacji z wprowadzonego

zakazu. Kreon nie zgadza się i postanawia zamurować Antygonę w grocie.

6. Terezjaszowi udaje się namówić Kreona do zmiany decyzji, lecz już jest za późno –

Antygona powiesiła się, samobójstwo popełnił także Hajmon oraz żona Kreona, Eurydyka.

Kreon rozpacza po stracie najbliższych.

Antygona - streszczenie

PROLOGOS Prolog dramatu wprowadza czytelnika w najważniejsze

wydarzenia. Rzecz dzieje się w Tebach, którymi włada

Kreon. Niedawno miała miejsce bitwa, w której

naprzeciwko siebie stanęli dwaj bracia, walczący o władzę

– Eteokles i Polinejkes. Obaj zginęli w bitwie, Kreon zaś

nakazał pochować Eteoklesa (który bronił miasta) z

honorami, a Polinejkesa, najeżdżającego na Teby z

pomocą obcej armii, surowo zakazał grzebać.

Antygona (siostra Eteoklesa i Polinejkesa) żali się swojej

młodszej siostrze Ismenie z powodu nieszczęść, jakie

spadają na ich ród. Z miłości do brata chce go pogrzebać mimo zakazu Kreona. Antygonie

bardzo zależy na pochówku brata, ponieważ – zgodnie z wierzeniami Greków – nie

pogrzebanie ciała zmarłego uniemożliwiało mu podróż do Hadesu i skazywało go na wieczną


4

http://antygona.klp.pl/a-5565.html





tułaczkę po ziemi. Ismena boi się gniewu Kreona, nie chce postąpić niezgodnie z prawem i

mimo namów Antygony nie decyduje się pomóc jej w pochowaniu brata. Rozżalona, ale

zdecydowana pomóc zmarłemu bratu w potrzebie Antygona postanawia dokonać tego sama.

PARODOSNa scenie pojawia się Chór, złożony ze starców tebańskich. Przybyli oni na wezwanie

Kreona, aby odbyć z nim naradę. Chór śpiewa pieśń triumfalną, sławiącą Eteoklesa, który

pokonał w walce najeźdźcę Polinejkesa.

EPEJSODION I

Na scenie pojawia się Kreon w towarzystwie dwóch heroldów. Przypomina, że jako brat

Edypa powinien po śmierci jego dwóch synów przejąć władzę. Przedstawia swoją wizję

sprawowania władzy: dobro państwa jest dla niego ważniejsze od rodziny. Obwieszcza

on zebranym starcom tebańskim swoją decyzję o zakazie chowania ciała Polinejkesa i prosi

ich o pomoc w egzekwowaniu swojego postanowienia.

Nagle na scenę wbiega Strażnik, którego zadaniem było pilnowanie, aby nikt nie pochował

ciała zdrajcy. Oznajmia Kreonowi, pełen obaw o własne życie, że ktoś przed chwilą wbrew

jego zakazowi pochował ciało. Strażnik nie wie, kto jest winowajcą. Kreon gniewa się bardzo,

uznaje ten czyn jako sprzeciw wobec jego władzy i oskarża strażnika o to, że winowajca

przekupił go złotem. Grozi, że uśmierci strażników, jeśli go nie znajdą.

STASIMON I

Chór śpiewa pieśń, opiewającą dokonania człowieka i jego rozumu. Człowiek jest w niej

przedstawiony jako ujarzmiający naturę. Ostatnia zwrotka dotyczy stosunku człowieka do

władzy. Kto strzeże praw ojczyzny, zasługuje na pochwałę, a kto łamie praworządność – na

naganę. Chór nie mówi o poszanowaniu praw władcy, ale kraju. Nie opowiada się więc

otwarcie po stronie Kreona, staje raczej po stronie demokracji w stylu ateńskim.

EPEJSODION II

Strażnik wprowadza na scenę schwytaną przez siebie Antygonę, którą przyłapał na gorącym

uczynku, gdy próbowała ponownie pogrzebać ciało Polinejkesa, odkopane z ziemi na

polecenie Kreona. Na scenie pojawia się Kreon, któremu Strażnik opowiada, jak Antygona

grzebała ciało brata. Dziewczyna przyznaje się do popełnionego z premedytacją czynu –

wiedziała o wydanym zakazie, miała więc świadomość, że łamie prawo. Zasłania się

prawem boskim, które nakazuje grzebać zmarłych. Dla niej jest ono ważniejsze od


5


ludzkich zakazów, także od tego wydanego przez króla. Dziewczyna gotowa jest na karę

śmierci. Nie wykazuje skruchy, jest dumna ze swojego czynu.

W pewnym momencie na scenie pojawia się Ismena. Kreon oskarża ją o współudział w

złamaniu zakazu, ta nie zaprzecza, a wręcz chce wziąć na siebie część winy, chce iść z nią

na śmierć. Antygona nie zgadza się na to, zaprzeczając udziałowi Ismeny w grzebaniu

Polinejkesa. Ismena, chcąc ocalić siostrę, odwołuje się do jej związku narzeczeńskiego z

Hajmonem, synem Kreona. Kreon stwierdza jednak, że nie chce takiej żony dla swojego

syna i zarządza dla obu kobiet areszt domowy.

STASIMON II

Starcy biadają nad nieszczęściami prześladującymi rodzinę królewską. Przestrzegają też

przed zbytnią pychą, co jest aluzją do postępowania Kreona i sposobu, w jaki egzekwuje

swoje prawa.

EPEJSODION III

Na scenie pojawia się Hajmon, który wie już o losie narzeczonej. Kreon radzi mu, żeby

znalazł sobie inną kobietę, godną jego, ponieważ Antygona jest dla niego nieodpowiednia.

Hajmon opowiada ojcu, jak lud komentuje jego postępowanie. Ludzie żałują Antygony,

uważają, że władca nie powinien wydawać takiego zakazu. Kreon złości się. Wydaje mu się,

że syn jest przeciwko niemu i że będzie próbował ratować ukochaną.

Władca nie chce splamić się zabójstwem krewnej i tym samym ściągnąć na miasto

nieszczęścia. Dlatego postanawia zamurować ją żywcem, pozostawiając trochę jedzenia.

Normalnie takie nieposłuszeństwo karało się ukamienowaniem.

STASIMON III

Hymn na cześć Erosa. Ta pieśń zastępuje scenę miłosnego spotkania Antygony z

Hajmonem, której nie ma w utworze.

EPEJSODION IV

Antygona jest prowadzona na stracenie. Epejsodion to wypełnia kommos – lament głównej

bohaterki, przeplatany partiami chóru. Po zakończeniu lamentu Antygona jest wyprowadzana

za miasto.


6


ZAGADKA SFINKSA

Zagadka Sfinksa brzmiała: "Co to za zwierzę, które rano chodzi na czterech nogach, w południe na dwóch, a wieczorem na trzech?" prawidłową odpowiedzią na nią było - człowiek. Życie człowieka przedstawione jest jako jeden dzień - rano (dzieciństwo), południe i wieczór (starość). Trzecią nogą jest laska, której często używają starsi ludzie.

STASIMON IV

Chór wspomina innych, którzy cierpieli i zginęli podobnie jak Antygona.

EPEJSODION V

Pojawia się wieszcz Tejrezjasz, który namawia Kreona do zmiany decyzji, argumentując, że

jeśli tego nie zrobi, ściągnie nieszczęście na siebie i miasto. Władca zgadza się ułaskawić

Antygonę i pochować Polinejkesa, jest więc nadzieja na szczęśliwe zakończenie. Kreon

wybiega ze sceny, aby uwolnić Antygonę z jej zamurowanego więzienia.

STASIMON V

Modlitwa z prośbą o pomoc do Dionizosa-Bakchusa, patrona Teb.

EKSODOS

Posłaniec oznajmia, że Hajmon z rozpaczy popełnił samobójstwo, a Antygona się powiesiła.

Na wieść o śmierci Hajmona zabija się Eurydyka – żona Kreona. Władca Teb rozpacza po

stracie najbliższych.

Na koniec chór podkreśla, że należy pełnić wolę bożą i wystrzegać się dumy.

Mit rodu Labdakidów

Król Teb, Lajos usłyszał w Delfach przepowiednię, że

zginie z rąk własnego syna. Kiedy jego żona - Jokasta

urodziła potomka, postanowił go zgładzić. Rozkazał

służącemu, aby wyniósł dziecko w góry i tam je porzucił.

Ten jednak nie wykonał do końca rozkazu i przekazał

niemowlę pochodzącemu z Koryntu pasterzowi, który z

kolei oddał je na wychowanie bezdzietnym władcom

swej krainy - Polibosowi i Meropie. Edyp nie czuł się

szczęśliwy. Rówieśnicy nazywali go podrzutkiem, choć

nikt nie chciał wyjawić tajemnicy jego pochodzenia. Aby

dowiedzieć się prawdy, Edyp udał się do wyroczni delfickiej. Usłyszał tam straszną

przepowiednię, sugerującą, że zabije własnego ojca i ożeni się z własną matką. Po tych

informacjach Edyp był pewien, że Polibos i Meropa to jego prawdziwi rodzice, więc

postanowił udać się do Teb, aby zapobiec spełnieniu się przepowiedni. W drodze spotkał

Lajosa, pokłócił się z nim i nie zdając sobie z tego sprawy, iż jest to jego ojciec - zabił go.


7


Następnie spełniła się druga część przepowiedni. W Tebach pojawił się sfinks - dziwny

potwór, mający twarz i piesi kobiety, a resztę ciała lwa, ze skrzydłami jak u ptaka. Porywał on

ludzi i rzucał w przepaść. Powiedział, że dopiero wtedy ustąpi z ziemi tebańskiej, jeśli ktoś

rozwiąże jego zagadkę. Tej zagadki nauczył się od muz, a brzmiała ona następująco: "Co to

za zwierzę, obdarzone głosem, które z rana chodzi na czworakach, w południe na dwóch

nogach, a wieczorem na trzech?". Król Kreon, który objął rządy po śmierci Lajosa ogłosił, że

kto wyjaśni zagadkę otrzyma królestwo tebańskie i ożeni się z Jokastą, wdową po

zamordowanym Lajosie.

W tym właśnie dniu do stolicy przybył Edyp. Odgadł zagadkę Sfinksa i poślubił Jokastę.

Przez szereg lat potomek rodu Labdakidów panował szczęśliwie nie zdając sobie sprawy z

ciążącej na nim klątwy. Jokasta urodziła mu w tym czasie czworo dzieci: Eteoklesa, Polinejkesa, Antygonę i Ismenę. Zupełnie niespodziewanie zaraza zaczęła dziesiątkować

Tebanczyków. Ziarno rzucone w glebę nie wzrastało, więc ziemia leżała ugorem. Dzieci

przychodziły na świat martwe, zwierzęta nie rozmnażały się.

Na pomoc wezwano wróżbitę - Terezjasza, ślepego starca z długą, białą brodą. Utracił on

wzrok w młodości, gdy ujrzał w kąpieli nagą Atenę. Zeus dał mu życie siedem razy dłuższe

niż przeciętnego człowieka. Pozbawiony widoku ziemskich rzeczy, znał tajemnice przyszłości

i rozumiał mowę ptaków. Kiedy Terezjasz zjawił się w pałacu Edypa, oznajmił

nieświadomemu swych win królowi, że jest to kara za jego ojcobójstwo i kazirodztwo. Na

wieść o tym Jokasta powiesiła się, a Edyp wykłuł sobie oczy i wyruszył w świat, aby

odpokutować swe winy. Prowadziły go córki. Szukał krainy, w której spokojnie zostałby

pochowany. Zaszedł do miejscowości Kolonos niedaleko Aten i tam umarł. Pochowano go w

gaju, do którego wiosną przylatywały słowiki.

W Tebach zostali dwaj bracia: Eteokles i Polinejkes. Ustalili, że władzę będą sprawować na

przemian, w ten sposób, że każdy będzie panował przez rok. Eteokles pierwszy wziął berło,

lecz po upływie roku nie chciał ustąpić bratu i wygnał go z kraju. Rozgoryczony Polinejkes

schronił się na dworze władcy Argos, Adratosa. Tam ożenił się z jego córką i namówił teścia,

aby najechał na Teby. Adratos zebrał wojsko i obległ miasto. Ale Tebańczycy uczynili wypad

i odnieśli zwycięstwo. Obaj bracia zginęli na polu walki.

Władzę w państwie ponownie przejął Kreon, brat Jokasty. Nie pozwolił pochować

Polinejkesa. Ciało jego kazał wyrzucić krukom na pożarcie i zabronił pod karą śmierci uczcić

go pogrzebem. Siostra zmarłego, Antygona nie usłuchała rozkazu. Własnymi rękami

wykopała grób i pochowała zwłoki brata. Za karę zamurowano ją w piwnicy.


8


W dziesięć lat później synowie wodzów pokonanych pod Tebami przygotowali nową

wyprawę. Miasto nie miało sił do obrony. Terezjasz doradził Tebańczykom wysłać do

nieprzyjaciół poselstwo z prośbą o pokój, a tymczasem, korzystając z rozejmu uciec z

oblężonych murów. Tak się stało. Kiedy rozważono warunki pokoju, wszyscy mieszkańcy

naładowali wozy dobytkiem, wsadzili na nie żony i dzieci i opuścili miasto. Po drodze

Terezjasz umarł napiwszy się wody z pewnego źródła. Tymczasem wojska nieprzyjacielskie

weszły do Teb, zburzyły je doszczętnie, a pozostałe skarby posłały w ofierze świątyni

delfickiej.

Charakterystyka Antygony

Antygona jest tytułową bohaterką tragedii Sofoklesa, córką króla Edypa, na którym ciąży

klątwa. Tragiczne wydarzenia rodzinne – najazd jednego z braci na drugiego w walce o

władzę – postawiły ją w sytuacji trudnego wyboru. Jeden z braci, Polinejkes, został uznany

przez obecnego władcę, Kreona, za zdrajcę i z tego powodu zakazano jego pochówku. W tej

trudnej dla kobiety sytuacji dowiadujemy się wiele o jej cechach charakteru.

Antygona jest osobą dumną, porywczą, zdecydowaną i energiczną. Te cechy jej

charakteru decydują o tym, że buntuje się przeciwko zakazowi Kreona, który uznaje za

sprzeczny z własnym sumieniem i braterską miłością. Nie pobłaża swojej siostrze Ismenie,

która boi się złamać zakazu, otwarcie ją krytykuje, mówiąc, że takie postępowanie jest

znieważaniem czci bogów. Uważa, że Ismena zasłania się swoją słabą naturą, nazywa ją

otwarcie wrogiem, mówi, że ją nienawidzi. Jest więc Antygona bardzo zdeterminowana i butna.

O odwadze bohaterki przekonujemy się w epejsodionie II, kiedy Strażnik przyprowadza ją do

Kreona, złapawszy wcześniej na gorącym uczynku. Otwarcie przyznaje się, że to ona

pochowała Polinejkesa, że znany jej był zakaz króla. Nie próbuje się usprawiedliwiać, a

wręcz otwarcie występuje przeciwko Kreonowi, krytykując wydane przez niego

rozporządzenie, które uznaje za niezgodne z wolą bogów. Nie boi się śmierci, niestraszny jej

potencjalny wyrok Kreona:


9


„Wiem, że mam umrzeć. Bo jakżeż inaczej?

I bez rozkazu twego! A że trochę

Wcześniej śmierć przyjdzie, to tylko zysk dla

mnie

Otwarcie nazywa także Kreona głupim:

A jeśli ci się zda, że głupstwo robię,

Nic to – głupiemu wydawać się głupią”Nie przedstawił jednak Sofokles Antygony jako fanatyczki, bezwzględnie postępującej

zgodnie ze swoimi zasadami. Nie jest ona pozbawiona delikatniejszych uczuć, wrażliwości –

gdy idzie na stracenie, płacze, ale nie nad sobą, ale nad losem swoich najbliższych. Rodzina

jest więc dla niej najważniejsza, ważniejsza niż władza i ryzyko własnej śmierci. Nie jest

negatywnie nastawiona do Kreona, jej zamiarem nie był bunt sam w sobie – po to, aby po

prostu sprzeciwić się władcy. Jak sama mówi:

„Współkochać przyszłam, nie współnienawidzić”

Podobnie żal jest jej Ismeny, nie chce, aby siostra cierpiała wraz z nią, skoro nic nie zawiniła.

Antygona reprezentuje postawę osoby, które zawsze postępuje zgodnie ze swoimi

zasadami, choćby te zasady miały mieć dla niej tragiczne skutki.

Charakterystyka Kreona

Kreon po śmierci Edypa, Eteoklesa i Polinejkesa, jako brat żony Edypa, Jokasty, został

władcą Teb. Jego sytuacja jest więc trudna – dopiero co zakończyła się bratobójcza wojna

zagrażająca Tebom, w której stracił jednego z synów. Na jego barki spadła ogromna

odpowiedzialność za los miasta, stara się jak najlepiej wypełnić swoje zadanie. Jest

niepewny siebie w roli władcy, podejrzliwy i dlatego ucieka się do stosowania terroru:

zakazuje grzebać ciało Polinejkesa. Można dyskutować z jego rozporządzeniem, ponieważ

ma ono charakter moralny – Kreon sam ocenił, że Polinejkes jest zdrajcą, a jest to sprawa

problematyczna. Kreon ośmielił się osądzać postępowanie obydwu braci, postawił się więc

niejako na miejscu bogów.

Niepewność Kreona co do jego pozycji jako władcy jest jednak nieuzasadniona – do wydania

zakazu nikt przeciwko władzy Kreona nie występuje, wręcz przeciwnie, chór potwierdza ją

słowami:

„przy tobie cała moc i prawo nad umarłymi i żywymi.”


10


Kreona prześladuje więc podejrzliwość. Działa nerwowo, gwałtownie, ale trudne okoliczności

nie usprawiedliwiają jednak jego zaślepienia, stosowany przez niego terror świadczy o jego

skłonności do tyranii. Podejrzliwie patrzy nawet na własnego syna, który sprzeciwia się

jego zakazowi przecież w imieniu całego ludu Teb, a Kreon widzi w nim zuchwalca, który

daje mu nauki i podważa jego kompetencje jako władcy. W rozmowie z synem ujawniają się

kolejne cechy charakteru władcy. Gdy Hajmon powołuje się na głos opinii publicznej, Kreon

oburza się, że lud chce mu dyktować, co ma czynić, pokazuje też swoją rządzę władzy:

„Innym, nie sobie, mam władać tą ziemią?”

Kreon jest osobą upartą, trwa przy swojej decyzji bardzo długo, mimo że wiele osób próbuje

mu ją wyperswadować. Jest osobą dumną i dlatego nie chce się z niej wycofać aż do

ostatniej chwili. Dopiero gdy wieszcz Terezjasz zagroził mu utratą syna, na Kreonie zrobiło to

silne wrażenie i pomogło mu najbardziej w uspokojeniu się, zastanowieniu i przełamaniu się

do zmiany decyzji.

Pozytywnie świadczy o Kreonie właśnie jego miłość do Hajmona i Eurydyki oraz dobre

intencje – mimo zapalczywości i zaślepienia starał się działać dla dobra ojczyzny, cały czas

był przekonany, że jego wybór jest słuszny. Czy to jednak usprawiedliwia jego

postępowanie? Trudno jest odpowiedzieć na to pytanie. Karą dla władcy jest ogromne

cierpienie, związane ze śmiercią najbliższych – Hajmona i Eurydyki. Fatum ukarało go za

jego winy.

Antygona i Ismena - charakterystyka porównawcza

Dwie córki Edypa, Antygona i Ismena, są zestawione ze sobą w dramacie na zasadzie kontrastu. Wobec tego samego wydarzenia – zakazu chowania przez Kreona jednego z

braci – Antygona i Ismena zachowują się zupełnie inaczej, choć przecież obie kochały brata,

jednej i drugiej był on bardzo bliski. Sofokles ukazał więc nam w osobach sióstr dwie

reprezentacyjne postawy: z jednej strony odważny bunt wobec władzy w imię miłości

(Antygona), z drugiej – strach, uległość i rezygnacja z miłości w imię posłuszeństwa

(Ismena).

Antygona jest osobą dumną, porywczą, zdecydowaną i energiczną. Te cechy jej charakteru

decydują o tym, że buntuje się przeciwko zakazowi Kreona, który uznaje za sprzeczny z

własnym sumieniem i braterską miłością. Nie pobłaża Ismenie, która boi się złamać zakazu,

otwarcie ją krytykuje, mówiąc, że takie postępowanie jest znieważaniem czci bogów. Uważa,


11


że Ismena zasłania się swoją słabą naturą, nazywa ją otwarcie wrogiem, mówi, że ją

nienawidzi. Jest więc Antygona bardzo zdeterminowana i butna.

I rzeczywiście, postać Ismeny wypada w dramacie stosunkowo niekorzystnie. Jest ona

sportretowana jako osoba mało przedsiębiorcza, której brak odwagi, aby pomóc siostrze w

pochowaniu brata. Uznaje władzę Kreona i nie chce się jej sprzeciwić, nawet w imię miłości i

troski o rodzinę. Jest postacią pomocniczą – na jej tle uwidaczniają się cechy Antygony.

Mimo to we wzajemnej relacji sióstr staniemy raczej po stronie Ismeny. Antygona nie wyraża

chęci zrozumienia jej motywacji i charakteru, nie chce jej w żaden sposób pomóc, jest

zaślepiona swoimi przekonaniami, traktuję Ismenę zbyt surowo. Młodsza siostra pokornie

przyjmuje krytykę starszej, przyznając jej rację moralną, ale zwraca także uwagę na

nieroztropność jej czynu:

„Więc idź, gdyś pewna... Lecz krok twój niemądry...

Choć widać – kochasz prawdziwie swych drogich”

Ciekawą sceną jest moment, w którym Ismena chce pójść na szafot razem z Antygoną.

Co skłoniło ją do takiego czynu? Na pewno podziwia siostrę za jej odwagę, bardzo ją kocha i

w imię tej miłości chce podzielić z nią tragiczny los. A może stwierdziła, że źle zrobiła, nie

pomagając jej? Może ma teraz wyrzuty sumienia? W dramacie nie znajdziemy wyraźnej

odpowiedzi na to pytanie. Wyrazem miłości Ismeny do Antygony są jej słowa, w których

wyraża motywację pragnienia śmierci wraz z siostrą:

„Tak! Bo czym bez niej dla mnie samej życie?”

Gdy Antygona sprzeciwia się ofierze siostry, ta próbuje ją ratować. Rozmawia z Kreonem,

powołuje się na związek narzeczeński siostry z Hajmonem, chwali cnoty Antygony.

Postawa której siostry jest słuszniejsza – bunt Antygony czy pokorne podporządkowanie się

Ismeny? Wydaje się, że każda z sióstr zawiniła – Antygona zbytnią porywczością, a Ismena

zbytnią zachowawczością.

Pozostali bohaterowieHajmon – syn Kreona, narzeczony Antygony. Jego cechy charakteru poznajemy głównie po

rozmowie z ojcem. Bardzo kocha Antygonę, boi się o jej życie i występuje w jej obronie.


12


DRAMATY BOHATERÓW

Zwróć uwagę na to, że tragedię życiową w dramacie przeżywają nie tylko Kreon i Antygona, ale prawie wszystkie postaci utworu. Hajmon jest narzeczonym Antygony i staje pomiędzy nią a ojcem. Po śmierci ukochanej sam popełnia samobójstwo. Eurydyka straciła już jednego syna podczas oblężenia miasta i po śmierci ostatniego syna Hajmona także postanawia zakończyć życie. Ismena przeżywa dramat niemożności (ze względu na słabą naturę) niesienia pomocy zmarłemu bratu, ma z tego powodu potem wyrzuty sumienia.

Hajmon kocha także ojca. Pierwsze słowa, jakie padają z jego ust, świadczą o jego uległości

w stosunku do Kreona. Hajmon uznaje jego zwierzchnictwo:

„Ojcze, twój jestem. Gdy mądra twa rada,

Ty mną kierujesz, ja rady twej słucham.”

Później jednak Hajmon próbuje przekonać ojca do

uniewinnienia Antygony, występując jako

przedstawiciel mieszkańców Teb, którzy także są po

stronie dziewczyny. Początkowo spokojnie

argumentuje, ale gdy Kreon uparcie trwa przy swoim,

wychodzi na jaw porywczość młodzieńca – wdaje się z

ojcem w otwarty konflikt. Mając do wyboru wybór

między posłuszeństwem ojcu a miłością do Antygony,

wybiera ukochaną. Ostatecznym wyrazem miłości

Hajmona do narzeczonej jest jego samobójstwo,

którego dokonał po jej śmierci. Hajmon tak ją kochał,

że nie wyobrażał sobie życia bez niej.

Terezjasz – tebański wróżbita, stary ślepiec, służący miastu od dawna jako mędrzec. Jest to

postać występująca także w Królu Edypie. Kreon traktuje go jako autorytet moralny, mówi o

nim:

„Jeszczem nie wzgardził nigdy twym natchnieniem.”

Przepowiada on Kreonowi śmierć jego najbliższych, i dopiero to wpływa na Kreona tak, że

zmienia zarządzenie i postanawia uwolnić Antygonę. Wtedy jest jednak już za późno.

Eurydyka – żona Kreona i matka Hajmona. Osoba wrażliwa i troskliwa, dopiero co

pochowała jednego syna podczas oblężenia Teb. Po śmierci drugiego z rozpaczy popełnia

samobójstwo, przebijając się sztyletem.

Chór starców tebańskich – popiera władzę Kreona, ale zdecydowanie nie opowiada się po

jego stronie. Pieśni chóru nie są dalekim echem akcji, ale jej integralną częścią

konstrukcyjną. Malują sytuację (parodos), uzupełniają treść utworu (stasimon III),

wzmacniają wrażenie perypetii (stasimon V), pomagają widzowi w zrozumieniu problemu

władzy w utworze (stasimon I). Osobną postacią jest przodownik chóru, który rozmawia z

innymi bohaterami, głównie z Kreonem.


13


BOSKIE CZY LUDZKIE PRAWO?

Konflikt tragiczny w Antygonie opiera się na konflikcie między prawem boskim a ludzkim. Antygona staje w sytuacji bez dobrego wyjścia – albo złamie jedno prawo, albo drugie. Które z nich jest ważniejsze? Wydaje się, że Sofokles staje po stronie Antygony i prawa boskiego, Kreon ma jednak także w dramacie swoje racje.

Poza tym w dramacie występują także postaci Strażnika i Posłańca. Pierwszy czuwał przy

zwłokach Polinejkesa i przyłapał Antygonę na gorącym uczynku, gdy próbowała pochować

brata. Drugi przekazuje wieść o śmierci Antygony, Hajmona i Eurydyki.

Konflikt tragiczny w Antygonie – problem władzyKonflikt tragiczny w Antygonie opiera się na problemie:

które prawo jest ważniejsze, naturalne (boskie) czy umowne (ludzkie)? I czy człowiek może wydawać zakazy

niezgodne z tym pierwszym. Warto zwrócić uwagę, że

odpowiedź Sofoklesa jest głosem osoby pobożnej. Prawo

boskie mówi, że zmarłego należy pogrzebać – żeby nie

budzić odrazy bogów i żeby jego dusza nie błąkała się po

ziemi. Prawo ludzkie wydane zostało przez Kreona.

Polinejkes jest zdrajcą, za karę więc nie będzie

pochowany – ani w ziemi ojczystej, ani w obcej. Kreon odmówił mu nawet skromnego

pogrzebu, o który upominała się Antygona. Uważała ona, że Kreon nie miał prawa wydawać

takiego zakazu. Dla niej najważniejsze jest prawo naturalne i posłuszeństwo wobec bogów.

Nie boi się kary. „Współkochać przyszłam, nie współnienawidzić” to jej hasło – miłość do brata jest dla niej najważniejsza, nie złamała zakazu ze względu na nienawiść do Kreona.

Warto zwrócić uwagę na to, że Kreon także ma w dramacie swoje racje. Wydając swoje

rozporządzenie nie miał złej woli, chciał jedynie ukarać Polinejkesa, który w jego oczach był

zdrajcą. Chciał, aby ludzie szanowali go jako nowo obranego władcę, by nie posądzali go o

pobłażliwe traktowanie członków swojej rodziny.

Ismena przyznaje Antygonie rację, ale powstrzymuje się od czynów. Wybiera modlitwę o

przebaczenie i pozostaje wierna nakazowi władcy. Antygona uznaje taką postawę za

maskowane tchórzostwo.

Chór starców to głos doradczy, ale nie decydujący. Sugeruje Kreonowi niewłaściwość

zakazu. Władca oburza się i nie przyznaje mu racji. Wreszcie chór uznaje go za pana życia i

śmierci, któremu obywatele mają być posłuszni. Nie ma odwagi bronić przy nim praw

boskich. Zrobi to dopiero Tejrezjasz, ale wtedy będzie już za późno. Tylko on miał odwagę

otwarcie sprzeciwić się Kreonowi i tylko jego władca posłuchał. Wieszcz zagroził mu utratą

rodziny. Wskazał postępowanie, które może sprowadzić na miasto nieszczęście. Nie

wypowiadał się na temat Antygony.


14


Hajmon wyraża głos opinii publicznej, która jest oburzona postępowaniem Kreona i stoi po

stronie poszanowania praw boskich.

Ogólna wymowa utworu jest następująca: Kreon nie miał prawa sprzeciwiać się prawom

boskim, nie uczynił tego jednak ze złej woli. Poniósł za to karę, ale ukarana została też

Antygona. Oboje padli ofiarą hybris, czyli zaślepienia, pychy, zbytniej wiary w siebie.

Autor ukazuje dwa konflikty:

1. Kreon a prawo boskie

2. Antygona a prawo ludzkie

Właściwie sprowadza się to do jednego konfliktu: prawo boskie a prawo ludzkie.

Antygona i Kreon to równorzędni bohaterowie, tragiczni, ponoszą klęskę. Śmierć Antygony

pociąga za sobą śmierć Hajmona, ta z kolei powoduje śmierć Eurydyki. Wszystko to

prowadzi do klęski Kreona – stracił najbliższych, został sam i musi żyć ze świadomością, że

doprowadził do śmierci tych, których kochał.

Oskarżenie i obrona Antygony

Kwestia potępienia bądź usprawiedliwiania Antygony jest sprawą problematyczną. Bohaterka

została postawiona w sytuacji trudnego wyboru – wyboru, w którym każde posunięcie jest

złe.

Potępić Antygonę można przede wszystkim za złamanie rozporządzenia Kreona. Jakby na to

nie patrzeć, dziewczyna postąpiła niezgodnie z rozkazem władcy, i zrobiła to świadomie.

Zlekceważyła prawo stanowione. Stanęła w obronie zmarłego Polinejkesa, który w oczach

Kreona był zdrajcą, a tym samym niejako przyłączyła się do niego. Postąpiła impulsywnie,

nie zważając na rozsądne uwagi Ismeny. Mogła obrać drogę młodszej siostry i

podporządkować się władcy, postanowiła jednak inaczej, wbrew wszystkiemu. W momencie

schwytania jej nie wyraziła skruchy, nie wykazała się pokorą, lecz butą, a nawet

zuchwalstwem.

Wszystkie inne argumenty świadczą jednak na korzyść Antygony. Motywacją do złamania

zakazu była jej miłość do brata – dobre, szlachetne uczucie. Ogłoszenie przez Kreona

Polinejkesa zdrajcą nie było wcale takie oczywiste, poza tym Kreon nie miał moralnego

prawa tego robić. Za wyborem Antygony stoją prawa boskie, które nakazują grzebać


15


ROZWÓJ TEATRU GRECKIEGO

Warto wiedzieć, że wynalazcą tragedii był Tespis, który do pieśni chóru dodał monolog jednego aktora (w 534r. p.n.e. wystawił w Atenach pierwsza wedle tradycji – tragedię). Ajschylos wprowadził drugiego aktora, a Sofokles trzeciego. Pamiętaj też, że Sofokles nie jest jedynym dramatopisarzem greckim. Do znanych należy wspomniany Ajschylos, Eurypides. Najsłynniejszym komediopisarzem był Arystofanes.

zmarłych. Gdyby Antygona nie pochowała brata, mogłaby więc ściągnąć na siebie gniew

bogów. Po jej stronie stają wszyscy poza Kreonem bohaterowie – Hajmon, lud tebański,

Terezjasz, nawet Ismena, która podkreśla dobre intencje siostry. Wszyscy oni widzą błąd

postępowania Kreona.

Łamiąc zakaz Antygona nie chciała wystąpić przeciwko władzy, chodziło jej tylko o

poszanowanie dwóch wartości: rodziny oraz religii. Wykazała się ogromną odwagą i

poświęceniem, a wydany na nią wyrok można uznać za niesłuszny.

Teatr grecki - geneza i rozwój

Starożytny dramat grecki wywodzi się ze świąt

organizowanych ku czci Dionizosa – boga urodzajów i

winnej latorośli. Podczas uroczystości na cześć boga

śpiewano pieśni, zwane dytyrambami i tańczono.

Wieśniacy przebierali się w skóry zwierzęce, aby

przypominać towarzyszy dionizyjskiego pochodu –

sylenów i satyrów. Dlatego właśnie chóry Dionizosa,

śpiewające pieśni pod przewodnictwem kierownika chóru

(koryfeusza), zostały nazwane chórami koźlimi, a ich

pieśń – pieśnią kozła, czyli tragedią (od tragos – kozioł,

ode – pieśń).

Święta Dionizosa obchodzono kilka razy do roku, do najbardziej znanych należały tzw.

Dionizje Małe (Wiejskie) i Dionizje Wielkie (Miejskie), odprawiane w Atenach. Tragedia

antyczna wywodzi się z Dionizji Wielkich. Pieśni chóralne na cześć Dionizosa przechodziły

stopniową ewolucję, aż w końcu przybrały formę znaną nam dzisiaj jako tragedia grecka.

Za wynalazcę tragedii uważa się Tespisa. Wyćwiczył on swoje chóry w śpiewaniu i woził je

od wioski do wioski. Nowością było to, że do tańca i śpiewu wprowadził „opowiadacza”

(zwanego po grecku hypokrites), który stał się pierwszym aktorem, prowadzącym dialog z

chórem. Aktor ten zmieniał kostium i maskę i wracał na scenę, przybierając różne role.

Dalszym etapem w rozwoju tragedii było zrezygnowanie z przedstawiania losów jedynie

Dionizosa, a sięgnięcie także do innych mitów. Spowodowało to rezygnację z chóru satyrów

na rzecz chóru złożonego z innych osób – zależnie od tematyki tragedii.


16


WIDOWNIA TEATRÓW GRECKICH

Widowiska teatralne były naprawdę masowe. Półkolista widownia obejmowała od kilku lub kilkunastu do 30 tysięcy miejsc, przy czym koszty wstępu ponosiło państwo.

Rozwój tragedii polegał na ograniczeniu roli chóru i elementu opowiadającego na rzecz

elementu dramatycznego, przenoszącego coraz więcej akcji na scenę. Coraz mniej się na

scenie śpiewało, a coraz więcej odgrywało. Istotnym wydarzeniem w tym rozwoju było

wprowadzenie przez Ajschylosa na scenę drugiego aktora; stwarzało to znacznie większe

możliwości dramatyczne. Trzeciego aktora wprowadził

Sofokles, i na tym liczba aktorów na scenie greckiego teatru

się ograniczyła.

Z czasem tematyka bohatersko-mitologiczna wyparła z

tragedii treść dionizyjską, publiczność domagała się jej

jednak. Rozwiązano to w ten sposób, że do wystawianych

trzech tragedii (trylogii), dodawano dramat satyrowy i tym samym tworzono tetralogię.

Trylogie były bardzo popularne. Początkowo tworzące je utwory pozostawały ze sobą w

związku dramatycznym, jak np. Oresteja Ajschylosa. Z czasem trylogie zaczęły tworzyć

samodzielne tragedie, np. Persowie Ajschylosa.

Wygląd teatru greckiego

Pierwsze greckie teatry znajdowały się pod gołym

niebem, przeznaczone były dla dużej widowni.

Budowano je wykorzystując warunki naturalne, na

zboczach gór. Teatry były budowane z kamienia.

Widownię dzielono na sektory, co ułatwiało

przemieszczanie się publiczności. Miejsce dla widowni

nosiło nazwę theatronu. Skene (scena) znajdowała się

na podwyższeniu, by wszyscy oglądający przedstawienie

mogli widzieć rozgrywającą się akcję. Poniżej sceny

znajdowała się orchestra, na której przebywał chór. Po

bokach znajdowały się wyjścia i wejścia na orchestrę –

parodos. Pod sceną znajdowało się proskenium –

miejsce na garderobę i kulisy.

W teatrze panowała doskonała akustyka – ludzie w ostatnich rzędach słyszeli wszystko, co

działo się na scenie. Aby mogli także wszystko widzieć, aktorzy ubierali się w

charakterystyczny sposób – przywdziewali jaskrawe szaty i buty na koturnach, by byli

bardziej widoczni. Kostiumy były długie, do ziemi, by zakrywały buty. Każda postać miała

swoją maskę i perukę. Maska tragiczna lub komiczna określała charakter bohatera, pełniła


17

TRAGEDIA GRECKA

Tragedia grecka to drugi po eposie ważny gatunek, jaki stworzyła literatura starożytnej Grecji. Powinieneś wiedzieć, że była ona podzielona na epeisodiony i stasimony, zaczynała się prologiem (wprowadzeniem w akcję), parodosem (wejściem chóru), a kończyła exodosem (wyjściem chóru). W toku akcji czasami występował kommos (lament głównego bohatera). Tragedia grecka tematy czerpała z mitologii, a jej zadaniem było wywołanie u widza uczucia litości i trwogi (katharsis).


ZASADA DECORUM

Dotyczy odpowiedniości stylów. Komedii przypisany był styl „niski” – lekki i żartobliwy, natomiast tragedii styl „wysoki” – podniosły i patetyczny. Zasada ta odnosiła się również do występujących postaci – w komedii pochodziły zazwyczaj z plebsu, a w tragedii były szlachetnego urodzenia.

też funkcję rezonatora. Peruki też miały swoje znaczenie: jasna to postać pozytywna, ciemna

– negatywna, ruda – zdrajca, siwa – starzec. Tekst tragedii bądź komedii był śpiewany lub

śpiewnie recytowany, chóry śpiewały i tańczyły. Chór był złożony z dwunastu, piętnastu osób.

Aktorami mogli być tylko mężczyźni, role kobiece odgrywali młodzi chłopcy przed mutacją.

Badacze do dziś spierają się, czy kobiety mogły w ogóle oglądać przedstawienia teatralne.

Cechy antycznej tragedii greckiej

Cechami, które spełnia każda tragedia antyczna, są:

1. Zachowanie zasady trzech jedności:

• miejsca (akcja dzieje się w jednym konkretnym miejscu),

• czasu (czas akcji ma odpowiadać czasowi wystawiania sztuki na scenie);

• akcji (jeden wątek fabularny).

2. Istotą akcji jest konflikt tragiczny; konflikt tragiczny

polegał na z góry skazanej na porażkę walce człowieka z

losem, na istnieniu dwóch równorzędnych racji, między

którymi bohater musi wybierać, a każdy wybór jest zły.

3. Na scenie występują razem maksymalnie trzy osoby.

4. Występowanie chóru. Chór stanowił ważny składnik

antycznego teatru i dramatu. Początkowo był zbiorowym

uczestnikiem dialogu, potem zaś wyrazicielem idei, zbiorowej mądrości. Pieśni wykonywane

przez chór wnosiły ogólne refleksje, oddzielały poszczególne epizody. Pojawieniu się chóru

towarzyszyła pieśń marszowa, parodos, zaś wyjściu – exodos.

5. Charakterystyczna budowa dramatu:

• Prologos – wprowadzenie w akcję, wstępny dialog aktorów;

• Parodos – wejście chóru na scenę;

• Epeisodion – część akcji, epizod;

• Stasimon – komentarz (pieśń) chóru;

• Exodos – wyjście chóru.


18


KONFLIKT TRAGICZNY

Istotą akcji tragedii antycznej jest konflikt tragiczny. Polegał on na z góry skazanej na porażkę walce człowieka z losem, na istnieniu dwóch równorzędnych racji, między którymi bohater musi wybierać, a każdy wybór jest zły. ...

POCHODZENIE ANTYCZNEJ TRAGEDII

Starożytny dramat grecki wywodzi się ze świąt organizowanych ku czci Dionizosa – boga urodzajów i winnej latorośli. Podczas uroczystości na cześć boga śpiewano pieśni, zwane dytyrambami i tańczono. Wieśniacy przebierali się w skóry zwierzęce, aby przypominać towarzyszy dionizyjskiego pochodu – sylenów i satyrów. Dlatego właśnie chóry Dionizosa, śpiewające pieśni pod przewodnictwem kierownika chóru (koryfeusza), zostały nazwane chórami koźlimi, a ich pieśń – pieśnią kozła, czyli tragedią (od tragos – kozioł, ode – pieśń).

6. Występowanie kategorii katharsis. Pojęcie to zostało wprowadzone przez Arystotelesa w

Poetyce. Odnosi się do przeżyć widza w obcowaniu z tragedią, która przez to, iż wzbudza

litość i trwogę widza, dokonuje oczyszczenia uczuć. Arystoteles pisał, że:

„Litość wzbudza w nas nieszczęście człowieka niewinnego, trwogę

natomiast nieszczęście człowieka podobnego do nas”

Antygona jako tragedia antyczna

Antygona spełnia wszystkie wymogi tragedii greckiej.

Są to:

1. Zachowanie zasady trzech jedności:

• czasu (akcja ciągła, brak luk czasowych),

• akcji (podjęcie tylko jednego wątku: konflikt

Antygony z Kreonem, brak scen

epizodycznych),

• miejsca (akcja dzieje się przed pałacem w

Tebach).

2. Podstawą fabuły jest konflikt tragiczny (zderzenie

praw boskich i ludzkich), źródłem fabuły – mitologia.

3. Dramat podzielony jest na: prologos (wprowadzenie w akcję), parodos (wejście chóru),

epejsodiony (sceny) i stasimony (pieśni chóru), eksodos (wyjście chóru). Występuje także

kommos - lament głównej bohaterki.

4. W poszczególnych scenach na scenie znajduje się

maksymalnie trzech aktorów.

5. Sceny drastyczne (takie jak śmierć bohaterów) nie są

przedstawione bezpośrednio, ale relacjonowane za

pośrednictwem osób trzecich – np. posłańca.

6. Występuje chór, który komentuje wydarzenia.

7. Akcja tragedii nieuchronnie zmierza do katastrofy głównych bohaterów.

Akcja Antygony zbudowana jest wokół dwóch konfliktów: konfliktu Kreona jako władcy z


19


WYGLĄD TEATRU GRECKIEGO

Pierwsze greckie teatry znajdowały się pod gołym niebem, przeznaczone były dla dużej widowni. Budowano je wykorzystując warunki naturalne, na zboczach gór. Teatry były budowane z kamienia. Widownię dzielono na sektory, co ułatwiało przemieszczanie się publiczności. Miejsce dla widowni nosiło nazwę theatronu. Skene (scena) znajdowała się na podwyższeniu, by wszyscy oglądający przedstawienie mogli widzieć rozgrywającą się akcję. Poniżej sceny znajdowała się orchestra, na której przebywał chór. Po bokach znajdowały się wyjścia i wejścia na orchestrę – parodos. Pod sceną znajdowało się proskenium – miejsce na garderobę i kulisy.

niepisanym prawem boskim oraz konfliktu Antygony jako obywatela z władcą. Takie rozbicie

problemu na dwa konflikty sprawiło, że w akcji występują dwaj równorzędni bohaterowie -

Antygona i Kreon - i oboje zostaną ukarani. Bohaterowie są powiązani wspólnym ogniwem,

którym jest Hajmon, syn Kreona i narzeczony

Antygony. Jedną częścią katastrofy jest śmierć

Antygony, drugą - śmierć Hajmona. Śmierć syna

powinna właściwie wystarczyć do katastrofy Kreona,

aby jednak tak się stało, wcześniej autor musiałby

przedstawić Kreona jako niezmiernie kochającego

syna. Ale gdyby tak było, Kreon powinien był ulec

namowom syna i do śmierci Antygony w ogóle by nie

doszło. Sofokles wprowadza więc dodatkowy

czynnik, potęgujący tragedię Kreona – śmierć jego

żony Eurydyki.

Akcja utworu od samego początku zmierza do

katastrofy, jest zbudowana z przebiegu okoliczności z

nią związanych; przebieg ten jest przy tym zupełnie naturalny, poszczególne perypetie

doprowadzają ostatecznie do tragicznego końca.

Najważniejsze cytaty

Antygona do Kreona, epejsodion II:

„Współkochać przyszłam, nie współnienawidzić.”

Antygona :

„Nieszczęsna ,żywa do grobowej groty.

Jakież to bogów złamałam ustawy?"


20


Antygona:

”Jakże do bogów podnosić mam modły,

Wołać o pomoc ,jeżeli czyn prawy,

Który spełniłam uznano za podły? "

Antygona:

„ ... skąd bym piękniejszą ja sławę uszczknęła,

jak z brata pogrzebania?"

Antygona:

„(...) pozwól bym ja,

wraz z moim zaślepieniem spojrzała w oczy

grozie,

Antygona:

„Jam to spełniła, zaprzeczać nie myślę".

Antygona do Ismeny, epejsodion II:

„Słowami świadczyć miłość - to nie miłość."

Przodownik chóru, exodus:

„O nic nie błagaj,

bo próżne marzenia,

by człowiek uszedł swego przeznaczenia."

„Nieszczęściem dowiódł,

że wśród ludzi tłumu największe klęski płyną z nierozumu."


21


Antygona z przymrużeniem oka

HUMOR Z ZESZYTÓW

Antygona czuła miłość do brata i dlatego go zakopała mimo zakazu króla.

Antygona pochowała brata, splunęła moralnie na króla i powiesiła się.

Antygona była wdową, jakiej wielu mężów mogłoby sobie życzyć.

SKECZ KABARETU POTEM

Po wojnie...

Kreon: - Była wojna. Wojna została wygrana, kto trzeba zabity. Teraz jednych pochowamy, a

innych nie! Dawać tu Antygonę!

Antygona: - Witaj Kreonie, obyś żył wiecznie.

Kreon: - No no, obym, obym! Antygono, zabiliśmy twego brata.

Antygona: - Wiem, wuju.

Kreon: - To zdrajca! Zakazuję go grzebać.

Antygona: - Ale obyczaj każe grzebać.

Kreon: - A ja zakazuję! To moja ziemia i nie będzie mi w niej grzebał żaden obyczaj! A jak się

komu nie podoba to ajlowiu!

Antygona: - Bogowie cię pokarzą!

Kreon: - A niech pokazują. Won! Że też ja muszę znosić takie imponderabilia.

Antygona: (odchodzi)

Kreon: - Służba!

Służba: (przybywa)

Kreon: Słuchaj no służba. Pójdziesz natychmiast pilnować...

Służba: (idzie natychmiast)


22


Kreon: - Wróć! Nie aż tak natychmiast! Pójdziesz pilnować czy ktoś nie grzebie zdrajcy. Jeśli

ktoś grzebie... to złapać tę Antygonę i parlando.

Służba: - Zrozumiałem! (rozumie i odchodzi)

Kreon: - Patrz go, zrozumiał. Uczony, czy co? Ciekawe skąd u służby taka elewacja...

Kreon: - Co z tą Antygoną?

Służba: (z oddali dochodzi sapanie, tupot i dźwięki demolki) - Łapie się, łapie się! Cały czas

jest łapana.

Kreon: - Proszę przyśpieszyć. Kara czeka!

Służba: - Mam. Och, strasznie się wyrywa! (wprowadza złapaną)

Kreon: (do Antygony) - Grzebałaś, co?

Antygona: - Grzebałam.

Kreon: - No i co teraz...?

Antygona: - Każesz mnie zamurować.

Kreon: - Hm... a może mnie ruszy sumienie?

Antygona: (bez zastanowienia) - Nie ruszy.

Kreon: - Nie dała się nabrać! No to... murować! (Antygona zostaje wyprowadzona)

Głos Budowniczych: (dochodzi z oddali w postaci śpiewu) - Budujemy nowy dom, jeszcze

jeden nowy dom...

Zeus: (wkurzony, z osprzętem) - Kreonie, jam jest Zeus. Ale mnie wkurzyłeś! Trzymaj

antenkę! Gdzie ja mam piorun...? Mam! (jebudu!)

Kreon : O Jezu! Zeus!

Zeus : JA CI DAM JEZU !! JA CI DAM!! (leje go w pysk)


23


Bibliografia

1. Mieczysław Brożek, Wstęp [do:] Sofokles, Antygona, Ossolineum, Wrocław 1964.

2. Srebrny S., Wstęp [w:] Sofokles, Antygona, Wrocław 1999.

3. Łanowski J., Antygona [w:] Mit – człowiek – literatura, pod red. S. Stabryły, Warszawa 1992, s. 185-210.

4. Starnawski J., „Antygona” Sofoklesa, Warszawa 1983.

Antygona - treść tragedii

Tłumaczenie: Kazimierz Morawski

Osoby dramatu:

ANTYGONA - córka Edypa

ISMENA - jej siostra

CHÓR tebańskich starców

KREON - król Teb

STRAŻNIKHAIMON - syn KREONA

TYREZJASZ - wróżbita

POSŁANIECEURYDYKA - żona KREONA

Rzecz dzieje się przed pałacem królewskim w Tebach.

ANTYGONAO ukochana siostro ma, Ismeno!

Czy ty nie widzisz, że z klęsk Edypowych

Żadnej za życia los nam nie oszczędza?

Bo nie ma cierpień i nie ma ohydy,

Nie ma niesławy i hańby, które by

Nas spośród nieszczęść pasma nie dotknęły.

Cóż bo za rozkaz znów obwieścił miastu

Ten, który teraz władzę w ręku dzierży?

Czyś zasłyszała? Czy uszło twej wiedzy,

Że znów wrogowie godzą w naszych miłych?


24


ISMENAO Antygono; żadna wieść nie doszła

Do mnie, ni słodka, ni goryczy pełna,

Od dnia, gdy braci straciliśmy obu,

W bratnim zabitych razem pojedynku.

Odkąd tej nocy odeszły Argiwów

Hufce, niczego więcej nie zaznałam

Ni ku pociesze, ni ku większej trosce.

ANTYGONALecz mnie wieść doszła, i dlatego z domu

Cię wywołałam, by rzecz ci powierzyć.

ISMENACóż to? Ty jakieś ciężkie ważysz słowa.

ANTYGONAO tak! Czyż nie wiesz, że z poległych braci

Kreon jednemu wręcz odmówił grobu?

Że Eteokla, jak czynić przystoi,

Pogrzebał w ziemi wśród umarłych rzeszy,

A zaś obwieścił, aby Polinika

Nieszczęsne zwłoki bez czci pozostały,

By nikt ich płakać, nikt grześć się nie ważył;

Mają więc leżeć bez łez i bez grobu,

Na pastwę ptakom żarłocznym i strawę.

Słychać, że Kreon czci godny dla ciebie,

Co mówię, dla mnie też wydał ten ukaz

I że tu przyjdzie, by tym go ogłosić,

Co go nie znają, nie na wiatr zaiste

Rzecz tę stanowiąc, lecz grożąc zarazem

Kamienowaniem ukazu przestępcom,

Tak się ma sprawa; teraz wraz ukażesz,

Czyś godną rodu, czy wyrodną córą.

ISMENA


25


Gdy taka dola, to cóż, o nieszczęsna,

Prując czy snując bym mogła tu przydać?

ANTYGONAPatrz, byś wspomogła i poparła siostrę.

ISMENAW jakimże dziele? Dokąd myśl twa mierzy?

ANTYGONAZe mną masz zwłoki opatrzyć braterskie.

ISMENAWięc ty zamierzasz grzebać wbrew ukazom?

ANTYGONATak, brata mego, a dodam... i twego;

Bo wiarołomstwem nie myślę się kalać.

ISMENANiczym dla ciebie więc zakaz Kreona?

ANTYGONANiczym, on nie ma nad moimi prawa.

ISMENABiada! O rozważ, siostro, jak nam ojciec

Zginął wśród sromu i pośród niesławy,

Kiedy się jemu błędy ujawniły,

A on się targnął na własne swe oczy;

Żona i matka - dwuznaczne to miano -

Splecionym węzłem swe życie ukróca;

Wreszcie i bracia przy jednym dnia słońcu

Godzą na siebie i morderczą ręką

Jeden drugiemu śmierć srogą zadaje.

Zważ więc, że teraz i my pozostałe

Zginiemy marnie, jeżeli wbrew prawu


26


Złamiemy wolę i rozkaz tyrana.

Baczyć to trzeba, że my przecie słabe,

Do walk z mężczyzną niezdolne niewiasty;

Że nam ulegać silniejszym należy,

Tych słuchać, nawet i sroższych rozkazów.

Ja więc, błagając o wyrozumienie

Zmarłych, że muszę tak ulec przemocy,

Posłuszna będę władcom tego świata,

Bo próżny opór urąga rozwadze.

ANTYGONAJa ci nie każę niczego, ni choćbyś

Pomóc mi chciała, wdzięcznem by mi było,

Lecz stój przy twojej myśli, a ja brata

Pogrzebię sama, potem zginę z chlubą.

Niechaj się zbratam z mym kochanym w śmierci

Po świętej zbrodni. A dłużej mi zmarłym

Miłą być trzeba niż ziemi mieszkańcom,

Bo tam zostanę na wieki; tymczasem

Ty tu znieważaj święte prawa bogów.

ISMENAJa nie znieważam ich, nie będąc w mocy

Działać na przekór stanowieniom władców.

ANTYGONARób po twej myśli; ja zaś wnet podążę,

By kochanemu bratu grób usypać.

ISMENAO ty nieszczęsna! Serce drży o ciebie.

ANTYGONANie troszcz się o mnie; nad twoim radź losem.

ISMENAAle nie zdradzaj twej myśli nikomu,


27


Kryj twe zamiary, ja też je zataję.

ANTYGONAO nie! Mów głośno, bo ciężkie ty kaźnie

Ściągnąć byś mogła milczeniem na siebie.

ISMENAZ żarów twej duszy mroźne mieciesz słowa.

ANTYGONALecz miła jestem tym, o których stoję.

ISMENAJeśli podołasz w trudnym mar pościgu

ANTYGONAJak nie podołam, to zaniecham dzieła.

ISMENANie trza się z góry porywać na mary.

ANTYGONAKiedy tak mówisz, wstręt budzisz w mym sercu

I słusznie zmierzisz się także zmarłemu.

Pozwól, bym ja wraz z moim zaślepieniem

Spojrzała w oczy grozie; bo ta groza

Chlubnej mi śmierci przenigdy nie wydrze.

ISMENAJeśli tak mniemasz, idź, lecz wiedz zarazem,

Żeś nierozważna, choć miłym tyś miła.

Rozchodzą się. Wchodzi CHÓR

[PÁRODOS]

CHÓR


28


O słońca grocie, coś jasno znów Tebom

Błysnął po trudach i znoju,

Złote dnia oko, przyświecasz ty niebom

I w Dirki nurzasz się zdroju.

Witaj! Tyś sprawił, że wrogów mych krocie

W dzikim pierzchnęły odwrocie.

Bo Polinika gniewny spór

Krwawy zażegł w ziemi bój.

Z chrzęstem zapadł, z szumem piór

Śnieżnych orłów lotny rój

I zbroice liczne błysły,

I z szyszaków pióra trysły.

I wróg już wieńcem dzid groźnych otoczył

Siedmiu bram miasta gardziele,

Lecz pierzchł, nim w mojej krwi strugach się zbroczył,

Zanim Hefajstos ognisty w popiele

Pogrążył mury, bo z tyłu nawałem

Runął na smoka Ares z wojny szałem.

Bo Zeus nie cierpi dumnych głów,

A widząc ich wyniosły lot

I złota chrzęst, i pychę słów;

Wypuścił swój piorunny grot

I w zwycięstwa samym progu

Skarcił butę w dumnym wrogu.

A ugodzony wznak na ziemię runie

Ten, który w namiętnym gniewie

Miasto pogrzebać chciał w ognia całunie

I jak wicher dął w zarzewie.

Legł on od Zeusa gromu powalony;

Innym znów Ares inne znaczy zgony.

Bo siedmiu - siedmiu strzegło wrót,

Na męża mąż wymierzył dłoń;

Dziś w stosach lśni za zwycięstw trud

Ku Zeusa czci pobitych broń.

Ale przy jednej miasta bramie

Nie błyszczy żaden chwały łup,

Gdzie brat na brata podniósł ramię,


29


Tam obok trupa poległ trup.

Więc teraz Nike, czci syta i sławy,

Zwraca ku Tebom radosne swe oczy.

Po twardym znoju i po walce krwawej

Rzezi wspomnienie niech serca nie mroczy

Idźmy do świątyń, a niechaj na przodzie

Teb skoczny Bakchos korowody wiedzie.

PRZODOWNIK CHÓRULecz otóż widzę, jak do nas tu zdąża

Kreon, co ziemią tą włada;

Nowy bóstw wyrok go w myślach pogrąża,

Ważne on plany waży i układa.

Widno, że zbadać chciałby nasze zdanie,

Skoro tu starców wezwał na zebranie.

Wchodzi KREON

[EPEJSÓDION I]

KREONO Tebańczycy, nareszcie bogowie

Z burzy i wstrząśnień wyrwali to miasto,

A jam was zwołał tutaj przed innymi,

Boście wy byli podporami tronu

Za Laijosa i Edypa rządów

I po Edypa zgonie młodzieniaszkom

pewną swą radą służyliście chętnie.

Kiedy zaś oni za losu wyrokiem

Polegli obaj w bratobójczej walce,

Krwią pokalawszy braterskie prawice,

Wtedy ja władzę i tron ten objąłem,

Który mi z prawa po zmarłych przypada.

Trudno jest duszę przeniknąć człowieka,

Jego zamysły i pragnienia, zanim

On ich na szerszym nie odsłoni polu.


30


Ja tedy władcę, co by rządząc miastem,

Wnet się najlepszych nie imał zamysłów

I śmiało woli swej nie śmiał ujawnić,

Za najgorszego uważałbym pana.

A gdyby wyżej nad dobro publiczne

Kładł zysk przyjaciół, za nic bym go ważył.

I nie milczałbym, na Zeusa przysięgam

Wszechwidzącego, gdybym spostrzegł zgubę

Zamiast zbawienia kroczącą ku miastu.

Nigdy też wroga nie chciałbym ojczyzny

Mieć przyjacielem, o tym przeświadczony,

Że nasze szczęście w szczęściu miasta leży

I jego dobro przyjaciół ma raić.

Przez te zasady podnoszę to miasto

I tym zasadom wierny obwieściłem

Ukaz ostatni na Edypa synów:

Aby dzielnego w walce Eteokla,

Który w obronie poległ tego miasta,

W grobie pochować i uczcić ofiarą,

Która w kraj zmarłych za zacnymi idzie;

Brata zaś jego - Polinika mniemam -

Który to bogów i ziemię ojczystą

Naszedł z wygnania i ognia pożogą

Zamierzał zniszczyć, i swoich rodaków

Krwią się napoić, a w pęta wziąć drugich,

Wydałem rozkaz, by chować ni płakać

Nikt się nie ważył, lecz zostawił ciało

Przez psy i ptaki w polu poszarpane.

Taka ma wola, a nie ścierpię nigdy,

By źli w nagrodzie wyprzedzili prawych.

Kto za to miastu dobrze życzy,

W zgonie i w życiu dozna mej opieki.

PRZODOWNIK CHÓRUTak więc, Kreonie, raczysz rozporządzać

Ty co do wrogów i przyjaciół grodu.

A wszelka władza zaprawdę ci służy


31


I nad zmarłymi, i nami, co żyjem.

KREONA więc czuwajcie nad mymi rozkazy.

PRZODOWNIK CHÓRUPoleć młodszemu straż nad tym i pieczę.

KREONPrzecież tam stoją straże w pogotowiu.

PRZODOWNIK CHÓRUCzegoż byś tedy od nas jeszcze żądał?

KREONByście niesfornym stanęli oporem.

PRZODOWNIK CHÓRUGłupi ten, kto by na śmierć się narażał.

KREONTak, śmierć go czeka! Lecz wielu do zguby

Popchnęła żądza i zysku rachuby.

Wchodzi STRAŻNIK

STRAŻNIKO najjaśniejszy, nie powiem, że w biegu

Śpiesząc ja tutaj tak się zadyszałem;

Bom ja raz po raz przystawał po drodze

I chciałem nazad zawrócić z powrotem.

A dusza tak mi mówiła,co chwila:

Czemuż to, głupi, ty karku nadstawiasz?

Czemuż tak lecisz? Przecież może inny

Donieść to księciu: na cóż ty masz skomleć?

Tak sobie myśląc, śpieszyłem powolnie,

A krótka droga wraz mi się wzdłużała.


32


Na koniec myślę: niech będzie, co będzie,

I staję, książę, przed tobą, i powiem,

Choć tak po prawdzie sam nie wiem zbyt wiele.

A zresztą tuszę, że nic mnie nie czeka;

Chyba, co w górze było mi pisane.

KREONCóż więc nadmierną przejmuje cię trwogą?

STRAŻNIKZacznę od siebie, żem nie zrobił tego,

Co się zdarzyło, anim widział sprawcy

Żem więc na żadną nie zarobił karę.

KREONDzielnie warujesz i wałujesz sprawę;

Lecz jasne, że coś przynosisz nowego.

STRAŻNIKBo to niesporo na plac ze złą wieścią.

KREONLecz mów już w końcu i wynoś się potem!

STRAŻNIKA więc już powiem. Trupa ktoś co tylko

Pogrzebał skrycie i wyniósł się chyłkiem;

Rzucił garść ziemi i uczcił to ciało.

KREONCo mówisz? Któż był tak bardzo bezczelny?

STRAŻNIKTego ja nie wiem, bo żadnego znaku

Topora ani motyki nie było.

Ziemia wokoło była gładka, zwarta,

Ani w niej stopy, niż żadnej kolei,


33


Lecz, krótko mówiąc, sprawca znikł bez śladu.

Skoro też jeden ze straży rzecz wskazał,

Zaraz nam w myśli, że w tym jakieś licho.

Trup znikł, a leżał nie pod grubą zaspą,

Lecz przyprószony, jak czynią, co winy

Się wobec zmarłych strachają; i zwierza

Lub psów szarpiących trupy ani śladu.

Więc zaczął jeden wyrzekać na drugich,

Jeden drugiego winować, i było

Blisko już bójki, bo któż by ich zgodził?

W każdym ze straży wietrzyliśmy sprawcę,

Lecz tak na oślep, bo nikt się nie przyznał.

I my gotowi i żary brać w ręce,

I w ogień skoczyć, i przysiąc na bogów,

Że nie my winni ani byli w spółce

Z tym, co obmyślił tę rzecz i wykonał.

Więc koniec końcem, gdy dalej tak nie szło,

Jeden rzekł słowo, które wszystkim oczy

Zaryło w ziemię; bośmy nie wiedzieli,

Co na to odrzec, a strach nas zdjął wielki,

Co z tego będzie. Rzekł więc na ten sposób,

Że tobie wszystko to donieść należy.

I tak stanęło, a mnie nieszczęsnemu

Los kazał zażyć tej przyjemnej służby.

Więc po niewoli sobie i wam staję,

Bo nikt nie lubi złych nowin zwiastuna.

PRZODOWNIK CHÓRUO panie, mnie już od dawna się roi,

Że się bez bogów przy tym nie obeszło.

KREONMilcz, jeśli nie chcesz wzbudzić mego gniewu

I prócz starości ukazać głupoty!

Bo brednie pleciesz, mówiąc, że bogowie

O tego trupa na ziemi się troszczą.

Czyżby z szacunku, jako dobroczyńcę,


34


Jego pogrzeb-li, jego, co tu wtargnął,

Aby świątynie i ofiarne dary

Zburzyć, spustoszyć ich ziemię i prawa?

Czyż według ciebie bóstwa czczą zbrodniarzy?

O nie, przenigdy! Lecz tego tu miasta

Ludzie już dawno, przeciw mnie szemrając,

Głową wstrząsali i jarzmem ukrycie

Przeciw mym rządom i mojej osobie.

Wiem ja to dobrze, że za ich pieniądze

Straże się tego dopuściły czynu.

Bo nie ma gorszej dla ludzi potęgi,

Jak pieniądz: on to i miasta rozburza,

On to wypiera ze zagród i domu,

On prawe dusze krzywi i popycha

Do szpetnych kroków i nieprawych czynów.

Zbrodni on wszelkiej ludzkości jest mistrzem

I drogowskazem we wszelkiej sromocie.

A ci, co czyn ten za pieniądz spełnili,

Dopięli swego: spadną na nich kaźnie.

Bo jako Zeusa czczę i hołd mu składam,

- Miarkuj to dobrze, a klnę się przysięgą -

Tak jeśli zaraz schwytanego sprawcy

Nie dostawicie przed moje oblicze,

To jednej śmierci nie będzie wam dosyć,

Lecz wprzódy wisząc będziecie zeznawać,

Byście w przyszłości wiedzieli, skąd grabić

I ciągnąć zyski, i mieli naukę,

Że nie na wszelki zysk godzić należy.

Bo to jest pewne, że brudne dorobki

Częściej do zguby prowadzą niż szczęścia.

STRAŻNIKWolnoż mi mówić? Czy pójść mam w milczeniu?

KREONCzyż nie wiesz jeszcze, jak głos twój mi wstrętny?


35


STRAŻNIKUszy ci rani czy też duszę twoją?

KREONCóż to? Chcesz badać, skąd idą me gniewy?

STRAŻNIKSprawca ci duszę, a ja uszy trapię.

KREONCóż to za urwis z niego jest wierutny!

STRAŻNIKA przecież nie ja czyn ten popełniłem.

KREONTy! - swoją duszą frymarcząc w dodatku.

STRAŻNIKO nie!

Próżne to myśli, próżniejsze domysły.

KREONZmyślne twe słowa, lecz jeżeli winnych

Mi nie stawicie, to wnet wam zaświta,

Że brudne zyski sprowadzają kaźnie.

STRAŻNIKO, niech go ujmą, owszem, lecz cokolwiek

Teraz się stanie za dopustem losu,

Ty mnie już tutaj nie zobaczysz więcej;

Bo już i teraz dziękuję ja bogom,

Żem wbrew nadziei stąd wyszedł bez szwanku.

Odchodzi. KREON wchodzi do pałacu

[STÁSIMON I]


36


CHÓRSiła jest dziwów, lecz nad wszystkie sięga

Dziwy człowieka potęga,

Bo on prze śmiało poza sine morze,

Gdy toń się wzdyma i kłębi,

I z roku na rok swym lemieszem porze

Matkę ziemicę do głębi.

Lotny ród ptaków i stepu zwierzęta,

I dzieci fali usidla on w pęta,

Wszystko rozumem zwycięży.

Dzikiego zwierza z gór ściągnie na błonie,

Krnąbrny kark tura i grzywiaste konie

Ujarzmi w swojej uprzęży.

Wynalazł mowę i myśli dał skrzydła,

I życie ujął w porządku prawidła,

Od mroźnych wichrów na deszcze i gromy

Zbudował sobie schroniska i domy,

Na wszystko z radą on gotów.

Lecz choćby śmiało patrzał w wiek daleki,

Choć ma na bóle i cierpienia leki,

Śmierci nie ujdzie on grotów.

A sił potęgę, które w duszy tleją,

Popchnie on zbrodni lub cnoty koleją;

Jeżeli prawa i bogów cześć wyzna,

To hołd mu odda ojczyzna;

A będzie jej wrogiem ten, który nie z bogiem

Na cześć i prawość się ciska;

Niechajby on sromu mi nie wniósł do domu,

Nie skalał mego ogniska!

PRZODOWNIK CHÓRULecz jakiż widok uderza me oczy?

Czyż ja zdołałbym wbrew prawdzie zaprzeczyć,


37


Że to dzieweczka idzie Antygona?

O ty nieszczęsna, równie nieszczęsnego

Edypa córo !

Cóżże się stało? Czy cię na przestępstwie

Ukazu króla schwytano i teraz

Wskutek tej zbrodni prowadzą jak brankę?

Wchodzi STRAŻNIK prowadząc Antygonę

[EPEJSÓDION II]

STRAŻNIKOto jest dziewka, co to popełniła.

Tę schwytaliśmy. Lecz gdzieżeż jest Kreon?

Wchodzi KREON

PRZODOWNIK CHÓRUWychodzi oto z domu w samą porę.

KREONCóż to? Jakież tu zeszedłem zdarzenie?

STRAŻNIKNiczego, panie, nie trza się odrzekać,

Bo myśl późniejsza kłam zada zamysłom;

Ja bo dopiero kląłem, że już nigdy

Nie stanę tutaj po groźbach, coś miotał;

Ale ta nowa, wielka niespodzianka

Nie da się zmierzyć z nijaką radością.

Idę więc, chociaż tak się zaklinałem,

Wiodąc tę dziewkę, którą przychwycono,

Gdy grób gładziła; żaden los tym razem

Mnie tu nie przywiódł, lecz własne odkrycie,

Sądź ją i badaj; jam sobie zasłużył,

Bym z tych opałów wydostał się wreszcie.


38


KREONJakim sposobem i gdzieżeś ją schwytał?

STRAŻNIKTrupa pogrzebła. W dwóch słowach masz wszystko.

KREONCzy pewny jesteś tego, co tu głosisz?

STRAŻNIKNa własne oczy przecież ją widziałem

Grzebiącą trupa; chyba jasno mówię.

KREONWięc na gorącym zszedłeś ją uczynku?

STRAŻNIKTak się rzecz miała: kiedyśmy tam przyszli,

Groźbami twymi srodze przepłoszeni,

Zmietliśmy z trupa ziemię i znów, nagie

I już nadpsute zostawiwszy ciało,

Na bliskim wzgórzu siedliśmy, to bacząc,

By nam wiatr nie niósł wstrętnego zaduchu.

A jeden beształ drugiego słowami,

By się nie lenić i nie zaspać sprawy.

To trwało chwilę; a potem na niebie

Zabłysnął w środku ognisty krąg słońca,

I grzać poczęło; aż nagle się z ziemi

Wicher poderwał i wśród strasznej trąby

Wył po równinie, drąc liście i korę

Z drzew, i zapełnił kurzawą powietrze;

Przymknąwszy oczy, drżeliśmy ze strachu.

A kiedy wreszcie ten szturm się uciszył,

Widzimy dziewkę, która tak boleśnie

Jak ptak zawodzi, gdy znajdzie swe gniazdo

Obrane z piskląt i opustoszałe.

Tak ona, trupa dojrzawszy nagiego,


39


Zaczyna jęczeć i przeklęstwa miotać

Na tych, co brata obnażyli ciało.

I wnet przynosi garść suchego piasku,

A potem z wiadra, co dźwiga na głowie,

Potrójnym płynem martwe skrapia zwłoki.

My więc rzucimy się na nią i dziewkę

Chwytamy, ona zaś nic się nie lęka.

Badamy dawne i świeże jej winy,

Ona zaś żadnej nie zaprzecza zbrodni;

Co dla mnie miłe, lecz i przykre było,

Bo że z opałów sam się wydostałem,

Było mi słodkie, lecz żem w nie pogrążył

Znajomych, przykre. Chociaż ostatecznie,

Skorom ja cały, resztę lekko ważę.

KREONLecz ty, co głowę tak skłaniasz ku ziemi,

Mów, czy to prawda, czy donos kłamliwy?

ANTYGONAJam to spełniła, zaprzeczać nie myślę.

KREONdo STRAŻNIKA

Ty więc się wynoś, gdzie ci się podoba,

Wolny od winy i ciężkich podejrzeń.

STRAŻNIK odchodzi

A ty odpowiedz mi teraz w dwóch słowach,

Czyżeś wiedziała o moim zakazie?

ANTYGONAWiedziałam dobrze. Wszakże nie był tajny.

KREON


40


I śmiałaś wbrew tym stanowieniom działać?

ANTYGONANie Zeus przecież obwieścił to prawo,

Ni wola Diki, podziemnych bóstw siostry,

Taką ród ludzki związała ustawą.

A nie mniemałam, by ukaz twój ostry

Tyle miał wagi i siły w człowieku,

Aby mógł łamać święte prawa boże,

Które są wieczne i trwają od wieku,

Że ich początku nikt zbadać nie może.

Ja więc nie chciałam ulęknąć się człeka

I za złamanie praw tych kiedyś bogom

Zdawać tam sprawę. Bom śmierci ja pewna

Nawet bez twego ukazu; a jeśli

Wcześniej śmierć przyjdzie, za zysk to poczytam.

Bo komu przyszło żyć wśród nieszczęść tylu,

Jakżeby w śmierci zysku nie dopatrzył?

Tak więc nie mierzi mnie śmierci ta groźba,

Lecz mierziłoby mnie braterskie ciało

Nie pogrzebane. Tak, śmierć mnie nie straszy;

A jeśli głupio działać ci się zdaje,

Niech mój nierozum za nierozum staje.

PRZODOWNIK CHÓRUKrnąbrne po krnąbrnym dziewczyna ma ojcu

Obejście, grozie nie ustąpi łatwo.

KREONLecz wiedz, że często zamysły zbyt harde

Spadają nisko, że często się widzi,

Jako żelazo najtwardsze wśród ognia

Gnie się i mimo swej twardości pęka;

Wiem też, że drobne wędzidło rumaki

Dzikie poskramia. Bo tym nieprzystojna

Wyniosłość, którzy u innych w niewoli.

Dziewka ta jedną splamiła się winą


41


Rozkazy dane obchodząc i łamiąc,

Teraz przed drugim nie sroma się gwałtem,

Z czynu się chełpi i nadto urąga.

Lecz nie ja mężem, lecz ona by była,

Gdyby postępek ten jej uszedł płazem.

Ale czy z siostry, czy choćby i bliższej

Krwią mi istoty ona pochodziła,

Ona i siostra nie ujdą przenigdy

Śmierci straszliwej; bo i siostrę skarcę,

Że jej wspólniczką była w tym pogrzebie.

Wołać mi tamtą, którą co dopiero

Widziałem w domu zmieszaną, szaloną,

Tak duch zazwyczaj tych zdradza, co tajnie

Się dopuścili jakiegoś występku.

Wstręt zaś ja czuję przeciw tym złoczyńcom,

Którzy swe grzechy chcą potem upiększać.

ANTYGONAChceszli co więcej, czyli śmierć mi zadać?

KREONO nie! W tym jednym zawiera się wszystko.

ANTYGONAWięc na cóż zwlekać? Jako twoje słowa

Mierżą i oby zawsze mnie mierziły,

Tak wstrętne tobie wszelkie me postępki.

A jednak skąd bym piękniejszą ja sławę

Uszczknęła, jako z brata pogrzebania?

I ci tu wszyscy rzecz by pochwalili,

Gdyby im trwoga nie zawarła mowy.

Ale tyranów los ze wszech miar błogi,

Wolno im czynić, co zechcą, i mówić.

KREONSama tak sądzisz pośród Kadmejczyków.


42


ANTYGONAI ci tak sądzą, lecz stulają wargi.

KREONNie wstyd ci, jeśli od tych się wyróżniasz?

ANTYGONACzcić swe rodzeństwo nie przynosi wstydu.

KREONNie był ci bratem ten, co poległ drugi?

ANTYGONAZ jednego ojca i matki zrodzonym.

KREONCzemuż więc niesiesz cześć, co jemu wstrętna?

ANTYGONAZmarły nie rzucił mi skargi tej w oczy.

KREONJeśli na równi z nim uczcisz złoczyńcę?

ANTYGONANie jak niewolnik, lecz jak brat on zginął.

KREONOn, co pustoszył kraj, gdy tamten bronił?

ANTYGONAA jednak Hades pożąda praw równych.

KREONDzielnemu równość ze złem nie przystoi.

ANTYGONA


43


Któż wie, czy takie wśród zmarłych są prawa?

KREONWróg i po śmierci nie stanie się miłym.

ANTYGONAWspółkochać przyszłam, nie współnienawidzić.

KREONJeśli chcesz kochać, kochaj ich w hadesie.

U mnie nie będzie przewodzić kobieta.

PRZODOWNIK CHÓRULecz otóż wiodą Ismenę, o panie;

Widać jej boleść i słychać jej łkanie,

A jakaś chmura przysłania jej oczy

I piękną dziewki twarz mroczy.

KREONO ty, co w domu przypięłaś się do mnie

Jak wąż podstępnie, żem wiedzieć wręcz nie mógł,

Iż na mą zgubę dwa wyrodki żywię -

Nuże, mów teraz, czyś była wspólniczką

W tym pogrzebaniu, lub wyprzej się winy.

ISMENAWinna ja jestem, jak stwierdzi to siostra,

I biorę na się tej zbrodni połowę.

ANTYGONALecz sprawiedliwość przeczy twym stwierdzeniom;

Aniś ty chciała, ni jać przypuściłam.

ISMENAJednak w niedoli twojej nie omieszkam

Wziąć na się cząstkę twych cierpień i kaźni.


44


ANTYGONAHades i zmarli wiedzą, kto to zdziałał.

Słowami świadczyć miłość - to nie miłość.

ISMENAO, nie zabraniaj mi, siostro, choć w śmierci

Z tobą się złączyć i uczcić zmarłego.

ANTYGONANie chcę twej śmierci, ani zwij twym dziełem,

Coś nie sprawiła; mój zgon starczy bratu.

ISMENALecz jakiż żywot mnie czeka bez ciebie?

ANTYGONAPytaj Kreona! Zwykłaś nań ty baczyć.

ISMENAPo cóż mnie dręczysz bez żadnej potrzeby?

ANTYGONACierpię ja, że mi śmiać przyszło się z ciebie.

ISMENAW czym bym choć teraz ci przydać się mogła?

ANTYGONAMyśl o ratunku, ja go nie zawiszczę.

ISMENAO, ja nieszczęsna! Więc chcesz mnie porzucić?

ANTYGONAWybrałaś życie - ja życia ofiarę.

ISMENA


45


Skąd wiesz, co na dnie słów moich się kryje?

ANTYGONAW słowach ty rady, ja szukałam w czynie.

ISMENAA jednak wina ta sama nas łączy.

ANTYGONABądź zdrowa, żyjesz - a moja już dusza

W krainie śmierci... zmarłym świadczyć może.

KREONZ dziewcząt się jednej teraz zwichnął rozum,

Druga od młodu wciąż była szalona.

ISMENAO władco, w ludziach zgnębionych nieszczęściem

Umysł się chwieje pod ciosów obuchem.

KREONW tobie zaiste, co łączysz się z zbrodnią.

ISMENABo cóż mi życie warte bez mej siostry?

KREONJej nie nazywaj - bo ona już zmarła.

ISMENAWięc narzeczoną chcesz zabić ty syna?

KREONSą inne łany dla jego posiewu.

ISMENALecz on był dziwnie do niej dostrojony.


46


KREONZłymi dla synów niewiasty się brzydzę.

ISMENADrogi Haimonie, jak ojciec cię krzywdzi!

KREONTwój głos i swadźby zbyt mierżą mnie twoje.

PRZODOWNIK CHÓRUA więc chcesz wydrzeć kochankę synowi?

KREONHades posłaniem będzie tej miłości.

PRZODOWNIK CHÓRUTaka więc wola, że ta umrzeć musi?

KREONMoja i twoja; lecz dosyć tych zwlekań!

Wiedźcie je, sługi, w dom, bo odtąd mają

Żyć jak niewiasty, nie według swej woli.

Toć i zbyt śmiałe ulękną się serca,

Gdy widmo śmierci zaglądnie im w oczy.

Straż odprowadza do pałacu Antygonę i Ismenę

[STÁSIMON II]

CHÓRSzczęśliwy, kogo w życiu klęski nie dosięgły!

Bo skoro bóg potrząśnie domowymi węgły,

Z jednego gromu cały szereg nieci,

Po ojcach godzi i w dzieci.

Tak jako fale na morzu się piętrzą,

Gdy wicher tracki do głębiny wpadnie


47


I ryje iły drzemiące gdzieś na dnie,

Aż brzeżne skały od burzy zajęczą -

Tak już od wieków w Labdakidów domy

Po dawnych gromach nowe godzą gromy.

Bóle minionych pokoleń

Nie niosą ulg i wyzwoleń.

I ledwie słońce promienie rozpostrze

Ponad ostatnią odnogą rodzeństwa,

A już bóstw krwawych podcina ją ostrze,

Obłęd i szału przeklęstwa.

O Zeusie, któż się z twą potęgą zmierzy?

Ciebie ni czasu odwieczne miesiące,

Ni sen nie zmoże wśród swoich obierzy.

Ty, co Olimpu szczyty jaśniejące

Przez wieki dzierżysz promienny,

Równy w swej sile, niezmienny.

A wieczne prawo gniecie ziemi syny,

Że nikt żywota nie przejdzie bez winy.

Nadzieja złudna, bo jednym da skrzydła,

Drugich omota w swe sidła;

Żądz lotnych wzbudzi w nich ognie,

Aż życie pióra te pognie.

A wieczną prawda, że w przystępie dumy

Mienią dobrymi ci nieprawe czyny,

Którym bóg zmieszał rozumy!

Nikt się na ziemi nie ustrzeże winy.

PRZODOWNIK CHÓRULecz otóż Haimon, z twojego potomstwa

Wiekiem najmłodszy; widocznie boleje

Nad ciężkim losem swej umiłowanej

I po swym szczęściu łzy leje.

Wchodzi HAIMON


48


[EPEJSÓDION III]

KREONWkrótce przejrzymy jaśniej od wróżbitów.

O synu! Czy ty przybywasz tu gniewny

Wskutek wyroku na twą narzeczoną,

Czy w każdej doli zachowasz mnie miłość?

HAIMONTwoim ja, ojcze! Skoro mądrze radzisz,

Idę ja chętnie za twoim przewodem;

I żaden związek nie będzie mi droższy

Ponad wskazówki z ust twoich rozumnych.

KREON O! tak, mój synu, być zawsze powinno:

Zdanie ojcowskie ponad wszystkie ważyć.

Przecież dlatego błagają ojcowie,

Aby powolnych synów dom im chował,

Którzy by krzywdy od wrogów pomścili,

A równo z ojcem uczcili przyjaciół.

Kto by zaś płodził potomstwo nic warte,

Cóż by on chował, jak troski dla siebie,

A wobec wrogów wstyd i pośmiewisko?

Synu, nie folguj więc żądzy, nie porzuć

Dla marnej dziewki rozsądku! Wiedz dobrze,

Że nie ma bardziej mroźnego uścisku,

Jak w złej kobiety ramionach, bo trudno

O większą klęskę, jako zły przyjaciel.

Przeto ze wstrętem ty porzuć te dziewkę,

Aby w hadesie innemu się dała.

Bo skorom poznał, że z całego miasta

Ona jedyna oparła się prawu,

Nie myślę stanąć wszem wobec jak kłamca.

Ale ją stracę. Rodzinnego Zeusa

Niech sobie wzywa! Jeśli wśród rodziny


49


Nie będzie ładu, jak obcych poskromić?

Bo kto w swym domu potrafi się rządzić,

Ten sterem państwa pokieruje dobrze;

Kto zaś zuchwale przeciw prawu działa

I tym, co rządzą, narzucać chce wolę,

Ten nie doczeka się mego uznania.

Wybrańcom ludu posłusznym być trzeba

W dobrych i słusznych - nawet w innych sprawach.

Takiego męża rządom bym zaufał,

Po takim służby wyglądał ochotnej

Taki by w starciu oszczepów i w walce

Wytrwał na miejscu jak dzielny towarzysz.

Nie ma zaś większej klęski od nierządu:

On gubi miasta, on domy rozburza,

On wśród szeregów roznieca ucieczkę.

Zaś pośród mężów powolnych rozkazom

Za życia puklerz stanie posłuszeństwo.

Tak więc wypada strzec prawa i władzy

I nie ulegać niewiast samowoli.

Jeżeli upaść, to z ręki paść męskiej,

Bo hańba doznać od niewiasty klęski.

PRZODOWNIK CHÓRUNam, jeśli starość rozumu nie tłumi,

Zdajesz się mówić o tym bardzo trafnie.

HAIMONOjcze, najwyższym darem łaski bogów

Jest niewątpliwie u człowieka rozum.

A ja słuszności twoich słów zaprzeczyć

Ani bym umiał, ani chciałbym zdołać.

Ale sąd zdrowy, mógłby mieć też inny.

Mam ja tę wyższość nad tobą, że mogę

Poznać, co ludzie mówią, czynią, ganią,

Bo na twój widok zdejmuje ich trwoga

I słowo, ciebie rażące, zamiera.

A więc cichaczem przyszło mi wysłuchać,


50


Jak miasto nad tą się żali dziewicą,

Że ze wszech niewiast najmniej ona winna,

Po najzacniejszym czynie marnie kończy:

Czyż bo ta, co w swym nie przeniosła sercu

By brat jej leżał martwy bez pogrzebu,

Psom na pożarcie i ptactwu dzikiemu,

Raczej nagrody nie godna jest złotej?

Takie się głosy odzywają z cicha.

Ja zaś, o ojcze, niczego nie pragnę,

Jak by się tobie dobrze powodziło.

Bo jestli większy skarb nad dobre imię

Ojca dla dzieci lub dzieci dla ojca?

Nie żyw więc tego, ojcze, przeświadczenia,

Że tylko twoje coś warte jest zdanie;

Bo kto jedynie sam sobie zawierzy,

Na swojej mowie polega i duszy,

Gdy go odsłonią, pustym się okaże.

Choćby był mądry, przystoi mężowi

Ciągle się uczyć, a niezbyt upierać.

Widzisz przy rwących strumieniach, jak drzewo,

Które się nagnie, zachowa konary,

A zbyt oporne z korzeniami runie.

Także i żeglarz, który zbyt naciągnie

Żagle i folgi nie daje, przewróci

Łódź i osiądzie bez ławic na desce.

Ustąp ty przeto i zaniechaj gniewu,

Bo jeśli wolno sądzić mnie, młodszemu,

Mniemam, że taki człowiek najprzedniejszy,

Który opływa w rozum z przyrodzenia;

Jeśli tak nie jest - a i to się zdarzy -

Niechaj rad dobrych zbyt lekko nie waży.

PRZODOWNIK CHÓRUO panie, słuchaj, jeśli w porę mówi,

A ty znów ojca; obaj mądrze prawią.

KREON


51


A więc w mym wieku mam mądrości szukać

I brać nauki u tego młokosa?

HAIMONNauki słuszne; a jeśli ja młody,

To na rzecz raczej, niż wiek, baczyć trzeba.

KREONNa rzecz, niesfornym która cześć oddaje?

HAIMONNi słowem śmiałbym cześć taką zalecać.

KREONA czyż nie w taki błąd popadła tamta?

HAIMONPrzeczy głos ludu, co mieszka w Teb grodzie.

KREONWięc lud mi wskaże, co ja mam zarządzać?

HAIMONNiemal jak młodzian porywczy przemawiasz.

KREONSobie czy innym gwoli ja tu rządzę?

HAIMONMarne to państwo, co li panu służy.

KREONCzyż nie do władcy więc państwo należy?

HAIMONPięknie byś wtedy rządził... na pustyni.


52


KREONTen, jak się zdaje, z tamtą dziewką trzyma.

HAIMONJeśli ty dziewką; o ciebie się troskam.

KREONZ ojcem się swarząc, o przewrotny synu?

HAIMONBo widzę, że ty z drogi zbaczasz prawej.

KREONBłądzęż ja strzegąc godności mej władzy?

HAIMONNie strzeżesz - władzą pomiatając bogów

KREONO niski duchu, na służbie kobiety!

HAIMONLecz w służbie złego nie znajdziesz mnie nigdy.

KREONCała twa mowa jej sprawy ma bronić.

HAIMONTwej sprawy, mojej i podziemnych bogów.

KREONNigdy już żywej ty jej nie poślubisz.

HAIMONZginie - to śmiercią sprowadzi zgon inny.

KREON


53


A więc już groźbą śmiesz we mnie ty godzić?

HAIMONNie grożę: zwalczyć puste chcę zamysły.

KREONWnet pożałujesz twych nauk, młokosie!

HAIMONNie byłbyś ojcem, rzekłbym, żeś niemądry.

KREONNiewiast służalcze, przestań się uprzykrzać!

HAIMONChcesz więc ty mówić, a drugich nie słuchać?

KREONDoprawdy? Ale, na Olimp, wiedz o tym,

Że cię twe drwiny o zgubę przyprawią.

Wiedźcie tu dziewkę; niechajże wyrodna

W oczach kochanka tu ginie, natychmiast!

HAIMONNie umrze ona przy mnie! Nie marz o tym!

Nie ujrzę tego, raczej ty nie ujrzysz

Więcej mojego oblicza, jeżeli

W szale na bliskich porywać się myślisz.

Odchodzi

PRZODOWNIK CHÓRUUniesion gniewem wypadł on, o władco,

A w młodej głowie rozpacz złym doradcą.

KREONNiech myśli, czyny knuje on zuchwałe -


54


Ale tych dziewek nie wyrwie on śmierci.

PRZODOWNIK CHÓRUJak to? Czy obie ty zgładzić zamyślasz?

KREONNiewinna ujdzie; słusznie mnie strofujesz.

PRZODOWNIK CHÓRUA jakiż tamtej gotujesz ty koniec?

KREONGdzieś na bezludnym zamknę ją pustkowiu,

W skalistym lochu zostawię żyjącą,

Strawy przydając jej tyle, by kaźnię

Pozbawić grozy i klątwy nie ściągnąć;

A tam jej Hades, którego jedynie

Z bogów uwielbia, może da zbawienie -

Lub pozna wreszcie, jeśli marnie zginie,

Że próżną służbą czcić hadesu cienie.

Odchodzi do pałacu

[STÁSIMON III]

CHÓR Miłości, któż się wyrwie z twych obierzy!

Miłości, która runiesz na ofiary,

W gładkich dziew licach gdy rozniecisz czary

Kroczysz po morzu i wśród chat pasterzy,

Ni bóg nie ujdzie przed twoim nawałem,

Ani śmiertelny. Kim władasz, wre szałem.

Za twym podmuchem - do winy

Zboczy i prawy wraz człowiek;

Spory ty szerzysz wśród jednej rodziny.

Urok wystrzela zwycięsko spod powiek

Dziewicy, sięgnie i praw majestatu


55


Moc Afrodyty, co przewodzi światu.

PRZODOWNIK CHÓRUA i ja nawet, chociaż wiernie służę,

Prawie się w duszy na ukazy burzę,

A boleść serce mi rani;

Bo straszny widok uderza me oczy:

Do wszechchłonącej Antygona kroczy,

Ciemnej hadesu przystani.

Straż prowadzi Antygonę

[EPEJSÓDION IV]

ANTYGONAPatrzcie, o patrzcie, wy, ziemi tej dzieci,

Na mnie, kroczącą w smutne śmierci cienie,

Oglądającą ostatnie promienie

Słońca, co nigdy już mi nie zaświeci;

Bo mnie Hadesa dziś ręka śmiertelna

Do Acherontu bladych wiedzie włości

Ani zaznałam miłości,

Ani mi zabrzmi żadna pieśń weselna;

Ale na zimne Acherontu łoże

Ciało nieszczęsne me złożę.

CHÓRPieśni ty godna, i w chwały rozkwicie

W kraj śmierci niesiesz twe życie.

Ani cię chorób przygnębiło brzemię,

Ni miecza ostrze zwaliło na ziemię.

Lecz własnowolna, nie dobiegłszy kresu,

Żywa w kraj stąpasz hadesu.

ANTYGONASłyszałam niegdyś o frygijskiej Niobie,

Córce Tantala i jej strasznym zgonie,


56


Że skamieniała w swej niemej żałobie

I odtąd ciągle we łzach bólu tonie.

Skała owiła ją, jak bujne bluszcze,

A na jej szczytach śnieg miecie, deszcz pluszcze,

Rozpaczy łkaniem zroszone jej łono -

Mnie też kamienną pościel przeznaczono.

CHÓRLecz ona przecież z krwi bogów jest rodem,

My śmiertelnego pokolenia płodem.

Hołd jednak temu, kto choć w śmierci progu

Dorówna bogu.

ANTYGONAUrągasz biednej. Czemuż obelżywą

Mową mnie ranisz, pókim jeszcze żywą?

Miasto i męże dzierżący te grody,

Wzywam was, zwróćcie litosne swe oczy,

I wy, Teb gaje i dirkejskie wody,

Na mnie, co idę ku ciemnej pomroczy,

Nie opłakana przez przyjaciół żale,

Do niezwykłego grobowca gdzieś w skale.

O, ja nieszczęsna!

Anim ja zmarła, ani też przy życiu;

Śmierć mnie już trzyma w swym mroźnym spowiciu.

CHÓRW nadmiarze pychy zuchwałej

Z tronem się Diki twe myśli i mowy

Zderzyły w locie, złamały.

Zły duch cię ściga rodowy.

ANTYGONAMowa ta głębią mego serca targa;

Dotknąłeś ojca ty sromu,

I w słowach twoich rozbrzmiała znów skarga

Nad nieszczęściami Labdakidów domu.


57


Straszną ja pomnę łożnicę,

W której syn z matką zdrożne śluby wiąże.

Nieszczęśni moi rodzice!

Klątwą brzemienna dziś do was podążę,

Dziewiczość niosąc wam serca.

O drogi bracie, złowrogie twe śluby

Były początkiem pogromu i zguby;

Tyś - choć zmarły - mój morderca.

CHÓRZmarłych czcić - czcigodny czyn,

Ale godny kaźni błąd -

Łamać prawo, walić rząd.

Tyś zginęła z własnych win.

ANTYGONABez łez, przyjaciół, weselnego pienia

Kroczę już, biedna, ku śmiertelnej toni.

Wnet już nie ujrzę ni słońca promienia.

Nikt łzy nad moją dolą nie uroni.

Wchodzi KREON

KREONCzyżby kto ustał w przedzgonnych tych skargach,

Gdyby mu dano się żalić bez końca?

Bierzcie stąd dziewkę i w ciemnym ją grobie

Zawrzyjcie zaraz, jak już nakazałem.

Tam ją zostawcie samotną, by zmarła,

Albo też żywa pędziła dni marne;

Tak wobec dziewki zostaniem bez winy,

A nie ścierpimy, aby wśród nas żyła.

ANTYGONAGrobie, ty mojej łożnico miłości,

Mieszkanie wieczne, ciemnico sklepiona!

Idę do moich, których tylu gości


58


W pozgonnych domach boska Persefona.

Za wami idę ja, co w życiu wiośnie

Zginęłam, prawie nie zaznawszy świata,

A tuszę, że mnie tam przyjmą radośnie,

Ty, ojcze, matko, i miła dłoń brata:

Bom tu z miłosną służbą wasze ciała

Własną obmyła, namaściła ręką;

Żem bratnie zwłoki uczciwie grzebała,

Taką mnie darzą podzięką!

Mam u szlachetnych ludzi cześć i chwałę

Lecz potępienie ze strony Kreona;

Bo on me czyny uznał za zuchwałe.

Ręką więc jego teraz uwięziona,

Ani zaznawszy słodyczy wesela,

Ni uczuć matki, ni dziatek pieszczoty,

Schodzę tak sama i bez przyjaciela,

Nieszczęsna, żywa do grobowej groty.

Jakież to bogów złamałam ustawy?

Jakże do bogów podnosić mam modły,

Wołać o pomoc, jeżeli czyn prawy,

Który spełniłam, uznano za podły?

Lecz jeśli z bogów to zrządzenie płynie,

Trzeba mi winnej znieść w ciszy cierpienia

Jeśli ci błądzą, niech sięgnie ich w winie

Kaźń równa z bogów ramienia!

PRZODOWNIK CHÓRUTe same burze i te same jeszcze

Duszą tej dziewki wciąż miotają dreszcze.

KREONPachołki, którym wieść ją nakazałem,

Swoją powolność ciężko mi... odpłaczą.

ANTYGONABiada! Ta mowa grożąca

Bliskiego wróżbą mi końca.


59


PRZODOWNIK CHÓRUA ja odwagi nie śmiałbym dodawać,

Że się te srogie ukazy odwloką.

ANTYGONAZiemi tebańskiej ojczysty ty grodzie

I wy, bogowie rodowi!

Oto mnie wiodą w bezzwłocznym pochodzie

Ku samotnemu grobowi.

Patrzcie na księżnę ostatnią z Teb królów,

W ręce siepaczy ujętą,

Ile mąk ona, ile zniosła bólów

Za wierną służbę i świętą.

Wyprowadzają Antygonę

[STÁSIMON IV]

CHÓRTak i Danae jasnego dnia zorze

Zmienić musiała na loch w miedź obity,

W grobowej skryta komorze.

A przecież ród jej zapewniał zaszczyty

I Zeus deszcz złoty na łono jej roni.

Straszne przeznaczeń obierze!

Pieniądz ni siła, ni warowne wieże,

Ni morski żagiel przed nimi nie chroni.

Edonów króla Likurga też bucie,

Że hardym słowem na boga się miota,

Bakchos kamienne zgotował okucie,

Gdzie zła wykipi ochota.

Rozpoznał on tam za późno swe zbrodnie

I pożałował słów gniewu,

Chciał bo szał boski tłumić i pochodnie,

Urągał Muzom wśród śpiewu.


60


Gdzie z mórz strzelają kyanejskie progi,

Kraj Salmidesu, dla przybyszów wrogi,

Gdzie brzeg Bosforu bałwany roztrąca,

Tam widział Ares, jak dzikością wrąca

Żona Fineusa pasierby swe nęka.

Nie mieczem srogim wymierza im cięgi,

Lecz krwawą rękę zatapia w ócz kręgi,

Ostrzem je łupi czółenka.

Ujęci oni kamienną niewolą,

Płaczą nad matki i swoją niedolą.

Przecież jej przodki z Erechtydów rodu,

Ojcem Boreasz; pośród skał i głogów,

I burz pędziła dni swoje - od młodu,

Na chyżych koniach - prawe dziecię bogów.

Jednak choć w dali, i tu jej dosięga

Odwiecznej Mojry potęga.

Wchodzi Tyrezjasz

[EPEJSÓDION V]

TYREZJASZślepy, wiedziony przez chłopca

O Teb starszyzno, wspólnym my tu krokiem

I wspólnym wzrokiem zdążamy, bo ciemnym

Za oko staje przewodnika ręka.

KREONCóż tam nowego, Tyrezjaszu stary?

TYREZJASZJa rzeknę, ty zaś posłuchaj wróżbiarza.


61


KREONNigdy twoimi nie wzgardziłem słowy.

TYREZJASZPrzeto szczęśliwie sterujesz tą nawą.

KREONPrzyświadczyć mogę, doznawszy korzyści.

TYREZJASZZważ teraz, znowu stoisz na przełomie.

KREONCo mówisz? Trwogą przejmują twe słowa.

TYREZJASZPoznasz tę prawdę ze znaków mej sztuki.

Siadłem na starej wróżbity siedzibie,

Gdzie wszelkie ptactwo kieruje swe loty.

Aż naraz słyszę, jak niezwykłe głosy

Wydają ptaki, szalone i dzikie;

I wnet poznałem, że szarpią się szpony,

Bo łopot skrzydeł to stwierdzał dobitnie.

Przejęty trwogą, próbuję ofiary

Na płomienistym ołtarzu, lecz ogień

Nie chce wystrzelić ku górze, a sączy

Ciecz z mięs ofiarnych, wsiąkając w popioły,

Kipi i syczy, żółć bryzga w powietrze

I spoza tłuszczu, co spłynął stopiony,

Uda wyjrzały na ołtarzu nagie.

Od tego chłopca wnet się dowiedziałem,

Że takie marne szły z ofiary znaki,

Bo on przewodzi mnie, a ja znów innym.

Tak więc chorzeje miasto z twojej winy.

Bo wsze ołtarze i ofiarne stoły

Psy pokalały i ptactwo, co ciałem

Edypowego się żywiło syna.


62


Więc nie przyjmują już ofiarnych modłów

Bogowie od nas, ni ofiarnych dymów.

A ptak, co żłopał krew trupa zastygłą,

Już nie wydaje głosów dobrej wróżby.

Rozważ to, synu; bo wszystkich jest ludzi

Błądzić udziałem i z prostej zejść drogi;

Lecz mąż, co zbłądził, nie jest pozbawiony

Czci i rozwagi, jeżeli wśród nieszczęść

Szuka lekarstwa i nie trwa w uporze.

Upór jest zawsze nierozumu znakiem;

Ustąp ty śmierci i nie drażń zmarłego:

Cóż bo za chwała nad trupem się znęcać?

Życzliwość moja tą radą ci służy;

Dobrze jej słuchać, gdy korzyści wróży.

KREONStarcze, wy wszyscy jak łucznik do celu

Mierzycie we mnie; teraz i wróżbiarstwo

Sidła zastawia, a krewni mą myślą

Kupczą, frymarczą z dawna jak towarem

Nuże, gromadźcie wy sardyjskie skarby,

Wskażcie mi górę indyjskiego złota,

Na pogrzeb tego jednak nie zezwolę.

I choćby orły Zeusowe porwały

Trupa i przed tron Zeusowy zaniosły,

Ja się takiego nie ulęknę sromu,

Grześć nie pozwolę; wiem bo ja zbyt dobrze:

Bogów zbezcześcić nie zdoła śmiertelny.

Potknąć się mogą i ludzie przemądrzy,

Starcze, haniebnie, kiedy szpetne myśli

Ubiorą w słowa barwiste... dla zysku.

TYREZJASZBiada!

Czyż wie to człowiek, czy rozważa sobie...

KREON


63


Cóż, z jakim znowu na plac ogólnikiem?

TYREZJASZIle rozsądek góruje nad skarby?

KREONO ile klęską największą nierozum.

TYREZJASZCiężko ty na tę zapadłeś chorobę.

KREONNie chciałbym ciężkim obrazić cię słowem.

TYREZJASZCzynisz to, kiedy mi kłamstwo zarzucasz.

KREONBo cech wasz cały łapczywy na zyski.

TYREZJASZA ród tyranów w mętach chciwie łowi.

KREONWiesz, że ty pana twojego obrażasz?

TYREZJASZWiem, bo ja tobie gród ten zachowałem.

KREONMądry ty wróżbiarz, lecz oddany złemu.

TYREZJASZTyś gotów wydrzeć mi z wnętrza tajniki.

KREONWyruszysz ty z nimi, byle nie dla zysku.


64


TYREZJASZŻe ty stąd zysku nie uszczkniesz, to myślę.

KREONBacz, że zamysłów moich nie stargujesz.

TYREZJASZWiedz więc stanowczo, że nim słońce tobie

Wielu dokona kołowych obrotów,

Płód z twoich własnych poczęty wnętrzności

Jak trupa oddasz w zamianę za trupy;

Za to, że z światła strąciłeś do nocy,

Zamknąłeś życie haniebnie w grobowcu,

A tu na ziemi zmarłe trzymasz ciało,

Które się bóstwom należy podziemnym.

Nie masz żadnego ty nad zmarłym prawa

Ni światła bogi, którym gwałt zadajesz.

Za to czyhają Hadesa i bogów

Mściwe i zgubą grożące Erynie,

By cię w podobnym pogrążyć nieszczęściu.

Poznasz ty wkrótce, czy ja przekupiony

Tak mówię, w krótkim pokażą to czasie

Mężczyzn i niewiast w twoim domu jęki.

A wszelkie miasto przeciw tobie stanie,

W którym psy strzępy zbezcześciły trupów,

Zwierzęta dzikie i ptactwo, roznosząc

Wstrętne po świętych zaduchy ogniskach.

Takimi strzały ja, ciężko zelżony,

Godzę jak łucznik z gniewem w twoje serce

I tak celuję, że ostrze poczujesz.

O, chłopcze, wiedźże mnie teraz do domu,

By on na młodszych swe gniewy upuścił,

A lepiej odtąd miarkował się w słowie

I myśl mu lepsza zajaśniała w głowie.

TYREZJASZ odchodzi


65


PRZODOWNIK CHÓRUO władco, poszedł on po wróżbie strasznej.

A wiem to, odkąd mi czarne siwizną

Starość na głowie posrebrzyła włosy:

Fałszu on nigdy nie zwiastował miastu.

KREONJa też wiem o tym i trwoga mną miota.

Ustąpić ciężko, a jeśli się oprę,

To łatwo klęska roztrąci mą czelność.

PRZODOWNIK CHÓRUSynu Menoika, rozwagi ci trzeba.

KREONCóż tedy czynić? Mów, pójdę za radą.

PRZODOWNIK CHÓRUIdź i wyprowadź dziewkę z ciemnej groty,

A grób przygotuj dla ciała, co leży.

KREONRadzisz i mniemasz, że ja mam ustąpić?

PRZODOWNIK CHÓRUO, jak najprędzej, mój książę, bo chyżo

Kaźń bogów ludzki pochwyci nierozum.

KREONCiężkie to, ale każę milczeć sercu;

Cofnę się, trudno z koniecznością walczyć.

PRZODOWNIK CHÓRUIdź, sam to uczyń, nie zwalaj na innych.

KREON


66


Idę sam, zaraz; a wy moi słudzy,

Wziąwszy topory pośpieszcie pospołem

Na miejsce widne, gdzie nagi trup leży.

Ja, że zmieniłem me dawne zamysły,

Com sam namotał, sam teraz rozwiążę.

Najlepiej może działa, kto do zgonu

Praw istniejących przestrzega zakonu.

Wychodzi w towarzystwie służby

[STÁSIMON V]

CHÓRWieloimienny, coś z Kadmosa domu

Przysporzył chwały dziewczynie,

Synu ty Zeusa, pana burz i gromu!

W italskiej ziemi twoje imię słynie,

A i w Eleuzis, o synu Semeli,

Roje cię sławią czcicieli.

Bakchosie, w Tebach ty dzierżysz stolice,

Kędy Ismenos ciche wody toczy;

Szałem twym tchnące pląsają dziewice,

Pieniem rozbrzmiewa gród smoczy.

Widnyś ty w łunie jarzących kagańców,

Gdzie Parnas szczytem dwugłowym wystrzela,

Gdzie zdrój Kastalii i swawolnych tańców

Koryku nimfy zawodzą wesela.

W górach nysejskiej Eubei

W spowitej bluszczem mkniesz kniei,

Potem z tych brzegów, gdzie bujne winnice,

Zwrócisz swe kroki ku Tebom;

Pieśni cię chwały wiodą przez ulice

I brzmią radośnie ku niebom.

Gród ten nad wszystkie czcisz grody na świecie

Wraz z matką twoją ciężarną od gromu;


67


Kiedy więc brzemię nieszczęścia nas gniecie

Pełnego cierpień i sromu,

Przybądź z Parnasu ku naszej obronie

Lub przez wyjące mórz tonie.

Ty, co przodujesz wśród gwiazd korowodu,

Pieśniom przewodzisz wśród mroczy,

Zawitaj, synu Zeusowego rodu!

Niechaj cię zastęp naksyjskich otoczy

Tyjad, co w szale od zmierzchu do rana

Tańczą i w tobie czczą pana.

Wchodzi POSŁANIEC

[ÉKSODOS]

POSŁANIECO Kadma grodu, domu Amfiona

Mieszkańcy! Życia człowieka nie śmiałbym

Ani wysławiać, ni ganić przenigdy:

Bo los podnosi i los znów pogrąża

Bez przerwy w szczęście ludzi i w nieszczęścia,

A nikt przyszłości wywróżyć niezdolny.

Tak Kreon zdawał się godnym podziwu,

On, co wyzwolił tę ziemię od wrogów

I jako władca jedyny nad krajem

Rządził, potomstwem ciesząc się kwitnącym.

A dziś to wszystko - stracone. Bo radość

Jeśli w człowieku przygaśnie, to trzymam,

Że on nie żyje, lecz żywym jest trupem.

Gromadź bogactwa do woli w twym domu,

Świeć jako władca na zewnątrz: gdy cieszyć

Tym się nie można, to reszty tych skarbów

Ja bym nie nabył za dymu cień marny.

PRZODOWNIK CHÓRUJakąż ty znowu wieść niesiesz złą księciu?


68


POSŁANIECSkończyli... Śmierci ich winni, co żyją.

PRZODOWNIK CHÓRUKtóż to mordercą, któż poległ? O, rzeknij!

POSŁANIECHaimon nie żyje, we własnej krwi broczy.

PRZODOWNIK CHÓRUZ ojca czy z własnej zginąłże on ręki?

POSŁANIECW gniewie na ojca mordy sam się zabił.

PRZODOWNIK CHÓRUWróżbito, jakżeś czyn trafnie określił!

POSŁANIECW tym rzeczy stanie dalszej trza narady.

PRZODOWNIK CHÓRULecz otóż widzę biedną Eurydykę,

Żonę Kreona; albo się przypadkiem

Pojawia, albo słyszała o synu.

Z pałacu wychodzi EURYDYKA

EURYDYKAStarcy, rozmowy waszej dosłyszałam

Właśnie, gdym z domu wybiec zamierzała,

By do Pallady z modłami się zwrócić.

I właśnie drzwi odmykam zasuwki,

By je roztworzyć, gdy nagle nieszczęsna

Wieść uszy rani; więc padłam, zemdlona

Z trwogi, w objęcia mych wiernych służebnic.


69


Powtórzcie tedy, co ta wieść przynosi;

W złym doświadczona, wysłucham słów waszych.

POSŁANIECJa, miłościwa pani, byłem przy tym,

Powiem więc wszystko, jak się wydarzyło;

Cóż bo ukrywać, by potem na kłamcę

Wyjść? Przecie prawda zawsze fałsz przemoże.

Ja tedy wiodłem twojego małżonka

Na ten pagórek, gdzie biedne leżało,

Przez psy podarte, ciało Polinika.

Wnet do Hekaty zanieśliśmy modły

I do Plutona, by gniew ich złagodzić;

Obmywszy potem ciało w świętej wodzie,

Palimy szczątki na stosie z gałęzi

I grób z ojczystej sypiemy im ziemi.

To uczyniwszy, zaraz do kamiennej

Ślubno-grobowej łożnicy dziewczyny

Śpieszymy. Z dala ktoś jęki usłyszał

Od strony lochu, co za grób miał służyć,

Choć nie święciły go żadne obrzędy,

Wraz więc donosi panu, co zasłyszał.

Tego dochodzą zaś, kiedy się zbliżył,

Łkania żałosne, a pierś mu wybucha

Głosem rozpaczy: "O, ja nieszczęśliwy!

Czym odgadł prawdę? Czyż nie kroczę teraz

Drogą największej w żywocie mym klęski?

Syna wołanie mnie mrozi. O słudzy,

Śpieszcie wy naprzód, zbliżcie się do grobu

I przez szczelinę głazem zawaloną

Wszedłszy do wnętrza, baczcie, czy Haimona

Głosy ja słyszę, czy bogi mnie durzą".

Posłuszni woli zwątpiałego pana

Idziem na zwiady, a w grobowcu głębi

Dojrzym wnet dziewkę, wiszącą za gardło,

Ściśnięte węzłem muślinowej chusty,

Podczas gdy młodzian uchwycił ją wpoły,


70


Boleśnie jęcząc nad szczęścia utratą,

Nad czynem ojca, nieszczęsnymi śluby.

Kreon, zoczywszy to, ciężko zajęknął,

Rzuca się naprzód i wśród łkania woła:

"O ty nieszczęsny! Cóżeś ty uczynił!

Czy szał cię jaki opętał złowrogi?

Wychodź, o synu, błagalnie cię proszę!"

Lecz syn na niego dzikim łysnął wzrokiem

I twarz przekrzywił, a słowa nie rzekłszy

Ima się miecza: wraz ojciec ucieczką

Uszedł zamachu; natenczas nieszczęsny

W gniewie na siebie nad ostrzem się schyla

I miecz w bok wraża; lecz jeszcze w konaniu

Drętwym ramieniem do zmarłej się tuli,

A z ust dyszących wytryska mu struga

Krwawa na blade kochanki policzki.

EURYDYKA wbiega do pałacu

Trup dziś przy trupie, osiągnął on śluby,

W domu Hadesa złożony przy lubej.

Nieszczęściem dowiódł, że wśród ludzi tłumu

Największe klęski płyną z nierozumu.

PRZODOWNIK CHÓRUA cóż stąd wróżysz, że znikła niewiasta,

Nie rzekłszy złego lub dobrego słowa?

POSŁANIECI ja się dziwię, lecz żywię nadzieję,

Że posłyszawszy o ciosie, nie chciała

Żałości swojej pospólstwu okazać,

Lecz się cofnęła do wnętrza domostwa,

By wśród sług wiernych wylewać łzy gorzkie.

Toć jej rozwaga nie dopuści błędu.

PRZODOWNIK CHÓRU


71


Nic nie wiem, ale milczenie uporne,

Jak i zbyt głośne jęki, zło mi wróżą.

POSŁANIECWnet się dowiemy, czy w głębiach rozpaczy

Nie kryje ona tajnego zamysłu.

Idźmy do domu, bo dobrze ty mówisz:

Nadmierna cisza jest głosem złowrogim.

Odchodzi do pałacu. Wchodzi KREON, dźwigając ciało syna, za nim słudzy.

PRZODOWNIK CHÓRULecz otóż książę tu właśnie nadchodzi;

O! znak wymowny ujął on ramiony,

Nie cudzej zbrodni, jeśli rzec się godzi,

Lecz własnej winy szalonej.

KREONKlnę moich myśli śmierciodajne winy,

Co zatwardziły mi serce!

Widzicie teraz wśród jednej rodziny

Ofiary, ofiar mordercę.

Słowo dziś moje me czyny przeklina:

W samym, o! życia rozkwicie

Przedwczesne losy porwały mi syna,

Mój obłęd zmiażdżył to życie.

PRZODOWNIK CHÓRUPóźno się zdajesz poznawać, co słuszne.

KREONBiada mi!

Przejrzałem biedny: jakiś bóg złowrogi

Zwalił na głowę mą brzemię,

Na szału popchnął mnie drogi,

Szczęście mi zdeptał, wbił w ziemię.

O biada! Do zguby


72


Wiodą śmiertelnych rachuby.

Z pałacu wychodzi POSŁANIEC

POSŁANIECPanie! ty nieszczęść masz wielkie zasoby,

Bo jedne dźwigasz w twych rękach nieszczęsnych,

A drugie ujrzysz niebawem w twym domu.

KREONCzyż ja nie na dnie już nieszczęścia głębi?

POSŁANIECNie masz już żony; syna twego matka

Właśnie na swoje targnęła się życie.

KREONNieubłagana przystani, hadesie,

Gdzież koniec moich boleści?

O! znowu nowe ten niesie

Godzące w serce mi wieści.

W męża, co legł już, wtórym godzisz ciosem,

Złowrogim słowem i głosem.

Biada! Nieszczęście z nieszczęścia się sączy,

Z synem śmierć żonę mi łączy.

PRZODOWNIK CHÓRUWidzieć to możesz, dom stoi otworem.

KREONZłe się jak burza nade mną zerwało,

Nie widzę końca mej męce;

Syna zmarłego dźwigałem ja w ręce,

A teraz żony martwe widzę ciało,

O, biada! matczyna

Rozpacz dognała już syna.


73


POSŁANIECZranionej ciężko nocą zaszły oczy,

U stóp ołtarza zajękła nad zgonem

Niegdyś chwalebnym syna Megareusa

I nad Haimonem, a wreszcie przekleństwa

Tobie rzuciła ciężkie, dzieciobójcy.

KREONGroza mną trzęsie. Przecz mieczem nikt w łono

Ciosu mi śmierci nie zada?

O, ja nieszczęsny! O biada mi, biada!

W toń nieszczęść sunę spienioną.

POSŁANIECW konaniu jeszcze za te wszystkie zgony

Na twoją głowę miotała przekleństwa.

KREONJakimże ona skończyła sposobem?

POSŁANIECŻelazo w własnej utopiła piersi,

Słysząc o syna opłakanym końcu.

KREONO biada! Win mi nie ujmie nikt inny,

Nie ujmie męki ni kaźni!

Ja bo nieszczęsny, ja twej śmierci winny.

Nuże o słudzy, wiedźcie mnie co raźniej,

Uwodźcie mnie stąd; niech moim obliczem

Nie mierżę, ja, co mniej jestem jak niczym!

PRZODOWNIK CHÓRUZysku ty szukasz, jestli zysk w nieszczęściu.

Bo lżejsza klęska, co nie gnębi długo.

KREON


74


Błogosławiony dzień ów, który nędzy

Kres już ostatni położy.

Przybądź, o przybądź co prędzej,

Niechbym nie ujrzał jutrzejszej już zorzy!

PRZODOWNIK CHÓRUTo rzecz przyszłości, dla obecnej chwili

Trza działać; tamto obmyślić - rzecz bogów.

KREONWszystkie pragnienia w tym jednym zawarłem.

PRZODOWNIK CHÓRUO nic nie błagaj, bo próżne marzenia,

By człowiek uszedł swego przeznaczenia.

KREONWiedźcie mnie, sługi, uchodźcie stąd ze mną,

Mnie, który syna zabiłem wbrew woli

I tamtą. Biada! Aż w oczach mi ciemno.

Dokąd się zwrócić, gdzie spojrzeć w niedoli?

Wszystko mi łamie się w ręku,

Los mnie powalił, pełen burz i lęku.

CHÓRNad szczęścia błysk, co złudą mar,

Najwyższy skarb - rozumu dar.

A wyzwie ten niechybny sąd,

Kto bogów lży i wali rząd.

I ześlą oni swą zemstę i kary

Na pychę słowa w człowieku,

I w klęsk odmęcie - rozumu i miary

W późnym nauczą go wieku.


75

Antygona - streszczenieEdypa i Jokasty. Akcja Antygony opiera się na konflikcie między tytułową...

Documents

Transcript of Antygona - streszczenieEdypa i Jokasty. Akcja Antygony opiera się na konflikcie między tytułową...