Analiza zjawiska mody w perspektywie teorii...

12
„Kwartalnik Opolski” 2019, 1 Pamela SZCZERBIK-CHUDY Analiza zjawiska mody w perspektywie teorii socjologicznych Georga Simmela i Thorsteina Veblena oa st o nawt potnisa ni wsstki inn poti to wiata 1 . Rné Köni Wprowadzenie skrs na tat o to niwkl intr osar wspsn baań – osar kltrow, ktr wsptwor postaw i aowania oior- w, a tak ora wspsn kltr asow, poplarn, loaliowan oa ak si oo wawa, ni ot wni warstw wntrn owieka, o ior, akia, o Jest awiski spon, ktr obej wsstki iin ia lkio. W niniejsz artkl atorka postara si opowii na ptani, w aki stopni oa wpwa na spoństwo i jakie psychologiczne i spon pros ao w strktr Ba w prwaa i na sool o- giczn li Gora Sila i Torstina Vlna atorka wri si k rozwaanio na o i okrwa noo ponaasow nani, potrakt ako sln or kltrowo awiska, po wpw ktro 1 R Köni, i urok mody, pr Sańska, Warszawa 1979, s. 46.

Transcript of Analiza zjawiska mody w perspektywie teorii...

Page 1: Analiza zjawiska mody w perspektywie teorii ...otpn.uni.opole.pl/wp-content/uploads/ko_2019_1_67_78-pamela-OK.pdfzmienia si ni t lko l i , al tak or spo n i ws stko to, co ota a owi

„Kwartalnik Opolski” 2019, 1

Pamela SZCZERBIK-CHUDY

Analiza zjawiska mody w perspektywie teorii

socjologicznych Georga Simmela

i Thorsteina Veblena

o a st o naw t pot ni s a ni ws stki inn

pot i t o wiata1.

R né Köni

Wprowadzenie

sk rs na t at o to ni w kl intr o s ar wsp sn

ba ań – o s ar k lt row , kt r wsp twor postaw i a owania o ior-

w, a tak o ra wsp sn k lt r asow , pop larn , lo ali owan

o a ak si o o w awa , ni ot w ni warstw wn tr n

owieka, o ior , aki a , o Jest awiski spo n , kt r

obej ws stki i in ia l ki o.

W niniejsz art k l a torka postara si o powi i na p tani , w aki

stopni o a wp wa na spo ństwo i jakie psychologiczne i spo n

pro s a o w str kt r Ba w pr wa a i na so olo-

giczn li G or a Si la i T orst ina V l na a torka wr i si k

rozwa anio na o i o kr wa no o pona asow na ni ,

potrakt ako s ln or k lt row o awiska, po wp w kt r o

1 R Köni , i urok mody, pr S ańska, Warszawa 1979, s. 46.

Page 2: Analiza zjawiska mody w perspektywie teorii ...otpn.uni.opole.pl/wp-content/uploads/ko_2019_1_67_78-pamela-OK.pdfzmienia si ni t lko l i , al tak or spo n i ws stko to, co ota a owi

68 Analiza zjawiska mody …

zmienia si ni t lko l i , al tak or spo n i ws stko to, co

ota a owi ka: po l estetyczne, zachowania, ideologie.

Moda w zarysie naukowym. Operacjonalizacja podstawowych pojęć

r anali owani a a ni ń wi an t at k o , dochodzi

poniek o int r s plinarn o ro wa ania na temat mody. Jest oskona

przyk a wsp pra wi l na k, bowiem o ia wani o na

rozpatr wa po k t so olo ii, ps olo ii, ps olo ii spo n , ps o-

analizy, ekono ii, a na na ka antropolo i n koń Ta r noro no

sprawia, ni istni na, la na r a okr la a to awisko,

a definicji o modzie jest tyle, ile stanowisk badaczy. nak w l na

to, aki stanowisko wo ni pr i , i kr t ka i,

t wol nnika i, obok mody nikt nie prz o i o o tni Wr pr iwni ,

st ni w is int rak i ior po wa ws stki t asp kt nas o

ia, kt r s wi an o , nas wa si l, i o a sta a si tak

pows na, wp wowa i pot na, ni o na st na a analn . Po to,

ro i aki i prawi a i r i, warto o w o pr to nia

podstawowych ram definicyjnych.

podaje dwie definicje. i rws a ni okr la

mo ako „spos i rania si , czesania, aki a , pop larn w aki

okresi l i s ”2 r i na ni ako „kr tkotrwa pop lar-

no e o now o w aki i ini ”3 Warto a na , o a na nia

s ar o o lnikow , owi okr la ra arakt r st n ,

taki ak i nno l pr i alno ini i w nika, w o ln

prze wia ni o a to awisko, kt r — spo ństwo o i ra

ra popr wi aln p r p O wi i ni st w t ni o, jednak

takie spojrz ni na no n o na ni aw a o s ar, jaki obejmuje.

i kaw t ori w s n li tak l i ta i n r ana , autorzy

mody4 nali oni, i ni st o liw a kowit iniowani o , poni wa

ws s , ako o , spo ństwo, i r ia w pro si twor e-

nia. Jak czytamy:

o a o rani a si ra o or nas o a owania i st stal i nia si

ni o po o ania w o awa ia iorow o. Zakresem swoim obejmo-

2 , r S is , t 2, Wars awa 2006, s 219, as o: o a

3 Ta , s 219

4 E. Banach, A. Banach, m d , Warszawa 1962, s. 72.

Page 3: Analiza zjawiska mody w perspektywie teorii ...otpn.uni.opole.pl/wp-content/uploads/ko_2019_1_67_78-pamela-OK.pdfzmienia si ni t lko l i , al tak or spo n i ws stko to, co ota a owi

Pamela Szczerbik-Chudy 69

wa as ni t lko w l , al i po l lat o, int r s si

ks ta t a ni tr i , pr awia si na l pi w rani , w stro , opakowani ia a

owi ka, a o i o istot o a pows na ni a, jak wiadomo,

absol tn o pos s ństwa, l pr iwni – ra tw r o i w rani a

wskaz wek5.

o w l so olo i n a w a iw , na p ni s i na kowo

po t n o i ini a w sn ta pr ni i ki o ilo o a G or a

Si la, kt r w nini s pra a torka po wi i na wi wa i a a

n pi rws , kt r po li pr int rpr towania awiska o

– w w s ro i ni , ako tr n w ior ora s rs , ako swoist

t n n w k lt r a s ln wa as p lika a pt. Filozofia

mody, w kt r so olo okr la o ako p wn o ro a w a iwo ,

pojawia si w spo n kont ksta . Jak słusznie a wa a:

o a w kra a po a rani sw pi rwotn o n W wi ra ora wi ks

wp w na s ak, pr konania t or t n , a naw t oraln postaw ia wi

at o o n ksi ka , modnych kierunkach filozoficznych, modnych

lekarstwa , potrawa i ni skoń ni wi l inn o n r a ,

po wia o i ro i , – o ni a on ni wsp ln o ze strojem – to

nal o t o sa o i p ri r no i6.

O na a to wi , o n o w a iwi ws stko st to ow na

to, o a popr sw so olo i n , ps olo i n , a naw t wi aln

arakt r, w p kla wsp sno , s n roni spo ństwo stwor on

pr ń wili a – a a ni i – ostr o o ra owi ka, kt r o

warto i at riali rani .

Psychologiczne aspekty mody

o i na la owni tw a in wi ali

Zdaniem Georga Simmela, owi k os l po i wo a i na i,

anta onist n i si a i na la owni twa i in wi ali , kt r a

zna wp w na o i wn tr n i w wn tr n , a tak ow

i intelekt aln Si t opatr wa si o na w ps olo i nych, sprzecz-

n wo si i t n n a , owi arakt r n stron

o ia nostk in wi aln , a r i , ni o spo n o

kompro is i ak pta i woisto l ki nat r , tak o no po kr lana

5 Ta , s. 72.

6 G. Simmel, Filozofia mody, [w:] S. Magala, Simmel, Warszawa 1980, s. 197.

Page 4: Analiza zjawiska mody w perspektywie teorii ...otpn.uni.opole.pl/wp-content/uploads/ko_2019_1_67_78-pamela-OK.pdfzmienia si ni t lko l i , al tak or spo n i ws stko to, co ota a owi

70 Analiza zjawiska mody …

przez niemiecki o a a a, n stron li si k nolito i, stagnacji,

a z dru i sk pia si na p r an ntn i nno i, r ni owani . Autor nazywa

to psy i n i sk onno ia i o na la owania i o r no i W i socjo-

loga, mechanizm ten jest n a nt a o inw ntar a nas o ro woju

i post p k lt row o W ni o: rok na la owni twa l pr

wszystki w ak i , o liwia ono o o n pr si , kt ra nak ni

wymaga znaczni s , oso ist i tw r astosowań, lecz rozgrywana

st adko i l kko, poni wa tr i st stalona ilo 7 a la owni two

st wi odpowi ialn a t stron nas nat r , kt ra o powia a a na-

kowo , uni or i a , wtopi ni si w t , no ni k a na isk na

sta o w od iani i pr iwni , na i nno , ni al no i i k pr

t , o o ln W pr pa k o na la owni two p ni wi nast p

nk :

o a to na la owni two an o pr k a , aspoka a pra ni nia a apta i

spo n : wi i nostk ro , kt r po r ws s , ostar a o ln

przes an k sprawia , a owani ka nostki sta si kol n

przyk a ara ni w ni s stopni aspoka a pra ni ni

r ni owania, tenden k o i nno i, pra ni ni ian i pr iwi ństwa –

z jednej strony popr sta ian tr i, na a isi s o i pi tno

indywidualne w przeciwi ństwi o o nia w ora s o i tr s o [...]8.

o a int r spo ństwo, kszta t spos ia owi ka i o st l

ora nk onowania w r pi a la owni two st n t sk onno i,

i ki kt r ko ort i a owol ni , w nika akt , i ni st

si osa otnion w swoi a owania i w ora . Jak w a nia G or

Simmel:

na la owni two a nost p wno , ni st sa otna w swoi ia ani ,

l ak na o n opo , opi ra si na ot asow sposo a w kon wania

an nno i, o walnia o n ia ania o o powi ialno i

a la , pr r a si i na inn ni t lko koni no kt wn o

dzia ania, l ara o powi ialno a o sk tki: w t n spos nostka

zosta wolniona o ki w or i sta si wr istot iorow , naczyniem

spo n tr i Okr la to t war nki w st powania o , zjawiska

uniwersaln o w i a nas o at nk st na la owni tw an o w or

i tym samym zaspoka a potr spo n ak pta i, sprowa a nostk na

7 G. Simmel, dz. cyt., s.181.

8 Ta , s 182

Page 5: Analiza zjawiska mody w perspektywie teorii ...otpn.uni.opole.pl/wp-content/uploads/ko_2019_1_67_78-pamela-OK.pdfzmienia si ni t lko l i , al tak or spo n i ws stko to, co ota a owi

Pamela Szczerbik-Chudy 71

dro , kt r kro ws s , twor pows no , kt ra sprawia, a owani

ka dnostki sta si po prost n pr k a w9.

W i Si la, spo ństwo pr swa a konkr tn spos i rania si ,

a owania, i ki t o w ra a si i i o n st o n ,

a w t w l i pr wi i r pa spo na T pow pr k a st

o wi i i rani si o n akt aln i tr n a i, kt r o nos si o

ior , r r aki a .

pow s si t a pr stawiona pr Si la, kt r s i,

i o a pra ni oka a swo pot s a nas o nos nia t o, co akurat

st o n , a asa i ni koni ni a n p nkt wi nia so olo a, w a-

si to i istotn na ni , o ak wa a „powo , la kt r o naw t

st t ni ni o liw st l w a si stin , l an ki i art st ni

no n naw t w w ani os pos wa si o skra no i, st akt, s

oso t na o na ar i l an ki i wra a na wi ks wa na sw

w l wn tr n ”10

.

r stron nas nat r , kt ra aspir o po ia stanowi nia in wi-

duum, ucie ki pr r t n i onotoni , o ian w sta o i, Si l okr la

ian o r no i Sk onno o t t n n i, socjolog upatruje w stwierdze-

niu, „ o a isi s a r ni si o w ora s i tr s ”11 o

charakt r i nno , a to w a ni st al t , bowiem natura ludzka nie

toleruje sta o i Stanowi ona ni ako ani st o r no i w t , co powszech-

ne, klasy n a po stawi w sk onno i ps i n i ki kt r

owi k w ra a swo na s potr , Si l iniowa awisko

mody jako s ln or ia, kt ra „ a ap wni ko pro is i

ten n o spo n o r wnania, a tenden o in wi aln

odr no i”12 o a st wi ni t pow ani osa on

w kultur , ym wi pr iwstawn so potr .

9 Por. Warto r wni wr i wa na akt, onkowi an r p spo n w a ni

si o s rw o wi ni w k a pr atno opi ra si na wn tr n or a

ia, t o s ar w, kt r ski rowan s w stron spo ństwa St t w nika nas a

to ia ak ptowan , wia o sw w tkowo i. Ta , s 192

10 Ta , s 196

11 Ta , s 184

12 Tamze, s. 186

Page 6: Analiza zjawiska mody w perspektywie teorii ...otpn.uni.opole.pl/wp-content/uploads/ko_2019_1_67_78-pamela-OK.pdfzmienia si ni t lko l i , al tak or spo n i ws stko to, co ota a owi

72 Analiza zjawiska mody …

o i nowo i a lotno i

owo (po t k) i lotno (kr s) to kol n i n w, i ki kt r

f nk on o a So olo w a nia to w t n spos , a ana o a o a

aistni – czy to w ior w or a a owania spo n o – musi

stosowana pr a r p l i, a nast pni ro propa owana r s i

spo e ństwa po to, o li na la owa an tr n W o n i , ana

o a sta si pows na, w w as – w i Si la – nie ma o niej

mowy, bowi sp i n ni o o spo n ak pta i paradoksal-

nie wyzna a kr s o a stanowi wi swoist lini rani n i t

o pr s , a t o pr s

o a, okr lana pr niemieckiego badacza ako postawa i a ani tw r ,

st pr ni o ro patr wana w kont k i pr kra ania rani i stawiania

nowych:

1. rani a st ni na, a por s a si w wi i o liwo i l ki ,

2. ka a konkr tna rani a ni st koni na, asa o pr su-

ni ta l pr kro ona13

.

ow s a o ni tra ni o a nat r nk onowania o . W jednym

sk rs w po wi on analizie koncepcji Georga Simmela czytamy:

rani w o i stanowi t n asp kt, kt r po wala istni . Przekraczanie

kol n rani w sposo i i rania si st l ia w na an o pr o

stanowi o post pi i innowa no i. Jednoc ni a na rani a ni st koni z-

na i ni pr kra alna, o a nat r pos r a rani , wyznacza je na nowo

ka kol n tr n 14

.

ro s t n w int r s spos a l ksan ra i lińska w p lika i

pt „Moda – m d f rm m m r r c m r c”: to, co jest teraź-

ni s o i w o i , st ni inn ak po ni l nt w o

pr s o i i pr wi wani t o, o o o n w pr s o i 15

.

Zdani a torki, to o w na a po t k o to k l ina a (nowo )

tren , a to o w na a kr s ( lotno ) to spop lar owani

13 G. Simmel, dz. cyt. s. 180.

14 E. Linkiewicz, dz. cyt. s. 273.

15 i lińska, Moda – m d f rm m m r r c m r c [w:] Moda

w kulturze, sztuce i edukacji, pod red. W. Bobrowicza, D. Kubinowskiego, ak , L lin

2014, s. 71.

Page 7: Analiza zjawiska mody w perspektywie teorii ...otpn.uni.opole.pl/wp-content/uploads/ko_2019_1_67_78-pamela-OK.pdfzmienia si ni t lko l i , al tak or spo n i ws stko to, co ota a owi

Pamela Szczerbik-Chudy 73

Społeczne funkcje mody (w świetle teorii socjologicznych)

o a ako w na nik stat s spo n o

r n, kt r sprawia , i o a st i l powi ana stat s

spo n st wi l n nich, z a p wno i , stanowi o ź

wn tr n , t l nt ior , o atk w, r r i ws lki o F nk

stro , po a o ron pr i n , st w s ani ko nikat w in or

o wykonywanym zawodzie, statusie materialnym, stanie psychicznym, cechach

oso owo i, a iara i nastro owi ka16 o a i i r stanowi zatem

bardzo istotny element komunikacji interpersonalnej i niewerbalnej,

ko nik owi p nion pr nostk rol spo n

o a o awna traktowana a jako w na nik stat s i po ia u na

warstwy spo n . Z takiego opisu mody znany jest Thorstein Veblen,

amerykański ilo o norw ski o po o nia, tw r a T r róż a-

czej. Ba a twi r i , i sta klas pr nia (klas w s ) jest

marnotrawstwo i konsumpcja17 W ilo o a, o a ta t as w

wyraźnie wyzna a a rani i klasa i spo n i Przedstawiciele

klas w s kreowali o nos kr a s t ar o ro i at ria w,

na kt r ni o sta pr stawi i li warstw ni s O r ni ni si na

tle wielkomiejskiego proletariat ni stanowi o la lit w w as a n o

problemu. Do czasu kiedy klas ni s ni a po a a o i na la o-

wa klas w s

o o n o ania wspo nian w ni , niemiecki filozof, Georg

Simmel. Si l, kt r ini o ako w pa kow wp w w

klasowych. Zdaniem socjologa:

no n o powsta owi o ali , na kt r sk a a si i ita a

i izolacja o o i on spo n po ia w klas O na a to, i klasa w s a

w i po ia swo i ola spo n popr o ar i spo ni r p

zbli a si o si i , t ar i wi a nia si ian w o i 18

.

16 or K ńska, W r m d ż c u c d m, Warszawa 1983, s. 8.

17 T orst in V l n, klarowan kr t k klas w s , a w a iwi a owań p i pi kn ,

kt r si ni w wo i , w ra a si o ni apro at , kr t k siln i ni stann

eni o ia o n wa a on, i ni ko i t o posia ania ora to nows

stro w stanowi ln akt o ania si kons p i ni w l aspoko ni nia swoi

egoistyczn potr , a sa i r traktowa ako w na nik wia o nno i

Por. T. Veblen, T r róż c , pr a rska, K a rski, Wars awa 1971

18 G. Simmel, dz. cyt. s. 176.

Page 8: Analiza zjawiska mody w perspektywie teorii ...otpn.uni.opole.pl/wp-content/uploads/ko_2019_1_67_78-pamela-OK.pdfzmienia si ni t lko l i , al tak or spo n i ws stko to, co ota a owi

74 Analiza zjawiska mody …

Niemiecki socjolog w a nia, a ana o a o a aistni – czy to

w ubiorze czy cho ia w or a a owania spo n o – si

stosowana pr a r p l i, a nast pni ro propa owana r s i

spo e ństwa po to, o li na la owa an tr n .

W o n i , ana o a sta si pows na, w w as – w i

Simmela – nie ma o ni ow S lni wi o n st to na po stawi

r la i klasow ak a wa a, klas stan w s o s ini atora i konkr t-

n , a klas stan ni s o i na la ow a i W Si la, o a

a s t , by wzmacnia w wn tr n sp no okr lon klas i t

sa r ni si o inn 19 o a wi ko nik pr nal no o „l i

r wn so i ”

W teorii Georga Simmela, podobnie jak w teorii Thorsteina Veblena,

pr stawi i l klas w s , popr i r, ani st sw stat s

spo n W pr i i o st l ia o a ia a a a ani po kr li

r ni spo n w l w kono i n , w okresie demokratyzacji

i in striali a i, str pr sta o r wa pi rwotn na ni Klas ni s

za na la owa w s a t n ani po wala w sn t ,

powsta swoist savoir-vivre o , kt r tr a si o wili o n , o

s on t ra ni t lko ka ani po o nia i stat s spo n o, a ra

i tno i ostosow wania si o asa k lt r ior .

o a ako kspr s a oso owo i (kr owani wi r nk )

o XX wi k o a (ro iana w kont k i ior ) stanowi a istotn

element w ko nika i oto ni W l ar o ok a ni okr la

przynal no etniczno-kult row , a o lni pr t asa kr owania

wizer nk i l pr str an Historia o w raźni owo i o siln

fluktua a , aki po l a i r na pr str ni wi k w o istotn , ian

te wyks ta towa sp nar i i wiedzy, kt r pos do kreowania

wizer nk i w ra ania oso ist kspr s i o a, ak pisze Georg Simmel, jest

s ln or ia, a ap wni ko pro is i t n n o

spo n o r wnania a t n n o in wi aln o r no i

a tra ni s pr k a , w kt r o a traktowana st ako kspr s a

oso owos i st r wisto , w kt r pr s o na nk onowa

Wsp sna ko i ta awi si ako ni al na inistka, w raźni posia a a

potr posia ania i w kor st wania ws lki nar i o kr owania

wi r nk Ów wi r n k ( i r) trakt ako ro k o w ra ania w asn

kspr s i, p rsonaln antr a sk pia wa i s o nawi wania

r la i Kr a a w o i st awiski ar o in wi ali owan , i l

19

Ta , s. 190.

Page 9: Analiza zjawiska mody w perspektywie teorii ...otpn.uni.opole.pl/wp-content/uploads/ko_2019_1_67_78-pamela-OK.pdfzmienia si ni t lko l i , al tak or spo n i ws stko to, co ota a owi

Pamela Szczerbik-Chudy 75

wi n art st n w o raźni i oso ist po i st t ki, s o

aak ntowania po stawow r s w po iotow to sa o i

o a ako t rapia, źr o nania i wa i

li a K ńska w swo p lika i pt W r m d ż c u c d m20

s s ni a wa a, o a, a w s lno i i r o n pan i

tr n a i, o p ni nk t rap t n W spo ństwi p źn

nowo sno i, kt r o arakt r st n st o na owi ka

pr pr at posia an r, o a stanowi swoist s st t t w sposo i

w ra ania tr i ot l ki st n i ani Kl s ński ,

o a p ni rol „pro kt … a o na l ka ani pr nak

(przed iot) o wi ni w isto i w nak r pr nt , a i l wi ,

wi ni awi ra si w po r nio prakt n , t litarn nk i r ”21

.

Wp w o na i spo n w ra a si w post p in wi ali a i

n stron , a potr lisko i i wsp lnot r i n sposo w

nawi wania r la i inn i l ź i, a pr t skania spo n apro a-

t oka a a si r ali a a, okr lon pr spo ństwo, w or w

kulturow Świa o o pr wania r wisto i stanowi istotn nnik

inte ra i, a o a w t w l i asno w na a rani pr nal no i

grupowej. Zdaniem Tomas a L s ni wski o: „pra ni ni onkostwa w an

grupi wi si koni no i r sp ktowania o owi tr n w

dotycz st l ia … R ali a a w or w o … apo i a

wykluczeni nost k akt wn o stni twa w i spo n ”22

.

o i wsp lnot i lisko i, a tak potr a nania i wa i nal

o r p po stawow potr l ki So olo owi a wa a , i wi l

pro l w na tl o onaln st wi ana ni aspoka ani potr t o

rodzaju. Co istotne, problemy t o nos si r wni o o a to sw

s ln w ra w kon ronta i r i owi ki , ki to nostka

w st p ni t lko ako po iot, al tak ako pr iot wi aln

Podsumowanie

w okr si a sol tni ni wa st t a i ia, kt ra opi ra si

na to sa ani a , o o na w l ki i o a. Zdaniem

Tomas a L s ni wski o: „spos post powania w or okr lon

20

K ńska, W r m d ż c u c d m, Warszawa 1983, s. 7

21 K ńska, t s 8

22 T. Leszniewski, dz. cyt. s. 54.

Page 10: Analiza zjawiska mody w perspektywie teorii ...otpn.uni.opole.pl/wp-content/uploads/ko_2019_1_67_78-pamela-OK.pdfzmienia si ni t lko l i , al tak or spo n i ws stko to, co ota a owi

76 Analiza zjawiska mody …

atrybut w ni s ot wowan i prakt n kor i, a w ni pr

podkr l nia w asn w tkowo i i or inalno i”23 o ni ran

sta o si naki w r nia w stat si i po i spo n , kt r w ra a

si w now k l ks sow ar k, lo ot p w nan pro nt w

i o ln st t ki ior i ki t , dana r pa spo na, o ona in wi-

aln nost k st w stani nk onowa w p r an ntni wol ,

r aln wi i Świa o o istni nia ap wnia owi kowi po i

bezpi ństwa w kont k i ota a o o wiata, a moda w tym w l i

po wala na o nal i ni w asn o i s a w pr str ni p li n o

cechuje chwilowo kroto wilno , r no , a to, o t r in ,

to czas. Geor Si l, ak wska ano w ni , w r nia wa i n ,

po i kt r i nk on o a n stron st to po t k, a

z drugiej koniec. J nat ra w ra a si w ni ronn pr i alno i, a ulotno-

jest jej warunkiem koniecznym.

o a to awisko, kt r opi ra si na iorow inst nkta tkwi

wewn tr owi ka To o now i nan i w aint r sowani , a w kon-

s kw n i sta si st o i kt po ania ar k stwierdzenie,

i o a w stopni wsp twor t atr nia o i nn o24

, bowiem

wyra a ws stko to, co znajduje od wi r i l ni w ws stki asp kta

ia: w wiatopo l i , postawa , nk a spo n , awo ow

ak s szni a wa a G or Si l: „ o a w nosi naw t ni wa n nostki,

ni pr stawi i la i klas, i l ni ni wsp ln o a”25

.

Autor powy szego tat stwi r a, i o a st i alna la t , kt r

natura st a kowi i al na, a i sa o wia o o o a a si o r no i.

o a o w atnia oso owo owi ka ar wno popr ki rowani si

panu st l , jak i poprzez jego odrzucenie.

Moda j st p rsp kt w st t n , kt r wn l st na a ni s

poka ani owi ka o wi r n k w tpi nia al n st o o

w asn pr nta i, a w wsp sn wi i owa pr nta a w na n j

mier t r inowana st w a ni popr o i apo ina nak,

23 T L s ni wski, o a i to sa o — l at wsp sn o owi ka w wi i

kons p i w: Ro kos na ara a O r a o i k lt r kons p i, red. T. Szlendak,

K. Pietrowicz, Wro aw 2007, s 53

24 W teorii Goffmana i l ki osta por wnan o pr stawi nia t atraln o,

ro r wa o si w konkr tn i okr lon pr str ni stotn st akt, ka owi k

w spo ństwi st ar wno aktor ak i wi , al ni o t o, ak rol p ni

w konkretnej sytuacji interakcyjnej. Por. http://kochamteatr.pl/erving-goffman/, zapis:

02.05.2015.

25 Ta , s 191

Page 11: Analiza zjawiska mody w perspektywie teorii ...otpn.uni.opole.pl/wp-content/uploads/ko_2019_1_67_78-pamela-OK.pdfzmienia si ni t lko l i , al tak or spo n i ws stko to, co ota a owi

Pamela Szczerbik-Chudy 77

pow s l, o stanowi po staw , nie jest celem jedynym. Moda,

ak w ni wspo nia a , st or , a po o kt r w ra a si wi l

tr i. Jest obrazem potrzeb ludzi i otaczającego ich świata. O a nas nastr ,

stat s spo n , rol , czy stos n k o l i K lt w pi kno kr tkotrwa

i przemi a , gdzie wymóg nowości jest często jedynym kryterium sądu este-

tycznego. To podążanie za innowacyjną formą i strukturą produktu mody zmie-

rza w kierunku prowokacji, gdzie, jak sugeruje Roland Barthes, umiejscowieni

jesteśmy w czasach, w których osąd otaczającego nas świata

nie jest podyktowany przeciwstawieniem dobra złu, lecz tego co nowe stare-

mu26

. Sugest wn s w t i s s owa w Linki wi :

o a st a n ni wi l i in, kt r ro w w tak w raźn spos

wi a nia arakt r st n wsp sno i, a o naw t ki r n k,

w jaki i r a ani ia ania opi ra si na i iani , ni la

ian sa w so i , kt ra ni s l ps ni pro kt , ni ast pi ni

o now st irra onalna, lowa i w l na ia a w i i s-

t t ki wsp sno i, kt ra k lt w pi kno kr tkotrwa i pr i a .

w nowo i st n kr t ri s ostat n o27

.

awisko o , o ni w kl int r s , ni o ka o si wi l

aktualnych i na kowo po t n opra owań, w kt r opisano

ian , aki as w str kt r na pr str ni ostatní kilk lat.

at o na sp k lowa , t ori w sn t pr opisan w

a a stra i na akt alno i, ior po wa akt, i po t a

po pr s o sto lat? Nic bardziej mylnego. I cho na po io i opisu struktury

spo n , k lt row r ali w o a owo i, Si lowska Filozofia

mody i Veblenowska T r róż c awi si ako, o na ni , ana-

chroniczne, to o lna p rsp kt wa i ar i n raln pr stawion w niej

diagnozy i mechaniz po osta akt aln Świa to o ni w k ponad-

czasowo i stwi r ń, a sa i a a ka si ako a ni o s rwator

rzeczywisto i

ANALYSIS OF THE PHENOMENON OF FASHION IN THE PERSPECTIVE OF THEORY

SOCIOLOGICAL STUDIES OF GEORG SIMMEL AND THORSTEIN VEBLEN

26

Por. R. Barthes, r m ść u, pr L wińska, Wars awa 1997, s 220

27 E. Linkiewicz, dz. cyt., s. 285.

Page 12: Analiza zjawiska mody w perspektywie teorii ...otpn.uni.opole.pl/wp-content/uploads/ko_2019_1_67_78-pamela-OK.pdfzmienia si ni t lko l i , al tak or spo n i ws stko to, co ota a owi

78 Analiza zjawiska mody …

Su mmary

In this article, the author will try to answer the question to what extent fash-ion influences society and what psychological and social processes take place in its structure. Based mainly on the sociological thought of Georg Simmel and Thorstein Veblen, the author will treat fashion as a special form of cultural phenomenon, influenced not only by people, but also social forms and everything that surrounds man: aesthetic views, behaviors, ideologies.