Aktualizacja Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Kujawsko-Pomorskiego

Analiza strategiczna - opracowanie celów strategicznych i kierunków działań

proinnowacyjnych

Zespoły eksperckie faza II – wypracowywanie wizji rozwoju regionu

Zespół tematyczny: Rozwój postaw proinnowacyjnych w społeczeństwie

Przysiek, 26.06.2012

Plan pracy

2

Lp. Czas Zadanie do wykonania Planowany wynik

1 12.00-12.05 Powitanie uczestników

2 12.05-12.15 Prezentacja wprowadzająca

3 12.15-12.40 Analiza SWOT – prezentacja i dyskusja Wnioski, uwagi zalecenia

4 12.40-12.50 Identyfikacja sytuacji w regionie – prezentacja badania ankietą Delphi

5 12.50-13.00 Przerwa

6 13.00-14.20 Identyfikacja sytuacji w regionie – część warsztatowa

Wnioski, uwagi, tezy określające sytuację w regionie

7 14.20-14.50 Podsumowanie Wskazania do wizji rozwoju regionu

8 14.50-15.00 Zakończenie spotkania Wskazania do dalszej pracy

Metodyka pracy

3

Cel – identyfikacja sytuacji w regionie oraz wypracowanie wizji rozwoju regionu

Dane wejściowe – wyniki badań, diagnoza sytuacji, tezy postawione w ankiecie Delphi (identyfikacja podstawowych problemów w regionie – na ich bazie będą wypracowywane działania, mające za zadanie eliminację / ograniczenie występujących problemów).

Metodyka pracy

Prezentacja danych pozyskanych w ramach badań oraz pracy ekspertów, poddanych w formie ankiety Delphi ocenie szerokiego grona respondentów.

Moderowana dyskusja ekspercka, burza mózgów uczestników zespołów tematycznych, opiniowanie postawionych tez i wyciągniętych wniosków, proponowanie uwag, tez, zaleceń, propozycji działań.

Formułowanie stanowiska w poszczególnych obszarach tematycznych.

Wynik – w oparciu o wyniki pracy zespołów eksperckich – faza II zostanie przygotowana następna ankieta Delphi. Jej zadaniem będzie sprecyzowanie / pogłębienie tez postawionych w pierwszej ankiecie (główne kierunki rozwoju, cele strategiczne, propozycje działań, spodziewane rezultaty wdrażania RSI).

Zrealizowane prace

4

Raport Metodologiczny – koncepcja aktualizacji RSI.

Zrealizowane procesy:

Diagnoza,

Ewaluacja,

Badania pogłębione,

Różnorodność technik badawczych.

Diagnoza sytuacji (dokument)

Ewaluacja ex-post (dokument)

Przygotowanie i rozpoczęcie procesu aktualizacji celów strategicznych i kierunków działań metodą foresight’u

Analiza SWOT – badanie ankietowe metodą CAWI

Badanie przy wykorzystaniu ankiety Delphi – I tura

Aktualizacja celów strategicznych i kierunków działań

5

Zasób wiedzy.

Zespoły eksperckie – faza I – zapoznanie z wynikami analiz,

Badanie metodą Delphi – I tura,

Zespoły eksperckie – faza II – wypracowanie wizji rozwoju regionu,

Badanie metodą Delphi – II tura,

Zespoły eksperckie – faza III – wypracowanie scenariuszy rozwoju

Badania opinii społecznej,

Scenariusz/e rozwoju,

Zespoły eksperckie – faza IV – cele strategiczne i kierunki działań proinnowacyjnych.

Wnioski z diagnozy – kapitał ludzki, edukacja

Kapitał ludzki – negatywne trendy: niska aktywność zawodowa (55,2% - o 1 p.p. niższy niż średnio w Polsce), niskie zatrudnienie (49% - o 2 p.p. niższy niż przeciętnie w Polsce), wysokie bezrobocie (11,2% - wyższe o 1,5 p.p., bezrobocie rejestrowane - 17,8% - o 4,5

p.p. wyższy niż średnio w kraju), starzenie się populacji, migracja.

Edukacja - szkoły wyższe - mniejsza liczba osób z wyższym wykształceniem (o 4,6 p.p.) niż średnio w Polsce, ponadprzeciętnie reprezentowane kierunki kształcenia, takie jak: opieka społeczna

(10,6%), nauki rolnicze, leśne i rybactwo (7,5%), fizyka (6,7%), pedagogika (6,2%), dziennikarstwo i informacja (6,2%), biologia (6,2%);

mała liczba studentów kierunków technicznych (poniżej 4% łącznej liczby studentów danej specjalności w Polsce): produkcja i przetwórstwo (1,7%), ochrona środowiska (2,3%), informatyka (3,0%), nauki społeczne (3,3%), ochrona i bezpieczeństwo (3,6%), architektura i budownictwo (3,7%), nauki inżynieryjno-techniczne (3,8%), matematyka i statystyka (3,9%).

Edukacja – szkoły średnie i zawodowe Brak współpracy szkolnictwa na poziomie średnim i zawodowym ze szkołami wyższymi w

obszarze kształcenia specjalistów dla gospodarki, Nie nadążanie za postępem technicznym w obszarze kształcenia, Słabe dostosowanie profilu kształcenia do potrzeb lokalnej gospodarki.

Wnioski z diagnozy – potencjał gospodarczy

Potencjał gospodarczy Znaczna nierównowaga w liczbie firm – zróżnicowany wskaźnik przedsiębiorczości,

centrum gospodarcze – rejon Bydgoszczy i Torunia, silna pozycja regionu włocławskiego oraz powiatu inowrocławskiego, zdecydowanie mniejsza liczba firm w pozostałych powiatach, duże firmy ulokowane w kilku powiatach – w większości w wyżej wymienionych.

Wiodące sektory gospodarki regionu Spożywczy – duża liczba firm, w tym dużych firm, najwyższe przychody,

Papierniczy – drugie po produkcji wyrobów spożywczych przychody, kilka firm, znaczny udział w przychodzie regionu, kluczowe znaczenie dla powiatów, w których działają

Chemiczny – 4 miejsce w kraju w produkcji nawozów azotowych, głównie duże firmy, najwyższe przygody na firmę w regionie, wysokie nakłady na B+R,

Elektromaszynowy – generuje wysokie przychody, należy do niego największa liczba firm równomiernie rozprzestrzenionych po terenie województwa,

Elektroniczny – istotny eksporter, „Crystal Park” w Łysomicach, SHARP i kooperanci

Branże zdominowane przez MŚP Produkcja metalowych wyrobów gotowych, produkcja artykułów spożywczych oraz

produkcja wyrobów z drewna oraz korka - równomiernie rozłożone w całym regionie

Naprawa, konserwacja i instalowanie maszyn - głownie mikro firmy z niskim przychodem.

Produkcja mebli i produkcja odzieży – istotne znaczenie dla blisko połowy powiatów

Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych - znaczenie dla kilku powiatów – specjalizacja lokalna.

Wnioski z diagnozy – innowacyjność, B+R

8

Nakłady na innowacyjność - 95% nakładów na innowacyjność przypadło na przemysł.

nakłady firm usługowych – bardzo niskie (0,5% nakładów w Polsce),

nakłady firm przemysłowych (4,5% nakładów w Polsce),

niskie nakłady inwestycyjne na działalność B+R (1,8% wydatków ponoszonych w Polsce),

niskie nakłady na zakup wiedzy ze źródeł zewnętrznych (1,7%),

wysokie nakłady na zakup środków trwałych (ponad 5% wydatków w kraju),

Udział przychodów ze sprzedaży produktów innowacyjnych na eksport w przychodach ogółem – 10% - dwukrotnie więcej niż średnio w Polsce – najlepszy wskaźnik wśród regionów, w MŚP udział przychodów ze sprzedaży produktów innowacyjnych na eksport w przychodach netto ze sprzedaży ogółem nie przekracza 1% (dwukrotnie mniej niż w Polsce).

Nakłady na B+R – jedne z najniższych nakładów w kraju, nakłady na badania naukowe w ramach poszczególnych dziedzin wyniosły: nauki przyrodnicze (2,0%), nauki inżynieryjne i techniczne (1,6%), nauki medyczne i nauki o zdrowiu (0,7%), nauki rolnicze (0%), nauki społeczne (4,6%), nauki humanistyczne (0%).

Jednostki naukowe – mała liczba jednostek naukowych i badawczo-rozwojowych, mała liczba pracowników B+R.

Zgłoszenia patentowe – mała liczba zgłoszeń patentowych - 124 zgłoszenia w 2010 r. (3,9% ogólnej liczby zgłoszeń w Polsce). Udzielone patenty 35 – 2,5% liczby w całym kraju.

Wnioski z diagnozy – system innowacyjny

9

Przedsiębiorstwa duże znaczenie firm MŚP, które charakteryzują się niższą rentownością niż średnio w

kraju, niską innowacyjnością oraz brakiem wsparcia w postaci lokalnego sektora B+R, relatywnie wysokie nakłady na badania i rozwój w kilku kluczowych sektorach

gospodarki – w branży chemicznej, metalowej i elektronicznej, firmy te mają bardzo dobre wyniki,

duże inwestycje największych firm spowodowały, że w regionie udział przychodów ze sprzedaży produktów innowacyjnych na eksport w przychodach ze sprzedaży ogółem jest największy w Polsce.

Jednostki naukowe niewielka liczba jednostek B+R oraz uczelni prowadzących badania w sektorach, które

mogłyby wesprzeć lokalny przemysł, brak silnych jednostek naukowych w branżach, które mają istotne znacznie dla lokalnego

przemysłu, brak laboratoriów i zespołów naukowych nastawionych na świadczenie usług dla

przemysłu.

Jednostki otoczenia biznesu na potrzeby sektora MŚP funkcjonuje sieć instytucji otoczenia biznesu, świadczących

usługi finansowe i doradcze, w tym w zakresie innowacyjności, jednak efekty tego wsparcia dotąd nie są widoczne (np. bardzo niska innowacyjność MŚP),

mniej ośrodków innowacji i przedsiębiorczości niż w większości regionów w Polsce, przedsiębiorcy informują o niskiej aktywności jednostek otoczenia biznesu, często ich nie znali, ani nie znali ich oferty – jednostki muszą działać bardziej rynkowo.

Analiza SWOT

10

Analiza SWOT:

Czynniki wewnętrzne – mocne i słabe strony regionu,

Czynniki zewnętrzne – szanse i zagrożenia.

Założenia / wstępne tezy w oparciu o wyniki badań, ewaluacji oraz diagnozę.

Tezy zostały poddane szeroko zakrojonemu badaniu metodą CAWI.

Respondenci reprezentujący różne środowiska województwa kujawsko-pomorskiego, korzystając z ankiety internetowej dokonują weryfikacji postawionych tez.

Wyniki badania (robocze) - prezentacja.

Dyskusja.

Dane

11

Mocne strony Słabe strony

Dobrze rozwinięte rolnictwo połączone z rozwiniętym przemysłem spożywczym.

Dobrze rozwinięty przemysł chemiczny i elektromaszynowy, odznaczający wysoką rentownością, relatywnie wysokimi nakładami na B+R oraz na inwestycje.

Od kilku lat, dzięki zagranicznym inwestycjom, województwo stało się potentatem w produkcji wysoko technologicznej elektroniki.

Istnienie dużych firm, które mogą być motorami innowacyjności oraz działalności B+R w regionie.

Relatywnie wysokie nakłady na badania i rozwój w kilku kluczowych sektorach gospodarki – w branży chemicznej, metalowej i elektronicznej.

Duże inwestycje największych firm w kilku ostatnich latach spowodowały, że w regionie udział przychodów netto ze sprzedaży produktów innowacyjnych na eksport w przychodach netto ze sprzedaży ogółem jest największy w Polsce.

Firmy MŚP są statystycznie większe niż średnio w Polsce – przy tej samej procentowej liczbie firm procentowo większe zatrudnienie i przychody.

Łączne nakłady na badania i rozwój w województwie należą do najniższych w kraju.

Słabe wyniki dotyczące liczby udzielonych patentów.

Brak renomowanych uczelni technicznych. Niewielka liczba jednostek B+R oraz uczelni

prowadzących badania w sektorach, które mogłyby wesprzeć lokalny przemysł.

Niski odsetek osób z wyższym wykształceniem, w tym w szczególności w obszarze kierunków technicznych.

Niekorzystne zmiany w zakresie zasobów ludzkich – niska aktywność zawodowa, starzenie się lokalnej społeczności, wysoka migracja.

Duże znaczenie firm MŚP, które charakteryzują się niższą rentownością niż średnio w kraju, niską innowacyjnością oraz brakiem wsparcia w postaci lokalnego sektora B+R.

12

Szanse Zagrożenia Rozwój relatywnie silnego sektora MŚP –

rozwój i wzrost firm z lokalnym kapitałem silnie związanych z regionem.

Rozwój kierunków kształcenia z uwzględnieniem potrzeb lokalnej gospodarki.

Rozwój badań i prac badawczo-rozwojowych w regionie.

Zaangażowanie firm w zwiększenie nakładów na B+R.

Tworzenie powiązań sieciowych pomiędzy firmami, szczególnie pomiędzy firmami MŚP z tej samej branży oraz wiodącymi dużymi przedsiębiorstwami i firmami MŚP

Rozwój jednostek wsparcia biznesu pod kątem zaspokojenia potrzeb lokalnych firm MŚP.

Silne zaangażowanie lokalnych środowisk w rozwój regionu.

Zaplecze produkcyjno-usługowe dla sąsiednich regionów.

Dalszy spadek wskaźników innowacyjności regionu i połączony z tym spadek rentowności lokalnego przemysłu.

Bankructwa firm, szczególnie mikro związane z osłabieniem koniunktury gospodarczej oraz wzrostem konkurencyjności sąsiednich regionów.

Odpływ wykwalifikowanych pracowników do sąsiednich województw.

Odpływ najzdolniejszej młodzieży na studia do uczelni w sąsiednich regionach.

Migracja wewnętrzna z mniejszych miejscowości do większych – odpływ najzaradniejszych jednostek ze słabszych powiatów.

Pogorszenie się warunków funkcjonowania firm (brak odpowiednio wykształconej lokalnej kadry, przeszkody administracyjne, słaba infrastruktura, itp.) i związane z tym zamykanie zakładów w regionie.

Niska rentowność firm działających w regionie i związany z tym brak rozwoju lokalnego rynku, skutkujący m.in. brakiem rozwoju MSP sektora usługowego.

Pakiet klimatyczny – radykalny wzrost kosztów przetwórstwa papieru i produkcji chemicznej.

Identyfikacja sytuacji w regionie

13

Weryfikacja stawianych tez za pomocą badania metodą Delphi. Badanie ankietowe bazujące na metodzie Delphi – skierowanie serii

kwestionariuszy do dwóch grup osób: Wybranej grupy ekspertów, Przedstawicieli lokalnych środowisk (biznes, samorząd, edukacja).

Ankieta opracowana w formie tez obejmujących cztery główne obszary tematyczne, pokrywające się z tematyką pracy zespołów eksperckich stanowi wytyczne do pracy zespołów:

1. Nauka i badania na rzecz innowacyjnych przedsiębiorstw,

2. Innowacyjna gospodarka,

3. Proinnowacyjne otoczenie biznesu,

4. Rozwój postaw proinnowacyjnych w społeczeństwie.

W każdym z obszarów określono podobszary, w obrębie których postawiono szereg tez.

Tezy sformułowane przez ekspertów na podstawie badań potencjału i sytuacji regionu w zakresie rozwoju innowacyjności gospodarki.

Badanie metodą Delphi

14

W ramach badania respondenci korzystając ze skali punktowej określają:

stopień aprobaty, lub dezaprobaty dla postawionych tez,

można zaznaczyć opcję „nie mam zdania” oraz wpisać uwagi, przykłady potwierdzające dane stwierdzenie, propozycje działań, projektów inicjatyw, obszary do usprawnienia,

można dodać nowe tezy.

Wysłane ankiety:

Eksperci reprezentujący różne środowiska – 252 ankiety,

Wszystkie jednostki samorządu terytorialnego – ponad 200 ankiet,

Firmy zatrudniające powyżej 250 osób – 121 firm,

Firmy MŚP – 600 firm.

Termin zwrotu ankiet – 2.07.2012.

Identyfikacja sytuacji w regionie – część warsztatowa

Metodyka pracy

15

Prezentacja szczegółowa poszczególnych obszarów tematycznych.

Moderowana dyskusja nad postawionymi tezami obejmująca:

zgłaszanie uwag,

tez,

wniosków,

wstępnych propozycji działań.

Na podstawie wyników prac zespołów eksperckich oraz wyników badania Delphi przygotowana będzie następna ankieta Delphi. Jej zadaniem będzie pogłębienie tez postawionych w pierwszej ankiecie. Będzie ona obejmowała: główne kierunki rozwoju, cele strategiczne, propozycje działań, spodziewane rezultaty wdrażania RSI.

Edukacja na rzecz innowacyjności w regionie

Oferta szkół średnich nie jest dostosowana do aktualnych potrzeb regionu. Oferta szkolnictwa zawodowego nie jest dostosowana do aktualnych potrzeb

regionu. Oferta szkolnictwa wyższego nie jest dostosowana do aktualnych potrzeb regionu. Oferta szkoleń zawodowych nie jest wystarczająca. Poziom wiedzy, szczególnie w obszarach związanych z techniką, technologią i

produkcją jest nie wystarczający. Uczniowie i studenci mają zbyt mało praktyk zawodowych. Brakuje oferty staży dla studentów i uczniów. Przedstawiciele gospodarki mają zbyt mały wpływ na kierunki kształcenia. Należy rozwinąć współpracę w zakresie kształcenia nauczycieli pomiędzy szkołami

średnimi, ośrodkami kształcenia nauczycieli, uczelniami i przedsiębiorstwami. Należy utworzyć platformy informatyczne umożliwiające zdobywanie wiedzy za

pośrednictwem Internetu (wykłady przez Internet, zajęcia praktyczne prowadzone na uczelni, w ośrodku kształcenia, lub w szkole średniej).

Należy zaangażować do oceny uczelni, kierunków kształcenia oraz szkół średnich i ich kierunków kształcenia przedstawicieli gospodarki.

Inne – jakie?

16

Promocja Regionalnej Strategii Innowacji

Promocja Regionalnej Strategii Innowacji i działań proinnowacyjnych za pośrednictwem publikacji w czasopismach.

Promocja Regionalnej Strategii Innowacji i działań proinnowacyjnych za pomocą konkursów w szkołach.

Promocja Regionalnej Strategii Innowacji i działań proinnowacyjnych za pomocą organizacji imprez masowych z konkursami dla młodzieży i ogółu ludzi.

Promocja Regionalnej Strategii Innowacji i działań proinnowacyjnych za pomocą audycji radiowych przedstawiających najlepsze praktyki i przypadki sukcesu.

Promocja Regionalnej Strategii Innowacji i działań proinnowacyjnych za pośrednictwem reklam w telewizji.

Promocja Regionalnej Strategii Innowacji i działań proinnowacyjnych poprzez wprowadzenie zajęć z przedsiębiorczości innowacyjnej.

Promocja Regionalnej Strategii Innowacji i działań proinnowacyjnych za pomocą odpowiednio przygotowanej wystawy (wystaw) prezentowanej w różnych miejscowościach w regionie.

Inne – jakie?

17

Identyfikacja i promocja dobrych praktyk

Przedstawiać przykłady dobrych praktyk firm, które rozwinęły się w wyniku opracowania i wdrożenia innowacji

Za identyfikację i przedstawianie dobrych powinny być odpowiedzialne instytucje otoczenia biznesu

Inne rozwiązania w tym obszarze – jakie?

18

Budowa konsensusu regionalnego na rzecz rozwoju innowacyjności w regionie

Należy doprowadzić do zaangażowania wszystkich uczestników systemu innowacyjnego (samorządu, gospodarki, uczelni, szkolnictwa, jednostek otoczenia biznesu) w realizację wspólnych inicjatyw, wspólne wypracowywanie inicjatyw, koordynowanie podejmowanych działań, wspólne działanie na rzecz rozwoju regionu, itp.

Należy zrezygnować z partykularnych interesów poszczególnych środowisk, podregionów i organizacji na rzecz zrównoważonego rozwoju całego regionu.

Należy doprowadzić do porozumienia wszystkich środowisk w regionie (świat nauki, przemysł, samorząd, kościół, partie polityczne, lokalne stowarzyszenia, itp.) w celu budowy gospodarki bazującej na innowacyjności i przedsiębiorczości.

Należy wzmocnić organizacje reprezentujące przedsiębiorców. Należy w większym stopniu zaangażować wpływ ludzi nauki w konsultowanie

decyzji politycznych mających wpływ na długookresowy rozwój regionu. Należy popierać tworzenie oddolnych inicjatyw społecznych oraz angażować

je w działania na rzecz rozwoju regionu, w tym rozwoju innowacyjności Inne – jakie?

19

Podsumowanie – wskazanie do wizji

20

Wizja rozwoju regionu i związanych w tym działań w danym obszarze tematycznym

Wstępne propozycje:

1.

2.

3.

Moderowana dyskusja; wizja powinna wynikać z tez postawionych i sformułowanych w wyniku dyskusji nad sytuacją w regionie.

Dane kontaktowe Wykonawcy

21

Policy & Action Group Uniconsult Sp. z o.o.ul. Migdałowa 4, 02-796 Warszawa

tel. (022) 256 39 00, fax. (022) 256 39 10email: biuro@pag-uniconsult.pl

Osoba do kontaktów bieżących:

Bogdan Pietrzak, bpietrzak@pag-uniconsult.plTel. (biuro j.w.), tel. kom. 505 058 720