AKROPOL

Jakub Nowacki KL. I B

Nike świątynia (Akropol ateński) Jest to mała świątynia poświęcona Nike, wybudowana na Akropolu ateńskim. Jej twórcą był Kalikrates. Prace rozpoczęto w 425 r p.n.e. Budynek był utrzymny w stylu jońskim i miał wymiary 8,27 x 5,44 m. Na fryzie ukazano bitwę pod Platejami. Persowie przedstawieni byli w strojach greckich, a walki pomyślane są w sposób archaiczny (pojedynki). Bitwie przyglądali się bogowie. Widać tu wiele różnic w porównaniu z fryzem partenońskim. Fryz ze świątyni Nike jest przede wszystkim o wiele bardziej wypukły, zaś proporcje postaci smuklejsze. Szaty mniej bogate, powiewniejsze, nie przylegają ściśle do ciała, przez co nadają postaciom lekkości. Dookoła tarasu znajdującego się przy świątyni ustawiono balustradę ozdobioną płaskorzeźbami. Ukazywały one procesję kilku bogiń Nike, podążających w kierunku siedzącej Ateny. Świątynię wzniesiono prawdopodobnie w 410-408 r. p.n.e. dla uczczenia zwycięstwa Alkibiadesa.

Propyleje (Ateny)

Reprezentacyjne wejście prowadzące na ateński Akropol. Zostało zaplanowane i wybudowane przez Mnesiklesa. Budowę rozpoczęto w 438 r. p.n.e. i nigdy jej nie skończono, gdyż prace przerwano po 5 latach. Budynek stanął na pochyłości wzgórza, miał dwie równoważne fasady i zbudowany został w porządku doryckim. Składał się głównie z korpusu zorientowanego w kierunku wschód-zachód oraz z dwóch skrzydeł. Część główną stanowiła prostokątna brama, podzielona na dwie nierówne części: wschodnią - płytszą i wyżej położoną i zachodnią - zwróconą w stronę miasta. Wewnętrzna ściana poprzeczna dzieląca budynek na dwie części miała 5 przejść. Obie fasady liczyły po 6 kolumn. Metopy i przyczółki były pozbawione jakichkolwiek dekoracji. Od strony zachodniej widać było jeszcze trzeci przyczółek, mający znaczenie konstrukcyjne i odpowiadający ścianie poprzecznej. Część zachodnia była głębsza i podzielona na trzy nawy przez dwa rzędy jońskich kolumn. Nawa środkowa była szersza, podobnie jak interkolumnium w obu fasadach. Skrzydło północne (Pinakoteka) było małym kwadratowym budynkiem z drzwiami i asymetrycznie umieszczonymi oknami oraz portykiem. W tej sali stało 17 łóż dla pielgrzymów, a na ścianach malowidła Polignota,Aglaofona i Timajnetosa. Południowe skrzydło było znacznie mniejsze. Składało się z pomieszczenia otwartego od zachodu ku świątyni Nike. Od północy było zamknięte portykiem o 3 doryckich kolumnach. Budynek ten był później wzorem dla wszelkichwejść monumentalnych w okresie hellenistycznym.

Najważniejsza świątynia na Akropolu ateńskim. Była poświęcona bogini Atenie. Stąd też ustawiono tam posąg Ateny Partenos dłuta Fidiasza. Budowlę zaprojektował w porządku doryckimIktinos, a prace trwały w latach 447-438 p.n.e. Na stylobacie o wymiarach 69,51 x 30,86 m stanęła konstrukcja z cellą, płytkim pronaosem i opistodomem, przed którymi ustawiono po 6 kolumn. Opistodom tworzyła kwadratowa sala, pośrodku której stały cztery jońskie kolumny. To tę salę starożytni nazywali Partenonem, a dopiero od II w. n.e. zaczęto tak określać świątynię. Całość konstrukcji otaczał pteron (8 x 17 kolumn). Wnętrze celli podzielono na nawy. Podział ten powstał przez wprowadzenie dwukondygnacyjnej kolumnady obiegającej cellę z trzech stron, wzdłuż murów. Wart uwagi jest także sposób rozwiązania problemu krzywizny frontonu (związanej ze złudzeniem optycznym). Aby ją wprowadzić,Iktinos umieścił między stylobatem a fundamentami warstwę bloków, które znajdowały się wyłącznie od strony zachodniej i północnej. Powstała w ten sposób krzywizna (od 6,6 do 17,7 cm) była przenoszona na belkowanie i gzymsy przez kolumny (20 kanelur), które zostały dodatkowo nachylone do wewnątrz, aby zapobiec złudzeniu, iż się pochylają. Ich odchylenie od pionu wynosiło 7 cm. Nachylenie podpór przyniosło ze sobą także zmniejszenie interkolumnium u góry, co pozwalało zachować zasadę tryglifu. Z tych samych przyczyn powiększone zostały średnice bębnów narożnych kolumn, co spowodowało zmniejszenie się ostatnich interkolumniów. Entasis znajdowało się na wysokości 2/5 trzonu podpór. Dekorację rzeźbiarską tworzyły metopy partenońskie. Nad kolumnadą pronaosu i opistodomu znalazł się ciągły fryz joński (fryz partenoński). Ostatnim akcentem ompozycji Partenonu były przyczółki, które są szczytowym osiągnięciem greckiej rzeźby architektonicznej. Ważnym osiągnięciem artystów była też jednolita kompozycja bryły, fryzu i posągu.

Atena Partenos

Jest to posąg uznany za jedno z największych dzieł Fidiasza. Umieszczony był wewnątrz Partenonu. Miał 12 m wysokości wraz z bazą. Wykonany był ze złota i kości słoniowej (chryzelefantyna). Z kilku zachowanych kopii najważniejszą jest posąg z Warwakionu, ukazujący boginię ze wszystkimi atrybutami, a więc w hełmie ozdobionym pegazami i sfinksami, z prawą ręką podpartą kolumienką, dźwigającą na dłoni posąg Nike, lewą opuszczoną przytrzymującą tarczę. Najlepszą kopię głowy widać na Gemmie Aspazjosa (II w. n.e. ). Tarcza zachowała się do dzisiaj. Przedstawione są tam, pośród Greków walczących z Amazonkami, postaci Peryklesa i Fidiasza. Na bazie znajdował się płaskorzeźbiony fryz ukazujący scenę stworzenia Pandory. Temu wydarzeniu przygląda się 12 bogów. Rozmiary bazy (bok o długości 8 m) zaważyły na planie Partenonu. Jego nawa środkowa ma niespotykaną długość, a to w celu pomieszczenia posągu wraz z bazą.

ErechtejonJest to konstrukcja wystawiona na Akropolu ateńskim. Wybudowano ją w latach 421-406 p.n.e. przy północnym stoku wzgórza, w porządku jońskim. Składała się z zespołu kilku świątyń i była usytuowana niemal równolegle do Partenonu. Znajdowały się tam dwie celle: Ateny i Posejdona oraz miejsca kultu: Zeusa Hypastosa, Erechteusa, Hefajstosa oraz herosa Butesa, skała ze śladem po trójzębie Posejdona, a także miejsce dawnej wyroczni Ateny. Świątynia miała zróżnicowane fasady, rozmieszczone na kilku poziomach, a wejścia znajdowały się z trzech stron. Fasada wschodnia ukształtowana była jako heksastylos; pronaos prowadził do celli zajmującej ponad 1/3 długości całego budynku. Od strony północnej znajdowały się schody, od których na dole prowadziła droga wzdłuż muru północnego świątyni. U jego końca znajdował się portyk poprzedzający wejście do głównej celli poświęconej Atenie. Ta część znajdowała się na niższym poziomie niż cella wschodnia. Stąd schody wiodły w górę, w kierunku wejścia od strony południowej, które znajdowało się naprzeciwko Partenonu. Wejście to było ukształtowane jako ganek z sześcioma kariatydami. Od strony fasady zachodniej znajdował się dziedziniec (Pandrosejon) ze świętą oliwką Ateny oraz grobowiec Kekropsa. Sama fasada zachodnia zstała zrekonstruowana według stanu po odbudowie w I w. p.n.e. Na wysokim cokole stały cztery jońskie kolumny. Między nimi znajdują się trzy okna. Erechtejon był zupełnie unikalną budowlą nie tylko pod względem bryły, ale i zdobień, o czym świadczy fryz ukończony w 408/7 r. p.n.e., który wykonano zupełnie nową techniką. Na płyty z niebiesko-szarego marmuru eleuzyńskiego przytwierdzono figury wycięte z białego marmuru pentelickiego. Fragmenty rzeźb z tego fryzu wykazują pewne nowości w pozach postaci przedstawionych w 3/4. W kapitelach pomalowanych na czerwono i niebiesko dodano jeszcze kolorystyczne złocenia i inkrustacje z masy szklanej w ślimacznicach oraz girlandy z brązu umieszczone na fasadzie.

KONIEC