Analiza sytuacji wewnątrzregionalnej w obszarze polityki ... · W roku oceny, liczba osób,...

Analiza sytuacji wewnątrzregionalnej

w obszarze polityki społecznej

województwa zachodniopomorskiego

Szczecin, 8 sierpnia 2016 r.

2

Spis treści 1. DANE O SYTUACJI DEMOGRAFICZNEJ I SPOŁECZNEJ ........................................................ 3

2. DANE O KORZYSTAJĄCYCH Z POMOCY I WSPARCIA ........................................................ 7

2.1. GMINA – ZADANIA OPS ORAZ MOPS, MOPR ................................................................ 15

2.2. POWIAT - ZADANIA PCPR ORAZ MOPR ......................................................................... 21

3. INNE RODZAJE POMOCY I ŚWIADCZEŃ ......................................................................... 26

4. ZASOBY INSTYTUCJONALNE POMOCY SPOŁECZNEJ ....................................................... 31

5. AKTYWNOŚĆ PROJEKTOWO-KONKURSOWA JEDNOSTKI ORGANIZACYJNEJ POMOCY

SPOŁECZNEJ ............................................................................................................................ 39

6. DIAGNOZA DOTYCZĄCA SYTUACJI OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH NA TERENIE

WOJEWÓDZTWA .................................................................................................................... 40

6.1. DEMOGRAFIA .............................................................................................................. 40

6.2. ORZECZNICTWO........................................................................................................... 43

6.3. OSOBY Z NIEPEŁNOSRPAWNOŚCIAMI W SYSTEMIE POMOCY SPOŁECZNEJ .................... 44

6.4. ŚWIADOMOŚĆ SPOŁECZNA .......................................................................................... 48

6.5. RYNEK PRACY .............................................................................................................. 51

7. SPECJALNA STREFA WŁĄCZENIA ................................................................................... 79

7.1 WOJEWÓDZTWO ZACHODNIOPOMORSKIE W ŚWIETLE ZAPISÓW KRAJOWYCH

DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH .......................................................................................... 80

7.2 WYBRANE ZJAWISKA I PROBLEMY WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO

WYMAGAJĄCE PODJĘCIA INTERWENCJI ................................................................................... 82

7.3 SYNTETYCZNE MIARY ROZWOJU SPOŁECZNO – GOSPODARCZEGO REGIONÓW

I PODREGIONÓW W UJĘCIU MAKROREGIONALNYM ................................................................ 83

7.4 ANALIZA WEWNĄTRZREGIONALNA UWARUNKOWAŃ ROZWOJOWYCH ........................ 89

7.5 DELIMITACJA OBSZARU WSPARCIA ............................................................................. 100

7.6 KIERUNKI INTERWENCJI NA OBSZARZE SPECJALNEJ STREFY WŁĄCZENIA ...................... 108

7.7 MONITOROWANIE I OKRESOWA OCENA ADEKWATNOŚCI SSW.................................... 110

3

1. DANE O SYTUACJI DEMOGRAFICZNEJ I SPOŁECZNEJ

Województwo zachodniopomorskie w obecnych granicach istnieje od 1 stycznia 1999 roku. Jest to

piąte pod względem powierzchni województwo w kraju (powierzchnia 22,9 tys. km2) i jedenaste pod

względem liczby mieszkańców. Liczba ludności, na terenie województwa na koniec 2015 roku, to 1

715 431 mieszkańców. Gęstość zaludnienia na obszarze województwa wynosiła 75 osoby na km2.

Województwo administracyjnie jest podzielone na 114 gmin i 21 powiatów, w tym 3 powiaty

grodzkie (miasta na prawach powiatu) i 18 powiatów ziemskich.

Ponadto w tabelach wojewódzkich dane dot. liczby ludności w roku oceny są powtórzone z roku

2014, ponieważ w/w dane GUS publikuje w czerwcu każdego roku. Prognoza na rok 2016 jest podana

na podstawie danych przesłanych przez gminy (ponieważ rubryki prognostyczne nie są dla

samorządów obligatoryjne, nie wszystkie gminy przesłały dane).

Struktura ludności

Zmiany w strukturze wiekowej ludności wskazują na postępujący proces starzenia się społeczeństwa.

Maleje udział dzieci i młodzieży w ogólnej liczbie ludności, natomiast rośnie udział osób starszych. Na

koniec 2015 r. struktura wieku ludności w województwie wyglądała następująco:

- osoby w wieku przedprodukcyjnym (0-17 lat) – 17,5% (spadek w skali roku o 0,2 punkty

procentowe),

- osoby w wieku produkcyjnym – 63,8% ogółu ludności (spadek w skali roku o 0,6 p.p.),

- osoby w wieku poprodukcyjnym – 18,7% ludności (wzrost o 0,8 p.p).

Wartość wskaźnika obciążenia demograficznego mierzonego liczbą osób w wieku nieprodukcyjnym

na 100 osób w wieku produkcyjnym w województwie zachodniopomorskim wynosiła w 2015 roku 57

osób, więcej o dwie osoby niż w roku 2014.

Wykres nr 1. Struktura ludności według płci i ekonomicznych grup wieku w 2015 r.

Źródło: opracowanie Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej (ROPS) na podstawie danych z Oceny Zasobów Pomocy

Społecznej (OZPS)

146

512

223

154

583

98

0 200 400 600 800 1 000 1 200

Wiek 0-17

Wiek produkcyjny

Wiek emerytalny

TysiąceKobiety Mężczyźni

4

Struktura ludności według płci, od kilku lat nie ulega większym zmianom. W ogólnej liczbie

mieszkańców województwa, podobnie jak w kraju, nieznacznie przeważają kobiety, które stanowią

51,3% ludności. Na koniec 2015 r. liczba kobiet na terenie województwa osiągnęła poziom 880,3 tys.

i była o 685. niższa niż przed rokiem. Wskaźnik feminizacji również od kilku lat nie wykazuje

większych zmian i oscyluje na poziomie – 105 kobiet na 100 mężczyzn.

Rynek pracy

Liczba bezrobotnych w województwie zachodniopomorskim na koniec 2015 roku osiągnęła poziom

79,5 tys. osób i była niższa o 13,8 tys. od poziomu z roku poprzedniego. Grupa osób długotrwale

bezrobotnych liczyła 44 tys. osób – 55% ogółu bezrobotnych (w 2014 - 56%).

Prawo do zasiłku w 2015 roku posiadało 12,9 tys. mieszkańców województwa (15% ogółu

bezrobotnych) i stanowili oni o 1,4 tys. osób mniej liczną grupę niż przed rokiem.

Wykres nr 2. Liczba bezrobotnych, bezrobotnych długotrwale oraz bezrobotnych z prawem do zasiłku

w Województwie, z prognozą na rok 2015

Źródło: opracowanie ROPS na podstawie danych z OZPS

Infrastruktura społeczna

Zasób mieszkań komunalnych w okresie ostatnich kliku lat wyraźnie maleje. W roku 2015 r. liczba

mieszkań należących do gminy osiągnęła poziom 50,2 tys. i była niższa o 1,07 tys. mieszkań niż przed

rokiem. Natomiast liczba wniosków o mieszkanie z zasobów gminy zmalała z 8,2 tys. w roku 2014 do

5,8 tys. w 2015 roku.

Na przełomie ostatnich lat wzrosła liczba mieszkań socjalnych i kształtuje się ona na poziomie od 5,4

tys. w roku 2014 do 6,2 tys. lokali w roku 2015. W niewielkim stopniu, aczkolwiek systematycznie,

rośnie liczba oczekujących na mieszkanie socjalne i obecnie wynosi ona 5,9 tys. osób.

Liczba wyroków eksmisyjnych, utożsamiana z liczbą dłużników wskazanych przez sąd bez prawa do

0

20

40

60

80

100

2014 2015 2016 - prognoza

Tysi

ące

Bezrobotni ogółem

Bezrobotni długotrwale ogółem

Bezrobotni ogółem z prawem do zasiłku

Liniowy (Bezrobotni ogółem)

5

lokalu socjalnego lub zamiennego, w 2015 r. osiągnęła poziom 1,9 tys., podczas gdy w 2014 roku –

1,8 tys.

Liczba publicznych i niepublicznych żłobków, oddziałów żłobkowych, klubów dziecięcych na terenie

województwa systematycznie rośnie. Na koniec 2015 roku ich liczba wynosiła 113 placówek, tj. o 18%

więcej niż przed rokiem. Tak znaczny przyrost liczby żłobków w województwie nie wpłynął istotnie na

zmniejszenie liczby dzieci, którym nie przyznano miejsca w żłobku (z powodu braku miejsc) – w 2014

r. było to 1 661 dzieci, zaś w 2015 r. – 1 868 dzieci. Tempo wzrostu popytu na usługi opiekuńcze nad

dziećmi do 3 lat jest znacznie szybsze od przyrostu placówek, które takie usługi świadczą, a przede

wszystkim, od liczby miejsc w tych placówkach. Jedną z przyczyn takiej sytuacji może być fakt, iż

nowopowstałe żłobki to placówki małe, mogące przyjąć znacznie mniejszą liczbę dzieci niż obiekty

dotychczas istniejące – średnia wielkość nowopowstałego żłobka to 36 miejsc, zaś przeciętna

wielkość dotychczas istniejących to 41 miejsc.

Wykres nr 3. Liczba miejsc w żłobkach do liczby dzieci którym nie przyznano miejsca


Liczba publicznych i niepublicznych przedszkoli wraz z liczbą oddziałów przedszkolnych przy szkole

podstawowej, punktów przedszkolnych i zespołów wychowania przedszkolnego zlokalizowanych na

terenie województwa wraz z oddziałami przedszkolnymi w szkołach podstawowych osiągnęła poziom

we wrześniu 2015 roku - 708 placówek, zaś liczba miejsc jaką dysponowały ww. placówki

przekroczyła 49 tys. (w 2014 roku – 51 tys.). Przeciętnej wielkości placówka przedszkolna oferowała

w 2015 roku 70 miejsc (w 2014 – 72 miejsc). Spadła liczba dzieci, którym nie przyznano miejsca w

przedszkolu z 1 050 w roku 2014 do 395 w roku 2015.

Ważnym elementem infrastruktury społecznej są świetlice oraz kluby dla dzieci i młodzieży. Zalicza

się do nich placówki kulturalne (zgodnie z definicją GUS, sprawozdanie K-07) posiadające z reguły

jedno pomieszczenie, niezbędny sprzęt i obejmujące swym zasięgiem działania małe grupy

środowiskowe, a działalność prowadzona jest zasadniczo przez działaczy społecznych przy pomocy

kierownika świetlicy. W tej definicji mieszczą się także placówki wsparcia dziennego.

3 9164 174

4 488

1 6611 868

1 547

0

500

1 000

1 500

2 000

2 500

3 000

3 500

4 000

4 500

5 000

2 014 2 015 2016 - prognoza

Liczba miejsc w żłobkach (żłobki, kluby dziecięce, oddziały żłobkowe w przedszkolach)

Liczba dzieci, którym nie przyznano miejsc w żłobku (żłobek, klub dziecięcy, oddziały żłobkowe w przedszkolach)

6

Liczba ww. placówek zlokalizowanych na terenie województwa wynosiła w 2015 roku 1 158

obiektów, z czego 373 stanowiły placówki przyszkolne, a 785 – pozaszkolne.

W Zachodniopomorskim w 2015 roku istniało również 255 placówek (świetlice i kluby) określane jako

Kluby Seniora, zajmujące się rozwojem życia kulturalnego, oświatowego, towarzyskiego

i rekreacyjnego osób starszych.

Kolejnym typem podmiotów infrastruktury społecznej są hospicja, w których sprawuje się

wszechstronną opiekę zdrowotną, psychologiczną i społeczną nad pacjentami znajdującymi się

w stanie terminalnym. Na terenie województwa, w 2015 r., funkcjonowały 4 tego typu podmioty.

W województwie zachodniopomorskim nie istnieją ośrodki dla cudzoziemców ubiegających się o

status uchodźcy.

7

2. DANE O KORZYSTAJĄCYCH Z POMOCY I WSPARCIA

Analiza nadesłanych danych, dotyczących osób i rodzin korzystających z pomocy społecznej,

umożliwia przedstawienie rozkładu przestrzennego, w podziale na powiaty, a także opracowanie

prognozy w tym zakresie na rok następny, dla całego województwa zachodniopomorskiego.

Liczba osób, którym udzielono pomocy i wsparcia w roku oceny (2015) wynosiła 145 799. Kategoria

pomoc i wsparcie została stworzona przede wszystkim dla powiatowych centrów pomocy rodzinie

(PCPR), aby mogły wykazać swoją pracę w zakresie pomocy.

W roku oceny, liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej wynosiło 86 838

osób, w tym 49 282 długotrwale korzystających (56% ogółu osób korzystających). Liczba rodzin,

którym przyznano świadczenia z pomocy społecznej wynosiła 60 477, co przekłada się na 144 008

osób w tych rodzinach.

Porównując dane z rokiem poprzednim, można zaobserwować spadek liczby beneficjentów, który na

poziomie całego województwa wyniósł około 10%.

Wykres nr 4. Liczba beneficjentów pomocy społecznej w podziale na wiek 1 na terenie województwa


Wykres nr 5. Liczba beneficjentów pomocy społecznej w podziale na płeć, na terenie województwa


1 wiek produkcyjny: kobiety w wieku 18-59 lat, mężczyźni 18-64 lat

wiek poprodukcyjny: kobiety w wieku 60 i więcej, mężczyźni 65 i więcej

0

20

40

60

2014 2015 Prognoza

Tysi

ące

Wiek 0-17 Wiek produkcyjny

Wiek poprodukcyjny Liniowy (Wiek produkcyjny)

12

26

7

13

21

3

0 10 20 30 40 50

Wiek 0-17

Wiek 18-59

Wiek 60 lat i więcej

TysiąceKobiety Mężczyźni

8

Wskaźnik deprywacji lokalnej, liczony jako liczba korzystających z pomocy społecznej (beneficjentów)

na 1000 mieszkańców, jest w województwie zachodniopomorskim przestrzennie zróżnicowany, a

jego przeciętna wartość oscyluje wokół liczby 83 beneficjentów pomocy na 1000 mieszkańców. W

większości powiatów w województwie (14 na 21 powiatów), wskaźnik deprywacji lokalnej w 2015

roku był wyższy niż średnia dla województwa. Największą wartość wskaźnika odnotowano w

powiecie świdwińskim – 179, najmniejszą w mieście Koszalin – 40. Ponadto, warto zaznaczyć, iż w

większości powiatów wartość wskaźnika spadła, co oznacza, że mniej ludzi korzysta z pomocy

społecznej.

Wykres nr 6. Liczba osób w rodzinach, którym przyznano świadczenie, na każde 1000 mieszkańców

[wg powiatów]


Pomoc społeczną, zgodnie z zapisami ustawy o pomocy społecznej, dzieli się na pieniężną

i niepieniężną. Do świadczeń pieniężnych zalicza się następujące formy pomocy:

- zasiłki celowe na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową, ekologiczną,

- zasiłki stałe,

- zasiłki okresowe,

- zasiłki celowe na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom niemającym dochodu

i możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w

NFZ,

- zasiłki celowe na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego,

- inne zasiłki celowe,

- specjalne zasiłki celowe,

- pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie w formie zasiłku lub pożyczki,

- pomoc pieniężna na usamodzielnienie,

- pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki,

155

122

144

79

111

91 86

60

40

109

145

81

57

111 117

85

41

137

179

41

114

84

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

220

9

- świadczenie pieniężne na utrzymanie i pokrycie wydatków związanych z nauką języka polskiego

dla cudzoziemców, którzy uzyskali status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą.

W roku oceny, świadczenia pieniężne zostały przyznane 54 714 osobom, co stanowiło 63% ogółu

osób, którym przyznano świadczenia. W odniesieniu do ogółu rodzin korzystających z pomocy

społecznej, 83% rodzin (50 283 rodziny) otrzymało świadczenia pieniężne. Pośrednio, beneficjentami

świadczeń pieniężnych byli członkowie tych rodzin, tj. w sumie – 120 974 osób. Porównując wartości

wskaźnika do poprzedniego roku można zaobserwować spadek o 10%.

Wskaźnik pomocy pieniężnej (odsetek beneficjentów otrzymujących świadczenie pieniężne do ogółu

beneficjentów pomocy) dla województwa zachodniopomorskiego wynosił 63%. Najniższą wartość

wskaźnika wykazała gmina Bielice - 37%, najwyższą gmina Cedynia, Będzino i Dobrzany - 100%.

Wartość wskaźnika w miastach na prawach powiatu wynosiła 69%. Spośród powiatów i miast na

prawach powiatu, najczęściej świadczenie pieniężne przyznawano w powicie Stargardzkim i

Białogardzkim, najrzadziej w powiecie Drawskim.

Wykres nr 7. Odsetek osób, którym przyznano świadczenia pieniężne w liczbie osób, którym

przyznano świadczenia ogółem w podziale na powiaty


Do świadczeń niepieniężnych zalicza się następujące formy pomocy:

- specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami

psychicznymi,

- schronienie,

- posiłek,

- ubranie,

- inna pomoc rzeczowa,

- usługi opiekuńcze,

- specjalistyczne usługi opiekuńcze,

72%

61%

52%

60%57%

67%

60%63%

60%55%

67%63%

60% 60%

72%

62%59% 57%

63%

71%

64% 63%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

10

- zasiłki celowe w formie biletu kredytowanego,

- sprawienie pogrzebu,

- pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie w naturze,

- uzyskanie odpowiednich warunków mieszkaniowych (w ramach usamodzielnienia)

- pomoc na zagospodarowanie w formie rzeczowej (w ramach usamodzielnienia).

W roku oceny, świadczenia niepieniężne przyznano 41 871 osobom, co stanowiło 48% ogółu osób,

którym przyznano jakąkolwiek formę świadczenia. Liczba rodzin, które skorzystały z tej formy,

wynosiła 25 719 (42% ogółu rodzin korzystających z pomocy społecznej), a łączna liczba członków

tych rodzin to 79 558.

Odsetek osób, którym przyznano świadczenia niepieniężne w liczbie osób, którym przyznano

świadczenia ogółem, na poziomie gmin wynosi 47%, gdzie najniższą wartość odnotowano w gminie

wiejskiej Wałcz - 6%, a najwyższą w gminie Dobrzany - 97%. Wśród miast na prawach powiatu,

odsetek ten wyniósł średnio 43%.

Wykres nr 8. Odsetek osób, którym przyznano świadczenia niepieniężne w liczbie osób, którym

przyznano świadczenia ogółem w podziale na powiaty


Spośród powiatów i miast na prawach powiatu, największy odsetek świadczeń niepieniężnych

odnotowano w powiecie sławieńskim – 62 %, najmniejszy zaś w powiecie wałeckim – 32%.

Osoby i rodziny, z którymi przeprowadzono wywiad środowiskowy

Obligatoryjnym elementem systemu, mającym zastosowanie wobec osób korzystających ze

świadczeń pomocy społecznej, jest wywiad środowiskowy. Uprawnienie do jego przeprowadzenia

posiada tylko, z mocy ustawy, pracownik socjalny (art. 107 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy

48% 46%

58%

44% 46% 44% 43%

53%

41%

50%56%

43% 41%

62%

37%

48%

56%

32%

54%

40% 40%

46%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

11

społecznej; Dz. U. 2015, poz. 163). Wywiad uruchamia się w celu rozpoznania sytuacji klienta,

dobrania jak najskuteczniejszych narzędzi wsparcia dla konkretnej osoby lub rodziny.

W województwie, w roku oceny (2015), przeprowadzono wywiady środowiskowe w 66 354

rodzinach. Łączna liczba osób, które objęto wywiadami, wyniosła 154 839. Najwyższy odsetek

odnotowano w powiecie świdwińskim – 183 osoby na każde 1000 mieszkańców, a najniższy w

mieście Koszalin – 40 osób na każde 1000 mieszkańców.

Wykres nr 9. Liczba osób w rodzinach, z którymi przeprowadzono wywiad środowiskowy, na każde

1000 mieszkańców, w podziale na powiaty


Powody udzielania pomocy i wsparcia

W okresie 2012 – 2015, najczęstszymi powodami udzielenia pomocy i wsparcia w województwie

zachodniopomorskim było ubóstwo oraz bezrobocie. W 2015 r. 59% rodzin (87 044 osób)

korzystających z pomocy żyło w biedzie. Ubóstwo, jako przyczynę korzystania z pomocy, najczęściej

wskazywano w mieście Koszalin i w powiecie Białogardzkim (76%), najrzadziej zaś w powiecie

kamieńskim – 25%.

161

135 136

95

118106

87

62

40

114

149

91

61

103

122

96

50

139

183

42

121

90

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

12

Wykres nr 10. Odsetek osób w rodzinach, którym przyznano świadczenia z powodu ubóstwa, w

liczbie osób w rodzinach, którym przyznano świadczenia ogółem, w podziale na powiaty [%]


Problem bezrobocia dotyczył 52% rodzin (87 275 osób), którym przyznano pomoc. Udział rodzin

korzystających z pomocy z tytułu bezrobocia, w ogólnej liczbie klientów pomocy –spadł o ok. 2 p.p.

(punkty procentowe). W zależności od powiatu, wskaźnik ten w 2015 roku wahał się od 36% w

powiecie grodzkim Świnoujście, do 73% w powiecie choszczeńskim.

Na poniższym wykresie zestawiono ww. wskaźnik ze stopą bezrobocia w powiatach. Analiza graficzna

wyników nie wskazuje na istnienie zależności pomiędzy odsetkiem rodzin korzystających z pomocy z

tytułu bezrobocia, w ogólnej liczbie rodzin korzystających z pomocy, a stopą bezrobocia. Jest to

zatem jeden z wielu argumentów podważających tezę, iż tworzenie nowych miejsc pracy spowoduje

zmniejszenie liczby beneficjentów pomocy. Można przypuszczać, iż znaczna część beneficjentów

pomocy nie zdoła podjąć pracy ad hoc, gdyż w dużej liczbie są to klienci długotrwale korzystający z

pomocy, wymagający uprzednio ścieżki reintegracji społecznej a dopiero w końcowej fazie –

zawodowej.

76%69%

59%51%

59%56%

25%

49%

76%72%74%73%

58%67%

45%

66%60%

65%

48%53%

73%

61%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

13

Wykres nr 11. Bezrobocie wśród beneficjentów pomocy społecznej oraz bezrobocie ogółem,

wg powiatów


Znaczący odsetek beneficjentów korzystających z pomocy społecznej to osoby niepełnosprawne oraz

długotrwale bądź ciężko chorujące. Problem niepełnosprawności dotyczy ponad 34% rodzin

korzystających z pomocy, zaś długotrwała bądź ciężka choroba jest powodem przyznania pomocy

w prawie 35% rodzinach objętych wsparciem.

Częstym powodem przyznania świadczenia była także bezradność w sprawach opiekuńczo-

wychowawczych i w prowadzeniu gospodarstwa domowego. Z tego powodu pomoc otrzymało 9 290

rodzin (33 851 osób) – prawie co szósta rodzina korzysta z pomocy.

Najrzadziej pomoc przyznawano z tytułu:

- sieroctwa – 96 liczba rodzin (215 osób w rodzinach),

- narkomanii – 282 liczba rodzin (456 osób w rodzinach),

- zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych i ekologicznych,

Usługi pomocy społecznej

Usługi opiekuńcze obejmują pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, opiekę

higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz, w miarę możliwości, zapewnienie kontaktów z

otoczeniem2.

2 Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej

69%73% 71%

51%

61%

52% 55%50%

64%69% 66%

58%52%

67%

54%59%

53%

67% 66%

36%

61% 61%

25% 24% 22%

9%

22%16%

21%

9% 9%

22% 24%

12% 9%

20% 20%14%

7%

22% 22%

7%15% 13%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

Rodziny korzystające z pomocy z powodu bezrobocia w ogólnej liczbie rodzin korzystających z pomocy

Stopa bezrobocia

14

Specjalistyczne usługi opiekuńcze są to usługi dostosowane do szczególnych potrzeb wynikających z

rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności, świadczone przez osoby ze specjalistycznym

przygotowaniem zawodowym.

W ramach realizacji usług opiekuńczych, gminy w województwie zachodniopomorskim poniosły

wydatki na poziomie 26 389 376 zł. Pomoc została udzielona 5 241 osobom. Ze względu na

wielokrotne korzystanie z tej formy pomocy przez poszczególne osoby, łączna liczba udzielonych

świadczeń wyniosła 1 615 599.

Wśród ogółu beneficjentów korzystających z usług opiekuńczych, 353 osoby korzystały

ze specjalistycznych usług. W sumie zrealizowano ich 44 938, na łączną kwotę 878 104 zł. Przeciętny

koszt jednostkowy usługi opiekuńczej oscylował na poziomie 16 zł, natomiast specjalistycznej usługi

opiekuńczej – 20 zł.

Do pozostałych usług świadczonych przez instytucje pomocy społecznej zalicza się, między innymi:

poradnictwo specjalistyczne, pracę socjalną, interwencję kryzysową, kontrakt socjalny,

specjalistyczne usługi dla osób z zaburzeniami psychicznymi.

Z zebranych danych wynika, że największa liczba osób skorzystała z usług w zakresie pracy socjalnej.

Pomoc została udzielona 40 038 rodzinom.

W roku oceny, wsparcie w postaci poradnictwa specjalistycznego świadczono 8 253 rodzinom.

W roku 2015, 4 859 osób zdecydowało się na podpisanie kontraktu socjalnego (w tym 106 – w

ramach Klubu Integracji Społecznej). Ogólna liczba osób z którymi pracowano na podstawie

kontraktu socjalnego (w tym kontynuacja z 2014), wyniosła 7 416.

Liczba osób, które skorzystały z usług specjalistycznych dla osób z zaburzeniami psychicznym, w 2015

r., wyniosła 514. Koszt zrealizowanych usług zamknął się kwotą 3 354 428 zł.

Forma pomocy w postaci interwencji kryzysowej świadczona była w 989 rodzinach.

Ponadto, z analizy danych zebranych w sprawozdaniach OZPS wynika, że usługi pomocy społecznej w

roku 2016 pozostaną na zbliżonym poziomie do usług z roku 2015. Ulegną nasileniu te formy, które

odnoszą się do osób starszych.

15

2.1. GMINA – ZADANIA OPS ORAZ MOPS, MOPR

Świadczenia pieniężne z pomocy społecznej

W skład świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej wchodzi kilka rodzajów zasiłków, m.in. zasiłek

stały, zasiłek okresowy oraz zasiłek celowy.

Zasiłek stały przysługuje3:

- pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub

całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby

samotnie gospodarującej;

- pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub

całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są

niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.

Zasiłek stały ustala się w wysokości:

- w przypadku osoby samotnie gospodarującej – różnicy między kryterium dochodowym osoby

samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa

niż 604 zł miesięcznie;

- w przypadku osoby w rodzinie – różnicy między kryterium dochodowym na osobę w rodzinie

a dochodem na osobę w rodzinie.

Kwota zasiłku stałego nie może być niższa niż 30 zł miesięcznie.

W przypadku zbiegu uprawnień do zasiłku stałego i renty socjalnej, świadczenia pielęgnacyjnego lub

dodatku z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na

skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania, zasiłek stały nie przysługuje.

W roku oceny zasiłek stały został przyznany 11 577 mieszkańcom województwa. W sumie przyznano

114 424 świadczenia na łączną kwotę 50 877 491 zł. Średnio, jedno świadczenie wyniosło 445 zł, zaś

średnia wartość zasiłku przyznanego jednemu beneficjentowi (w całym 2015 roku) wyniosła 4 395 zł.

Średnie kwoty zasiłków stałych, rosnące z roku na rok, w roku 2015 wynosiły:

− dla osoby samotnie gospodarującej – 478 zł (przyznany średnio 10 razy w ciągu roku)

− dla osoby w rodzinie – 299 zł (przyznany przeciętnie 9 razy w ciągu roku).


16

Wykres nr 12. Średnia kwota jednego zasiłku stałego dla osoby samotnie gospodarującej, w podziale

na powiaty [zł]


Wykres nr 13. Średnia kwota jednego zasiłku stałego dla osoby w rodzinie, w podziale na powiaty [zł]


Zasiłek okresowy przysługuje w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę,

niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych

systemów zabezpieczenia społecznego4:

- osobie samotnie gospodarującej, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby

samotnie gospodarującej;

- rodzinie, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego rodziny.


478 480

466

488

468479

489

471 474478

504493 489

482 478

460

481 478

466

445

489478

400

420

440

460

480

500

520

326

267

314322

284298 293 297

322

292

310

281290 284

295 292

316 310297

287297 299

200

220

240

260

280

300

320

340

360

17

Zasiłek okresowy ustala się:

- w przypadku osoby samotnie gospodarującej – do wysokości różnicy między kryterium

dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku

nie może być wyższa niż 418 zł miesięcznie;

- w przypadku rodziny – do wysokości różnicy między kryterium dochodowym rodziny

a dochodem tej rodziny.

Kwota zasiłku okresowego ustalona zgodnie z ust. 2 nie może być niższa niż 50% różnicy między:

- kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby;

- kryterium dochodowym rodziny a dochodem tej rodziny.

Kwota zasiłku okresowego nie może być niższa niż 20 zł miesięcznie.

W przypadku podjęcia zatrudnienia przez osobę objętą kontraktem socjalnym pobierającą zasiłek

okresowy, może być on wypłacany nadal, niezależnie od dochodu, do dnia wynikającego z decyzji

przyznającej zasiłek okresowy, nie dłużej jednak niż do 2 miesięcy od dnia, w którym osoba została

zatrudniona. W tej sytuacji zasiłek okresowy jest wypłacany niezależnie od dochodu nie częściej niż

raz na 2 lata.

Okres, na jaki jest przyznawany zasiłek okresowy, ustala ośrodek pomocy społecznej na podstawie

okoliczności sprawy.

Rada gminy, w drodze uchwały, może podwyższyć minimalne kwoty zasiłku okresowego.

Zasiłek okresowy może być przyznany w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie

o dochodach przekraczających kryterium dochodowe, pod warunkiem zwrotu części lub całości

kwoty zasiłku.

W roku oceny, zasiłek okresowy przyznano 29 242 osobom. Średnio, jedno świadczenie wyniosło 315

zł. Liczba zasiłków okresowych, wypłaconych w roku 2015 w całym województwie, osiągnęła poziom

164 012 świadczeń, a ich łączna wartość wyniosła 51 706 291 zł. Ponadto, zasiłek ten był

przyznawany średnio 6 raz w ciągu roku.

18

Wykres nr 14. Średnia kwota jednego zasiłku okresowego w podziale na powiaty [zł]


W roku oceny, średnia wysokości zasiłku okresowego, wynosiła, w zależności od powodu:

− bezrobocie - 335 zł, przy częstotliwości 6 razy w ciągu roku,

− długotrwała choroba - 255 zł, przy częstotliwości 3 razy w ciągu roku,

− niepełnosprawność - 187 zł, przy częstotliwości 5 razy w ciągu roku,

− możliwość utrzymania uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia

społecznego - 324 zł, przy częstotliwości 2 razy w ciągu roku.

Zasiłek celowy jest to świadczenie fakultatywne, przyznawane na zaspokojenie niezbędnej potrzeby

bytowej, a w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia,

opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw

w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu5.

Osobom bezdomnym i innym osobom nieposiadającym dochodu oraz możliwości uzyskania

świadczeń zdrowotnych, może być przyznany zasiłek celowy na pokrycie części lub całości wydatków

na świadczenia zdrowotne.

Zasiłek celowy może być przyznany również w formie biletu kredytowanego.

Zasiłek celowy może być przyznany również w celu realizacji postanowień kontraktu socjalnego.

Wówczas może być wypłacany niezależnie od dochodu, przez okres do 2 miesięcy od dnia, w którym

osoba objęta kontraktem socjalnym, w trakcie jego realizacji, stała się osobą zatrudnioną.

Zasiłek celowy może być przyznany osobie albo rodzinie, które poniosły straty w wyniku:

− zdarzenia losowego

− klęski żywiołowej lub ekologicznej.

5 Ibidem

339 340322 336 336 334

314

419

255

361 360

315345 338

303 290270

320 330303

323 315

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

19

W tych przypadkach, zasiłek może być przyznany niezależnie od dochodu i może nie podlegać

zwrotowi.

Specjalny zasiłek celowy

Świadczenie może być przyznane w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie lub rodzinie

posiadającej dochód przekraczający kryterium ustawowe, w wysokości nie wyższej niż (odpowiednio)

kryterium dochodowe ustalone dla osoby samotnie gospodarującej lub rodziny. Świadczenie to nie

podlega zwrotowi.

Zasiłek celowy na zasadach zwrotu

Świadczenie to może być przyznane w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o

dochodach przekraczających kryterium dochodowe, jednak pod warunkiem zwrotu części lub całości

kwoty zasiłku.

Zasiłek celowy w 2015 roku otrzymało 43 958 osób. Łączna wartość zasiłków tego rodzaju wyniosła

na poziomie województwa 38 353 467 zł. Średnia wartość zasiłku celowego na jedną osobę to 873 zł.

W roku oceny, na zasiłek celowy przyznany w ramach wieloletniego programu „Pomoc państwa w

zakresie dożywiania”, wydano w województwie 20 992 637 zł. Średnio na jedno świadczenia wydano

167 zł.

W ogólnej liczbie decyzji o przyznaniu (bądź odmowie) pomocy, 3% stanowiły odmowy. Wskaźnik

odmów z powodu niespełnienia kryterium dochodowego oscylował na poziomie 28%, a z powodu

braku środków – 22%.

Świadczenia niepieniężne z pomocy społecznej

Katalog świadczeń niepieniężnych z pomocy społecznej obejmuje zapewnienie (m.in.):

− posiłku,

− schronienia,

− ubrania,

− sprawienia pogrzebu,

− pobytu w domu pomocy społecznej.

Świadczenie w formie posiłku, w roku oceny, otrzymywało 34 719 osób, w tym 29 140 dzieci. Łączna

liczba świadczeń osiągnęła poziom 4 674 404 posiłków, a łączny ich koszt wyniósł 25 382 441 zł.

Średnia wartość jednego posiłku to ok. 5,40 zł. W roku 2016, prognozuje się spadek liczby osób

korzystających z tej formy wsparcia.

Schronienie udzielone zostało 783 osobom. Łącznie udzielono 100 517 świadczeń schronienia,

których koszt wyniósł 1 816 574 zł. Jednostkowy koszt tego typu świadczenia oscylował na poziomie

18 zł, zaś zsumowana, średnia wartość usługi schronienia (na ogół sezonowego) jednej osobie

potrzebującej wyniosła 2 320 zł w ciągu roku.

Pomoc w postaci ubrań (wielokrotną, świadczoną łącznie 1 036 razy) otrzymało 399 osób. Łączny

koszt świadczeń wyniósł 30 861 zł. Jednostkowy koszt świadczenia „ubranie” kształtował się na

poziomie ok. 30 zł, a w przeliczeniu na osobę – 77 zł.

20

Świadczenie w postaci sprawienia pogrzebu, w skali całego województwa, przyznano 244 osobom.

Łączny koszt świadczeń wyniósł 499 030 zł. Jednostkowy koszt usługi kształtował się na poziomie 2

045 zł. Prognozy na 2016 r. wskazują na wzrost liczby tego świadczenia.

Decyzja o udzieleniu świadczenia w formie pobytu w domu pomocy społecznej przyznana została 2

743 osobom (w sumie, w 2015 r., odnotowano 26 666 tych świadczeń). Łączny koszt świadczeń na

poziomie całego województwa wyniósł 54 249 603 zł. W roku 2016 przewidziane jest zwiększenie

ogólnej kwoty świadczeń o ok. 4 mln zł, przy nieznacznym spadku liczby pensjonariuszy o ok. 11 osób.

Indywidualne programy pomocy w gminach i miastach na prawach powiatu obejmują:

- program wychodzenia z bezdomności,

- program zatrudnienia socjalnego.

Indywidualny program zatrudnienia socjalnego realizowany był poprzez zawarcie indywidualnych

umów z osobami skierowanymi do zajęć w centrach integracji społecznej. Liczba osób objętych

indywidualnymi programami zatrudnienia socjalnego wyniosła 367, a programami wychodzenia z

bezdomności zaledwie 45.

Ponadto, w roku oceny asystenci rodziny sporządzili plan pracy z 2 623 rodzinami przy liczbie

asystentów rodzinnych – 223.

21

2.2. POWIAT - ZADANIA PCPR ORAZ MOPR

W podrozdziale tym przedstawiono analizę danych związanych z zadaniami realizowanymi przez

powiatowe centra pomocy rodzinie oraz miejskie ośrodki pomocy rodzinie (w miastach na prawach

powiatu):

− Indywidualne programy pomocy;

− Wspieranie rodziny i piecza zastępcza;

− Usamodzielnienie;

− Rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych.

Indywidualne programy pomocy

W roku oceny, w ramach indywidualnych programów zatrudnienia socjalnego w centrum integracji

społecznej zawarto 163 umowy. Program oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących

przemoc w rodzinie, kierowany był do 266 osób.

Najmniej osób skorzystało z indywidualnego programu integracji cudzoziemców – 7 osób. Ponadto,

wartość wskaźnika pomocy (świadczonej przez PCPR) dla 1 rodziny wyniosła 7 890 zł.

Wspieranie rodziny i piecza zastępcza

Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z dnia 9 czerwca 2011 r. (Dz. U. 2016 poz.

575 ze. zm.) na nowo ukształtowała system pieczy zastępczej w Polsce. Sprawozdania przesyłane

przez Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie zawierają informacje dot. liczby rodzin zastępczych, w tym

spokrewnionych z dzieckiem, zawodowych i niezawodowych oraz dane dot. usamodzielnienia dzieci

opuszczających pieczę zastępczą.

Według danych zebranych ze sprawozdań OZPS, w 2015 roku w województwie zachodniopomorskim

funkcjonowały 2 612 rodziny zastępcze ogółem, w tym:

− 661 rodzin niezawodowych,

− 131 rodzin zawodowych.

Szacuje się, że w roku 2016 ich ogólna liczba zmalej o około 45 rodzin.

Łączna liczba dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej w 2015 roku wynosiła 5 215 dzieci, z czego:

− 4 152 – w formach rodzinnej pieczy zastępczej (łączny koszt – 41 423 786 zł; 831 zł –

miesięczny koszt utrzymania 1 dziecka),

− 1 069 – w instytucjonalnej pieczy zastępczej (44 825 358 zł; 3 494 zł – miesięczny koszt

utrzymania 1 dziecka).

Podobnie jak w latach poprzednich, najwięcej dzieci znajduje się w rodzinach zastępczych

spokrewnionych z dzieckiem – 2 291 dzieci.

W roku oceny funkcjonowało w regionie 16 rodzin zastępczych specjalistycznych, w których było

umieszczonych 38 dzieci. Łącznie kwota świadczeń wyniosła 547 979 zł.

22

Funkcję pogotowia rodzinnego pełniło 45 rodzin, a liczba dzieci umieszczonych w tych rodzinach

wynosiła 271. Łącznie na ww. cel wydano 2 418 933 zł.

Kolejna formą pieczy zastępczej typu rodzinnego są rodzinne domy dziecka. Według danych

przesłanych przez Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie, w placówkach tego typu przebywało ogółem

359 dzieci (w 48 domach). Przewiduje się, że w 2016 roku liczba rodzinnych domów dziecka wzrośnie

o 2, a tym samym liczba dzieci w nich przebywających wzrośnie o ok. 21.

Wykres nr 15. Liczba rodzin oraz dzieci ogółem w rodzinnej pieczy zastępczej


Plan pomocy dziecku jest sporządzany przez koordynatora pieczy zastępczej lub organizatora

rodzinnej pieczy zastępczej we współpracy z asystentem rodziny i odpowiednio rodziną zastępczą lub

prowadzącym rodzinny dom dziecka. W roku oceny, plan pomocy dotyczył 2 300 dzieci.

W roku oceny wydano 243 opinie w zakresie kwalifikacji kandydatów na rodziny zastępcze i

doprowadzenia rodzinnych domów dziecka. Liczba ta w 2016 roku powinna się zwiększyć.

Usamodzielnienie

W roku oceny, 942 osoby objęte były indywidualnym programem usamodzielnienia.

Usamodzielnienie dotyczy osób pełnoletnich, które opuszczają rodziny zastępcze, placówki

opiekuńczo – wychowawcze, instytucje, o których mowa w art. 88 ust. 1 ustawy o pomocy

społecznej. Młodzież ta uprawniona jest do otrzymania świadczenia pieniężnego w formie:

− pomocy pieniężnej na usamodzielnienie;

− pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki;

− pomocy pieniężnej na zagospodarowanie.

W 2015 roku, liczba osób usamodzielnionych na wszystkich poziomach wynosiła 1 265, w tym 801 to

osoby opuszczające rodziny zastępcze. Łącznie kwota świadczeń wyniosła 7 334 028 zł.

27632622

26122567

43554 224

4 1524 119

2500

2700

2900

3100

3300

3500

3700

3900

4100

4300

4500

2013 2014 2015 Prognoza

Liczba rodzin Liczba dzieci

23

Wykres nr 16. Liczba osób usamodzielnionych w 2015 r.


W roku oceny, w skali całego województwa, pomoc pieniężna na usamodzielnienie dotyczyła 260

osób. Wartość wypłaconych świadczeń opiewała na kwotę 1 258 242 zł.

Wykres nr 17. Pomoc pieniężna (kwota świadczeń) na usamodzielnienia w 2015 r.


Pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki ogółem dotyczyła 1 195 osób. Łączna kwota świadczeń

wyniosła 5 483 660 zł.

Wykres nr 18. Pomoc pieniężna (kwota świadczeń) na kontynuowanie nauki w 2015 r.


63%

26%

11%pełnoletnie osoby opuszczające rodziny zastępcze

pełnoletnie osoby opuszczające placówki opiekuńczo – wychowawcze

pełnoletnie osoby opuszczające instytucje o których mowa w art. 88 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej

54%38%




69%

23%




24

Pomoc pieniężna na zagospodarowanie ogółem dotyczyła 254 osób. Na ten cel wydano łącznie kwotę

592 125 zł.

Wykres nr 19. Pomoc pieniężna (kwota świadczeń) na zagospodarowanie w 2015 r.


Rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych

W ramach rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych są realizowane zadania

pomocowe, takie jak:

- pomoc na likwidację barier architektonicznych, technicznych i w komunikowaniu się;

- turnusy rehabilitacyjne;

- zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze i sprzęt rehabilitacyjny;

- program „Aktywny Samorząd” (pomoc dla OzN – studiujących i dokształcających się);

- dofinansowanie sportu, kultury, rekreacji i turystki;

- dofinansowanie usług tłumacza języka migowego lub tłumacza – przewodnika.

Ogólna kwota dofinansowania (PFRON, środki własne powiatu) w roku oceny wyniosła 28 271 806 zł

na poziomie całego województwa.

W województwie zachodniopomorskim, w roku oceny, wartość dofinansowania pomocy na

likwidację barier architektonicznych, technicznych i w komunikowaniu się wynosiła 2 457 895 zł.

Kwota ta została przydzielona 544 osobom.

Liczba osób w roku oceny, które otrzymały pomoc w postaci dofinansowania do turnusów

rehabilitacyjnych wynosiła 1 803, a wartość dofinansowania była na poziomie 1 826 107 zł. Szacuje

się, iż liczba ta powiększy się w roku 2016.

Pomoc w postaci dofinansowania na zakup przedmiotów ortopedycznych, środków pomocniczych i

sprzętu rehabilitacyjnego otrzymały 8 126 osoby, a wartość dofinansowania wynosiła 6 955 539 zł.

Na program „aktywny samorząd” wydano w roku oceny 2 919 381 zł, przy łączne liczbie świadczeń 1

043. W województwie zachodniopomorskim, w roku 2015, dofinansowano 181 imprez (sportowych,

56%

29%




25

kulturalnych) o charakterze integracyjnym, w których udział wzięło 12 015 osób z

niepełnosprawnością. Wartość dofinansowania wynosiła 406 936 zł.

Na usługę tłumacza języka migowego i tłumacza – przewodnika wydano 4 480 zł.

26

3. INNE RODZAJE POMOCY I ŚWIADCZEŃ

Ośrodki Pomocy Społecznej realizują zadania w zakresie świadczeń rodzinnych, świadczeń z funduszu

alimentacyjnego i dodatków mieszkaniowych.

Świadczenia rodzinne przyznawane są na warunkach określonych w ustawie o świadczeniach

rodzinnych i są to:

- zasiłek rodzinny oraz dodatki do zasiłku rodzinnego,

- świadczenia opiekuńcze:

o zasiłek pielęgnacyjny,

o świadczenie pielęgnacyjne,

- jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka.

Zasiłki rodzinne i dodatki do zasiłków rodzinnych

Zasiłek rodzinny ma na celu częściowe pokrycie wydatków na utrzymanie dziecka. Prawo do zasiłku

rodzinnego i dodatków do tego zasiłku przysługuje:

- rodzicom, jednemu z rodziców albo opiekunowi prawnemu dziecka;

- opiekunowi faktycznemu dziecka;

- osobie uczącej się.

Zasiłek rodzinny przysługuje osobom do ukończenia przez dziecko:

- 18 roku życia lub

- nauki w szkole, jednak nie dłużej niż do ukończenia 21 roku życia, albo

- 24 roku życia, jeżeli kontynuuje naukę w szkole lub w szkole wyższej i legitymuje się

orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności.

W województwie zachodniopomorskim, w roku 2015, 49 422 rodzin otrzymało zasiłek rodzinny na

łączną wartość 152 552 076 zł.

Świadczenia opiekuńcze

Świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, przysługuje:

1) matce albo ojcu,

2) opiekunowi faktycznemu dziecka,

3) osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną, w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011

r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,

4) innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks

rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu

niepełnosprawności,

– jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania

opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami:

27

konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie

ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień

opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, albo osobą legitymującą się

orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Osobom, o których mowa w pkt 4, innym niż spokrewnione w pierwszym stopniu z osobą

wymagającą opieki, świadczenie pielęgnacyjne przysługuje w przypadku, gdy spełnione są łącznie

następujące warunki:

- rodzice osoby wymagającej opieki nie żyją, zostali pozbawieni praw rodzicielskich, są małoletni

lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;

- nie ma innych osób spokrewnionych w pierwszym stopniu, są małoletnie lub legitymują się

orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;

- nie ma osób, o których mowa w pkt 2 i 3, lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu

niepełnosprawności.

Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki

powstała:

- nie później niż do ukończenia 18 roku życia lub

- w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku

życia.

Od 1 stycznia 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. świadczenie pielęgnacyjne wynosi 1200 zł miesięcznie.

Natomiast od 1 stycznia 2016 r. świadczenie pielęgnacyjne wynosi 1300 zł miesięcznie

(równowartość kwoty najniższego wynagrodzenia netto).

Od 1 stycznia 2017 roku przewidziana została coroczna waloryzacja wysokości świadczenia

pielęgnacyjnego, polegająca na corocznym wzroście wysokości tego świadczenia o procentowy

wskaźnik, o jaki zwiększać się będzie minimalne wynagrodzenie za pracę.

W województwie zachodniopomorskim, w roku oceny, liczba świadczeń wyniosła 58 604, a koszt

realizacji tych świadczeń – 69 820 019 zł.

Zasiłek pielęgnacyjny przyznaje się w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających

z konieczności zapewnienia opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej

egzystencji.

Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje:

- niepełnosprawnemu dziecku;

- osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o

znacznym stopniu niepełnosprawności;

- osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia legitymującej się orzeczeniem o

umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do

ukończenia 21 roku życia;

28

- osobie, która ukończyła 75 lat.

Wysokość zasiłku pielęgnacyjnego wynosi 153,00 zł miesięcznie.

Na zasiłki pielęgnacyjne w województwie, wydano w roku 2015 r. kwotę 77 549 014 zł, w tym:

- dla niepełnosprawnego dziecka – 16 230 087 zł;

- dla osoby niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia o znacznym stopniu

niepełnosprawności – 34 883 694 zł;

- dla osoby niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia o umiarkowanym stopniu

niepełnosprawności, która powstała przed ukończeniem 21 roku życia – 24 336 379 zł;

- dla osoby, które ukończyła 75 lat – 2 098 854 zł.

Wykres nr 20. Zasiłki pielęgnacyjne (kwota świadczeń) w roku 2015


Jednorazowy dodatek z tytułu urodzenia się dziecka przysługuje:

- matce lub ojcu albo opiekunowi prawnemu dziecka;

- opiekunowi faktycznemu dziecka w wieku do ukończenia przez dziecko pierwszego roku życia,

jeżeli nie został przyznany rodzicom lub opiekunowi prawnemu dziecka.

W przypadku wystąpienia o przysposobienie więcej niż jednego dziecka lub urodzenia więcej niż

jednego dziecka podczas jednego porodu dodatek przysługuje na każde dziecko.

Dodatek z tytułu urodzenia dziecka przysługuje, jeżeli matka dziecka pozostawała pod opieką

medyczną nie później niż od 10 tygodnia ciąży6.

Dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu urodzenia dziecka przysługuje jednorazowo w wysokości 1000

zł. Łączny koszt świadczeń z tytułu urodzenia się dziecka w roku oceny wynosił 4 869 000 zł i dotyczył

4 902 świadczeń.

Od 1 stycznia 2013 r. jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka przysługuje matce lub

ojcu dziecka, opiekunowi prawnemu albo opiekunowi faktycznemu dziecka, jeżeli dochód rodziny w

6 Ibidem

21%

45%

31%

3%

Zasiłek pielęgnacyjny dla niepełnosprawnego dziecka

Zasiłek pielęgnacyjny dla osoby niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia o znacznym stopniu niepełnosprawności

Zasiłek pielęgnacyjny dla osoby niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, która powstała przed ukończeniem 21 roku życiaZasiłek pielęgnacyjny dla osoby, które ukończyła 75 lat

29

przeliczeniu na osobę nie przekroczy kwoty 1 922,00 zł netto. Powyższe zmiany wynikają z ustawy z

dnia 12 października 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych (poz. 1255).

W przypadku urodzenia się żywego dziecka przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej, tj.

przed 1 stycznia 2013 r., jednorazową zapomogę z tytułu urodzenia się dziecka przyznaje się na

podstawie przepisów dotychczasowych tj. bez kryterium dochodowego. Również w przypadku

dziecka objętego opieką prawną, opieką faktyczną albo dziecka przysposobionego – jednorazową

zapomogę z tytułu urodzenia się dziecka, przyznaje się na podstawie przepisów dotychczasowych,

jeżeli dziecko zostało objęte tą opieką albo przysposobione przed dniem wejścia w życie ustawy

zmieniającej.

Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka wynosi 1 000 zł na jedno dziecko.

W województwie zachodniopomorskim, w roku 2015 r., łączny koszt wypłaconych zapomóg wyniósł

11 835 000 zł.

Świadczenie z funduszu alimentacyjnego przysługują, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę

w rodzinie nie przekracza kwoty 725 zł.

Liczba rodzin, którym udzielano świadczenia z funduszu alimentacyjnego w roku oceny to 13 002, a

łączny koszt świadczeń z tej puli wyniósł 88 450 404 zł.

Dodatek mieszkaniowy przysługuje:

- najemcom oraz podnajemcom lokali mieszkaniowych,

- członkom spółdzielni mieszkaniowych zamieszkującym na podstawie spółdzielczego prawa do

lokalu mieszkalnego,

- osobom zajmującym lokale mieszkalne w budynkach stanowiących ich własność i właścicielom

lokali mieszkalnych,

- innym osobom mającym tytuł prawny do zajmowanego lokalu mieszkalnego i ponoszącym

wydatki związane z jego zajmowaniem,

- osobom zajmującym lokal mieszkalny bez tytułu prawnego, oczekującym na przysługujący im

lokal zamienny albo socjalny.

Dodatek mieszkaniowy przysługuje na podstawie tylko jednego z tytułów wymienionych powyżej i

może być wypłacany, jeżeli średni miesięczny dochód na jednego członka gospodarstwa domowego,

w okresie 3 miesięcy poprzedzających datę złożenia wniosku o przyznanie dodatku mieszkaniowego

nie przekracza 175% kwoty najniższej emerytury (obowiązującej w dniu złożenia wniosku) w

gospodarstwie jednoosobowym i 125% tej kwoty – w gospodarstwie wieloosobowym.

Z przedstawionych w ocenie zasobów pomocy społecznej danych wynika, iż liczba gospodarstw

domowych korzystających z pomocy i świadczeń w formie dodatku mieszkaniowego wynosiła w roku

2015 – 33 642, a łączny koszt świadczeń wynosił 50 229 697 zł.

30

Średnia roczna wartość świadczenia z tytułu dodatku mieszkaniowego na gospodarstwo domowe

wyniosła 1 493 zł. Najniższą przeciętną wartość, 810 zł, odnotowano w powiecie sławieńskim,

najwyższą zaś – w wysokości 2 256 zł – w mieście Szczecin.

Wykres nr 21. Średnia kwota świadczenia dodatku mieszkaniowego w porównaniu do średniej

wojewódzkiej na gospodarstwo domowe w roku 2015 r. w podziale na powiaty


Na opłacanie składki ubezpieczenia zdrowotnego w roku oceny wydano 8 379 272 zł. Świadczeniem

objęto 24 092 osoby. Wysokość świadczenia dla jednej osoby to 348 zł. Łączna wysokość składek

ubezpieczenia społecznego, opłacona z puli pomocy społecznej to kwota 19 409 519 zł, co średnio na

jedną osobę wynosi 1 007 zł.

Do centrum integracji społecznej skierowano 362 osoby. Koszt programu reintegracji społeczno –

zawodowej dla każdej z tych osób wyniósł średnio 1 812 zł.

W województwie udziela się ponadto innych rodzajów świadczeń. Szczegółowy rozkład liczbowy

dotyczący pozostałych świadczeń znajduje się w aneksie.

9691023

2060

1712

12501267

922

1692

898 883

1683

1139

16841725

810

1949

2265

1985

1149

2168

15311493

0

500

1000

1500

2000

2500

31

4. ZASOBY INSTYTUCJONALNE POMOCY SPOŁECZNEJ

Katalog zasobów instytucjonalnej pomocy społecznej obejmuje następujące placówki:

- środowiskowe domy samopomocy,

- dzienne domy samopomocy,

- noclegownie, schroniska i domy dla osób bezdomnych,

- kluby samopomocy,

- domy pomocy społecznej,

- mieszkania chronione,

- ośrodki interwencji kryzysowej,

- jednostki specjalistycznego poradnictwa,

- placówki wsparcia dziennego,

- placówki opiekuńczo-wychowawcze,

- centra integracji społecznej,

- kluby integracji społecznej,

- warsztaty terapii zajęciowej,

- zakłady aktywności zawodowej.

Zebrane w regionie informacje dotyczą jednostek i placówek, które są prowadzone przez samorządy

oraz organizacje pozarządowe (NGO). Nie we wszystkich ankietach wypełniono dane finansowe

dotyczące utrzymania instytucji (w przypadku placówek prowadzonych przez NGO). Ponadto, poniżej

zostały opisane wybrane instytucje pomocy i wsparcia w województwie. Dane dotyczące pozostałych

instytucji można znaleźć w aneksie.

Środowiskowe domy samopomocy

Środowiskowy dom samopomocy świadczy usługi w ramach indywidualnych lub zespołowych

treningów samoobsługi i treningów umiejętności społecznych, polegających na nauce, rozwijaniu lub

podtrzymywaniu umiejętności w zakresie czynności dnia codziennego i funkcjonowania w życiu

społecznym.

W roku oceny w województwie istniały 43 placówki, w tym 27 prowadzonych przez JST oraz 16 przez

NGO. Ogólna liczba miejsc w placówkach wynosiła 1 401, natomiast liczba osób korzystających – 1

498. Ponadto, 27 osób oczekiwało na miejsce w placówce (wg stanu na 31 grudnia 2015 r.). Potrzeby

na rok 2015 wskazują, iż liczba ŚDS pozostaje bez zmian.

Roczny koszt prowadzenia i utrzymania palcówek w województwie zachodniopolskim wynosił 20 227

511 zł. Średnio, na utrzymania jednego miejsca wydano rocznie 14 438 zł. W związku z tym, iż liczba

ŚDS nie ulegnie zmianie, w roku 2016 ogólne koszty ich prowadzenia i utrzymania również powinny

pozostać na tym samym poziomie.

32

Mapa nr 1. Rozmieszczenie środowiskowych domów samopomocy w roku 2015 r. w podziale na

powiaty


Noclegownie, schroniska i domy dla osób bezdomnych

W roku oceny działało na terenie województwa 35 placówek (noclegownie, schroniska i domy dla

osób bezdomnych). Jednostki samorządu terytorialnego prowadziły 4 placówek. Pozostałe 31 były

prowadzonych przez NGO. Liczba miejsc ogółem wynosiła 1 250, a liczba korzystających 3 092. W

wyniku eksmisji do ww. jednostek zostało skierowanych 20 osób. W województwie 17 gmin wykazało

działalność takich placówek. Najwięcej placówek działa w Szczecinie i Koszalinie.

Domy pomocy społecznej

Dom pomocy społecznej świadczy usługi bytowe, opiekuńcze, wspomagające i edukacyjne na

poziomie obowiązującego standardu, w zakresie i formach wynikających z indywidualnych potrzeb

osób w nim przebywających. Organizacja domu pomocy społecznej, zakres i poziom usług

świadczonych przez dom uwzględnia w szczególności wolność, intymność, godność i poczucie

bezpieczeństwa mieszkańców domu oraz stopień ich fizycznej i psychicznej sprawności. Dom pomocy

społecznej może również świadczyć usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób

w nim niezamieszkujących.

Domy pomocy społecznej, w zależności od tego, dla kogo są przeznaczone, dzielą się na następujące

typy [dla]:

- osób w podeszłym wieku;

33

- osób przewlekle somatycznie chorych;

- osób przewlekle psychicznie chorych;

- dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie;

- dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie;

- osób niepełnosprawnych fizycznie.

Decyzję o skierowaniu do domu pomocy społecznej i decyzję ustalającą opłatę za pobyt w domu

pomocy społecznej wydaje organ gminy właściwej dla tej osoby w dniu jej kierowania do domu

pomocy społecznej.

W roku oceny, działały w województwie 34 jednostki, w tym 24 prowadzone przez JST, a 10 przez

NGO. Liczba miejsc ogółem w placówkach wynosiła 4 080, a liczba osób korzystających – 4 610.

Według stanu na dzień 31 grudnia 2015 r., 521 osób oczekiwało na miejsce w tego typu placówce.

Wydano 329 decyzji odmownych.

Roczny koszt prowadzenia i utrzymania DPS-ów w województwie zachodniopomorskim w roku 2015

wyniósł 141 996 923 zł, średnioroczny koszt utrzymania jednego miejsca wynosił 34 803 zł. W

związku z potrzebą powiększenia liczby DPS-ów, w roku 2016 zwiększy się ogólny koszt ich

prowadzenia i utrzymania.

Wskaźnik zaspokojenia potrzeb miejsc w domach pomocy społecznej w gminach i miastach na

prawach powiatu, w 2015 r. wyniósł 72%. Jakkolwiek wysokość wskaźnika mówi o znacznym deficycie

miejsc w DPS, to występuje on głównie w Szczecinie, gdzie czas oczekiwania na miejsce dochodzi do

czterech lat. Placówki położone w mniejszych miejscowościach dysponują wolnymi miejscami.

Problemem dotyczącym całego regionu, od wielu lat, jest deficyt miejsc w ośrodkach dla osób z

zaburzeniami psychicznymi.

Mapa nr 2. Rozmieszczenie domów pomocy społecznej w roku 2015 r. w podziale na powiaty


34

Mieszkania chronione

Przysługuje osobie, która ze względu na trudną sytuację życiową, wiek, niepełnosprawność lub

chorobę potrzebuje wsparcia w funkcjonowaniu w codziennym życiu, ale nie wymaga usług w

zakresie świadczonym przez jednostkę całodobowej opieki, w szczególności osobie z zaburzeniami

psychicznymi, osobie opuszczającej pieczę zastępczą w rozumieniu przepisów o wspieraniu rodziny i

systemie pieczy zastępczej, młodzieżowy ośrodek wychowawczy, zakład dla nieletnich, a także

cudzoziemcowi, który uzyskał w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą.

Mieszkanie chronione jest formą pomocy społecznej przygotowującą osoby tam przebywające, pod

opieką specjalistów, do prowadzenia samodzielnego życia lub też zastępującą pobyt w placówce

zapewniającej całodobową opiekę. Mieszkanie chronione zapewnia warunki samodzielnego

funkcjonowania w środowisku, w integracji ze społecznością lokalną.

W roku oceny, w województwie istniało 37 mieszkań chronionych, w tym 32 prowadzone były przez

JST, a pozostałe 5 przez NGO. Liczba miejsc ogółem wynosiła 188, a korzystały z nich 172 osoby.

Mieszkania chronione były rozmieszczone w 9 gminach na terenie województwa (Szczecin, Dolice,

Świnoujście, Kamień Pomorski, Białogard, Kołobrzeg, Gościno i miasto Koszalin). Wskaźnik

zaspokojenia potrzeb miejsc w mieszkaniach chronionych w 2015r. wyniósł 94%.

Placówki opiekuńczo – wychowawcze ogółem

Liczba placówek w województwie zachodniopomorskim, w roku 2015, wynosiła 59, w tym

11 placówek typu rodzinnego. JST prowadziły 48 placówek, a 11 było prowadzonych przez

organizacje pozarządowe. Placówki te dysponują łącznie 1 035 miejscami, a liczba osób z nich

korzystających wynosiła 1 069. Średnioroczny koszt utrzymania jednego miejsca w placówce

opiekuńczo – wychowawczej wyniósł 43 310 zł, a w placówce typu rodzinnego 16 196 zł. Na

podstawie danych zebranych w sprawozdaniach OZPS wynika, że zapotrzebowanie na placówki tego

typu pozostaje bez zmian.

35

Mapa nr 3. Rozmieszczenie placówek opiekuńczo – wychowawczych ogółem w roku 2015, w podziale

na powiaty


Centrum integracji społecznej

Zgodnie z art. 3 ustawy o zatrudnieniu socjalnym, centrum integracji społecznej (Centrum/CIS) jest

jednostką organizacyjną realizującą reintegrację zawodową i społeczną przez następujące usługi:

- kształcenie umiejętności pozwalających na pełnienie ról społecznych i osiąganie pozycji

społecznych dostępnych osobom niepodlegającym wykluczeniu społecznemu;

- nabywanie umiejętności zawodowych oraz przyuczenie do zawodu, przekwalifikowanie lub

podwyższanie kwalifikacji zawodowych;

- naukę planowania życia i zaspokajania potrzeb własnym staraniem, zwłaszcza przez

możliwość osiągnięcia własnych dochodów przez zatrudnienie lub działalność gospodarczą;

- uczenie umiejętności racjonalnego gospodarowania posiadanymi środkami pieniężnymi.

Centrum może być tworzone przez jednostkę samorządu terytorialnego (w formie jednostki

budżetowej lub samorządowego zakładu budżetowego) bądź przez organizację pozarządową, a także

kościelne osoby prawne i spółdzielnie socjalne (z zastrzeżeniem, że muszą to być spółdzielnie

założone przez organizacje pozarządowe, jednostki samorządu terytorialnego lub kościelne osoby

prawne). Centrum utworzone przez organizację pozarządową działa w formie jednostki

wyodrębnionej organizacyjnie i finansowo, w sposób zapewniający należytą identyfikację pod

względem organizacyjnym i finansowym, w stopniu umożliwiającym określenie przychodów, kosztów

i wyników, z uwzględnieniem przepisów o rachunkowości.

36

Między CIS a uczestnikami zajęć w CIS nie ma stosunku pracy. Uczestnicy CIS mają status osób

bezrobotnych, a od CIS otrzymują świadczenie integracyjne w wysokości zasiłku dla osób

bezrobotnych.

W roku oceny, w regionie działało 9 centrów integracji społecznej. Wszystkie placówki prowadzone

były przez organizacje pozarządowe. W 2015 roku w zajęciach CIS uczestniczyło 412 osób. Ogólny

koszt prowadzenia i utrzymania palcówek wynosił 3 258 317 zł, co daje średnioroczny koszt

uczestnictwa jednej osoby w zajęciach na poziomie 7 909 zł.

Klub integracji społecznej

W myśl art. 18 ustawy o zatrudnieniu socjalnym, gmina lub organizacja pozarządowa prowadząca

reintegrację zawodową i społeczną może również prowadzić klub integracji społecznej. W klubach

integracji społecznej można organizować w szczególności:

- działania mające na celu pomoc w znalezieniu pracy na czas określony lub na czas wykonania

określonej pracy, w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy u pracodawców, usługi na

podstawie umów cywilnoprawnych oraz przygotowanie do podjęcia zatrudnienia;

- prace społecznie użyteczne;

- roboty publiczne;

- poradnictwo prawne;

- działalność samopomocową w zakresie zatrudnienia, spraw mieszkaniowych i socjalnych.

Uczestnictwo w klubach integracji społecznej jest dobrowolne. Warunkiem uczestnictwa w klubie jest

realizacja kontraktu socjalnego. Okres uczestnictwa w klubie integracji społecznej jest ustalany

indywidualnie z każdym z uczestników.

Utworzenie i działalność klubów integracji społecznej może być finansowana w szczególności ze

środków Unii Europejskiej oraz z dotacji pochodzących z dochodów własnych gminy.

W 2015 r., w regionie działało 15 klubów integracji społecznej, w tym 13 placówek prowadzonych

przez JST, a 2 – przez NGO. Liczba uczestników zajęć wynosiła 414 osób. Roczny koszt prowadzenia i

utrzymania wszystkich placówek wyniósł 545 514 zł. Średnioroczny koszt uczestnictwa jednej osoby

w zajęciach KIS wynosił 1 177 zł.

Warsztat terapii zajęciowej

Warsztat oznacza wyodrębnioną organizacyjnie i finansowo placówkę stwarzającą osobom

niepełnosprawnym, niezdolnym do podjęcia pracy, możliwość rehabilitacji społecznej i zawodowej

w zakresie pozyskania lub przywracania umiejętności niezbędnych do podjęcia zatrudnienia.

Realizacja przez warsztat terapii odbywa się przy zastosowaniu technik terapii zajęciowej,

zmierzających do rozwijania:

- umiejętności wykonywania czynności życia codziennego oraz zaradności osobistej;

- psychofizycznych sprawności oraz podstawowych i specjalistycznych umiejętności

zawodowych, umożliwiających uczestnictwo w szkoleniu zawodowym albo podjęcie pracy.

37

Klientami (uczestnikami) WTZ są osoby niepełnosprawne, posiadające orzeczenie

o niepełnosprawności. WTZ jest finansowany ze środków PFRON. Możliwe jest też pozyskiwanie

środków z innych źródeł (m.in. dotacje samorządowe, darowizny od organizacji pozarządowych

i osób prywatnych oraz darowizny sponsorów).

Działalność warsztatu ma charakter niezarobkowy. Ewentualny dochód ze sprzedaży produktów

i usług wykonanych przez uczestników warsztatu w ramach realizowanego przez nich programu

rehabilitacji i terapii, przeznacza się, w porozumieniu z nimi, na pokrycie wydatków związanych

z integracją społeczną uczestników.

Na terenie województwa zachodniopomorskiego, w roku oceny funkcjonowało 30 WTZ-ów, w tym 13

prowadzonych przez JST, a pozostałych 17 przez organizacje pozarządowe. Ogólna liczba uczestników

zajęć wynosiła 1 140 osób. Roczny koszt prowadzenia i utrzymania placówek wyniósł 18 632 427 zł, a

średnioroczny koszt uczestnictwa jednej osoby w zajęciach – 16 344 zł.

Mapa nr 4. Rozmieszczenie warsztatów terapii zajęciowej w roku 2015 r., w podziale na powiaty


Zakład aktywności zawodowej

Zakład aktywności zawodowej (ZAZ) jest rozwiązaniem prawnym wprowadzonym ustawą

o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. ZAZ jest jednostką

utworzoną przez powiat, gminę, fundację, stowarzyszenie lub inną organizację społeczną, której

statutowym zadaniem jest rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych. Zakład

aktywności zawodowej musi:

- zatrudniać, w stosunku do ogółu pracowników, co najmniej 70% osób niepełnosprawnych:

o zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności,

38

o zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, u których stwierdzono

autyzm, upośledzenie umysłowe lub chorobę psychiczną, w szczególności

skierowanych z warsztatów terapii zajęciowej (wskaźnik zatrudnienia tej grupy nie

może być wyższy niż 35%),

- spełniać podobnie jak ZPCH warunki dotyczące obiektów i pomieszczeń, a także opieki

medycznej, poradnictwa i usług rehabilitacyjnych,

- przeznaczać uzyskane dochody na cele związane z aktywnością zawodową osób

niepełnosprawnych,

- uzyskać pozytywną opinię starosty o potrzebie utworzenia zakładu aktywności zawodowej.

W województwie zachodniopomorskim, w roku oceny działały 4 ZAZ-y. Wszystkie zakłady

prowadzone były przez NGO. Łącznie w czterech zakładach zatrudnione było 267 osób

niepełnosprawnych. Zatrudnienie w ZAZ-ch, w 2016 roku powinno się zwiększyć.

39

5. AKTYWNOŚĆ PROJEKTOWO-KONKURSOWA JEDNOSTKI ORGANIZACYJNEJ POMOCY

SPOŁECZNEJ

Informacje zawarte w OZPS dotyczące realizowanych projektów lub programów obejmują:

− projekty wykonywane przez jednostkę organizacyjną pomocy społecznej,

− projekty wykonywane przez organizacje pozarządowe działające na terenie danej jednostki

samorządu terytorialnego,

− projekty wykonywane przez gminę, powiat lub miasto na prawach powiatu w zakresie

pomocy i integracji społecznej.

Jednostki samorządu terytorialnego, w sprawozdaniu Ocena Zasobów Pomocy Społecznej (od 2012

roku) przedkładają informacje dot. aktywności projektowo-programowej. Projekty realizowane przez

gminy i powiaty zostały podzielone ze względu na źródło finansowania (środki EFS, MPiPS oraz

programy osłonowe).

Analiza sprawozdań OZPS wskazuje, że w województwie zachodniopomorskim w 2015 roku 2 414

osób zostało objętych wsparciem w ramach projektów współfinansowanych z EFS (pomoc i integracja

społeczna, edukacja). Natomiast łączna kwota środków z EFS była na poziomie 3 393 231 zł, w roku

2016 przewiduję powiększanie tej kwoty do ponad 15 mln.

Analogiczna sytuacja dotyczy beneficjentów programów osłonowych. W 2015 roku, wsparciem w

ramach w/w programów zostało objętych 28 460 beneficjentów. W 2016 roku przewiduje się

zwiększenie liczby takich osób prawie o 1 000.

Projekty realizowane ze środków MPiPS przyczyniły się do objęcia wsparciem 112 726 osób w

województwie zachodniopomorskim. Przewiduje się zwiększenie liczby osób uczestniczących w

projektach w 2016 roku o ok. 1 300 osób w stosunku do roku oceny.

40

6. DIAGNOZA DOTYCZĄCA SYTUACJI OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH NA TERENIE

WOJEWÓDZTWA

6.1. DEMOGRAFIA

Liczba osób niepełnosprawnych ogółem na 1000 mieszkańców w 2011 roku

Liczba osób niepełnosprawnych wg grup wiekowych na 1000

Osoby niepełnosprawne na 1000 mieszkańców wg powiatów w latach 2002 i 2011

Liczba osób niepełnosprawnych wg grup wiekowych na 1000 mieszkańców


41


Osoby niepełnosprawne na 1000 mieszkańców wg powiatów i miejsca zamieszkania w 2011 r.


42


6.2. ORZECZNICTWO

Osoby niepełnosprawne wg grup niepełnosprawności

Liczba decyzji wydanych przez powiatowe zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności

Osoby niepełnosprawne wg grup niepełnosprawności


43


6.3. OSOBY Z NIEPEŁNOSRPAWNOŚCIAMI W SYSTEMIE POMOCY SPOŁECZNEJ

Liczba decyzji o przyznaniu pomocy z powodu

OSOBY Z NIEPEŁNOSRPAWNOŚCIAMI W SYSTEMIE POMOCY SPOŁECZNEJ

Liczba decyzji o przyznaniu pomocy z powodu niepełnosprawności na 1000 mieszkańców w 2012 r.

44

OSOBY Z NIEPEŁNOSRPAWNOŚCIAMI W SYSTEMIE POMOCY SPOŁECZNEJ

niepełnosprawności na 1000 mieszkańców w 2012 r.

45

Liczba osób, które otrzymały wsparcie z powodu niepełnosprawności w całkowitej liczbie osób

objętych pomocą w latach 2013-2015 r.

Średnia liczba osób w rodzinach objętych wsparciem z pomocy społecznej z tytułu

niepełnosprawności w 2015 r.

Zadania realizowane przez PCPR w 2015 r.

-10%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

2013

0,00

0,50

1,00

1,50

2,00

2,50

3,00

3,50

biało

gard

zki

chosz

czeńsk

i

draw

ski

gole

niow

ski

gryf

icki

gryf

ińsk

i

kam

ieńsk

i

koło

brzes

ki

kosz

alińsk

i

łobesk

i

myś

libors

ki

policki

pyrzy

cki

sław

ieńsk

i

star

gard

zki

szcz

ecineck

i

świd

wiń

ski

wał

ecki

M. K

oszalin

M. S

zcze

cin

M. Ś

win

oujście

Woje

wództ

wo

Liczba osób w rodzinach z ON

Liczba osób w rodzinach ogólem

04080

120160200240280320360400440480

Liczba osób, które uzyskały dofinansowanie na turnu sy rehabilitacyjne

Rok 2013 Rok 2014 Rok 2015

46

Dostępność DPS w województwie w 2015 r.

Dostępność domów pomocy społecznej w województwie w latach 2013-2015 z prognozą potrzeb

do roku 2017

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

Liczba miejsc

Liczba osób korzystających

Liczba osób oczekujących

42004206 4080 4285 4130

4408 4513 46104821

4628

741 697 521 492 474

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

2013 2014 2015 2016 2017

Liczba miejsc Liczba osób korzystających Liczba osób oczekujących

47

Rozmieszczenie mieszkań chronionych w województwie w 2015 r. (liczby ogółem - bez

rozróżnienia ze względu na charakter mieszkań)

Dostępność mieszkań chronionych w województwie w latach 2013-2015 z prognozą potrzeb do

roku 2017

2825

37 41 43

141

162 172181

191

61 2 5 7

0

50

100

150

200

250

2013 2014 2015 2016 2017

Liczba mieszkań chronionych Liczba osób korzystających Liczba osób oczekujących

48

6.4. ŚWIADOMOŚĆ SPOŁECZNA

Odczucia ankietowanych na widok osoby niepełnosprawnej

Źródło: Niepełnosprawni w opinii społeczności lokalnych na przykładzie 10 gmin w Polsce, Warszawa 2007

Gotowość niesienia pomocy i dystans społeczny

Źródło: E.Chajda, Postawy wobec osób niepełnosprawnych. Komunikat z badań, Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa 2007.

Gdyby powstała na przykład w śród Pana(i) s ąsiadów inicjatywa nieodpłatnego pomagania, wyr ęczenia osoby ci ęŜko chorej lub niepełnosprawnej w codziennych sprawach Ŝyciowych, to czy

miał(a)by Pan(i) czas i ch ęci na udział w takiej opiece?

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

JuŜ uczestnicz ę w podobnej opiece

Tak

Raczej tak

Raczej nie

Nie

Trudno powiedzie ć

%

1993 2000 2007

49


Opinie ankietowanych nt., co stanowi największe utrudnienie dla osób niepełnosprawnych

Źródło: Niepełnosprawni w opinii społeczności lokalnych na przykładzie 10 gmin w Polsce, Warszawa 2007

Poczucie dyskryminacji w zależności od stopnia niepełnosprawności

Źródło: J.Czapiński, T.Panek, Diagnoza społeczna 2015. Warunki i jakość życia Polaków, Warszawa 2015.

50

Procent autodeterministów i fatalistów wśród osób pełnosprawnych i niepełnosprawnych


Jakość życia w 2011 i 2013r. osób o różnym statusie niepełnosprawności


51

6.5. RYNEK PRACY

Uczestnictwo osób niepełnosprawnych w społecznym podziale pracy


Integracja osób niepełnosprawnych ze społeczeństwem

0

10

20

30

40

50

60

70

80

%

pracować, nawet

jeżeli renta w pełni

wystarcza

nie powinni

pracować

trudno powiedzieć

Czy uważa Pan(i), że osoby niepełnosprawne, inwalidzi, którym stan

zdrowia na to pozwala, powinni, jeśli chcą:

2000

2007

0

10

20

30

40

50

60

70

80

%

1978 1993 2000 2007

Gdzie, Pana(i) zdaniem, przede wszystkim powinni pracować

inwalidzi?

w specjalnie dla nich zorganizowanych zakładach pracy zatrudniających samych inwalidów

powinno się dla nich przystosować odpowiednie stanowiska pracy między zdrowymi

trudno powiedzieć

52


Stereotypy i postawy dyskryminujące osoby niepełnosprawne 2009 r.

Rodzaj niepełnosprawności a deklaracje dotyczące zatrudnienia osób niepełnosprawnych w zakładzie pracy [w %]

53

Co przeszkadza pracodawcom w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych?

Czynniki utrudniające zatrudnianie osób niepełnosprawnych w opiniach pracodawcy [w %] w 2009 r.

Czynniki przesądzające o zatrudnieniu osób niepełnosprawnych [w %] w 2009 r.

54

Zatrudnienie osób niepełnosprawnych w 2009 r.

Typ pracodawcy osób niepełnosprawnych w zależności od wielkości zakładu pracy [w %]

Wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w okresie 2004 – 2014 r. [w %]

17,4

21,3

10,8

20,0

8,0

10,0

12,0

14,0

16,0

18,0

20,0

22,0

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

POLSKA

Źródło: Opracowanie OIS na podstawie danych GUS

Wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w 2012 i 2014 r. wg województw [w %]

Źródło: Opracowanie OIS na podstawie danych GUS

Opracowanie OIS na podstawie danych GUS


Opracowanie OIS na podstawie danych GUS

55


56

Udział osób niepełnosprawnych w strukturze bezrobotnych w 2015 r. wg powiatów [w %]

Powiat

bezrobotni niepełnosprawni

bezrobotni

% niepełnospr. w ogóle

bezrobotnych

ogółem mężczyźni kobiety ogółem mężczyź

ni kobiety ogółem

mężczyź

ni kobiety

m.Koszalin 4166 2177 1989 377 222 155 9,0% 10,2% 7,8%

myśliborski 2528 1098 1430 182 103 79 7,2% 9,4% 5,5%

szczecinecki 5762 2652 3110 371 167 204 6,4% 6,3% 6,6%

białogardzki 4087 2062 2025 252 144 108 6,2% 7,0% 5,3%

stargardzki 5196 2303 2893 319 182 137 6,1% 7,9% 4,7%

sławieński 3683 1857 1826 206 108 98 5,6% 5,8% 5,4%

gryfiński 3721 1592 2129 195 99 96 5,2% 6,2% 4,5%

goleniowski 2762 1207 1555 141 64 77 5,1% 5,3% 5,0%

m.Szczecin 11627 5497 6130 561 322 239 4,8% 5,9% 3,9%

kołobrzeski 2490 1193 1297 120 62 58 4,8% 5,2% 4,5%

koszaliński 4208 1803 2405 198 102 96 4,7% 5,7% 4,0%

wałecki 2429 944 1485 109 68 41 4,5% 7,2% 2,8%

policki 2428 997 1431 105 43 62 4,3% 4,3% 4,3%

świdwiński 3225 1474 1751 129 64 65 4,0% 4,3% 3,7%

gryficki 4173 1837 2336 156 76 80 3,7% 4,1% 3,4%

pyrzycki 2453 1114 1339 91 49 42 3,7% 4,4% 3,1%

drawski 4389 2104 2285 149 79 70 3,4% 3,8% 3,1%

choszczeński 3350 1533 1817 101 51 50 3,0% 3,3% 2,8%

kamieński 3104 1431 1673 89 40 49 2,9% 2,8% 2,9%

m.Świnoujście 967 442 525 26 17 9 2,7% 3,8% 1,7%

łobeski 2645 1194 1451 47 27 20 1,8% 2,3% 1,4%

57

ZACHODNIOPOMO

RSKIE 79393 36511 42882 3924 2089 1835 4,9% 5,7% 4,3%

Przyczyny niskiego poziomu aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych - badanie ankietowe

Który z czynników leżących po stronie niepełnosprawnego, ma wpływ na poziom aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych?

Źródło: Opracowanie własne Pracownika ROPS- Rafała Stańczuka na podstawie przeprowadzonego badania ankietowego

15

31

18

14

13

5

16

17

14

1

7

10

7

4

6

2

4

4

2

1

11

29

17

8

11

3

27

10

14

2

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Niska motywacja do poszukiwania pracy

Obawa przed utratą renty/zasiłku

Niewystarczające umiejętności i kwalifikacje zawodowe

Potrzeba stałej opieki medycznej

Poddanie się wpływowi rodziny, która odradza podjęcie pracy

Brak potrzeby dodatkowego zarobkowania

Niska samoocena, brak wiary w siebie

Obawa przed nawiązaniem relacji z otoczeniem

Psychiczne blokady

Inny

Niepełnosprawny Przedstawiciel pracodawcy Przedstawiciel otoczenia

58


Który z czynników leżących po stronie niepełnosprawnego, ma wpływ na poziom aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych?

Źródło: Opracowanie własne Pracownika ROPS - Rafała Stańczuka na podstawie przeprowadzonego badania ankietowego

11

20

9

8

11

0

13

5

7

3

14

41

21

12

17

9

24

14

17

1

2

1

2

1

0

1

2

1

1

0

6

8

10

5

2

0

8

11

5

0

0 10 20 30 40 50 60 70

Niska motywacja do poszukiwania pracy

Obawa przed utratą renty/zasiłku

Niewystarczające umiejętności i kwalifikacje zawodowe

Potrzeba stałej opieki medycznej

Poddanie się wpływowi rodziny, która odradza podjęcie pracy

Brak potrzeby dodatkowego zarobkowania

Niska samoocena, brak wiary w siebie

Obawa przed nawiązaniem relacji z otoczeniem

Psychiczne blokady

Inny

Wieś Miasto do 100 tys. Miasto 100 - 250 tys. Miasto pow. 250 tys.

59


Który z czynników leżących po stronie pracodawcy, ma wpływ na poziom aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych?

36

17

18

17

15

22

4

2

12

8

8

3

6

5

2

1

31

27

26

13

12

15

3

2

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Negatywne nastawienie pracodawców do zatrudniania osób niepelnosprawnych

Niewystarczająca znajomość regulacji prawnych w zakresie zatrudniania osób …

Dodatkowe wymagania dotyczące przygotowania obiektów i zapewnienia opieki …

Obawa pracodawców przed dodatkowymi kontrolami i sprawozdawczością

Słaby dostęp do informacji o wsparciu finansowym przy zatrudnianiu osób …

Uprzedzenia współpracowników i personelu kierowniczego

Zbyt wysokie koszty zatrudniania osób niepełnosprawnych

Inny

Niepełnosprawny Przedstawiciel pracodawcy

60


Który z czynników leżących po stronie pracodawcy, ma wpływ na poziom aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych?


Jakiego rodzaju udogodnień dla osób niepełnosprawnych brakuje najczęściej w zakładach pracy?

20

20

13

9

10

10

3

2

43

25

27

10

16

23

4

2

2

1

3

2

2

0

0

0

14

6

9

12

5

9

2

1

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

Negatywne nastawienie pracodawców do zatrudniania osób niepelnosprawnych

Niewystarczająca znajomość regulacji prawnych w zakresie zatrudniania osób niepełnosprawnych

Dodatkowe wymagania dotyczące przygotowania obiektów i zapewnienia opieki medycznej

Obawa pracodawców przed dodatkowymi kontrolami i sprawozdawczością

Słaby dostęp do informacji o wsparciu finansowym przy zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

Uprzedzenia współpracowników i personelu kierowniczego

Zbyt wysokie koszty zatrudniania osób niepełnosprawnych

Inny


36

27

32

27

2

9

6

10

15

1

30

18

28

33

1

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Podjazdy do budynku

Toalety dla osób niepełnosprawnych

Winda

Dostosowane stanowiska pracy

Inne

Niepełnosprawny Przedstawiciel pracodawcy Przedstawiciel otoczenia

61



Jakiego rodzaju udogodnień dla osób niepełnosprawnych brakuje najczęściej w zakładach pracy?


26

18

20

18

0

35

25

39

42

3

3

2

3

1

0

11

6

8

14

1

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Podjazdy do budynku

Toalety dla osób niepełnosprawnych

Winda

Dostosowane stanowiska pracy

Inne


Zatrudnienie i liczba zakładów pracy chronionej w czerwcu 2013 i grudniu 2015 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych


Opracowanie własne na podstawie danych Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych

62


Opracowanie własne na podstawie danych Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych

63

Zatrudnienie i liczba zakładów aktywności zawodowej w czerwcu 2013 i marcu 2016 r.

64

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych i PFRON

Zatrudnienie osób niepełnosprawnych w ZAZ wg stopnia i przyczyn niepełnosprawności

Źródło: Opracowanie własne na podstawie otrzymanych danych z ZAZ-ów, czerwiec 2016 r.

Zatrudnienie osób niepełnosprawnych w zakładach aktywności zawodowej wg przyczyn

niepełnosprawności

17

2833 37

90

90

16

0 1 0 1 03 714

5 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0

13 12 10 8 50 0 0 0 0 0 0 0 0

165

17 20

3 0 1 0 0 0 0 0 0 005

10152025303540

Sto

pie

ń z

nac

zny

Sto

pie

ń u

mia

rko

wan

y

Sto

pie

ń z

nac

zny

Sto

pie

ń u

mia

rko

wan

y

Sto

pie

ń z

nac

zny

Sto

pie

ń u

mia

rko

wan

y

Sto

pie

ń z

nac

zny

Sto

pie

ń u

mia

rko

wan

y

Sto

pie

ń z

nac

zny

Sto

pie

ń u

mia

rko

wan

y

Sto

pie

ń z

nac

zny

Sto

pie

ń u

mia

rko

wan

y

Sto

pie

ń z

nac

zny

Sto

pie

ń u

mia

rko

wan

y

Choroby psychiczne

Upośledzenie umysłowe

Upośledzenie narządu ruchu

Choroby narządu wzroku

Choroby neuroligiczne

Zaburzenia głosu, mowy,

choroby słuchu

Inne

PSOUU Koło Szczecin MZAZ Dobra PSOUU Koło Kamień Pom. ZAZ Kamień Pom.

PSOUU Koło Kołobrzeg ZAZ Kołobrzeg PSOUU Koło Stargard ZAZ Stargard

65

Rozmieszczenie warsztatów terapii zajęciowej według województwa i rodzaju podmiotów

prowadzących w 2014 r.

Źródło: Centra integracji społecznej, zakłady aktywności zawodowej i warsztaty terapii zajęciowej w 2014 r., GUS, Warszawa 2015, s.9

Rozmieszczenie warsztatów terapii zajęciowej na terenie województwa w 2015 r.

45

70

9

9

16

1

1

10

19

2

0

0

0

0

25

18

5

0

0

0

0

21

37

3

1

0

0

0

0 20 40 60 80 100 120 140 160

Choroby psychiczne

Upośledzenie umysłowe

Upośledzenie narządu ruchu

Choroby narządu wzroku

Choroby neuroligiczne

Zaburzenia głosu, mowy, choroby słuchu

Inne

PSOUU Koło Szczecin MZAZ Dobra PSOUU Koło Kamień Pom. ZAZ Kamień Pom.

PSOUU Koło Kołobrzeg ZAZ Kołobrzeg PSOUU Koło Stargard ZAZ Stargard

66

Źródło: Opracowanie ROPS na podstawie OZPS

Charakterystyka uczestników WTZ w województwie

Uczestnicy WTZ wg wieku. Stan na 30.06.2016 r. dane z 18 WTZ

28%

43%

24%

4% 0%1%

20 lub mniej

21-29 lat

30-39 lat

40-49 lat

50-59 lat

60 lub w ięcej

Uczestnicy WTZ wg czasu uczestnictwa. Stan na 30.06. 2016 r. dane z 18 WTZ

23%16%

6%

do -4 lat

5-10 lat

11-15 lat

16-20 lat

67


Uczestnicy WTZ wg stopnia niepełnosprawno ściStan na 30.06.2016 r. dane z 18 WTZ

32%

68%

Umiarkow any

Znaczny

Uczestnicy WTZ wg poziomu wykształcenia. Stan na 30.06.2016 r. dane z 18 WTZ

11%2% 3%

Podstaw ow e

Zaw odow e

Średnie

Brak

68


Dostępność do WTZ w poszczególnych województwach

Uczestnicy WTZ ze wzgl ędu na przyczn ę niepełnosprawno ści. Stan na 30.06.2016 r. dane z 18 WTZ

13%

69%

0%

2%

4%

1%

2%9%

P - choroby psychiczneU - uposledzenie umysłoweR - upośledzenie narządu ruchuO - choroby narządu wzrokuN - choroby neurologiczneL - zaburzenia głosu, mowy, choroby słuchuI - inne, w tym np. schorzenia endokrynologiczne, metaboliczne, zaburzenia enzymatyczneS - niepełnosprawność sprzęŜona

69

Źródło: Badania sytuacji Warsztatów Terapii Zajęciowej – Raport końcowy z Bada, PFRON, 2014

Dostępność do WTZ w poszczególnych województwach


Zainteresowanie uczestnictwem w WTZ

70

Zdolność i gotowość do podjęcia zatrudnienia przez uczestników WTZ w poszczególnych

województwach

71

Wskaźnik odejść w WTZ w 2013 r.


Główne problemy w zakresie rehabilitacji zawodowej wskazywane przez organizatorów WTZ w

2014 r.

72


Sytuacja rodzinna uczestników WTZ w Polsce

WSPÓŁPRACA Z NGO PRZY REALIZACJI ZADAŃ NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

73

Źródło: baza.ngo.pl

Realizacja zadań na rzecz ON w latach 2014-2016

74


Udział udzielonych kwot dotacji w całkowitych wnios kowanych przez organizacje kwotach w latach 2014-2016

0,00

500000,00

1000000,00

1500000,00

2000000,00

2500000,00

3000000,00

3500000,00

4000000,00

2014 2015 2016

RokKwota wnioskowanych dotacji

Kwota udzielonych dotacji

Liczba złożonych ofert w podziale na

poszczególne powiaty.

Łącznie ponad 66% całkowitej liczby ofert

zostało złożonych przez NGO z „obszaru

szczecińskiego”

(w tym 45,60% z samego Szczecina) 30%

z terenu byłego województwa

zachodniopomorskiego, a 4% to

organizacje mające swoją siedzibę poza

granicami województwa

zachodniopomorskiego.

75


Aktywno ść NGO ze względu na siedzib ę organizacji

0

20

40

60

80

100

120

140

białog

ardz

ki

draw

ski

golen

iowsk

i

gryfi

cki

gryfińs

ki

kamień

ski

kołobr

zesk

i

m. Kos

zalin

łobes

ki

myślib

orsk

i

polic

ki

pyrzy

cki

sławień

ski

starg

ardz

ki

m. Szc

zecin

szcz

ecine

cki

świdwińs

ki

wałeck

i

spoza

woj.

Liczba złoŜonych ofert

Liczba NGOskładających oferty

Udział udzielonych dotacji w całkowitej liczbie zło Ŝonych ofert wg. siedziby organizacji

0

20

40

60

80

100

120

140

biało

gard

zki

draw

ski

golenio

wski

gryfi

cki

gryfińs

ki

kam

ieńsk

i

kołob

rzes

ki

m. K

osza

lin

łobesk

i

myś

libor

ski

polic

ki

pyrz

ycki

sławień

ski

starg

ardz

ki

m. S

zcze

cin

szcz

ecine

cki

świdw

ińsk

i

wałecki

spoz

a woj.

Liczba złoŜonychofert

Liczba udzielonychdotacji

76


Liczba zło Ŝonych ofert na poszczególne zadania

15%

31%

6%2%4%3%

11%

10%

18%

Diagnoza i rehabilitacja

Organizowanie imprez

Kampanie informacyjne

Publikacje

Promowanie aktywności

Wsparcie na rynku pracy

Szkolenia, kursy, warsztaty dlaON

Szkolenia, kursy, warsztaty dlakadry, rodzin, wolontariuszy

Zajęcia usprawniające

Liczba zło Ŝonych ofert ze wzgl ędu na rodzaj niepełnosprawno ści

4,53%

5,66%

6,42%

0,37%

25,66%

36,98%

1,89%

2,26%

2,27%3,77%

10,19%

Inne

Choroba Parkinsona

Zaburzenia psychiczne

Zespół Downa

Niepełnosprawność związanaz chrobą nowotworową

Autyzm

Zaburzenia wzroku

Ruchowa

Zaburzenia słuchu

Intelektualna

Bez sprecyzowanej jednejwiodącej niepełnosprawności

77


Liczba powiatów, z których wpłyn ęły oferty dotycz ące danego rodzaju niepełnosprawno ści

4

1

163

3

2

3

2 1

Autyzm

Chorona Parkinsona

Intelektualna

Niepełnosprawność związana zchrobą nowotworową

Ruchowa

Zaburzenia psychiczne

Zaburzenia słuchu

Zaburzenia wzroku

Zespół Downa

Grupa wiekowa beneficjentów

16%

11%

73%

Dzieci

Dorośli

Bez ograniczeń

78

Środki PFRON przekazane na roboty budowlane w latach 2003-2015 w podziale na powiaty

Skala zasi ęgu w opisanych w ofertach zadaniach

41%

25%

13%

3%2%

16%

1-3 powiaty

4-7 powiatów

8-12 powiatów

13-20 powiatów

21 powiatów

Brak określonego zasięgu

79

Liczba zrealizowanych inwestycji ze środków PFRON przekazanych na roboty budowlane w latach

2003- 2015 w podziale powiaty

7. SPECJALNA STREFA WŁĄCZENIA

80

Województwo zachodniopomorskie charakteryzuje się niejednorodnym poziomem rozwoju

społeczno – gospodarczego. Obszary usytuowane wokół aglomeracji szczecińskiej i miasta Koszalin

cechuje wyższy poziom rozwoju, a jednocześnie obok nich występują obszary problemowe

o relatywnie niższym poziomie rozwoju, w tym o postępującej marginalizacji. Powyższe

uwarunkowania rozwojowe województwa wynikają z peryferyjnego usytuowania względem centrum

regionu głównych ośrodków wzrostu tj.: Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego oraz obszaru

funkcjonalnego Koszalina. Obserwuje się również proces ugruntowania deficytów rozwojowych

obszarów problemowych, będących przede wszystkim wynikiem osłabienia bazy ekonomicznej i

zaniku miejsc pracy (w szczególności na obszarach wiejskich). Jest to związane między innymi z wciąż

nieprzezwyciężonymi problemami strukturalnymi spowodowanymi likwidacją Państwowych

Gospodarstw Rolnych oraz ograniczonymi endogenicznymi potencjałami rozwojowymi obszarów

wiejskich. Powyższe uwarunkowania rozwojowe stanowiły przesłankę dla sformułowania koncepcji

wskazania na obszarze województwa zachodniopomorskiego tzw. Specjalnej Strefy Włączenia oraz

podjęcia w stosunku do wskazanego obszaru odpowiedniej interwencji.

7.1 WOJEWÓDZTWO ZACHODNIOPOMORSKIE W ŚWIETLE ZAPISÓW KRAJOWYCH

DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH

Nakreślony powyżej problem znalazł swoje odzwierciedlenie w krajowych dokumentach

strategicznych, określających cele rozwojowe państwa (Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania

Kraju 2030, Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010–2020, Regiony, Miasta, Obszary

Wiejskie) oraz w Umowie Partnerstwa – dokumencie określającym strategię interwencji funduszy

unijnych w Polsce w okresie 2014–2020.

Zapisy Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 wskazują, iż na terenie

województwa zachodniopomorskiego występuje szczególna w skali kraju kumulacja obszarów

charakteryzujących się negatywnymi cechami determinującymi szanse rozwojowe. Znaczną cześć

regionu stanowią obszary o niskim poziomie rozwoju i słabej dostępności do usług. Tereny te są

jednocześnie w głównej mierze wiejskimi obszarami funkcjonalnymi wymagającymi wsparcia

procesów rozwojowych. Wskazano także, że wschodnią i centralną część województwa cechuje jedna

z najgorszych w skali kraju dostępność komunikacyjna (kołowa i kolejowa) zarówno do stolicy kraju,

jak i regionu. Niska dostępność przestrzenna do głównych regionalnych i krajowych ośrodków

wzrostu i niewystarczająca na tym tle dostępność do podstawowych usług publicznych, jak również

niska kondycja społeczna i gospodarcza znacznych obszarów regionu skutkują postępującymi

zjawiskami depopulacyjnymi, bezrobociem strukturalnym, niskim poziomem aktywności

gospodarczej, inwestycyjnej oraz postępującym wykluczeniem społecznym. Niezbędne staje się

zatem podjęcie działań mających na celu poprawę spójności wewnętrznej i terytorialnej

województwa oraz stworzenie warunków do rozprzestrzeniania się impulsów rozwojowych

generowanych przez skrajnie peryferyjnie rozmieszczone główne ośrodki miejskie regionu – Szczecin i

Koszalin. Kluczowym jest również stworzenie warunków do wielofunkcyjnego rozwoju obszarów

wiejskich, stanowiących 93,8% powierzchni województwa7.

7 obszary wiejskie obejmują gminy wiejskie i część wiejską gmin miejsko – wiejskich; źródło: BDL GUS.

81

Mapa 1 Zobrazowanie szczególnego nasilenia typów obszarów wymagających restrukturyzacji i

rozwoju nowych funkcji według KPZK 2030

Źródło: Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030.

82

Zgodnie z założeniami Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2010 – 2020 interwencja

publiczna będzie prowadzona w wybranych obszarach geograficznych i ukierunkowana tematycznie.

Zakłada się realizację interwencji w ramach następujących celów:

1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów (konkurencyjność).

2. Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych (spójność).

3. Tworzenie warunków dla skutecznej, efektywnej i partnerskiej realizacji działań rozwojowych ukierunkowanych terytorialnie (sprawność).

Istotne jest podejmowanie działań zmierzających do wykorzystania mocnych stron

i najważniejszych potencjałów poszczególnych obszarów cechujących się największą zdolnością do

kreowania wzrostu gospodarczego, przy jednoczesnym przełamywaniu barier rozwojowych na

terytoriach o największym i trwałym nawarstwieniu niekorzystnych zjawisk w zakresie gospodarczym,

społecznym, infrastrukturalno – środowiskowym oraz instytucjonalnym. Dodatkowo konieczne jest

promowanie spójności wymiaru przestrzennego poprzez ponadlokalne przezwyciężanie trudności

rozwojowych skoncentrowanych terytorialnie, przy jednoczesnym wzmacnianiu wymiaru

strategicznego polityki regionalnej, zapewnieniu odpowiednich mechanizmów koordynacji i

kooperacji oraz tworzeniu sieci współpracy miedzy podmiotami zaangażowanymi w realizację polityki

regionalnej.

W szczególności cel 2. KSRR adresowany jest do obszarów o najsłabszych w skali kraju

wskaźnikach gospodarczych, społecznych oraz wyposażeniu infrastrukturalnym i obejmuje działania,

które przyczyniają się do przyspieszenia procesów restrukturyzacyjnych i poprawy dostępu do

podstawowych dóbr i usług publicznych. Wobec znacznego zróżnicowania wewnątrzregionalnego

województwa zachodniopomorskiego zaplanowanie interwencji w sposób warunkujący

uruchomienie i wykorzystanie wewnętrznych zasobów oraz zainicjowanie procesów rozwojowych

wymaga wyznaczenia obszarów charakteryzujących się niższą spójnością w wymiarze społecznym,

gospodarczym i infrastrukturalnym oraz zidentyfikowania ich specyficznych problemów – obszarów

określanych jako Specjalna Strefa Włączenia.

7.2 WYBRANE ZJAWISKA I PROBLEMY WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO

WYMAGAJĄCE PODJĘCIA INTERWENCJI

Sygnalizowane w omawianych wyżej dokumentach krajowych problemy i negatywne zjawiska

bezpośrednio przekładają się na niższe w stosunku do innych regionów tempo rozwoju województwa

zachodniopomorskiego, a na niektórych obszarach województwa – utratę potencjału rozwojowego,

co bezpośrednio przyczynia się do pogłębiania dysproporcji wewnątrzregionalnych. Ten stan jest

nadzwyczaj widoczny przez pryzmat analizy wartości reprezentatywnych mierników poziomu rozwoju

gospodarczego i społecznego oraz wybranych wskaźników opartych na danych statystycznych.

83

7.3 SYNTETYCZNE MIARY ROZWOJU SPOŁECZNO – GOSPODARCZEGO REGIONÓW

I PODREGIONÓW W UJĘCIU MAKROREGIONALNYM

Produkt Krajowy Brutto w województwie zachodniopomorskim i jego podregionach

Mapa 2 PKB per capita w 2013 roku w polskich województwach i podregionach (Polska =100%).

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych systemu Strateg GUS.

117,1

84

Tabela 1 PKB per capita w latach 2003 – 2013 w podregionach województwa zachodniopomorskiego

(Polska =100%).

Jednostka terytorialna 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Zachodniopomorskie 92,4 90,2 90,7 90,0 88,7 89,6 86,7 85,4 83,9 83,8 83,3

podregion koszaliński 88,6 88,5 87,8 89,8 85,0 87,9 86,3 85,9 81,8 81,6 81,9

podregion

szczecinecko - pyrzycki 65,7 65,9 65,1 64,7 65,0 63,3 61,8 60,8 60,4 59,9 60,1

podregion m. Szczecin 133,3 125,7 129,9 129,3 125,6 126,5 122,9 119,6 118,5 117,9 117,1

podregion szczeciński 84,4 83,3 82,9 79,8 81,8 83,6 79,3 78,9 77,8 78,6 77,1

Źródło: System Strateg GUS.

Występowanie czynników ograniczających wzrost jak i niewykorzystane potencjały powodują, iż

województwo należy do mniej rozwiniętych regionów Unii Europejskiej (w stosunku do średniej UE

wartość PKB per capita w województwie w 2013 roku wynosiła 57%8), jak również wypada

przeciętnie pod względem wskaźników rozwoju gospodarczego w Polsce. W ciągu ostatnich lat,

pomimo systematycznego wzrostu wartości PKB na 1 mieszkańca w regionie, dystans pomiędzy

poziomem tego wskaźnika w Zachodniopomorskim i w kraju wyraźnie się pogłębiał: w 2000 roku

wskaźnik w województwie był na poziomie średniej krajowej (100,3%), podczas gdy w 2013 roku

spadł do blisko 83,3%. Należy dodać, że w żadnym innym regionie kraju nie zanotowano tak

wysokiego spadku tego wskaźnika w ciągu ostatnich 10 lat.

W kolejnych latach dynamika PKB w cenach stałych w województwie kształtowała się na

poziomie poniżej średniej dla kraju. W 2007 roku osiągnęła najniższy wynik wśród wszystkich

województw (wykres 1), z kolei w 2009 roku, gdy w wielu regionach Polski obserwowano

spowolnienie gospodarcze, dynamika PKB osiągnęła wartość wyższą niż średnia dla Polski. W 2011

roku w Zachodniopomorskim ponownie odnotowano prawie najniższą dynamikę wśród województw

(niższą dynamikę miało tylko świętokrzyskie). W kolejnych latach średnie tempo wzrostu PKB w

Zachodniopomorskim wyraźnie spadło, plasując Zachodniopomorskie w grupie województw o

najniższej wartości dynamiki. Analizując dane dotyczące dynamiki PKB oraz PKB na 1 mieszkańca,

warto dostrzec, iż region okazał się mniej wrażliwy na kryzys gospodarczy. Z drugiej strony,

gospodarka regionalna reagowała w sposób umiarkowany na okres koniunktury w jej otoczeniu w

latach 2006 – 2008. W województwie notowano wówczas bardzo niskie przyrosty PKB, co może z

8 Wartość PKB na 1 mieszkańca województwa obliczana wg Parytetu Siły Nabywczej (PPP) w relacji do średniej dla Unii Europejskiej ustalonej jako równa 100 (UE28 = 100); źródło: System Strateg GUS.

85

kolei wynikać z niewykorzystania potencjałów rozwojowych w regionie i niedostatecznej

innowacyjności gospodarki województwa.

Wykres 1 Dynamika produktu krajowego brutto ogółem (rok poprzedni=100) w latach 2004 – 2013

dla Polski i województwa zachodniopomorskiego [%]

Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL.

Województwo zachodniopomorskie składa się z 4 podregionów (NUTS3): koszalińskiego,

szczecinecko - pyrzyckiego, szczecińskiego i miasta Szczecina9. Pod względem poziomu PKB10,

najlepiej wypada podregion miasto Szczecin – stolica regionu (33,4% udziału w PKB województwa

w 2013 roku) i podregion szczeciński (27,6%). Z kolei w podregionie koszalińskim, obejmującym

miasto Koszalin, udział w PKB województwa w 2013 roku wynosił 20,7%. Najniższe wartości

wskaźnika PKB w województwie odnotowywane są nieprzerwanie w latach 2000 – 2013

w podregionie szczecinecko - pyrzyckim (2013 r. – 18,3% PKB województwa).

Przeliczając PKB na mieszkańca i odnosząc wskaźnik do średniej dla kraju, można także

zauważyć, iż miasto Szczecin, mimo, iż zachowuje pozycję lidera wśród podregionów

w województwie, wydaje się nie wypełniać w pełni funkcji inicjatora rozwoju społeczno –

gospodarczego – dystans pomiędzy miastem Szczecin a innymi podregionami na przestrzeni lat

wyraźnie się zmniejszył. W znaczący sposób powiększa się natomiast dystans rozwojowy pomiędzy

9 Od 1 stycznia 2015 r. zmieniły się granice podregionów wyznaczonych w ramach prowadzenia statystyki publicznej (NTS/NUTS),

realizowanej przez Główny Urząd Statystyczny. Wprowadzony został nowy podział województwa zachodniopomorskiego na jednostki

poziomu NUTS 3 (podregiony). Zmiany polegają na:

- zastąpieniu podregionu stargardzkiego podregionem szczecinecko-pyrzyckim, obejmującym powiaty: drawski, szczecinecki, świdwiński

i wałecki (wchodzące dotychczas w skład podregionu koszalińskiego) oraz powiaty: choszczeński, łobeski, myśliborski i pyrzycki

(wchodzące dotychczas w skład podregionu stargardzkiego);

- rozszerzeniu zasięgu terytorialnego podregionu szczecińskiego o powiaty gryficki i stargardzki (dotychczas wchodzące w skład

podregionu stargardzkiego);

- ograniczeniu zasięgu terytorialnego podregionu koszalińskiego do powiatów: białogardzkiego, kołobrzeskiego, koszalińskiego,

sławieńskiego i miasta Koszalin.

10 Źródło: System Strateg GUS.

105,1

103,5

106,2107,2

103,9

102,6

103,7

105,0

101,6101,3

103,7 103,3

105,7

103,3

101,4

103,0

103,1 103,5

100,8100,2

96

98

100

102

104

106

108

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Polska województwo zachodniopomorskie

86

miastem Szczecin a Polską, o czym świadczy spadek wskaźnika PKB per capita w stosunku do

średniego w kraju z poziomu 153,3% do 117,1,0% w latach 2000–2013. Co więcej, analizując wzrost

wartości PKB na 1 mieszkańca w kolejnych latach, można zauważyć, że Szczecin nie tylko

nie wyróżnia się w znaczący sposób na tle pozostałych podregionów, ale wręcz odnotowywał na

przestrzeni ostatnich 10 lat najniższą jego dynamikę (Polska – 194,2%, województwo

zachodniopomorskie – 175,1%, podregion koszaliński – 179,7%, podregion szczecinecko – pyrzycki –

177,6%, podregion szczeciński – 177,6% i miasto Szczecin – 170,6%)11, co bezpośrednio związane

było z zaistnieniem zdarzeń mających negatywny wpływ na wzrost gospodarczy. Jednym z nich był

dwukrotny (2003, 2009) upadek przemysłu stoczniowego w Szczecinie, co również znalazło odbicie w

danych na poziomie regionu.

Lokalny Wskaźnik Rozwoju Społecznego (LHDI – Local Human Development Index)12

Tabela 2 Lokalny Wskaźnik Rozwoju Społecznego (LHDI) w województwach.

11 Dynamika PKB 2013/2003 na 1 mieszkańca (w cenach bieżących), źródło” System Strateg GUS.

12 Metodologia oraz wyliczone wartości wskaźnika w ujęciu historycznym dla powiatów i województw zostały opracowane na zlecenie

Ministerstwa Rozwoju Regionalnego i przedstawione w raporcie: United Nations Development Program, Krajowy Raport o Rozwoju

Społecznym Polska 2012. Rozwój regionalny i lokalny, Warszawa 2012.

Województwo Pozycja wg LHDI Wartość LHDI

w 2010 roku* 2010 2009 2008 2007

Mazowieckie 1 1 1 1 60,21

Małopolskie 2 2 2 2 51,93

Pomorskie 3 3 3 3 51,14

Wielkopolskie 4 4 4 4 50,22

Śląskie 5 5 5 5 49,54

Opolskie 6 6 6 6 46,95

Dolnośląskie 7 7 7 7 46,34

Podlaskie 8 8 8 9 44,40

Lubuskie 9 10 11 11 44,36

Podkarpackie 10 11 10 10 43,77

Zachodniopomorskie 11 9 9 8 42,89

Warmińsko–mazurskie 12 13 12 12 42,33

Kujawsko–pomorskie 13 12 13 13 41,22

Lubelskie 14 14 16 15 39,55

Łódzkie 15 16 15 16 39,28

87

Dopełnieniem danych dotyczących PKB odzwierciedlających kondycję gospodarczą i potencjał

rozwojowy na poziomie województwa i podregionów jest Lokalny Wskaźnik Rozwoju Społecznego

(LHDI – Local Human Development Index), służący do oceny i porównania poziomu rozwoju

społecznego województw i powiatów. Metodologia LHDI koncentruje się na trzech istotnych

elementach: długości życia (zdrowie), wiedzy (edukacja) oraz poziomie zamożności (dochody).

W kolejnych badanych latach (2007 – 2010) wartości wskaźnika zachowują się wyjątkowo stabilnie

w odniesieniu do województw zajmujących czołowe lokaty w rankingu. Z kolei województwo

zachodniopomorskie odnotowało w tym okresie największy spadek wśród województw (z lokaty 8.

na 11.), plasując się nawet za dwoma województwami Polski Wschodniej (podkarpackim i podlaskim)

oraz sąsiadującym województwem lubuskim.

Pogarszanie się wartości wskaźnika LHDI w województwie widoczne jest także na poziomie

powiatów, z których żaden nie może mówić o trwałej tendencji wzrostowej. Najlepszą pozycję

w regionie odnotował Koszalin (mimo znacznego spadku z 26. na 35. miejsce w 2010 r.),

zdecydowanie gorzej wypada miasto Szczecin (spadek z 34. na 47. miejsce w latach 2007–2010).

Oprócz nich, tylko miasto Świnoujście (93. miejsce) oraz powiaty policki (56. miejsce) i kołobrzeski

(121. miejsce) znajdują się w górnej połowie rankingu polskich powiatów. Pozostałe powiaty

przeważnie plasują się poniżej 200. pozycji (na 379 ocenianych powiatów), przy czym najsłabiej

wypadł choszczeńskie (330. miejsce, najmocniejsza tendencja spadkowa – z 240. lokaty w 2007 roku),

powiat łobeski (328. miejsce) i myśliborski (325. miejsce).

Świętokrzyskie 16 15 14 14 36,78

*wskaźnik LHDI przyjmuje wartość 1 – 100 punktów.

Źródło: United Nations Development Program, Krajowy Raport o Rozwoju Społecznym Polska 2012. Rozwój

regionalny i lokalny, Warszawa 2012.

88

Mapa 4 Zmiana absolutna wartości Lokalnego Wskaźnika Rozwoju Społecznego (LHDI) w latach 2007–2010 w powiatach (w punktach).

Źródło: United Nations Development Program, Krajowy Raport o Rozwoju Społecznym Polska 2012. Rozwój regionalny

i lokalny, Warszawa 2012.

Mapa 3 Wartość Lokalnego Wskaźnika Rozwoju Społecznego (LHDI) w powiatach według danych na koniec 2010 r. (wskaźnik przyjmuje wartość 1 – 100).

89

7.4 ANALIZA WEWNĄTRZREGIONALNA UWARUNKOWAŃ ROZWOJOWYCH

Założenia metodologiczne analizy poszczególnych obszarów rozwoju społeczno–gospodarczego

województwa zachodniopomorskiego

Ramy tematyczne, wokół których nastąpiła analiza zróżnicowania wewnątrzregionalnego

województwa zachodniopomorskiego prowadząca do identyfikacji Specjalnej Strefy Włączenia,

zostały wskazane na podstawie materiałów diagnostyczno – analitycznych, jakie przygotowano

w trakcie tworzenia Strategii Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego, Programów

Strategicznych oraz Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego

2014–2020. Na tej podstawie wytypowano sześć głównych obszarów tematycznych, w których

deficyty stanowią istotne bariery dla inicjowania i dynamizowania procesów rozwojowych:

• demografia,

• infrastruktura techniczna,

• dostępność do usług publicznych,

• potencjał gospodarczy,

• problemy popegeerowskie,

• ubóstwo.

Przed podjęciem właściwych prac analitycznych dokonano weryfikacji danych statystycznych pod

kątem ich jakości i dostępności oraz funkcjonalnej spójności systemu wskaźników w ramach

poszczególnych obszarów tematycznych (problemowych). O ostatecznym doborze wskaźników

zdecydowały następujące przesłanki:

• jednoznaczna interpretacja wskaźnika w kontekście obszaru tematycznego, w ramach którego

jest wykorzystywany; ponadto, o ile było to możliwe, kierowano się zasadą, że ze względu na

charakter analizy wskaźnik powinien wymiarować głównie zjawiska niekorzystne;

• względny charakter wskaźnika, jako warunek konieczny zachowania możliwości porównywania

pomiędzy gminami;

• poziom dostępności danych dla gmin (NTS 5).

W celu zagregowania syntetycznych miar poszczególnych obszarów13 dokonano charakteryzacji

wskaźników i mierników cząstkowych, która rozgraniczała je na stymulanty obrazujące pozytywne

zjawiska na danym terenie oraz destymulanty, ukazujące rozkład zjawisk negatywnych. Dokonana

charakterystyka była punktem wyjściowym dla procesu ich normalizacji, który wymagał znajomości

wartości ekstremalnych (minimum i maksimum) poszczególnych cech. Proces normalizacji

zastosowano w celu:

• sprowadzenia wartości poszczególnych wskaźników do wzajemnej porównywalności, co oznacza

w praktyce ujednolicenie różnorodnych jednostek miary poszczególnych wskaźników oraz

ujednolicenie rzędów wielkości wskaźników,

13 Za wyjątkiem problematyki obszarów popegeerowskich; w tym przypadku przeniesiono wprost wnioski i aparaturę badawczą z badania

Obserwatorium Integracji Społecznej ROPS.

90

• ujednolicenia charakteru zmiennych (przekształcenia wszystkich zmiennych do postaci

stymulant),

• sprowadzenia ujemnych wartości poszczególnych wskaźników do wartości dodatnich,

• zastąpienia zróżnicowanych zakresów zmienności wskaźników zakresem ujednoliconym (tu:

przedziałem [0, 1]),

W przypadku cech o charakterze stymulant zastosowano przekształcenie według wzoru:

a w przypadku cech o charakterze destymulant – według wzoru:

gdzie:

xtij – wartość j-tego wskaźnika diagnostycznego (j = 1, …, n; n – liczba wskaźników),

dla i-tej jst (i = 1,…, 114) w okresie t,

min{ xtij} – minimalna wartość j-tego wskaźnika w jst w okresie t,

max{ xtij} – maksymalna wartość j-tego wskaźnika w jst w okresie t.

W wyniku normalizacji otrzymano wskaźniki Ztij, które przyjmują wartości z przedziału [0,1], przy

czym wartość 1 otrzymuje gmina, dla której cecha przyjmuje wartość maksymalną, natomiast

wartość 0 – gmina, dla której cecha przyjmuje wartość minimalną. Następnie, w przypadku obszarów

tematycznych, którym przyporządkowano kilka cech, wyliczono wartość miernika syntetycznego

metodą średniej arytmetycznej. Wartość maksymalna oznacza sytuację najkorzystniejszą z punktu

widzenia jakości danego miernika, natomiast wartość minimalna – sytuację najmniej korzystną. Tym

samym im niższą wartość przybiera miernik dla gminy, tym charakteryzuje się ona większym

deficytem lub skalą problemu względem pozostałych gmin w danym obszarze tematycznym.

Demografia

Zmiany w strukturze demograficznej społeczeństwa mogą mieć daleko idące konsekwencje

i generować bariery w zakresie rozwoju regionu oraz regionalnej polityki społecznej. Utrwalanie się

stanu starzejącego się społeczeństwa oraz spadek urodzeń spowoduje znaczne obciążenia budżetu

gmin, a w konsekwencji konieczność zwiększania wydatków na rzecz osób starszych. Taki stan rzeczy

może spowodować także zmiany w infrastrukturze instytucji funkcjonujących w sferze społecznej i

wymusić na przykład likwidowanie niektórych instytucji i placówek oświatowych, przedszkoli czy

szkół, w związku ze zmniejszoną liczbą dzieci, na rzecz tworzenia instytucji nastawionych na obsługę

91

osób starszych. Obok struktury demograficznej o potencjale obszaru decyduje wielkość populacji oraz

zjawiska związane ze zmianą tej wielkości (migracje i przyrost naturalny).

Do oceny zjawisk demograficznych i wyznaczenia miernika syntetycznego przyjęto wartości

następujących wskaźników (dane według stanu na koniec 2014 r.):

• saldo migracji (osoby) na 1 000 ludności,

• przyrost naturalny na 1 000 ludności,

• dynamika liczby ludności 2014/2004,

• udział ludności w wieku produkcyjnym w liczbie ludności ogółem,

• udział ludności w wieku poprodukcyjnym w liczbie ludności ogółem,

• ludność na 1 km2 (gęstość zaludnienia).

Mediana (wartość środkowa) miernika wynosi 0,21, co oznacza że 50% gmin województwa osiąga

mniejszą wartość. Rozkład przestrzenny wartości syntetycznego miernika wskazuje na pewną

koncentrację niekorzystnych zjawisk w części centralnej i południowej regionu (obszary o charakterze

wiejskim) oraz w miastach, aczkolwiek w obydwu typach obszarów odmienne czynniki demograficzne

decydują o tak niskich wartościach miernika. Obszary o charakterze wiejskim, to tereny o relatywnie

mniejszej liczbie ludności, ograniczonym dostępie do usług publicznych i dostępności transportowej,

co m.in. wywołuje ponadprzeciętne zjawiska migracyjne w kierunki większych ośrodków miejskich.

92

Mapa 5 Syntetyczny miernik rozwoju demograficznego

Infrastruktura techniczna

Stopień wyposażenia regionu w podstawową infrastrukturę techniczną związaną z szeroko

rozumianymi usługami komunalnymi jest ważnym czynnikiem determinującym jakość życia

mieszkańców i rozwój społeczno – gospodarczy. W niniejszej analizie do opisu infrastruktury

technicznej wykorzystano podstawowe informacje zawarte w statystyce publicznej dotyczące

urządzeń oraz usług komunalnych w zakresie gospodarki wodno – kanalizacyjnej oraz gospodarki

odpadami.

Do oceny aspektów infrastruktury technicznej i wyznaczenia miernika syntetycznego przyjęto

wartości następujących wskaźników (dane według stanu na koniec 2014 r.):

• udział korzystających z instalacji wodociągowej w liczbie ludności ogółem,

93

• udział korzystających z instalacji kanalizacyjnej w liczbie ludności ogółem,

• zmieszane odpady zebrane w ciągu roku z gospodarstw domowych przypadające

na 1 mieszkańca,

• odsetek ludności korzystającej z przemysłowych i komunalnych oczyszczalni ścieków,

• sieć rozdzielcza wodociągowa na 100 km2.

Mapa 6 Syntetyczny miernik rozwoju infrastruktury technicznej

Blisko 39% gmin województwa osiąga wartość w przedziale 0,4-0,6. Rozkład przestrzenny

wartości syntetycznego miernika wskazuje na relatywne deficyty infrastruktury technicznej we

wschodniej części pasa nadmorskiego oraz w części centralnej regionu. To obszary o charakterze

wiejskim, a w konsekwencji o mniejszej gęstości zaludnienia, co wpływa negatywnie na poziom

nasycenia infrastrukturą techniczną.

94

Dostępność do usług publicznych

Jednym z głównych determinant jakości życia na danym terytorium jest dostępność do usług

publicznych, związanych z codziennym funkcjonowaniem społeczności lokalnych. Zaliczyć do nich

można dostępność do podstawowej opieki lekarskiej, możliwość korzystania z infrastruktury

przedszkolnej, jakość nauczania, gęstość placówek bibliotecznych, nasycenie podmiotami

prowadzącymi działalność w zakresie kultury, rozrywki i rekreacji. Obok dostępu do podstawowych

usług publicznych istotne znaczenie na również dostęp do usług wyższego rzędu (np.

wyspecjalizowanych usług medycznych, szkolnictwa wyższego i nauki, kultury i sztuki, doradztwa

prawnego i finansowego) świadczonych w większych ośrodkach miejskich – miarą dostępu to tej

kategorii usług jest dostępność transportowa (kołowa) do ośrodków regionalnych, tj. Szczecina

i Koszalina.

Do oceny dostępności do podstawowych usług publicznych i wyznaczenia miernika

syntetycznego przyjęto wartości następujących wskaźników (dane według stanu na koniec 2014 r.):

• odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym dzieci w wieku 3 – 5 lat,

• średni wynik egzaminu gimnazjalnego (w tym angielski na poziomie podstawowym) (dane za w

2015 r.)14,

• liczba ludności na 1 placówkę biblioteczną,

• liczba porad lekarskich na 1 000 mieszkańców,

• liczba podmiotów gospodarczych Sekcji R (działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją)

na 1 000 mieszkańców,

• dostępność transportowa (kołowa) do miasta regionalnego15.

Rozkład przestrzenny wartości syntetycznego miernika wskazuje, iż najlepsza dostępność do usług

publicznych koncentruje się wokół dużych miast w regionie. Koncentracja zaś niekorzystnych zjawisk

(w postaci zwartego obszaru deficytowego) ma miejsce w południowo – wschodniej części regionu.

Rozkład w województwie pokrywa się z diagnozą dostępności do usług publicznych zawartą w

Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego. Ponad 63% gmin województwa osiąga wartość w

przedziale 0,2-0,5.

14 Wskaźnik zastąpił monitorowany w poprzednich edycjach SSW (2014, 2015) wskaźnik uczniowie przypadający na 1 komputer z dostępem

do Internetu przeznaczony do użytku uczniów, który od 2013 r. monitorowany przez statystykę publiczną do 2013 r.

15 Metodologia liczenia wskaźnika dostępności transportowej (kołowej) do miasta regionalnego i standaryzacja zmiennych przygotowana

przez Regionalne Biuro Gospodarki Przestrzennej Województwa Zachodniopomorskiego, kwiecień 2014 r.

95

Mapa 7 Syntetyczny miernik dostępności do usług publicznych

Potencjał gospodarczy

Sytuacja ekonomiczna województwa zachodniopomorskiego oraz jego rozwój gospodarczy

uzależnione są w dużej mierze od stopnia wykorzystania endogenicznych potencjałów jako siły

napędzającej regionalną gospodarkę oraz poziomu jej innowacyjności (w tym m.in. rozwoju

działalności badawczo – rozwojowej). Procesowi temu sprzyjać będzie wyłonienie regionalnych

specjalizacji gospodarczych oraz, na ich podstawie, inteligentnych specjalizacji regionu. Działania w

obszarze gospodarczym mają bezpośrednie przełożenie na efektywność ekonomiczną podmiotów

gospodarczych, zamożność mieszkańców i poziom bezrobocia na danym terytorium. Rozwój

gospodarczy znajduje także swoje odzwierciedlenie w dochodach jednostek samorządu

96

terytorialnego, przeznaczanych na zaspokojenie potrzeb społeczności lokalnych, oraz wpływa na

przebieg procesów migracyjnych zarówno wewnątrz regionu, jak i poza granice województwa.

Do wyznaczenia miernika syntetycznego w obszarze gospodarki przyjęto wartości następujących

wskaźników (dane według stanu na koniec 2014 r.):

• udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym,

• saldo migracji (2010 – 2014) na tle średniej liczby mieszkańców (2010 – 2014),

• dochody gmin z tytułu udziału w dochodach z PIT na 1 mieszkańca,

• dochody z gmin z tytułu udziału w dochodów z CIT na 1 mieszkańca.

Mapa 8 Syntetyczny miernik potencjału gospodarczego

97

Mediana (wartość środkowa) miernika wynosi 0,26, co oznacza że 50% gmin województwa osiąga

mniejszą wartość. Rozkład przestrzenny wartości syntetycznego miernika potwierdza tezy zawarte w

KSRR, iż ośrodkami wzrostu gospodarczego są obszary funkcjonalne miast wojewódzkich

i subregionalnych. W województwie zachodniopomorskim największy potencjał notuje Szczeciński

Obszar Metropolitalny oraz obszar funkcjonalny Koszalina. Koncentracja deficytów zlokalizowana jest

w środkowej i środkowo – wschodniej części regionu.

Problemy popegeerowskie

Specyfiką województwa zachodniopomorskiego jest duża powierzchnia tzw. obszarów

popegeerowskich. Rozmaite uwarunkowania, zarówno społeczne, gospodarcze jak i polityczne,

sprawiły, że obszary te stały się miejscem kumulacji różnorodnych problemów społecznych. Na

terenie województwa zachodniopomorskiego do 1992 roku funkcjonowało ponad 200 państwowych

przedsiębiorstw gospodarki rolnej, w związku z prywatyzacją sektora państwowego rolnictwa w

województwie na przełomie lat 1992 – 1993 ponad 26 300 osób utraciło pracę. Pomimo wielokrotnie

podejmowanych prób tylko nieliczne społeczności byłych pracowników PGR-ów zdołały odnaleźć się

w nowych realiach gospodarki wolnorynkowej. Wiele, nie tylko rodzin, ale i całych społeczności

wiejskich okazało się bezradnych, nie będąc w stanie przystosować się nowej rzeczywistości.

Panujący ogólnie zastój, a nawet regres wsi popegeerowskich w efekcie doprowadził do alienacji i

wykluczenia zamieszkujących je lokalnych społeczności. Wykluczenie to, oprócz wymiaru

społecznego, przejawia się w aspekcie ekonomicznym (bariera finansowa w dostępie do dóbr i usług),

a także przestrzennym (fizyczne oddalenie od dużych ośrodków miejskich oraz brak, bądź bardzo

ograniczona komunikacja środkami transportu publicznego).

Klasyfikacja gmin obciążonych wyżej wymienionymi problemami została wyznaczona w oparciu o

syntetyczny miernik obciążenia gmin problemowymi miejscowościami popegeerowskimi, który

zdefiniowano za pomocą wskaźników16:

• odsetek mieszkańców problemowych miejscowości popegeerowskich w liczbie ludności

wiejskiej ogółem w danej gminie (dostępne dane według stanu na koniec 2012 r.),

• odsetek bezrobotnych zamieszkałych na wsi w liczbie ludności wiejskiej w wieku produkcyjnym

w danej gminie (dostępne dane według stanu na koniec 2010 r.),

• odsetek mieszkańców żyjących w rodzinach korzystających z pomocy społecznej na obszarze

wiejskim w danej gminie (dostępne dane według stanu na koniec 2012 r.).

Jak wynika z poniższej mapy problemy te koncentrują się w centralnej i wschodniej części regionu.

Problemu popegeerowskiego nie można w pełni utożsamiać z obszarami wiejskimi. Przedstawiona

mapa prezentuje problematykę w ujęciu wybranych miejscowości poszczególnych gmin, na terenie

których zlokalizowane były PGR-y. Analiza stanowi bardziej odzwierciedlenie złożonej sytuacji tych

miejscowości i uzupełnienie diagnozy obszarów wiejskich.

16 D. Dziechciarz: Diagnoza środowisk popegeerowskich. Biuletyn Obserwatorium Integracji Społecznej nr 2/13 Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej. Zastosowany w opracowaniu wskaźnik poddano normalizacji w celu zastąpienia zróżnicowanych zakresów zmienności wskaźników zakresem ujednoliconym (przedziałem [0, 1]), przyjmując dla gmin, gdzie nie występują problemy miejscowości popegeerowskich wartość maksymalną wskaźnika.

Źródło: Obserwatorium Integracji Społecznej ROPS.

Ubóstwo

Do grup społecznych, które z

marginalizacji i izolacji społecznej zaliczyć można grupy, w których ma miejsce problemowa sytuacja

związana z biedą oraz ubóstwem materialnym. Jednym z najbardziej jaskrawych przejawów

marginalizacji społecznej z powodu braku środków niezbędnych do zaspokojenia elementarnych

potrzeb, uznanych w danych warunkach za podstawowe, jest skrajne ubóstwo.

Mapa 9 Klasyfikacja gmin ze względu na stopień obciążenia problemowymi miejscowościami popegeerowskimi

Źródło: Obserwatorium Integracji Społecznej ROPS.

Do grup społecznych, które z racji kształtowania się niekorzystnych czynników, doświadczają



lizacji społecznej z powodu braku środków niezbędnych do zaspokojenia elementarnych

potrzeb, uznanych w danych warunkach za podstawowe, jest skrajne ubóstwo.

Klasyfikacja gmin ze względu na stopień obciążenia problemowymi miejscowościami popegeerowskimi

98

racji kształtowania się niekorzystnych czynników, doświadczają



lizacji społecznej z powodu braku środków niezbędnych do zaspokojenia elementarnych

Klasyfikacja gmin ze względu na stopień obciążenia problemowymi

99

Mapa 10 Syntetyczny miernik ubóstwa

W ramach pomocy społecznej działania kierowane są do osób, które ze względu na swoją

sytuację życiową nie są w stanie własnym staraniem zaspokoić podstawowych potrzeb życiowych

i znajdują się w sytuacji uniemożliwiającej lub ograniczającej uczestnictwo w życiu zawodowym,

społecznym i rodzinnym. Działania te mają swoje odzwierciedlenie w postaci wypłacanych ze

środków publicznych zasiłków i świadczonej pomocy w naturze, opłacanych składkach na

ubezpieczenia emerytalne i rentowe, wypłacanych dodatkach mieszkaniowych, czy zasiłkach

rodzinnych na dzieci.

Do oceny zjawiska ubóstwa i wyznaczenia miernika syntetycznego przyjęto wartości

następujących wskaźników (dane według stanu na koniec 2014 r.):

100

• udział wydatków w rozdziale 85214 – Zasiłki i pomoc w naturze oraz składki na ubezpieczenia

emerytalne i rentowe ujęte w wydatkach gminnych ogółem,

• kwota wypłaconych dodatków mieszkaniowych na 1 mieszkańca,

• udział dzieci w wieku do lat 17, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny w ogólnej liczbie

dzieci w tym wieku,

• udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy

społecznej w ludności ogółem.

Blisko 39% gmin województwa osiąga wartość w przedziale 0,4-0,6. Analiza danych dotycząca

rozkładu przestrzennego ubóstwa w kraju wskazuje na niekorzystną pozycję województwa

zachodniopomorskiego. Mimo systematycznego spadku liczby klientów pomocy społecznej, nadal

wskaźnik ubóstwa w regionie jest jednym z najwyższych w kraju. W ujęciu wewnątrzregionalnym

w najgorszej sytuacji pozostaje obszar centralny i południowo–wschodni województwa,

a zdecydowanie najkorzystniejsza sytuacja jest w miastach na prawach powiatu i ich strefach

funkcjonalnych. Odsetek osób stale lub czasowo uzależnionych od pomocy społecznej jest w istocie

większy na terenach wiejskich.

7.5 DELIMITACJA OBSZARU WSPARCIA

Do wyznaczenia Specjalnej Strefy Włączenia (SSW) przyjęto zestaw sześciu mierników

syntetycznych wyznaczonych dla poszczególnych obszarów problemowych: demografia,

infrastruktura techniczna, dostępność do usług publicznych, potencjał gospodarczy, problemy

popegeerowskie, ubóstwo. W tym celu w każdym z obszarów problemowych wskazano gminy

z deficytem, tj. te, dla których miernik syntetyczny przyjmuje wartość mniejszą od wartości mediany.

Następnie dla każdej z gmin wyliczono częstość występowania deficytów, tj. w ilu obszarach miernik

syntetyczny dla gminy przybiera wartość niższą od mediany. Przy ostatecznej delimitacji Specjalnej

Strefy Włączenia, a więc obszaru o najbardziej niekorzystnych wskaźnikach rozwoju społeczno –

gospodarczego, przyjęto zasadę kumulacji deficytów, co oznacza, że SWW powinna obejmować

gminy, w których występują deficyty w co najmniej trzech obszarach problemowych. Na podstawie

powyższej metodologii zasięg SSW monitorowany i aktualizowany jest corocznie, począwszy od 2014

r. (analiza na podstawie danych na koniec 2012 r.). Biorąc pod uwagę potrzebę stworzenia

obiektywnych ram dla wsparcia obszarów problemowych, a więc zasad, które pozwolą zarówno na

określenie za pomocą zestawu mierników syntetycznych zasięgu obszaru, jak i uwzględnią

konieczność podtrzymania procesu rozwoju w jego początkowej fazie, przyjęto zasadę, iż każda

kolejna aktualizacja zasięgu SSW wskaże również obszary przejściowe. Obszar przejściowy obejmie

gminy, które przed daną aktualizacją należały do SSW, a analiza aktualnych danych (w oparciu o

opisaną wyżej metodologię) wskazuje na poprawę ogólnej sytuacji społeczno – gospodarczej i

infrastruktury klasyfikując je poza podstawowym obszarem SSW. Zakwalifikowanie gminy do obszaru

przejściowego na okres trzech lat począwszy od roku niespełniania kryteriów ujęcia w podstawowym

obszarze SSW ma na celu podtrzymanie i wzmocnienie pozytywnych tendencji w początkowej fazie,

jak też potwierdzenie, na ile zaobserwowany rozwój ma charakter trwały. Zatem swoim zasięgiem

SSW obejmuje:

− obszar podstawowy, tj. gminy, w których zdiagnozowano deficyty w co najmniej z trzech

sześciu analizowanych obszarów problemowych (demografia, infrastruktura techniczna,

101

dostępność do usług publicznych, potencjał gospodarczy, problemy popegeerowskie,

ubóstwo);

− obszar przejściowy, tj. gminy, które od nie więcej niż trzech kolejnych lat znajdują się poza

obszarem podstawowym SSW.

Tabela 3 Występowanie deficytów w obszarach problemowych w gminach województwa

zachodniopomorskiego wg kolejności alfabetycznej i liczby deficytów (wyróżniono obszar

podstawowy SSW).

Lp.

Gmina

D

ost

ępn

ość

do

usł

ug

pu

blic

znyc

h

Infr

astr

ukt

ura

tech

nic

zna

Pro

ble

my

po

peg

eer

ow

skie

Po

ten

cjał

gosp

od

arcz

y

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1. Brzeżno (gmina wiejska) X X X X X X 6

2. Czaplinek (gmina miejsko-wiejska) X X X X X X 6

3. Człopa (gmina miejsko-wiejska) X X X X X X 6

4. Kalisz Pomorski (gmina miejsko-wiejska) X X X X X X 6

5. Karnice (gmina wiejska) X X X X X X 6

6. Kozielice (gmina wiejska) X X X X X X 6

7. Krzęcin (gmina wiejska) X X X X X X 6

8. Ostrowice (gmina wiejska) X X X X X X 6

9. Resko (gmina miejsko-wiejska) X X X X X X 6

10. Węgorzyno (gmina miejsko-wiejska) X X X X X X 6

11. Wierzchowo (gmina wiejska) X X X X X X 6

12. Barwice (gmina miejsko-wiejska) X X - X X X 5

13. Białogard (gmina wiejska) X X - X X X 5

14. Bierzwnik (gmina wiejska) X X X - X X 5

15. Borne Sulinowo (gmina miejsko-wiejska) X X - X X X 5

16. Brojce (gmina wiejska) X - X X X X 5

17. Cedynia (gmina miejsko-wiejska) X X X X - X 5

18. Chojna (gmina miejsko-wiejska) X - X X X X 5

19. Dobra (gmina miejsko-wiejska) X - X X X X 5

20. Dolice (gmina wiejska) X X - X X X 5

102

Lp.

Gmina

Do

stęp

no

ść d

o

usł

ug

pu

blic

znyc

h

Infr

astr

ukt

ura

tech

nic

zna

Pro

ble

my

po

peg

eer

ow

skie

Po

ten

cjał

gosp

od

arcz

y

1 2 3 4 5 6 7 8 9

21. Drawno (gmina miejsko-wiejska) - X X X X X 5

22. Grzmiąca (gmina wiejska) X X - X X X 5

23. Mirosławiec (gmina miejsko-wiejska) X X X X - X 5

24. Płoty (gmina miejsko-wiejska) X - X X X X 5

25. Polanów (gmina miejsko-wiejska) X - X X X X 5

26. Radowo Małe (gmina wiejska) X X - X X X 5

27. Rąbino (gmina wiejska) X X - X X X 5

28. Stara Dąbrowa (gmina wiejska) X - X X X X 5

29. Szczecinek (gmina wiejska) X - X X X X 5

30. Świdwin (gmina wiejska) X - X X X X 5

31. Tychowo (gmina miejsko-wiejska) X X - X X X 5

32. Wałcz (gmina wiejska) X - X X X X 5

33. Banie (gmina wiejska) - X X - X X 4

34. Boleszkowice (gmina wiejska) X X X - - X 4

35. Dobrzany (gmina miejsko-wiejska) - X X X X - 4

36. Łobez (gmina miejsko-wiejska) X X - X - X 4

37. Marianowo (gmina wiejska) X - X - X X 4

38. Moryń (gmina miejsko-wiejska) X - X X X - 4

39. Połczyn-Zdrój (gmina miejsko-wiejska) - X - X X X 4

40. Przelewice (gmina wiejska) X - - X X X 4

41. Recz (gmina miejsko-wiejska) - X - X X X 4

42. Sławno (gmina wiejska) X - X X X - 4

43. Sławoborze (gmina wiejska) - X - X X X 4

44. Świerzno (gmina wiejska) X - - X X X 4

45. Złocieniec (gmina miejsko-wiejska) X - - X X X 4

46. Biały Bór (gmina miejsko-wiejska) - - - X X X 3

103

Lp.

Gmina

Do

stęp

no

ść d

o

usł

ug

pu

blic

znyc

h

Infr

astr

ukt

ura

tech

nic

zna

Pro

ble

my

po

peg

eer

ow

skie

Po

ten

cjał

gosp

od

arcz

y

1 2 3 4 5 6 7 8 9

47. Bielice (gmina wiejska) X - X - X - 3

48. Bobolice (gmina miejsko-wiejska) X X - - X - 3

49. Chociwel (gmina miejsko-wiejska) - - X X X - 3

50. Darłowo (gmina wiejska) X - X X - - 3

51. Golczewo (gmina miejsko-wiejska) X X X - - - 3

52. Gryfice (gmina miejsko-wiejska) - - X X - X 3

53. Ińsko (gmina miejsko-wiejska) X X X - - - 3

54. Karlino (gmina miejsko-wiejska) - - - X X X 3

55. Lipiany (gmina miejsko-wiejska) - X - X X - 3

56. Malechowo (gmina wiejska) - - X X X - 3

57. Pełczyce (gmina miejsko-wiejska) X - - X X - 3

58. Postomino (gmina wiejska) X - X - X - 3

59. Przybiernów (gmina wiejska) X X X - - - 3

60. Pyrzyce (gmina miejsko-wiejska) - X X - - X 3

61. Rymań (gmina wiejska) X - X - X - 3

62. Suchań (gmina miejsko-wiejska) - - X - X X 3

63. Trzcińsko-Zdrój (gmina miejsko-wiejska) X X - - X - 3

64. Tuczno (gmina miejsko-wiejska) X X - X - - 3

65. Warnice (gmina wiejska) - - X - X X 3

66. Widuchowa (gmina wiejska) - - X - X X 3

67. Wolin (gmina miejsko-wiejska) - X X - X - 3

68. Będzino (gmina wiejska) - - X - - X 2

69. Białogard (gmina miejska) - X - - - X 2

70. Choszczno (gmina miejsko-wiejska) - - - X - X 2

71. Darłowo (gmina miejska) - X - - X - 2

72. Drawsko Pomorskie (gmina miejsko-wiejska) - X - - - X 2

104

Lp.

Gmina

Do

stęp

no

ść d

o

usł

ug

pu

blic

znyc

h

Infr

astr

ukt

ura

tech

nic

zna

Pro

ble

my

po

peg

eer

ow

skie

Po

ten

cjał

gosp

od

arcz

y

1 2 3 4 5 6 7 8 9

73. Gościno (gmina miejsko-wiejska) - X - X - - 2

74. Kamień Pomorski (gmina miejsko-wiejska) - X X - - - 2

75. Maszewo (gmina miejsko-wiejska) X - X - - - 2

76. Mieszkowice (gmina miejsko-wiejska) X - - - - X 2

77. Myślibórz (gmina miejsko-wiejska) - X X - - - 2

78. Nowogard (gmina miejsko-wiejska) - - X X - - 2

79. Nowogródek Pomorski (gmina wiejska) X - X - - - 2

80. Stargard (gmina wiejska) X - X - - - 2

81. Szczecinek (gmina miejska) - X - - - X 2

82. Świdwin (gmina miejska) - X - - - X 2

83. Świeszyno (gmina wiejska) - - X X - - 2

84. Wałcz (gmina miejska) - X - - - X 2

85. Biesiekierz (gmina wiejska) - - - X - - 1

86. Dobra (Szczecińska) (gmina wiejska) X - - - - - 1

87. Dygowo (gmina wiejska) - X - - - - 1

88. Gryfino (gmina miejsko-wiejska) - - X - - - 1

89. Kobylanka (gmina wiejska) - - X - - - 1

90. Kołobrzeg (gmina miejska) - X - - - - 1

91. Koszalin (gmina miejska) - X - - - - 1

92. Manowo (gmina wiejska) - - - X - - 1

93. Mielno (gmina wiejska) - - X - - - 1

94. Międzyzdroje (gmina miejsko-wiejska) - X - - - - 1

95. Nowe Warpno (gmina miejsko-wiejska) - X - - - - 1

96. Osina (gmina wiejska) X - - - - - 1

97. Sianów (gmina miejsko-wiejska) - - X - - - 1

98. Sławno (gmina miejska) - X - - - - 1

105

Lp.

Gmina

Do

stęp

no

ść d

o

usł

ug

pu

blic

znyc

h

Infr

astr

ukt

ura

tech

nic

zna

Pro

ble

my

po

peg

eer

ow

skie

Po

ten

cjał

gosp

od

arcz

y

1 2 3 4 5 6 7 8 9

99. Stare Czarnowo (gmina wiejska) - X - - - - 1

100. Szczecin (gmina miejska) - X - - - - 1

101. Świnoujście (gmina miejska) - X - - - - 1

102. Trzebiatów (gmina miejsko-wiejska) X - - - - - 1

103. Barlinek (gmina miejsko-wiejska) - - - - - - 0

104. Dębno (gmina miejsko-wiejska) - - - - - - 0

105. Dziwnów (gmina miejsko-wiejska) - - - - - - 0

106. Goleniów (gmina miejsko-wiejska) - - - - - - 0

107. Kołbaskowo (gmina wiejska) - - - - - - 0

108. Kołobrzeg (gmina wiejska) - - - - - - 0

109. Police (gmina miejsko-wiejska) - - - - - - 0

110. Rewal (gmina wiejska) - - - - - - 0

111. Siemyśl (gmina wiejska) - - - - - - 0

112. Stargard (gmina miejska) - - - - - - 0

113. Stepnica (gmina miejsko-wiejska) - - - - - - 0

114. Ustronie Morskie (gmina wiejska) - - - - - - 0

Zgodnie z dokonaną aktualizacją w odniesieniu do roku 2015 SSW w ramach strefy przejściowej

objęte są gminy:

− pozostające drugi rok w strefie przejściowej: Świeszyno i Darłowo (gmina miejska);

− pierwszy rok w strefie przejściowej: Choszczno, Drawsko Pomorskie, Mieszkowice, Szczecinek i

Wałcz (gmina miejska).

Tabela 4 Gminy należące do SSW – obszar przejściowy SSW

Lp. Gmina

Liczba deficytów

SSW 2015

Liczba deficytów

SSW 2016

106

1 2 3 4

1 rok

1. Choszczno (gmina miejsko-wiejska) 3 2

2. Drawsko Pomorskie (gmina miejsko-wiejska) 3 2

3. Mieszkowice (gmina miejsko-wiejska) 3 2

4. Szczecinek (gmina miejska) 3 2

5. Wałcz (gmina miejska) 3 2

2 rok

6. Darłowo (gmina miejska) 2 2

7. Świeszyno (gmina wiejska) 2 2

Z kolei gminy: Banie, Boleszkowice, Przybiernów, Rymań i Wolin pozostające począwszy od 2015

roku w strefie przejściowej ponownie zostały objęte podstawową SSW, co może oznaczać, iż

zaobserwowana zmiana poprawy sytuacji społeczno – gospodarczej i infrastrukturalnej nie miała

charakteru trwałego. Ponadto strefa powiększyła się o trzy gminy powiatu pyrzyckiego: Bielice,

Pyrzyce i Warnice oraz gminę Golczewo.

107

Mapa 11 Specjalna Strefa Włączenia (kolor czerwony)

Stan na dzień: czerwiec 2016 r.

108

7.6 KIERUNKI INTERWENCJI NA OBSZARZE SPECJALNEJ STREFY WŁĄCZENIA

Koncepcja interwencji w ramach Specjalnej Strefy Włączenia na obszarze województwa

zachodniopomorskiego przewiduje koncentrację działań wokół trzech obszarów tematycznych –

aktywizacji infrastrukturalnej, gospodarczej i społecznej obszarów wymagających specjalnego

wsparcia. Odpowiadają one najważniejszym deficytom rozwojowym tej części regionu, zarówno

mającym swe źródło historyczne, jak i w nawarstwiającym się w ostatniej dekadzie niekorzystnym

przebiegu przekształceń gospodarczych i zachwianiu koniunktury w poszczególnych sektorach.

Tabela 5 Założenia celów i kierunków interwencji na obszarze Specjalnej Strefy Włączenia

CELE PRIORYTETY

Aktywizacja infrastrukturalna obszarów

wymagających specjalnego wsparcia

Poprawa dostępności komunikacyjnej do

krajowych i regionalnych ośrodków rozwoju

Poprawa dostępności komunikacyjnej do centrów

subregionalnych i lokalnych obszarów wzrostu

Aktywizacja gospodarcza obszarów

wymagających specjalnego wsparcia

Wzrost konkurencyjności gospodarczej w oparciu o

rozwój regionalnych specjalizacji

Rozwój stref inwestycyjnych i obszarów

intensywnej aktywności gospodarczej

Wsparcie dla OZE, w tym energetyki rozproszonej

Aktywizacja społeczna i zawodowa

mieszkańców obszarów wymagających

specjalnego wsparcia

Wsparcie aktywizacji społecznej i ekonomii

społecznej

Zwiększenie dostępności do usług publicznych

Wsparcie dla edukacji, w tym w zakresie

dopasowania oferty edukacyjnej do potrzeb

lokalnych rynków pracy

Wspieranie zatrudnienia i mobilności pracowników

Przeważająca część Specjalnej Strefy Włączenia leży w obszarze znacznie ograniczonej

dostępności transportowej zarówno w odniesieniu do stolicy kraju, jak w stosunku do ośrodków

regionalnych – Szczecina i Koszalina. Stąd działania na rzecz poprawy stanu infrastruktury powinny w

109

pierwszej kolejności uwzględniać potrzebę zwiększenia dostępności transportowej gmin SSW. W celu

zwiększenia dostępności w wymiarze krajowym oraz wewnątrzregionalnym priorytetowe są drogi

krajowe S3, S6, S10 i S11 oraz rozwój sieci dróg wojewódzkich. Dla zwiększenia mobilności

mieszkańców istotna jest również systematyczna poprawa jakości lokalnej (powiatowej i gminnej)

infrastruktury drogowej oraz infrastruktury transportu kolejowego i budowanie w oparciu o nie

sprawnego układu powiązań komunikacyjnych. Wydolny układ transportowy zapewniający sprawne

przemieszczanie osób i towarów, a także bezpośredni i możliwie szybki dostęp do infrastruktury TEN-

T dostarcza impulsów do gospodarczego rozwoju obszarów, stanowi podstawowe uwarunkowanie

umożliwiające wykorzystanie istniejących potencjałów, w tym w szczególności walorów

środowiskowych i rekreacyjnych miejscowości turystycznych.

W wymiarze gospodarczym w odniesieniu do obszaru Specjalnej Strefy Włączenia bardzo istotne

jest uruchomienie wsparcia na rzecz podniesienia potencjału i konkurencyjności gmin w dziedzinach

uznanych za regionalne specjalizacje, a więc w kluczowych z punktu widzenia efektywnego

wykorzystania istniejących potencjałów i wdrożenia innowacyjnych i wysoce produktywnych

rozwiązań, w tym w szczególności biogospodarce, działalności morskiej i logistyce, turystyce i

zdrowiu, ale również przemyśle metalowo – maszynowym i nowoczesnych usługach.

Biorąc pod uwagę fakt, że na terenie SSW dominują obszary wiejskie, szczególną rolę

w aktywizacji gospodarczej może odgrywać biogospodarka, w ramach której istotne znaczenie ma

wzmocnienie potencjału i bazy surowcowej rolnictwa, rybactwa i leśnictwa oraz potencjału bazy

produkcyjnej, przetwórczej, przechowalnictwa, dystrybucji i promocji, a także wsparcie programów

związanych z produkcją żywności na potrzeby lokalnego rynku konsumentów. Korzystna –

wielkoobszarowa struktura rolnictwa w regionie pozwala koncentrować środki produkcji i generować

wysokie dochody. W ciągu najbliższych lat może to decydować o rosnącej pozycji

zachodniopomorskich producentów w stosunku do gospodarstw w innych regionach Unii

Europejskiej. Wraz z postępującym wzrostem świadomości ekologicznej powiększać się będzie także

grupa konsumentów żywności ekologicznej oraz liczba gospodarstw ekologicznych,

charakteryzujących się dużą zyskownością produkcji i wysokim potencjałem wzrostu.

Równie ważnym obszarem, z punktu widzenia istniejącego potencjału, jest turystyka. Rozwój

gospodarczy w oparciu o turystykę obejmuje zadania związane z kreowaniem i promocją markowych

produktów turystycznych na bazie istniejących walorów środowiskowych oraz elementów

dziedzictwa kulturowego. Istotna jest również jakościowa poprawa bazy turystycznej, zróżnicowanie

oferty i powiązanie turystyki z ochroną zdrowia i kulturą, ale też wykorzystanie nowoczesnych

technologii w tworzeniu innowacyjnych produktów i usług służących prezentacji oferty turystycznej

regionu oraz działania na rzecz wzrostu świadomości wykorzystania turystyki w rozwoju społeczno –

gospodarczym.

Z punktu widzenia działań na rzecz pobudzania przedsiębiorczości oraz przyciągnięcia nowych

inwestycji niezbędne jest stworzenie jak najlepszych warunków dla inwestorów, w tym rozwój stref

inwestycyjnych i obszarów intensywnej aktywności gospodarczej, w szczególności należy jednak

koncentrować wysiłki zmierzające do aktywizacji gospodarczej w odniesieniu do obszarów, w których

takie strefy już istnieją.

Istotna dla przyszłego rozwoju obszaru jest energetyka związana z odnawialnymi źródłami energii

(OZE). Pobudzanie wzrostu gospodarczego poprzez zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł

110

energii obejmuje zarówno wspieranie rozwoju inwestycji efektywnie i racjonalnie wykorzystujących

OZE, jak też wsparcie podmiotów gospodarczych działających na rzecz wykorzystania OZE

W sferze społecznej działania powinny być uzależnione od rodzaju, nasilenia i koherencji zjawisk

patologicznych i problemowych, ale też powinny być ukierunkowane na wspieranie rozwoju

społecznego i osobowego mieszkańców m.in. poprzez stałe i systematyczne zwiększanie dostępu do

wysokiej jakości usług publicznych, oraz wysokiej jakości edukacji na wszystkich poziomach

nauczania, w tym również poprawę jakości kształcenia zawodowego i dopasowanie systemów

kształcenia do potrzeb lokalnych rynków pracy. Należy jednak mieć na uwadze, że działania

podejmowane w sferze społecznej to przede wszystkim działania zmierzające do aktywizacji rynku

pracy i systematycznego ograniczania bezrobocia, jako podstawowego czynnika generującego

problemy społeczne.

Działania interwencyjne na obszarze SSW powinny uwzględniać uwarunkowania przestrzenne z uwzględnieniem zidentyfikowanych potencjałów i barier oraz wzajemnych zależności obszarów SSW i terenów z nią sąsiadujących. Zakłada się, że działania rozwojowe na obszarze SSW zaplanowane zostaną w oparciu o wykorzystanie potencjałów społeczno – gospodarczych miast o znaczeniu regionalnym i subregionalnym. Jednostki te jako ośrodki wzrostu stanowią naturalne katalizatory procesów rozwojowych realizowanych w otaczających je gminach stanowiących Specjalną Strefę Włączenia i powinny aktywnie włączyć się w animację działań na rzecz spójności terytorialnej SSW z resztą regionu. W zależności od przyjętej strategii rozwoju i szczegółowych rozwiązań interwencjonizmu regionalnego, realizowanego także przy wykorzystaniu środków unijnych, ośrodki wzrostu mogą pełnić różne role: od beneficjenta pośredniego i bezpośredniego projektów realizowanych przez podmioty z obszaru SSW, poprzez wsparcie merytoryczne działalności rozwojowej gmin SSW, wspólną koordynację i zapewnienie synergii swoich działań z działaniami podmiotów z obszaru SSW, po wspólną realizację projektów partnerskich. Zakłada się, że przy realizacji działań prorozwojowych wykorzystane zastaną narzędzia terytorializacji interwencji publicznej, w tym w szczególności Kontrakt Samorządowy. Pozwoli to na zaplanowanie i objęcie wspólnymi ramami działań rozwojowych oraz dostępnych typów wsparcia, w tym w szczególności z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego 2014 – 2020, ale również na komplementarne zaplanowanie wsparcia z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014 – 2020 i innych środków pozostających w dyspozycji regionu (inne środki europejskie objęte Wspólnymi Ramami Strategicznymi, środki krajowe). Przyczyni się to do realizacji wielosektorowych, terytorialnych strategii rozwojowych wypracowanych przez wszystkich partnerów procesów rozwojowych obecnych na danych obszarach.

7.7 MONITOROWANIE I OKRESOWA OCENA ADEKWATNOŚCI SSW

Planuje się, że dane źródłowe, gromadzone w bazie danych regionalnych eRegion, bazie danych

lokalnych GUS (BDL GUS), raportach, i innych równoważnych bazach będą zbierane corocznie17 i

poddawane procesowi monitorowania według tej samej, opisanej wyżej, metodologii. Na tej

podstawie weryfikowana będzie zasadność aktualizacji obszaru Specjalnej Strefy Włączenia, jak

również będzie prowadzona weryfikacja zasadności zmiany listy postulowanych kierunków

interwencji.

17 Po opublikowaniu danych w BDL GUS

Źródło danych :

Rozdział 1-5:

- „Ocena zasobów pomocy społecznej za rok 2015 dla województwa zachodniopomorskiego”, Szczecin 2016,Urząd Marszałkowski Województwa

Zachodniopomorskiego, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Szczecinie

Rozdział 6:

- Prezentacja pt.: „Diagnoza dotycząca sytuacji osób niepełnosprawnych na terenie województwa”, Szczecin, 12 lipca 2016 r. Urząd Marszałkowski

Województwa Zachodniopomorskiego, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Szczecinie

Rozdział 7:

- „Specjalna Strefa Włączenia na obszarze województwa zachodniopomorskiego oraz planowane kierunki działań interwencyjnych”, Szczecin, czerwiec 2016,

Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, Wydział Zarządzania Strategicznego

Analiza sytuacji wewnątrzregionalnej w obszarze polityki ... · W roku oceny, liczba osób,...

Documents

Transcript of Analiza sytuacji wewnątrzregionalnej w obszarze polityki ... · W roku oceny, liczba osób,...