Aleksandra WOJCIECHOWSKA Emil WOJCIECHOWSKI · 2012. 6. 16. · – zna pojęcia: faraon, piramida,...

przewodnik metodycznydla klasy czwartejszkoły podstawowej

Historia i społeczeństwoAleksandra WOJCIECHOWSKA

Emil WOJCIECHOWSKI

wiking

© Copyright by Wydawnictwo Edukacyjne Wiking Sp.j.

Projekt okładki i opracowanie graficzne: Andrzej Bogusz

Skład: Katarzyna Poprawska-Borowiec

Ilustracje: archiwum W.E. Wiking, Corel Corp., Jarosław Sikorski

Korekta: Anita Mielczarek

ISBN 978-83-88323-57-7

Wrocław 2012

Wydanie pierwsze

Korespondencję i zamówienia prosimy kierować pod adresem:

Wydawnictwa Edukacyjne WIKING

54-618 Wrocław, ul. Słonimska 23

tel./fax: 71 374 20 64, 71 351 60 33

infolinia: 801 358 008

Kontakt za pomocą mediów elektronicznych: e-mail: [email protected]

strona internetowa: www.wiking.com.pl

Druk i oprawa: Drukarnia i Oficyna Wydawnicza „Signum”

ul. Kresowa 4, 56-400 Oleśnica

SPIS TREŚCI

I. ROZKŁAD MATERIAŁU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

II. OPIS METOD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

III. KRYTERIA OCENIANIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

IV. SCENARIUSZE lEKCJI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

V. SPRAWDZIANY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86

�

Dział

Temat lekcji

Num

erac

ja

wg

pods

taw

y pr

ogra

mow

ej

TreściWymagania

Uczeń:

Wp

row

adze

nie 1. Nasza lekcja hi-

storii. Czego bę-dziemy się uczyć w klasie IV?

– zapoznanie z przed-miotowym systemem oceniania,

– zapoznanie uczniów z podręcznikiem.

– zna system oceniania przedmiotowego na-uczyciela historii.

Poz

naj

emy

prz

eszł

ość

2. Co to jest historia i społeczeństwo?

8.1 – historia jako dzieje i jako opis dziejów,

– nauki pomocnicze historii,

– społeczeństwo,

– terytorium,

– zbiorowość.

– zna pojęcia: historia, historyk, społeczeństwo, terytorium, zbiorowość,

– wskazuje różnice znaczenia pojęć: histo-ria – jako opis dziejów; historia – jako dzieje, przeszłość,

– wyjaśnia, na czym polega praca historyka,

– wymienia i wyjaśnia, jakie znaczenie dla poznania dziejów mają nauki pomocnicze historii*.

3. Szukanie śladów przeszłości

8.2 – źródła historyczne,

– podział źródeł historycznych,

– archeologia.

– zna pojęcia: źródło historyczne, kronika, archeologia,

– zna rodzaje źródeł historycznych,

– wskazuje przykłady źródeł pisanych i materialnych,

– opisuje pracę archeologa,

– wskazuje różnice między pracą historyka a archeologa*.

4. Muzea i zabytki 8.3 – muzeum i jego zadania,

– zabytki i ich ochrona.

– zna pojęcia: muzeum, zabytek, eksponat,

– zna zasady zachowania się w muzeum,

– potrafi rozwinąć skróty: ONZ, UNESCO,

– wyjaśnia, w jaki sposób ochrania się zabytki i dlaczego należy je chronić,

– wskazuje na mapie Polski najważniejsze muzea z podaniem tematyki ich zbiorów,

– wymienia zabytki swojej miejscowości i okolic*.

5. Czas w historii 1 – chronologia historyczna.

– zna pojęcia: chronologia, era, wiek, tysiąclecie,

– wymienia epoki historyczne,

– wymienia historyczne przyrządy do mierze-nia czasu,

– zaznacza daty na osi czasu,

– określa wiek,

– rozwija skróty: p.n.e.; n.e.,

* Umiejętności ponadpodstawowe wyróżniono pogrubioną czcionką** Tematy i treści lekcyjne wykraczające poza podstawę programową

I. ROZKŁAD MATERIAŁU

�

Dział

Temat lekcji

Num

erac

ja

wg

pods

taw

y pr

ogra

mow

ej

TreściWymagania

Uczeń:

Poz

naj

emy

prz

eszł

ość – wskazuje daty graniczne epok

historycznych,

– wskazuje początek i koniec wieku w naszej erze i przed naszą erą*.

6. Lekcja powtórzeniowa

Poznajemy przeszłość

7. Sprawdzian Poznajemy przeszłość

Rod

zin

a, s

zkoł

a i j

a

8. Poznać siebie 1.1; 1.2

– osobowość i cechy osobowości,

– klasyfikacja potrzeb człowieka.

– zna pojęcie osobowość,

– wymienia rodzaje potrzeb człowieka,

– podaje przykłady potrzeb człowieka,

– odpowiada na pytania: „kim jestem?” i „co od-różnia mnie od innych?”,

– klasyfikuje własne potrzeby w piramidzie potrzeb*.

9. Rodzina 1.3 – rodzina i jej cechy,

– małżeństwo, rodzina wielopokoleniowa, ród,

– genealogia i więzy rodzinne.

– zna pojęcia: rodzina, małżeństwo, rodzina wie-lopokoleniowa, ród, konwencja praw dziecka,

– wymienia prawa i obowiązki członków rodziny,

– omawia rolę rodziny w życiu każdego człowieka,

– określa za pomocą drzewa genealogiczne-go stopień pokrewieństwa pomiędzy człon-kami swojego rodu*.

10. Rodzinne tradycje

1.4 – tradycja i jej korzenie,

– podział rodziny ze względu na pełnione role społeczne**.

– zna pojęcie tradycja,

– wymienia tradycyjne uroczystości religijne i państwowe w Polsce,

– wskazuje najważniejszą dla siebie tradycję oraz uzasadnia swój wybór,

– wyjaśnia znaczenie kultywowania rodzin-nych tradycji dla rozwoju człowieka,

– zna pojęcia: dynastia, plemię**,

– opisuje zmiany ról członków rodziny w zależności od przemian kulturowych i społecznych**.

11. Rządzić się w szkole

1.5; 1.6

– samorząd szkol-ny, jego zadania i organizacja,

– system szkolnictwa w Polsce**,

– zna pojęcia: samorząd uczniowski, kampania wyborcza, kandydaci, głosowanie tajne, głosowa-nie równe, program wyborczy,

– wymienia prawa i obowiązki ucznia,

– wskazuje zadania samorządu klasowego i szkolnego,


�

Dział

Temat lekcji

Num

erac

ja

wg

pods

taw

y pr

ogra

mow

ej

TreściWymagania

Uczeń:

Rod

zin

a, s

zkoł

a i j

a

– rola nauki w życiu człowieka**.

– wskazuje zalety funkcjonowania samorządu szkolnego i klasowego,

– zna rodzaje szkół w systemie edukacyjnym w Polsce**,

– wyjaśnia, dlaczego warto się uczyć**.

12. Każdy pracuje 5.1 – praca, jej podział i znaczenie dla roz-woju jednostki i społeczeństwa,

– czas wolny i sposoby jego zagospodarowania**.

– zna pojęcie praca,

– dokonuje podziału pracy,

– opisuje zmiany podziału pracy na przestrze-ni wieków,

– wymienia powody, dla których człowiek pracuje,

– wyjaśnia, na czym polega społeczny podział pracy,

– opisuje zmiany w podziale pracy na prze-strzeni wieków,

– wyjaśnia znaczenie odpoczynku w życiu człowieka,

– opisuje wady i zalety przykładowych form odpoczynku*.

13. Przyjaźń i koleżeństwo

1.7; 1.8; 1.9; 5.2

– grupy społeczne i ich znaczenie,

– przynależność do grup społecznych,

– ja w grupie społecznej.

– zna pojęcia: grupa społeczna, konflikt, lider, mediator,

– wymienia czynniki wpływające na tworzenie grupy, np.: więź, wspólne zainteresowania,

– wskazuje cechy dobrej przyjaźni,

– podaje przykłady grup społecznych,

– omawia znaczenie funkcjonowania czło-wieka w grupach społecznych*.


Rodzina, szkoła i ja

15. Sprawdzian Rodzina, szkoła i ja

Mał

a i d

uża

Ojc

zyzn

a

16. Polska – nasza Ojczyzna

3.1 – symbole narodo-we, ich pochodzenie i znaczenie.

– wymienia symbole narodowe,

– zna słowa hymnu narodowego,

– opisuje wydarzenia i postaci historyczne przedstawione w hymnie narodowym,

– opisuje znaczenie „małej ojczyzny” w życiu człowieka*.


�

Dział

Temat lekcji

Num

erac

ja

wg

pods

taw

y pr

ogra

mow

ej

TreściWymagania

Uczeń:

Mał

a i d

uża

Ojc

zyzn

a

17. Stolice Polski** – stolica i jej znaczenie,

– trzy stolice Polski i ich zabytki.

– zna pojęcie stolica,

– wskazuje na mapie i wymienia zabytki znaj-dujące się w Gnieźnie, Krakowie i Warszawie,

– wyjaśnia znaczenie posiadania statusu sto-licy dla rozwoju miast,

– wymienia funkcje, jakie pełni stolica*.

18. Kto mieszka w Polsce?

3.3; 1.8

– pojęcie narodu,

– mieszkańcy państwa polskiego.

– zna pojęcia: naród, mniejszość narodowa, mniejszość etniczna,

– wymienia największe mniejszości narodowe i etniczne występujące w Polsce,

– wymienia prawa mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce,

– wyjaśnia znaczenie przestrzegania praw mniejszościowych przez społeczeństwo*.

19. Święta narodowe

3.1 – polskie święta na-rodowe jako czynnik utrwalania świadomo-ści narodowej.

– wymienia polskie święta narodowe i sposoby ich obchodzenia,

– wyjaśnia znaczenie świąt narodowych dla kształtowania tożsamości narodowej Polaków*.

20. Patriotyzm – miłość do Ojczyzny**

– patriotyzm i jego znaczenie,

– co to znaczy, być patriotą?

– nasi bohaterowie narodowi,

– Polska i jej sąsiedzi.

– zna pojęcia: patriotyzm, bohater narodowy,

– wymienia bohaterów narodowych,

– charakteryzuje postawę patriotyczną kie-dyś i dziś,

– przedstawia i opisuje życie i działalność wybranego przez siebie bohatera narodo-wego oraz ocenia jego wkład w historię pań-stwa polskiego,

– wskazuje na mapie Polskę,

– wymienia i wskazuje na mapie sąsiadów Polski,

– rozpoznaje flagi narodowe państw sąsiednich,

– opisuje wpływ państw sąsiednich na histo-rię Polski*.

21. Mała ojczyzna 2.1; 3.2; 2.3

– „mała ojczyzna”,

– krainy geograficzno- -historyczne.

– wyjaśnia pojęcie mała ojczyzna,

– wymienia regiony geograficzno-historyczne Polski,

– opisuje historię swojej miejscowości,

– zna najważniejsze zabytki stolicy swego regionu,


�

Dział

Temat lekcji

Num

erac

ja

wg

pods

taw

y pr

ogra

mow

ej

TreściWymagania

Uczeń:

Mał

a i d

uża

Ojc

zyzn

a – wskazuje na mapie krainy geograficzno-historyczne,

– wskazuje na powiązania pomiędzy historią „małej ojczyzny” a historią Polski*.


Mała i duża Ojczyzna

23. Sprawdzian Mała i duża Ojczyzna

Star

ożyt

noś

ć

24. Pismo 9.1 – pismo i jego rodzaje,

– znaczenie pisma dla dziejów ludzkości,

– inne ważne wynalaz-ki: koło i ogień**.

– zna pojęcia: pismo klinowe, hieroglify, pismo alfabetyczne,

– zna postać Jana Gutenberga,

– wyjaśnia znaczenie wynalezienia pisma dla dziejów ludzkości,

– opisuje rozwój i etapy rozprzestrzeniania się pisma,

– zna pojęcia: koczowniczy tryb życia, osiadły tryb życia,

– wyjaśnia, w jaki sposób opanowanie umie-jętności rozpalania ognia wpłynęło na roz-wój życia człowieka*,

– wyjaśnia, jakie znaczenie dla rozwoju cy-wilizacyjnego miało zastosowanie koła*.

25. Pierwsze cywilizacje**

– osiągnięcia starożyt-nych cywilizacji,

– czynniki wpływające na rozwój cywilizacji.

– zna pojęcie cywilizacja,

– potrafi wymienić najstarsze cywilizacje oraz wskazać na mapie tereny, gdzie się rozwijały,

– potrafi wymienić osiągnięcia każdej z nich,

– wskazuje najważniejszy wynalazek ludów starożytnych dla dalszego rozwoju cywiliza-cji człowieka i uzasadnia swój wybór*.

26. Starożytny Egipt**

– państwo faraonów,

– osiągnięcia starożyt-nych Egipcjan,

– religia starożytnego Egiptu.

– zna pojęcia: faraon, piramida, mumia, mumifikacja,

– potrafi określić położenie Egiptu na mapie wraz ze wskazaniem Nilu,

– wymienia osiągnięcia Egipcjan,

– wymienia najważniejszych bogów egipskich,

– wyjaśnia znaczenie powiedzenia „Egipt da-rem Nilu”,

– opisuje wierzenia Egipcjan*.


10

Dział

Temat lekcji

Num

erac

ja

wg

pods

taw

y pr

ogra

mow

ej

TreściWymagania

Uczeń:

Star

ożyt

noś

ć

27. Starożytna Grecja

9.2 – położenie geograficz-ne, życie codzienne, de-mokracja ateńska,

– wojny Greków z Persami,

– czasy Aleksandra Macedońskiego.

– zna pojęcia: polis, Hellada i Hellenowie, demo-kracja, zgromadzenie ludowe,

– potrafi określić położenie geograficzne Grecji oraz wskazać na mapie Ateny, Spartę, Korynt, Olimpię,

– zna postać Aleksandra Macedońskiego,

– potrafi wyjaśnić wpływ warunków natu-ralnych na ukształtowanie się polis oraz na zajęcia ludności greckiej,

– wyjaśnia różnice między despotyzmem w Egipcie a demokracją w Atenach,

– ocenia skutki wojen Grecji z Persją*.

28. Osiągnięcia cy-wilizacyjne staro-żytnych Greków

9.2 – wierzenia Greków,

– igrzyska olimpijskie,

– teatr grecki,

– architektura i rzeźba,

– Ateny w V wieku p.n.e.

– zna pojęcia: politeizm, mit, heros, Akropol, Par-tenon, atrybut, igrzyska olimpijskie, filozofia,

– rozpoznaje i wskazuje atrybuty najważniej-szych greckich bogów,

– zna postać Peryklesa,

– wymienia najważniejszych rzeźbiarzy: Fidia-sza i Myrona,

– wymienia najważniejszych greckich filozo-fów: Platona, Sokratesa, Arystotelesa,

– wskazuje różnice między igrzyskami anty-cznymi a współczesnymi,

– opisuje elementy charakterystyczne dla greckiej sztuki i architektury antycznej,

– wskazuje różnice pomiędzy antycznym a współczesnym teatrem,

– wskazuje różnice między demokracją ateńską a dzisiejszą*.

29. Starożytny Rzym**

– legendarne początki Rzymu,

– republika rzymska,

– republika za czasów Juliusza Cezara,

– cesarstwo rzymskie.

– zna legendę o założeniu Rzymu,

– zna datę 753 r. p.n.e.,

– zna pojęcia: republika, cesarstwo, barbarzyńca,

– wskazuje na mapie Rzym, Kartaginę,

– zna postacie: Romulusa, Remusa, Hannibala, Juliusza Cezara, Oktawiana Augusta,

– potrafi wyjaśnić znaczenia powiedzeń: „Kości zostały rzucone”, „I ty Brutusie prze-ciwko mnie?”*.


11

Dział

Temat lekcji

Num

erac

ja

wg

pods

taw

y pr

ogra

mow

ej

TreściWymagania

Uczeń:

Star

ożyt

noś

ć

30. Osiągnięcia cy-wilizacji rzymskiej

9.3 – rozrywki Rzymian,

– architektura,

– prawo rzymskie,

– literatura.

– zna pojęcia: amfiteatr, gladiator, panteon, akwedukt, Koloseum, łuk triumfalny, Forum Romanum,

– zna postacie: Wergiliusza, Horacego, Owidiusza,

– opisuje formy spędzania wolnego czasu przez starożytnych Rzymian i porównuje je do dnia dzisiejszego,

– ocenia znaczenie najważniejszych wyna-lazków i osiągnięć kultury rzymskiej dla dal-szego rozwoju cywilizacji*.

31. Narodziny chrześcijaństwa

9.4 – geneza chrześcijaństwa,

– prześladowania chrześcijan,

– chrześcijaństwo jako religia panująca w ce-sarstwie rzymskim,

– religia starożytnych Rzymian**.

– wymienia najważniejszych bogów rzymskich,

– zna pojęcia: Palestyna, apostoł, Biblia, religia państwowa,

– zna postacie: Jezusa z Nazaretu, Konstantyna Wielkiego, Teodozjusza Wielkiego,

– opisuje rozwój chrześcijaństwa od nauk Jezu-sa z Nazaretu do uznania chrześcijaństwa za re-ligię państwową,

– potrafi opisać przyczyny rozprzestrzenia-nia się chrześcijaństwa,

– opisuje prześladowania chrześcijan w sta-rożytnym Rzymie*.


Starożytność – dziedzictwo kultury antycznej

33. Sprawdzian Starożytność – dziedzictwo kultury antycznej

Rozkład został przygotowany na jedną godzinę tygodniowo. Niektóre tematy z pod-ręcznika zostały połączone w jedną godzinę lekcyjną: „Dawna rodzina” – zagadnienia związane z drzewem genealogicznym połączono z tematem „Rodzina”; treści związane z pojęciami plemię i dynastia powiązano z tematem „Rodzinne tradycje”.

Tematy z podwójną gwiazdką obejmują treści wykraczające poza podstawę programo-wą. Nauczyciel w zależności od stopnia realizacji materiału może – ale nie musi – oma-wiać treści spoza podstawy programowej.

Treści z tematu „W szkole” zostały zawarte w temacie „Rządzić się w szkole”.

Temat „Czas wolny” został połączony z tematem „Każdy pracuje”.

Treści z tematu „Rzeczpospolita Polska i jej sąsiedzi” zostały zawarte w lekcji „Patrio-tyzm i miłość do ojczyzny”.

Treści z tematów „Ogień” oraz „Koło – epokowy wynalazek” zostały zawarte w temacie „Pismo”.


12

II. OPIS METOD

Nauczyciel na lekcji historii, dobierając metody pracy, powinien kłaść nacisk na ucze-nie poprzez działanie, pobudzanie ucznia do aktywnego zaangażowania się w rozwią-zywanie problemów i stawianych przed nim zadań. Można to osiągnąć, wzbogacając opowiadanie, opis czy rozmowę nauczającą metodami aktywnymi. Praca metodami i technikami aktywizującymi wymaga jednak od nauczyciela dobrej umiejętności or-ganizacji toku zajęć. Należy pamiętać o tym, że każde takie działanie musi kończyć się prezentacją wypracowanych przez uczniów wniosków, na przykład w formie plakatu lub ustnej wypowiedzi. Metody aktywne wymagają wielokrotnie pracy w grupie, która kształtuje umiejętności współpracy, wymiany myśli oraz dyskusji. Nauczyciel stosują-cy metody aktywne nie podaje gotowej wiedzy uczniowi, a ukierunkowuje go do samo-dzielnego poszukiwania rozwiązań. Odpowiednio dobrane metody zmuszają ucznia do wymiany doświadczeń, zadawania pytań, wyszukiwania informacji z różnych rodza-jów źródeł, porządkowania zdobytej wiedzy i rozwiązywania problemów.

Poniżej prezentujemy krótką charakterystykę wybranych metod aktywnych, które zo-stały zastosowane w scenariuszach zajęć do podręcznika „Przygoda z czasem”.

Jigsaw – puzzle – nauczyciel dzieli uczniów na kilkuosobowe grupy. Każda z grup samo-dzielnie opracowuje wybrane zagadnienie. Po upływie wyznaczonego czasu uczniowie zostają wymieszani tak, by w nowo powstałych grupach znalazł się jeden przedstawi-ciel każdego z istniejących wcześniej zespołów. Każdy z uczestników zabawy staje się ekspertem danej dziedziny, sukces zespołu zależy od pracy każdego z uczniów. Metoda ta uczy współpracy i przekazywania sobie informacji.

„Burza mózgów” – metoda ta nazywana jest także „jarmarkiem pomysłów” lub „fabry-ką pomysłów” i należy do metod twórczego rozwiązywania problemów. Nauczyciel po-daje uczniom problem, nad którym będą pracować. Uczniowie wymieniają różne skoja-rzenia i rozwiązania, które zapisywane są na tablicy. W czasie pracy liczą się wszystkie pomysły. Nie wolno ich krytykować w trakcie ich zgłaszania. Po wyznaczonym czasie następuje faza oceny i analizy zgłoszonych pomysłów. Metoda ta sprzyja kształceniu takich umiejętności, jak prezentacja własnego punktu widzenia czy twórcze rozwiązy-wanie problemów.

Mapa mentalna – metoda nazywana także „mapą pojęciową” lub „mapą mózgu”. Pole-ga na stworzeniu przez uczniów w trakcie dyskusji – najczęściej w niewielkich kilkuo-sobowych grupach – plakatu, który jest graficznym skrótem rozmowy. Uczniowie wi-zualizują omawiane pojęcia za pomocą krótkich haseł, zwrotów lub nawet rysunków. Wyniki prac grupowych prezentowane są na forum klasy i oceniane przez nauczyciela. Metoda aktywizuje uczniów nawet najsłabszych, dając im możliwość prezentacji włas-nych pomysłów.

Metaplan – metoda ta kształci umiejętności pracy w grupie oraz twórczego rozwią-zywania problemów. Uczniowie dyskutują nad postawionym przez nauczyciela prob-lemem. Uczniowie formułują krótkie odpowiedzi na pytania: „Jak jest?”, „Jak być po-

13

winno?”, „Dlaczego nie jest tak, jak być powinno?”. Odpowiedzi można zapisywać na małych karteczkach, które później umieszczane są na tablicy. Podsumowaniem pracy jest postawienie wspólnych wniosków do omawianego zagadnienia.

Ranking diamentowy – to jedna z metod hierarchizujących. Technika znana też pod nazwą „karo”. Układ priorytetów przypomina kształt diamentów lub „karo” w kartach. Uczniowie pracują w grupach, w czasie dyskusji uzgadniają – według podanego wzor- ca – ważność zasad, skutków lub przyczyn jakiegoś wydarzenia. Metoda sprzyja dysku-sji wewnątrz grupy, podejmowaniu decyzji poprzez negocjacje i kompromis, prezenta-cji własnego zdania, kształtowaniu umiejętności dyskusji, logicznego myślenia, selekcji informacji. Po upływie wyznaczonego czasu poszczególne grupy prezentują „diamen-ty”, uzasadniając swój wybór.

Wnioski

Jak było? Jak być powinno?

Co należało zrobić?Dlaczego nie było tak, jak być powinno?

Zasada najważniejsza

Zasady ważne

Zasady mniej ważne

Zasada najmniej ważna

1

2

3

4

5

2

4

3 3

1�

„Drzewo decyzyjne” – to metoda polegająca na analizowaniu i zespołowym rozwiązy-waniu problemów. Pozwala ona uczniom szczegółowo zanalizować możliwe rozwiąza-nia, ocenić ich korzyści i negatywne skutki. Wypracowane wnioski uczniowie zapisują na schemacie przypominającym drzewo. Problemy wpisują w korzeń, możliwe roz-wiązania w pień drzewa, konsekwencje w jego koronę. Metoda ta rozwija sprawność twórczego myślenia, prezentacji własnego punktu widzenia, rozwiązywania problemu w sposób twórczy.

....................................................

....................................................

....................................................

.......................

......................

......................

.......................

......................

......................

.......................

......................

......................

.......................

......................

......................

.......................

......................

......................

.......................

......................

......................SKUTKI

Neg

atyw

nePo

zyty

wne

1 2 3

Cele Wartości

Negatyw

nePozytyw

ne

Decyzja

Możliwe rozwiązania

Sytuacja wymagająca

podjęcia decyzji

1.........................2.........................3.........................

1�

Techniki dramowe – techniki te uczą poprzez przeżycia, działanie i zabawę. Kształtu-ją wyobraźnię historyczną, empatię. Uczniowie mają wcielić się w role przypisane im przez nauczyciela, dzięki czemu bliższe staną się im emocje i poglądy prezentowanych bohaterów. Do technik dramowych zaliczamy m.in.:

a) muzeum – zadaniem uczniów jest przygotowanie wystawy na określony temat i wcielenie się w rolę przewodników;

b) wywiad – może być prowadzony pomiędzy dwójką uczniów bądź w formie konfe-rencji prasowej. Nauczyciel wyznacza role, które uczniowie będą odgrywać w trakcie zajęć. Celem jest poznanie stanowiska osoby, z którą wywiad jest przeprowadzany;

c) inscenizacja – nauczyciel przygotowuje krótki opis scenki, wybrani uczniowie pre-zentują ją klasie. Po prezentacji obserwatorzy oraz aktorzy omawiają swoje odczucia i wrażenia.

1�

III. KRyTERIA OCEnIAnIA

Ocenianie jest jednym z najtrudniejszych etapów nauczania. Pomiar osiągnięć powi-nien być czytelny dla uczniów, gdyż z jednej strony jest elementem motywującym do pracy, z drugiej określa poziom opanowania przez nich wiedzy. Dzisiejsza edukacja wymaga od nauczyciela indywidualnego podejścia do każdego ucznia. Dlatego tworząc kryteria oceniania, należy uwzględniać różnego rodzaju dysfunkcje, które wpływają na możliwości opanowania przez uczniów materiału przewidzianego w podstawie pro-gramowej.

Ocena celująca

Uczeń posiada wiedzę historyczną w zakresie wykraczającym poza obowiązkowe wy-magania programowe. Samodzielnie pogłębia wiedzę historyczną, czyta literaturę hi-storyczną naukową i popularnonaukową. Uczestniczy i osiąga sukcesy w szkolnych i pozaszkolnych konkursach oraz olimpiadach przedmiotowych, bierze udział w pra-cach szkolnego koła historycznego. Na lekcjach jest bardzo aktywny i samodzielnie potrafi rozwiązywać problemy historyczne, formułować wnioski, dostrzegać związki przyczynowo-skutkowe.

Ocena bardzo dobra

Uczeń w stopniu wyczerpującym opanował materiał przewidziany w podstawie pro-gramowej. Posiada umiejętność merytorycznego oceniania wydarzeń historycznych. Samodzielnie, korzystając z różnych rodzajów źródeł, buduje opis historyczny. Samo-dzielnie dostrzega związki przyczynowo-skutkowe wydarzeń. Wykazuje zaintereso-wanie problematyką historyczną, jest aktywny na lekcji.

Ocena dobra

Uczeń w zakresie wiedzy ma niewielkie braki. Inspirowany przez nauczyciela potrafi samodzielnie rozwiązywać zadania o pewnym stopniu trudności. Potrafi odtwórczo, ale logicznie formułować oceny i wnioski oraz interpretować fakty i zjawiska histo-ryczne. Z pomocą nauczyciela potrafi dostrzec związki przyczynowo-skutkowe, zacho-dzące między wydarzeniami. Samodzielnie odczytuje informacje zawarte na mapie, z wykresów, ikonografii. Jest aktywny na lekcji.

Ocena dostateczna

Uczeń zna podstawowe pojęcia historyczne i potrafi je umiejscowić w czasie. Prawid-łowo potrafi określić wiek wydarzeń oraz umie posługiwać się osią czasu. Potrafi sa-modzielnie opisać zdarzenia. Ma problemy ze zrozumieniem przyczynowo-skutkowym wydarzeń. Jego aktywność na lekcjach jest sporadyczna.

1�

Ocena dopuszczająca

Uczeń ma trudności w opanowaniu materiału programowego. Ma problemy ze zrozu-mieniem pojęć, samodzielnym umiejscowieniem wydarzeń w czasie i z określaniem wieku. Z trudnością posługuje się osią czasu. Z pomocą nauczyciela potrafi wykorzystać swoją wiedzę do wykonywania zadań. Ma problemy z samodzielnym opisem zdarzeń i pojęć, często posiłkuje się ilustracjami. Uczeń na lekcji jest bierny, dopiero z pomocą nauczyciela wykonuje stawiane przed nim zadania.

Ocena niedostateczna

Uczeń nie opanował wiedzy i umiejętności przewidzianych w podstawie programo-wej. Nie zna faktów i pojęć. Nie potrafi, nawet z pomocą nauczyciela, umiejscowić ich w czasie. Nie umie określać wieku wydarzeń oraz posługiwać się osią czasu. Nie ro-zumie związków przyczynowo-skutkowych wydarzeń ani prostych poleceń. Wykazuje się brakiem systematyczności i chęci do nauki. Nie podejmuje prób rozwiązywania za-dań, nawet z pomocą nauczyciela.

1�

IV. SCEnARIUSZE LEKCJI

SCEnARIUSZ nR 1

Temat: Co to jest historia i społeczeństwo?

Cele lekcji

Po zakończeniu lekcji uczeń powinien:

znać pojęcia: historia, społeczeństwo;

umieć wyjaśnić, na czym polega praca historyka;

dostrzegać różnicę w rozumieniu pojęcia historia jako nauka o dziejach i jako opis dziejów;

wymienić nauki pomocnicze historii.

Środki dydaktyczne

podręcznik, str. 9–11.

Metody dydaktyczne

mapa mentalna, rozmowa nauczająca, praca z podręcznikiem.

Przebieg lekcji

Wprowadzenie: Nauczyciel prosi uczniów, by wymienili skojarzenia ze słowem „HI-STORIA”. Odpowiedzi uczniów nauczyciel notuje na tablicy, tworząc mapę mentalną pojęcia „HISTORIA”.

•••

•

•

•

HISTORIA

Rozwinięcie: Nauczyciel prowadzi rozmowę nauczającą, w trakcie której wyjaśnia po-jęcie historia, wskazując różnicę w pojęciu historia jako nauka o dziejach i jako opis dziejów. Nauczyciel wymienia nauki pomocnicze historii i wyjaśnia, czym się one zaj-mują. Nauczyciel prosi uczniów o przeczytanie fragmentu z podręcznika na str. 10 i w oparciu o informacje zawarte w tekście i własną wiedzę o uzupełnienie mapy men-talnej słowa „SPOŁECZEŃSTWO”.

1�

Po wykonaniu zadania uczniowie prezentują swoje prace. Nauczyciel notuje na tablicy odpowiedzi uczniów. Nauczyciel wykorzystując obudowę dydaktyczną podręcznika (schemat na str. 10: „Jak można uczyć się historii i społeczeństwa?”), omawia, skąd można czerpać wiedzę na temat historii i społeczeństwa. Pod kierunkiem nauczyciela uczniowie wymieniają inne sposoby zdobywania informacji.

Podsumowanie: Uczniowie notują w zeszycie obie mapy mentalne, które powstały w trakcie zajęć.

Zadanie domowe

Wykonaj ćwiczenia 1 i 2 ze strony 11 podręcznika.

SCEnARIUSZ nR 2

Temat: Szukanie śladów przeszłości.

Cele lekcji


znać pojęcia: źródło historyczne, kronika, archeologia;

wymienić przykłady źródeł pisanych i materialnych;

pozyskiwać informacje z różnych źródeł;

analizować tekst źródłowy.

Środki dydaktyczne

podręcznik, str. 12–14;

materiały źródłowe;

tekst źródłowy: Peter Connolly, W Pompejach (podręcznik, str. 13).

Metody dydaktyczne

rozmowa nauczająca, praca z różnym rodzajem źródeł, praca w grupach pod kie-runkiem nauczyciela.

••••

•••

•

SPOŁECZEŃSTWO

20

Przebieg lekcji

Wprowadzenie: Nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie, co oznacza pojęcie histo-ria.

Rozwinięcie: Nauczyciel wyjaśnia w trakcie rozmowy nauczającej, co to są źródła hi-storyczne.

Nauczyciel dzieli klasę na grupy, rozdaje im materiały źródłowe i prosi o wykonanie polecenia:

„Przyjrzyj się ilustracjom przedstawiającym różne źródła historyczne. Zastanów się i odpowiedz, jaki jest to rodzaj źródła historycznego. Jakie informacje możemy wyczy-tać z tych źródeł?”.

Nauczyciel określa czas pracy w grupach. Uczniowie pracują w zespołach, wymieniają się uwagami i spostrzeżeniami. Prowadzący lekcję monitoruje pracę, w razie potrzeby udziela pomocy uczniom. Po wyznaczonym czasie nauczyciel wybiera lidera z każdej grupy, który przedstawia wypracowane wnioski. Po zakończeniu poszczególnych wy-stąpień nauczyciel podsumowuje zadanie.

Pedagog prowadząc rozmowę nauczającą, omawia podział źródeł. Uczniowie pod jego kierunkiem wypełniają tabelę z podziałem źródeł historycznych (do tabeli wpisujemy przykłady źródeł, z którymi pracowali uczniowie).

Nauczyciel w trakcie pogadanki opisuje pracę archeologa. Następnie prosi uczniów o przeczytanie tekstu źródłowego z podręcznika na str. 13 (P. Connolly, W Pompejach) i wykonanie poleceń do tekstu. Wyznaczeni przez niego uczniowie udzielają odpowie-dzi na pytania do tekstu.

Podsumowanie: Nauczyciel inicjuje dyskusję: „Jaki rodzaj źródła historycy żyjący za 100 lat uznają za najlepiej opisujący nasze czasy?”. Uczniowie wymieniają się wnioska-mi. Można wykorzystać przykłady podane w ćw. 2 na str. 14.

Zadanie domowe

Uzupełnij tabelę, wpisując po pięć przykładów źródeł materialnych i pisanych.

Źródła materialne Źródła pisane

1. 1.

2. 2.

3. 3.

4. 4.

5. 5.

��

SCEnARIUSZ nR 11

Temat: Polska – nasza ojczyzna.

Cele lekcji


wymienić symbole narodowe;

znać słowa hymnu narodowego;

wyjaśnić pojęcie mała ojczyzna;

opisać wydarzenia i postaci historyczne przedstawione w hymnie narodowym;

umieć pracować samodzielnie z różnymi rodzajami źródeł historycznych;

porządkować chronologicznie wydarzenia.

Środki dydaktyczne

podręcznik, str. 65–68;

karta pracy.

Uwagi do przebiegu zajęć: lekcja realizowana jest jako samodzielna praca uczniów z podręcznikiem i kartą pracy. Zadanie nauczyciela polega na monitorowaniu pracy uczniów i jej ocenie.

Przebieg lekcji

Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy i wyjaśnia poszczególne polecenia. Informu-je, że uczniowie pracują samodzielnie, w razie jakichś problemów mogą poprosić na-uczyciela o pomoc.

Zadanie domowe

Przygotuj minialbum poświęcony polskim symbolom narodowym. Technika wykona-nia pracy dowolna, format pracy A4.

••••••

••

��

KARTA PRACy

Imię i nazwisko ............................................................................................................ Klasa .................

1. Przeczytaj tekst i wykonaj polecenia.

Wiele lat temu w pięknej krainieżyło trzech braci, a tak mieli na imię:pierwszy to lech, drugi Rus ostatni zaś Czech.Zawsze i wszędzie chodzili we trzech.Nadeszły jednak gorsze czasyopustoszały jeziora, opustoszały lasyPuste były również polaNastała dla Słowian wielka niedola.Wtedy trzej bracia razem krzyknęli:Czas nam wyruszyć z tej pustej kniei!Wędrowali cierpliwie długie tygodnie,szukając miejsca, by móc żyć godnie.Aż wreszcie znaleźli piękną krainę.Było tam mnóstwo błękitnych rzekRozejrzał się Rus i tak braciom rzekł:„Tutaj bracia się rozejdziemyJa z moim ludem tu zostaniemy”.I zaczął Rus budować osadę nowąZaś braci pożegnał przed dalszą drogą.lech i Czech ruszyli raźnieWkrótce dotarli do wielkiej góry,góry, której szczyt skrywały chmury,

zielone łąki jej stopy ozdabiałyi żyzne pola, a na nich złote łany.„Ja lechu tutaj z ludem pozostanęi tam nieopodal nasza osada stanie”.I zaczął Czech budować grodzisko.lech pożegnał brata i ruszył ze swym ludemSzukając swej ziemi z coraz większym trudem.Podróż męczyła dzielny lud lechaCzy ich ojczyzna, gdzieś na nich czeka?Rozejrzał się wódz, lasy pełne zwierza,rzeki pełne ryb, piękne pojezierza.Zwołał więc swój lud i tak do nich rzecze:„Zbudujemy tu gród”.W tym momencie na tle czerwonego niebaOpadł biały orzeł na sam czubek drzewa.„To właśnie znak od bóstwa naszegoZbudujmy gród w postaci gniazda orlego”Gród powstał piękny, mocny i wspaniałyA orzeł i czerwień jego symbolem się stały.Wiele lat później z ziem lecha państwo utworzonoA kraj, który powstał Polską nazwano.

a) Podaj imiona braci, którzy wyruszyli w podróż.

..........................................................................................................................................................

b) Wymień przyczyny, dla których bracia wyruszyli w daleką podróż.

..........................................................................................................................................................

c) Napisz, co było symbolem przychylności bogów dla lecha.

..........................................................................................................................................................

d) Nazwij kraj powstały na ziemiach lecha.

..........................................................................................................................................................

��

e) Wykorzystując własną wiedzę, odpowiedz na pytanie: „Czy wiesz, jak nazywają się państwa, które zbudowali bracia lecha?”.

..........................................................................................................................................................

2. Wymień polskie symbole narodowe:

..........................................................................................................................................................

3. Narysuj flagę Polski.

4. Każde z państw ma własne symbole narodowe, m.in. godło. Spośród poniższych ry-cin wybierz tę, która przedstawia obecne godło Polski. Zakreśl ją czerwoną kredką.

5. Na podstawie tekstu legendy o lechu wyjaśnij, dlaczego tło naszego godła jest czerwone.

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

�0

6. Określ, czy poniższe zdania są prawdziwe, czy fałszywe. Wpisz P – prawda, F – fałsz w prawą kolumnę tabeli.

P/F

„Mała ojczyzna” to miejsce, w którym żyjesz i które dobrze znasz.

Na przestrzeni wieków różne pieśni pełniły rolę hymnu Polski, m.in. „Bo-gurodzica”, „Rota”, „Oda do radości”.

Słowo „ojczyzna” oznacza dosłownie „ziemię ojców”.

7. Zapoznaj się z poniższym tekstem i wykonaj polecenia.

XIII XIV XV XVI XVII XVIII XIX XX XXI

Jeszcze Polska nie zginęła,Kiedy my żyjemy.Co nam obca przemoc wzięła,Szablą odbierzemy.

Marsz, marsz, Dąbrowski,Z ziemi włoskiej do PolskiZa twoim przewodemZłączym się z narodem.

a) Podaj imię i nazwisko autora tekstu polskiego hymnu narodowego.

..........................................................................................................................................................

b) „Pieśń legionów Polskich we Włoszech” potocznie nazywana jest:

..........................................................................................................................................................

c) Z polskim hymnem narodowym związane są dwie ważne daty. Określ, w którym wieku miały miejsce poniższe wydarzenia.

– pieśń powstała w 1797 roku we Włoszech – ..............................................................................

– w 1926 roku po kilku latach od odzyskania niepodległości pieśń tą uznano za ofi-cjalny hymn naszego państwa – ........................................................................................................

d) Wymień nazwiska dwóch polskich bohaterów narodowych, o których pisał autor pieśni narodowej.

..........................................................................................................................................................

8. Państwo polskie na przestrzeni wieków miało różne nazwy. Poniższe nazwy naszej ojczyzny połącz z właściwym wiekiem, w którym obowiązywały.

Korona Królestwa Polskiego

Polska Rzeczpospolita ludowa Rzeczpospolita Obojga Narodów

�1

9. Określ, w którym wieku miały miejsce poniższe wydarzenia, ważne dla dziejów państwa polskiego.

a) chrzest Polski – 966 r. ...............

b) koronacja Bolesława Chrobrego – 1025 r. ...............

c) zawarcie unii polsko-litewskiej – 1569 r. ...............

d) odzyskanie przez Polskę niepodległości – 1918 r. ...............

10. Opisz, jak powinno się zachowywać wobec symboli narodowych.

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

11. Napisz, jaką organizację reprezentuje poniższa flaga i dlaczego w trakcie uroczysto- ści państwowych umieszczana jest obok flagi polskiej.

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

12. Na rysunku widzisz trzech braci Słowian. Sprawdź, dokąd biegnie ścieżka od każ-dego z nich. Następnie wpisz w pustych miejscach ich imiona.

WSCHÓD

POŁUDNIE

�2

SPRAwDZIAn II: RODZInA I JA. GrupA I

Imię i nazwisko ............................................................................................................ Klasa .................

1. Uzupełnij piramidę potrzeb człowieka, wpisując we właściwe miejsca poniższe po-trzeby. (3 pkt)

potrzeba jedzenia • skok ze spadochronu • opieka nad dzieckiem

2. Uzupełnij tabelę, wpisując w niej po dwa przykłady obowiązków rodziców i dzieci. (4 pkt)

obowiązki

rodzice..................................................................................................................

..................................................................................................................

dzieci..................................................................................................................

..................................................................................................................

3. Przeczytaj poniższy tekst i wykonaj polecenia.

Śmigus-dyngus (znany też jako: „lany poniedziałek”, „polewany” lub „oblewany”) swo-imi korzeniami sięga pogańskich tradycji. Zrodził się on z połączenia dwóch świąt śmi-gusa i dyngusa i obchodzony jest dziś w drugi dzień Wielkanocy. Śmigus polegał na symbolicznym biciu witkami wierzby lub palmami po nogach i wzajemnym oblewaniu się wodą, co symbolizowało wiosenne oczyszczenie z brudu, chorób i z grzechu, a także radość z nadejścia wiosny. Dyngus wywodzi się ze zwyczaju składania wizyt u rodziny, połączonych z poczęstunkiem. Do XV wieku dyngus i śmigus były dwoma odrębnymi zwyczajami. Inne źródła mówią, że na ziemiach polskich zwyczaje te praktykowane były już ok. 750 r. Czynność oblewania była ważniejsza dla młodych dziewcząt, bowiem tej pannie, której nie oblano, bądź nie wychłostano, groziło staropanieństwo. lany po-niedziałek niegdyś miał bogatszą obrzędowość. Gospodarze o świcie wychodzili na pola i kropili je wodą święconą. Żegnali się przy tym znakiem krzyża i wbijali w grunt krzyżyki wykonane z palm poświęconych w Niedzielę Palmową, objeżdżano też pola w procesji konnej. W dzisiejszych czasach zwyczaje te można napotkać zwłaszcza na południu Polski.

samorealizacji

........................................ szacunku i uznania

........................................................................ miłości

........................................................................ bezpieczeństwa

........................................................................fizjologiczne

........................................................................

1

�3

a) Zaznacz, czy zdania umieszczone w tabeli są prawdziwe, czy fałszywe. W prawej kolum-nie wpisz P – prawda lub F – fałsz. (5 pkt)

Prawda/Fałsz

a) Śmigus-dyngus obchodzony jest w drugi dzień świąt Wielkanocy.

b) Do XV wieku śmigus-dyngus był dwoma oddzielnymi zwyczajami.

c) W niektórych źródłach znajdziemy informacje, że zwyczaje śmigusa- -dyngusa obchodzono w Polsce już w VII wieku.

d) Pannie, która została oblana lub wychłostana, wróżono szybkie zamążpójście.

e) Dawniej „oblewany” był wzbogacony innymi obrzędami, np. procesją konną.

b) W oparciu o tekst zaznacz znakiem „x” rycinę przedstawiającą tradycję śmigusa- -dyngusa. (1 pkt)

4. Podkreśl sprawy, którymi może zajmować się w szkole samorząd uczniowski. (2 pkt)

a) Jego przedstawiciele wybierają dyrektora szkoły.

b) Ma prawo do organizowania dyskotek szkolnych.

c) Ma prawo wybrać nauczyciela pełniącego rolę opiekuna samorządu.

d) Ma prawo do skrócenia lekcji.

5. Poniżej znajdują się ilustracje przedstawiające etapy kampanii wyborczej. Ponumeruj je we właściwej kolejności od 1 do 4, wpisując liczby w kratki przy rysunkach. (1 pkt)

2

��

6. Wymień dwa powody, dla których warto się uczyć. (2 pkt)

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

7. Dokończ zdania, wpisując brakujące wyrazy. (3 pkt)

a) Grupę społeczną tworzą ludzie, których łączą ..................................................... .

b) Cecha dobrej przyjaźni to: ...................................................... .

c) „Prawdziwych przyjaciół poznaje się w ................................................”.

8. Podpisz zdjęcia, podając nazwy przedstawionych na nich grup społecznych. Wymień dwa inne przykłady grup społecznych. (4 pkt)

..................................................... .....................................................

Przykłady grup społecznych: ......................................................................................................

9. Przeanalizuj diagram i odpowiedz na pytania.

........................................................

........................................................

........................................................

........................................................

........................................................

........................................................

a) Jaka forma spędzania czasu wolnego przez młodzież jest najpopularniejsza? (1 pkt)

b) Które z form spędzania czasu wolnego, wymienione w diagramie, można zaliczyć do form biernych? Podaj dwa przykłady. (2 pkt)

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

korzystam z internetuspotykam się ze znajomymi

oglądam telewizjęczytam książki/prasę

przebywam w gronie rodzinysłucham radia/muzyki

leniuchujęrobię zakupy

uprawiam sportwychodzę do pubu/na dyskotekęwychodzę do kina/teatru/opery

spędzam wolny czas w inny sposóbw ogóle nie mam czasu wolnego

53% 37%

36% 36%

25% 25%

20% 15%

12% 9%

7% 6% 1%

0 20% 40% 60% 80% 100%

3

Aleksandra WOJCIECHOWSKA Emil WOJCIECHOWSKI · 2012. 6. 16. · – zna pojęcia: faraon, piramida,...

Documents

Transcript of Aleksandra WOJCIECHOWSKA Emil WOJCIECHOWSKI · 2012. 6. 16. · – zna pojęcia: faraon, piramida,...