Adam Mickiewiczycie i twrczo

ycie

Adam Bernard Mickiewicz (ur. 24 grudnia 1798 w Zaosiu koo Nowogrdka, zm. 26 listopada 1855 w Konstantynopolu), polski poeta, dziaacz i publicysta polityczny. Obok Juliusza Sowackiego uwaany za najwikszego poet polskiego romantyzmu.

Dziecistwo i modo Wychowywa si w pobliskim Nowogrdku, gdzie ojciec jego, Mikoaj, zdeklasowany szlachcic herbu Poraj, pracowa jako obroca sdowy. Na wasne wic siy i umiejtnoci - nie za na szlacheckie pochodzenie czy te dziedziczne majtki - mg liczy rwnie Adam.

Po ukoczeniu miejscowej, prowadzonej przez dominikanw, szkoy (1815) uda si na studia filologiczno-historyczne do Wilna. Utrzymywa si ze stypendium, ktre po ukoczeniu studiw (1819) musia odpracowa jako nauczyciel szkoy powiatowej w Kownie (1819 - 1823). W czasie studiw wpyw na ksztatowanie si jego osobowoci, poziomu wiedzy i poetyckiego talentu wywarli zwaszcza tacy profesorowie, jak historyk Joachim Lelewel.

Filomaci i filareci W roku 1811 wsplnie z najbliszymi przyjacimi - Tomaszem Zanem, Janem Czeczotem, Jzefem Jeowskim, Onufrym Pietraszkiewiczem, Franciszkiem Malewskim - Mickiewicz zaoy tajne Towarzystwo Filomatw (Mionikw Nauki), a nastpnie Towarzystwo Filaretw (Mionikw Cnoty).

Stowarzyszenia te, prowadzc zrnicowane formy pracy samoksztaceniowej, miay na celu przygotowanie modziey do dziaalnoci w rnych dziedzinach ycia narodu pozbawionego wasnej pastwowoci.

Pierwszym znaczcym dowiadczeniem sta si wic dla Mickiewicza udzia w modzieowym "zwizku bratnim", w ktrym zdobywa umiejtno kierowania tajn organizacj, pisania dokumentw programowych oraz posugiwania si literatur i towarzysk zabaw w celach patriotyczno-wychowawczych.

Literackim wyrazem tej atmosfery i dowiadcze staa si m. in. Pie filaretw (1820), a najoglniejszym programem ideowym "Oda do modoci" (1820).

Nieszczliwa mio Drugim dowiadczeniem modzieczym bya nieszczliwa mio do Marii z Wereszczakw hrabiny Wawrzycowej Puttkamerowej. Na drodze do szczcia kochankw stano zawarte w 1821 r. maestwo Puttkamerw. Zakochana w poecie Maria pozostaa wic jedynie Maryl, uosabiajc w jego utworach romantyczny idea mioci.

Kontakt z folklorem Trzecim dowiadczeniem Mickiewicza by kontakt z folklorem. Znajomo ludowych - zarwno polskich, jak i biaoruskich - pieni, bani, poda i obrzdw przyszy poeta wynis ju z rodzinnego domu, a nastpnie nieustannie je wzbogaca. W tych formach ludowej kultury dostrzega wyraz narodowej tradycji oraz rdo inspiracji do tworzenia nowego typu poezji. Literackim owocem tej inspiracji stay si "Ballady i romanse" (1822), "Dziadw cz II i IV" oraz "Grayna" (1823). Rok opublikowania pierwszego tomu Poezji Mickiewicza (1822) przyjto jako dat pocztku romantyzmu w Polsce.

Wizienie i zesanie Po wykryciu w roku 1823 organizacji filomackich wadze carskie osadziy Mickiewicza w zamienionym na wizienie klasztorze bazylianw w Wilnie. Po procesie skazano go jesieni 1824 r. wraz z kolegami na osiedlenie si w gbi Rosji. Wizienie, proces i zesanie - to kolejne etapy yciowych dowiadcze i charakterystyczne rysy romantycznej biografii poety.

Z Wilna wyjecha najpierw do Petersburga, a nastpnie do Odessy i Moskwy. Tu zetkn si z rosyjskim yciem literackim oraz dziaalnoci spiskow. Zaprzyjani si z literatami - spiskowcami: z Kondratijem Rylejewem, a take z Aleksandrem Puszkinem, i innymi. Bywa w salonach rosyjskiej elity intelektualnej, gdzie zasyn jako wybitny improwizator. W czasie wycieczki na Krym (lato 1825) mia okazj zetkn si z kultur orientaln i egzotycznym krajobrazem. Z bliska take mg obserwowa potn machin carskiego despotyzmu.

W warunkach rosyjskich Mickiewicz dojrza ideowo i uksztatowa si jako romantyczny poeta narodowy. Przymusowe oddalenie od kraju oraz dugie podre pogbiay w nim poczucie wyobcowania i samotniczej misji patriotycznej.

Dowiadczenia okresu rosyjskiego zaowocoway kolejno "Sonetami" (1826), "Konradem Wallenrodem" (1828), a w dalszej kolejnoci "Dziadw czci III" z nasyconym rosyjskimi realiami "Ustpem" i wierszem Do przyjaci Moskali(1832).

Romantyczne podre W maju 1829 r. poecie udao si opuci Rosj i rozpocz prawie dwuletni wdrwk po Europie. Z Petersburga trasa prowadzia przez Hamburg, Berlin (tu sucha wykadw Hegla), Drezno, Prag ,Weimar (synna wizyta u Goethego), Bonn (wizyta u Augusta W. Schlegla), Szwajcari, przecz Splugen - do Wenecji, Florencji, Rzymu (mio do hrabianki Ankwiczwny), Neapolu, na Sycyli, a std do Genewy (spotkanie z Zygmuntem Krasiskim, wycieczka w Alpy) i z powrotem do Rzymu (przeycia religijne), dokd w grudniu 1830 r. dotara take wiadomo o wybuchu powstania w Warszawie.

Prba przyczenia si do powstania Mickiewicz zdecydowa si wraca do ojczyzny z zamiarem przyczenia si do powstania. Po bezowocnych, okrytych tajemnic oczekiwaniach przyby w czerwcu 1831 r. do Parya, a std pod przybranym nazwiskiem (Adam Muhl) zosta skierowany przez Legacj Polsk (przedstawicielstwo rzdu powstaczego) do Warszawy.

W sierpniu dotar do Wielkopolski. Wobec jednak wyranych oznak zbliajcej si klski z zamiaru przedostania si do Krlestwa zrezygnowa. Gotowo wzicia udziau w walce zbrojnej o niepodlego oraz zwizane z tym przeycia - to dalszy znamienny rys biografii romantycznego poety. Literackim rezultatem tych dowiadcze stay si m. in. napisane w 1831 r. wiersze o tematyce powstaczej: mier pukownika", "Nocleg", "Reduta Ordona".

W Wielkopolsce pozosta do wiosny 1832 r., bawic w ziemiaskich dworach, m. in. Grzeskich w mieowie (obecnie muzeum poety) i Grabowskich w ukowie.

Emigracja. Drezno - Pary - Lozanna W atmosferze klski powstania stworzy w Drenie w 1832 r. swoje gwne dzieo romantyczne - "Dziadw cz III". 31 lipca 1832 r. przyby z Drezna do Parya, gdzie z niewielkimi przerwami spdzi reszt ycia. Wkrtce po przyjedzie nawiza bliskie stosunki z francuskim rodowiskiem artystycznym i intelektualnym. Odnowi znajomo z poznanym jeszcze w Wilnie Sowackim. Wczy si take aktywnie w ycie emigracji (czonkostwo w Towarzystwie Literackim, Towarzystwie Pomocy Naukowej, Komitecie Narodowym Lelewela i in.), chcc przygotowa j do powrotu do kraju. Gwnymi wic utworami zwizanymi z t dziaalnoci poety stay si "Ksigi narodu polskiego" i "Ksigi pielgrzymstwa polskiego" (1832) oraz artykuy ogaszane w "Pielgrzymie Polskim", ktrego przez pewien okres by take gwnym redaktorem (kwiecie - czerwiec 1833).

Zmczony emigracyjnym yciem oraz rozczarowany wobec monarchistycznej Europy, poddawany wraz z ca emigracj rnym zakazom i szykanom (m. in. zakaz przenoszenia si z miejsca na miejsce), wskrzesza warto narodowej historii, tworzc "Pana Tadeusza" (1833, wyd. 1834).

W 1834 r. oeni si z crk synnej wczesnej polskiej pianistki Marii Szymanowskiej - Celin (1812 - 1855), ktra urodzia mu szecioro dzieci. Trudna sytuacja materialna zmusia poet do napisania po francusku dwch dramatw, przeznaczonych dla francuskiego teatru, ktrych jednake nie udao si wystawi. Na rokakademicki 1839 / 1840 przenis si wic do szwajcarskiej Lozanny, gdzie otrzyma stanowisko profesora literaturyaciskiej. Tutaj stworzy te cykl lirykw, zwanych lozaskimi .

Wykady w College de France Rozwinite poczucie obowizkw patriotyczno-politycznych skonio go jednak do przerwania pracy w Lozannie i objcia w 1840 r. nowo utworzonej katedry literatur sowiaskich w College de France w Paryu. Jako profesor slawista pracowa tutaj cztery lata. Jego wykady cieszyy si ogromn popularnoci zarwno wrd Polakw, jak i cudzoziemcw. Poeta przekazywa nie tylko wiedz o kulturach sowiaskich, ale take propagowa antymonarchistyczne idee napoleoskie, a nastpnie mistyczn nauk Andrzeja Towiaskiego. W zwizku z tym w 1844 r. jego dziaalno profesorska zostaa przez wadze francuskie zawieszona.

Ostatnia prba walki o PolskSwoje nadzieje polityczne na odzyskanie przez Polsk niepodlegoci zwiza Mickiewicz z osob Napoleona III oraz rozpoczt w 1854 r. wojn midzy Francj, Angli i Rosj (tzw. wojna krymska). Po mierci ony zostawi nieletnie dzieci w Paryu i jesieni 1855 r. wyjecha do Konstantynopola (Istambuu), by swoim autorytetem wesprze akcj formowania tutaj oddziaw tzw. kozakw otomaskich, ktrzy mieli wzi udzia w walce z Rosj. Dowdc tej formacji by romantyczny powieciopisarz Micha Czajkowski (Sadyk Pasza). Monarchistyczne stronnictwo Czartoryskich (tzw. Hotel Lambert) usiowao jednak podporzdkowa sobie powstajce w Turcji polsko-kozackie oddziay. Zabiegom tym Mickiewicz zdecydowanie si sprzeciwia. Rozgoryczony politycznymi tarciami, zmczony psychicznie i fizycznie uleg niespodziewanie atakowi cholery. Zmar 26 listopada 1855 r. Jego mier wywoaa ogromn konsternacj i aob wrd Polakw oraz wszystkich narodw sowiaskich, dostrzegajcych w nim swego duchowego przywdc. Juliusz Kossak: Adam Mickiewicz z Sadykiem Pasz w Turcji.

Po upywie kilku miesicy zwoki poety przewieziono do Parya i zoono na cmentarzu polskim w Montmorency. W roku 1890 sprowadzono je na Wawel. Dzieo poety stao si trwa czci naszej wiadomoci narodowej. Jego utwory towarzysz nam od dziecistwa. S nieustannie wznawiane i komentowane. Przeoono je niemale na wszystkie jzyki wiata. W Nowogrdku, Wilnie, Paryu, Istambule, mieowie i Warszawie otwarto take muzea lub stae ekspozycje powicone jego twrczoci i postaci.

Twrczo

Autograf poety

RomantyzmRomantyzm (z francuskiego roman - powizane z poezj rycersk, sama nazwa nawizuje do aciskiej nazwy Rzymu - Roma) - nazw t okrela si epok w historii sztuki europejskiej od lat 90. XVIII wieku do 40. XIX wieku.

Si napdow romantyzmu jest tsknota za rajskim wiatem, poszukiwanym poza nudn codziennoci, poczucie beznadziei, specyficzne wyobcowanie spord tumu "szarych zjadaczy chleba", denie do spenienia, a nawet spalenia si w poszukiwaniu ideau, gwnie idealnej mioci.

Najbardziej charakterystyczne cechy i zjawiska, zwizane z romantyzmem: przedkadanie uczucia, intuicji i wiary nad rozum tajemniczofascynacja ywioowoci naturyumiowanie wolnociludowo; czste s nawizania do legend, poda, starodawnych mitw i baniindywidualizm

Utwory Poezje t. 1 wydane w Wilnie w roku 1822; zawieray Ballady i Romanse a take przedmow O poezji romantycznej. Ten tom poezji mia przeomowe znaczenie w literaturze polskiej, zapocztkowujc nurt romantyczny oparty o ludowo, poezj ludow, obyczaje i wyobraenia ludu Poezje t. 2 wydane w roku 1823, zawieray Grayn oraz II i IV cz Dziadw Sonety krymskie Wydane w roku 1826 w Rosji w Drenie powstaa III cz Dziadw najwybitniejszy polski dramat romantyczny Konrad Wallenrod Wydane w roku 1828 w Rosji epopeja Pan Tadeusz czyli Ostatni zajazd na Litwie napisana w Paryu w latach 1832-1834; wydana 1834. W Panu Tadeuszu Mickiewicz przedstawi pen nostalgii i humoru wizj gincej Polski szlacheckiej Ksigi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego broszura polityczna z 1832 roku liryki lozaskie wydane dopiero pomiertnie pisana przez cae ycie I cz Dziadw przetumaczy Giaura Lorda Byrona.

Oda do modociW 1820 opublikowa Od do modoci. W Odzie jednostka jest podporzdkowana ideaom zbiorowoci.

Odwoania do emocji, wizjonerstwo, zapowiadaj przeom romantyczny.

Razem, modzi przyjaciele!... W szczciu wszystkiego s wszystkich cele; Jednoci silni, rozumni szaem, Razem, modzi przyjaciele!... I ten szczliwy, kto pad wrd zawodu, Jeeli polegym ciaem Da innym szczebel do sawy grodu. Razem, modzi przyjaciele!...

Tam sigaj, gdzie wzrok nie siga; am, czego rozum nie zamie

Ballady i romansePierwszy, opublikowany w 1822 roku tomik poetycki Adama Mickiewicza wyznacza pocztek romantyzmu - nowej literackiej epoki w Polsce. Zawiera jedynie czternacie utworw balladowych i romansw, ale ich kompozycja i motywy wiadcz o nowym spojrzeniu artysty na wiat. Na samym niemal pocztku "Ballad i romansw" przeciwstawia Mickiewicz "czucie i wiar" "szkieku i oku", a wic zabobony i przeczucia - rozumowi. Odrzuca, poddany chodnej analizie, sposb pojmowania rzeczywistoci przez klasykw. Odwouje si natomiast do nadprzyrodzonych, tajemniczych zdarze, wywodzcych si z baniowej fantastyki i ludowych poda. Utosamia si z czowiekiem z ludu, ktry poznaje wiat za pomoc znakw, przeczu i intuicji. "Ballady i romanse" s prekursorsk prb ukazania nowego sposobu patrzenia na wiat w literaturze. Stanowi take wyzwanie rzucone piewcom klasycyzmu. Ich doskonao zapowiada pniejszy geniusz utworw Adama Mickiewicza.

witeBallada wite bya to mickiewiczowska wersja historii Tuchanowicz, gdzie mieszka rd Wereszczakw. Utwr ten by dedykowany Michaowi Wereszczace, bratu ukochanej Mickiewicza Maryli. W pierwszej czci, posugujc si poetyckimi metaforami i porwnaniami, narrator opisuje urzekajc urod jeziora wite. Pikno przyrody skonstruowane zostao z tajemnicz i pen grozy atmosfer otaczajc to miejsce. Pozornie spokojna i przyjazna natura pokazuje swoje drugie oblicze. Tajemnica jeziora rozbudza ludzk ciekawo. W drugiej czci ballady zostaa opisana wyprawa pana na Puynach, ktry postanowi rozwiza zagadk witezi. W obawie przed skutkami konfrontacji z tajemnymi siami odda si wczeniej pod Bosk opiek oraz sprowadzi ksidza, ktry przeegna, prac pokropi. Ostatnia i najobszerniejsza cz ballady to udramatyzowana opowie wyowionej z wody kobiety-ducha o historii zatopionego miasta. Crka wadcy witezi Tuhana odkrywa przed zebranymi tajemnic jeziora. W dawnych czasach, kiedy Tuhan pospieszy z pomoc obleganemu w Nowogrodzie przez siy carskie Mendogowi, ruskie wojska napady na wite, w ktrej pozostay jedynie kobiety, starcy i dzieci. Zrozpaczona ksiniczka zacza prosi Stwrc o mier i wtedy Bg zatopi miasto a jego mieszkacw zamieni w kwiaty. Najedcw spotkaa kara, kiedy zaczli zrywa kwiaty spotkaa ich mier.

witeziankaUtwr ten opowiada histori dwojga zakochanych w sobie osb, ktre widuj si kadego wieczora. Na ich temat nie wiemy zbyt wiele. Mody mczyzna jest strzelcem, o dziewczynie natomiast sam autor mwi niewiele: Mody jest strzelcem w tutejszym borze, Kto jest dziewczyna? ja nie wiem! Miejscem spotka kochankw (sam autor tak o nich mwi: Pewnie kochankiem jest tej dziewczyny, Pewnie to jego kochanka) jest brzeg jeziora wite. Mody strzelec obiecywa dziewczynie mio i wierno, skada jej miosne przysigi, chcia by z ni na zawsze. Poprosi nawet ukochan, o ktrej na pocztku nic nie wiedzia, aby z nim zamieszkaa. W odpowiedzi na jego prob dziewczyna wyznaa mu, i nie jest pewna staoci jego uczu. Strzelec, chcc zjedna sobie ukochan i przekona j o szczeroci swych uczu, zapewnia j o swej dozgonnej mioci i wiernoci: Piekielne wzywa potgi, Kl si przy witym ksiyca blasku. Dziewczyna, cigle nie wierzc sowom mczyzny, postanawia wystawi go na prb i sprawdzi tym samym, czy by z ni szczery. W rzeczywistoci jest ona nimf wodn z jeziora wite i wanie pod t postaci zaczyna kusi strzelca, chcc sprawdzi, czy dotrzyma danego jej sowa. Jednak nim przemienia si w dziewicz pikno, ostrzega modzieca przed niedotrzymaniem przez niego przysigi. w strzelec bka si szukajc ukochanej i wanie wtedy jego oczom ukazuje si pikna nimfa. Bdc namawianym do miosnych igraszek, w kocu popenia grzech niewiernoci w stosunku do swej ukochanej. Rzuca si w wody jeziora i dopiero gdy by na jego rodku, dostatecznie blisko, aby dokadnie dojrze nimf, rozpoznaje w niej sw ukochan. Zdradzona i zraniona kochanka przepowiada mu kar, ktra go spotka za niedotrzymanie przysigi. Za niewierno ukarany ma by mierci fizyczn oraz wiecznym potpieniem. Kar, jaka spotyka modzieca, jest przemienienie go w modrzew stojcy nad brzegiem jeziora, ktremu zapisane jest, i bdzie jcza z alu i tsknoty za utraconym szczciem.

Pani Twardowska

Utwr nawizuje do znanej legendy o panu Twardowskim, ktry podpisa cyrograf, obiecujc diabu swoj dusz w zamian za korzystanie z jego posug. Mickiewicz koncentruje si na kulminacyjnym momencie owej historii, kiedy to sprytnemu bohaterowi udaje si przechytrzy samego diaba. Twardowski, ktry z Mefistofelesem na ysej Grze robi o dusz zapisy, podpisujc cyrograf na byczej skrze zgodzi si na pakt z bisami, ktrego zasady przypomina Mefistofeles: Miay sucha twego rymu; Ty, jak dwa lata przebiegn, Miae pojecha do Rzymu, By ci tam porwa, jak swegoTwardowski nie zamierza jednak wywiza si z przyjtych zobowiza. Bohater wanie bawi si w najlepsze z kompanami w karczmie. I w tym momencie najlepszej zabawy w kielichu z wdk pojawia si nieoczekiwanie Mefistofeles. Przyby po Twardowskiego, bowiem ten nieopatrznie znalaz si w karczmie o nazwie Rzym. Diabelski pakt, ktry podpisa, pozwala bohaterowi na zadanie od Mefistofelesa wypenienia jeszcze trzech polece. Wydaje si, e najstraszniejsza bdzie kpiel w wodzie wiconej, do ktrej zmusza diaba. Okazuje si jednak, e najgorsze dopiero przed nim: Jeszcze jedno, bdzie kwita, Zaraz pknie moc czartowska; Patrzaj, oto kobieta, Moja oneczka Twardowska. Ja na rok u Belzebuba Przyjm za ciebie mieszkanie, Niech prze ten rok moja luba Z tob jak z mem zostanie.yczenie to wywouje panik Mefistofelesa, ktry: Czmychnwszy dziurk od klucza, Dotd jak czmycha, tak czmycha

Pan TadeuszPan Tadeusz rozpoczyna si synn inwokacj:

Litwo! Ojczyzno moja! ty jeste jak zdrowie. Ile ci trzeba ceni, ten tylko si dowie, Kto ci straci. Dzi pikno tw w caej ozdobie Widz i opisuj, bo tskni po tobie.

Miejscem akcji jest Soplicowo, lece na Litwie. Miejsce to zostao przez autora celowo wyodrbnione z caej otaczajcej go rzeczywistoci, tworzc z niego swoist enklaw polskoci i spokoju. Ta osobowo Soplicowa, bdcego w adzie z otaczajc go przyrod, z histori, czyni z niego te miejsce mityczne i magiczne, krain szczliwoci. Czas akcji jak napisa w podtytule sam Mickiewicz - s to lata 1811 1812. Autor stara si zobrazowa polsk szlacht w przededniu kampanii napoleoskiej. Mickiewicz opisa take ostatnie lata I Rzeczpospolitej.

Cyrkla, wagi i miary Do martwych uyj bry; Mierz si na zamiary, Nie zamiar podug si. Bo gdzie si serca pal, Cyrklem uniesie duch, Dobro powszechn skal, Jedno wiksza od dwch. Hej, uyjmy ywota! Wszak yjem tylko raz; Tu stoi czara zota, A wnet przeminie czas Pie filaretw

Opracowaa:Agnieszka Kasprzak kl. 6c