Adam Mickiewicz, Dziady 3

7/23/2019 Adam Mickiewicz, Dziady 3

1/123

1.12.2015 Adam Mickiewicz, Dziady, Dziady. Poema, Dziady, cz III :: Wolne Lektury

https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/dziady-dziady-poema-dziady-czesc-iii.html 1/123

# 1

# 2

Adam MickiewiczDziady. Poema

Dziady, cz III

powica Autor

[PRZEDMOWA]

w i te j pa mi c i

JANOWI SOBOLEWSKIEMU[1]

CYPRIANOWI DASZKIEWICZOWI[2]

FELIKSOWI KOAKOWSKIEMU[3]

spuczniom, spwiniom, spwygnacom

za mio ku ojczynie przeladowanym,

z tsknoty ku ojczynie zmarym

w Archangielsku, na Moskwie, w Petersburgu

narodowej sprawy mczennikom

Polska od p wieku przedstawia widok z jednej strony tak cigego, niezmordowanego i niezbaganego

okruciestwa tyranw, z drugiej tak nieograniczonego powicenia si ludu i tak uporczywej wytrwaoci,

jakich nie byo przykadu od czasu przeladowania chrzecijastwa. Zdaje si, e krlowie maj przeczucie

Herodowe o zjawieniu si nowego wiata na ziemi i o bliskim swoim upadku, a lud coraz mocniej wierzy w

swoje odrodzenie si i zmartwychwstanie.Dzieje mczeskiej Polski obejmuj wiele pokole i niezliczone mnstwo ofiar krwawe sceny tocz si

po wszystkich stronach ziemi naszej i po obcych krajach. Poema, ktre dzi ogaszamy, zawiera kilka

drobnych rysw tego ogromnego obrazu, kilka wypadkw z czasu przeladowania podniesionego przez
http://-/?-http://-/?-http://-/?-http://-/?-


2/123



# 3

# 4

# 5

# 6

# 7

Imperatora Aleksandra.

Okoo roku 1822 polityka Imperatora Aleksandra, przeciwna wszelkiej wolnoci, zacza si wyjania,

gruntowa i pewny bra kierunek. W ten czas podniesiono na cay rd polski przeladowanie powszechne,

ktre coraz stawao si gwatowniejsze i krwawsze. Wystpi na scen pamitny w naszych dziejach senator

Nowosilcow. On pierwszy instynktow i zwierzc nienawi rzdu rosyjskiego ku Polakom wyrozumowa

jak zbawienn i polityczn, wzi j za podstaw swoich dziaa, a za cel pooy zniszczenie polskiej

narodowoci. W ten czas ca przestrze ziemi od Prosny a do Dniepru i od Galicji do Batyckiego morza

zamknito i urzdzono jako ogromne wizienie. Ca administracj nakrcono jako jedn wielk Polakw

tortur, ktrej koo obracali carewicz Konstanty i senator Nowosilcow.

Systematyczny Nowosilcow wzi naprzd na mki dzieci i modzie, aby nadzieje przyszych pokole w

zarodzie samym wytpi. Zaoy gwn kwater katowstwa w Wilnie, w stolicy naukowej prowincji

litewsko-ruskich. Byy wwczas midzy modzie uniwersytetu rne towarzystwa literackie, majce na

celu utrzymanie jzyka i narodowoci polskiej, Kongresem Wiedeskim i przywilejami Imperatora

zostawionej Polakom. Towarzystwa te, widzc wzmagajce si podejrzenia rzdu, rozwizay si wprzd

jeszcze, nim ukaz zabroni ich bytu. Ale Nowosilcow, chocia w rok po rozwizaniu si towarzystw przyby

do Wilna, uda przed Imperatorem, e je znalaz dziaajce ich literackie zatrudnienia wystawi jako

wyrany bunt przeciwko rzdowi, uwizi kilkaset modziey i ustanowi pod swoim wpywem trybunay

wojenne na sdzenie studentw. W tajemnej procedurze rosyjskiej oskareni nie maj sposobu bronienia

si, bo czsto nie wiedz, o co ich powoano: bez zeznania nawet komisja wedug woli swojej jedne

przyjmuje i w raporcie umieszcza, drugie uchyla. Nowosilcow, z wadz nieograniczon od carewicza

Konstantego zesany, by oskarycielem, sdzi i katem.

Skasowa kilka szk w Litwie, z nakazem, aby modzie do nich uczszczajc uwaano za cywilnieumar, aby jej do adnych posug obywatelskich, na adne urzdy nie przyjmowano i aby jej nie dozwolono

ani w publicznych, ani w prywatnych zakadach koczy nauk. Taki ukaz, zabraniajcy uczy si, nie ma

przykadu w dziejach i jest oryginalnym rosyjskim wymysem. Obok zamknienia szk, skazano

kilkudziesiciu studentw do min sybirskich, do taczek, do garnizonw azjatyckich. W liczbie ich byli

maoletni, nalecy do znakomitych rodzin litewskich. Dwudziestu kilku, ju nauczycieli, ju uczniw

uniwersytetu, wysano na wieczne wygnanie w gb Rosji jako podejrzanych o polsk narodowo. Z tylu

wygnacw jednemu tylko dotd udao si wydoby si z Rosji .

[4]

[5]

Wszyscy pisarze, ktrzy uczynili wzmiank o przeladowaniu wczesnym Litwy, zgadzaj si na to, e w

sprawie uczniw wileskich byo co mistycznego i tajemniczego . Charakter mistyczny, agodny, ale

niezachwiany Tomasza Zana, naczelnika modziey, religijna rezygnacja, braterska zgoda i mio modych

winiw, kara boa, sigajca widomie przeladowcw, zostawiy gbokie wraenie na umyle tych, ktrzy

byli wiadkami lub uczestnikami zdarze a opisane zdaj si przenosi czytelnikw w czasy dawne, czasy

wiary i cudw.

[6]

Kto zna dobrze wczesne wypadki, da wiadectwo autorowi, e sceny historyczne i charaktery osb

dziaajcych skryli sumiennie, nic nie dodajc i nigdzie nie przesadzajc. I po c by mia dodawa albo

przesadza czy dla oywienia w sercu rodakw nienawici ku wrogom? czy dla obudzenia litoci w

Europie? Czyme s wszystkie wczesne okruciestwa w porwnaniu tego, co nard polski teraz cierpi

i na co Europa teraz obojtnie patrzy! Autor chcia tylko zachowa narodowi wiern pamitk z historii

[7]
http://-/?-http://-/?-http://-/?-http://-/?-http://-/?-http://-/?-http://-/?-http://-/?-http://-/?-


3/123



#

10

#

15

LITWA

PROLOG

W Wilnie przy ulicy Ostrobramskiej, w klasztorze ks. ks. Bazylianw, przerobionym na wizienie

stanu cela winia.

Mat. R. X w. 17

w. 18

w. 22

WIZIEwsparty na oknie pi

ANIO STR

litewskiej lat kilkunastu: nie potrzebowa ohydza rodakom wrogw, ktrych znaj od wiekw a do

litociwych narodw europejskich, ktre pakay nad Polsk jak niedone niewiasty Jeruzalemu nad

Chrystusem, nard nasz przemawia tylko bdzie sowami Zbawiciela: Crki Jerozolimskie, nie paczcie

nade mn, ale nad samymi sob.

A strzecie si ludzi, albowiem was bd wydawa do siedzcej rady i w bonicach swoich was

biczowa bd.

I do Starostw i do Krlw bdziecie wodzeni na wiadectwo im i poganom.

I bdziecie w nienawici u wszystkich dla imienia mego. Ale kto wytrwa a do koca, ten bdziezbawion.

Niedobre, nieczue dzieci!

Ziemskie matki twej zasugi,Proby jej na tamtym wiecie

Strzegy dugo wiek twj mody

Od pokusy i przygody:

Jako ra, anio sadw,

We dnie kwitnie, w noc jej wonie

Broni senne dziecka skronie

Od zarazy i owadw.

Nieraz ja na prob matki

I za pozwoleniem boem

Zstpowaem do twej chatki,

Cichy, w cichej nocy cieniu:
http://-/?-http://-/?-


4/123



#

20

#

25

#

35

#

40

#

45

#50

#

30

#

55

Zstpowaem na promieniu

I stawaem nad twym oem.

Gdy ci noc ukoysaa,

Ja nad marzeniem namitnym

Staem jak lilija biaa,

Schylona nad rdem mtnym.

Nieraz dusza mnie twa zbrzyda,

Alem w zych myli nacisku

Szuka dobrej, jak w mrowisku

Szukaj ziarnek kadzida.

Ledwie dobra myl zawieci,

Braem dusz tw za rk,

Wiodem w kraj, gdzie wieczno wieci,

I piewaem jej piosenk,

Ktr rzadko ziemskie dzieci

Sysz, rzadko i w upieniu,

A zapomn w odecknieniu.

Jam ci przysze szczcie gosi,

Na mych rkach w niebo nosi,

A ty sysza niebios dwiki

Jako pjanych uczt piosenki.

Ja, syn chway niemiertelnej,Przybieraem wtenczas posta

Obrzydej larwy piekielnej,

By ci straszy, by ci chosta

Ty przyjmowa chost Boga

Jak dziki mczarnie wroga.

I dusza twa w niepokoju,

Ale z dum si budzia,

Jakby w niepamici zdrojuPrzez noc ca mty pia.

I pamitki wyszych wiatw

W gb cigne, jak kaskada,

Gdy w podziemn przepa wpada,

Cignie licie drzew i kwiatw.

Natenczas gorzko pakaem,

Oblicze tulc w me donie

Chciaem i dugo nie miaem

Ku niebieskiej wraca stronie,

Bym nie spotka twojej matki
http://-/?-http://-/?-http://-/?-http://-/?-http://-/?-http://-/?-http://-/?-http://-/?-


5/123



#

60

#

65

#

70

#

75

#

85

#

90

#

80

WIZIE

budzi si strudzony i patrzy w okno ranek

kadzie si i wstaje znowu idzie do okna

drzemie

DUCHY NOCNE

Spyta si: Jaka nowina

Z kuli ziemskiej, z mojej chatki,

Jaki sen by mego syna?

Nocy cicha, gdy wschodzisz, kto ciebie zapyta,

Skd przychodzisz gdy gwiazdy przed sob rozsiejesz,

Kto z tych gwiazd tajnie przyszej drogi twej wyczyta!

Zaszo soce, woaj astronomy z wiey,

Ale dlaczego zaszo, nikt nie odpowiada

Ciemnoci kryj ziemi i lud we nie ley,

Lecz dlaczego pi ludzie, aden z nich nie bada.

Przebudz si bez czucia, jak bez czucia spali

Nie dziwi soca dziwna, lecz codzienna gowa

Zmienia si blask i ciemno jako stra pukowa

Ale gdzie s wodzowie, co jej rozkazali?

A sen? ach, ten wiat cichy, guchy, tajemniczy,

ycie duszy, czy nie jest warte bada ludzi!

Kt jego miejsce zmierzy, kto jego czas zliczy!

Trwoy si czowiek picy mieje si, gdy zbudzi.

Mdrcy mwi, e sen jest tylko przypomnienie

Mdrcy przeklci!

Czy nie umiem rozrni marze od pamici?

Chyba mnie wmwi, e moje wizienie

Jest tylko wspomnienie.

Mwi, e senne czucie rozkoszy i kani

Jest tylko gr wyobrani

Gupi! zaledwie z wieci wyobrani znaj

I nam wieszczom o niej baj!Bywaem w niej, zmierzyem lepiej jej przestrzenie

I wiem, e ley za jej granic marzenie.

Prdzej dzie bdzie noc, rozkosz bdzie kani,

Ni sen bdzie pamici, mara wyobrani.

Nie mog spocz, te sny, to strasz, to udz:

Jak te sny mi trudz!

[8]


6/123



#

105

#

110

#

115

#

120

#

95

#

100

DUCH Z LEWEJ STRONY

WIZIEusypia

ANIO

CHR DUCHW NOCNYCH

ANIO

WIZIE

Puch czarny, puch mikki pod gow podmy,

piewajmy, a cicho nie trwmy, nie trwmy.

Noc smutna w wizieniu, tam w miecie wesele,

U stow tam muzyki hucz

Przy penych kielichach piewaj minstrele ,[9]

Tam noc komety si wcz:

Komety z oczkami i z jasnym warkoczem.

Kto po nich kieruje d w biegu,

Ten zanie na fali, w marzeniu uroczem,

Na naszym przebudzi si brzegu.

My uprosilimy Boga,

By ci odda w rce wroga.

Samotno mdrcw mistrzyni.

I ty w samotnym wizieniu,

Jako prorok na pustyni,

Dumaj o twym przeznaczeniu

W dzie Bg nam dokucza, lecz w nocy wesele,

W noc pn prniaki si tucz,

I w nocy swobodniej piewaj minstrele,

Szatany piosenek ich ucz.

Kto rann myl wit przyniesie z kocioa,

Kto rozmw poczciwych smak czuje,

Noc-pjawka wycignie pobon myl z czoa,

Noc-w w ustach smaki zatruje.

piewajmy nad sennym, my, nocy synowie,

Usumy, a bdzie nam sug.

Wpadnijmy mu w serce, biegajmy po gowie,

Nasz bdzie ach, gdyby spa dugo!

Modlono s i za tob na ziemi i w niebie,

Wkrtce musz tyrani na wiat puci ciebie.
http://-/?-http://-/?-http://-/?-http://-/?-http://-/?-http://-/?-http://-/?-


7/123



#

125

#

130

#

135

#

140

#145

budzi si i myli

drzemie

ANIO

WIZIE

budzi si

zasypia

ANIOOWIE

DUCHY Z LEWEJ STRONY

DUCHY Z PRAWEJ

WIZIE

Ty, co blinich katujesz , wizisz i wyrzynasz,[10]

I umiechasz si we dnie, i w wieczr ucztujesz

Czy ty z rana cho jeden sen twj przypominasz,

A jeli go przypomnia, czy ty go pojmujesz?

Ty bdziesz znowu wolny, my oznajmi przyszli.

Bd wolny? pamitam, kto mi wczora prawi

Nie, skde to, czy we nie? czy Bg mi objawi?

Pilnujmy tylko, ach, pilnujmy myli,

Midzy mylami bitwa ju stoczona.

Podwjmy napa.

My podwjmy strae.

Czy za myl wygra, czy dobra pokona,

Jutro si w mowach i w dzieach pokae

I jedna chwila tej bitwy wyrzeka

Na cae ycie o losach czowieka.

Mam by wolny tak! nie wiem, skd przysza nowina,

Lecz ja znam, co by wolnym z aski Moskwicina.

otry zdejm mi tylko z rk i ng kajdany,

Ale wtocz na dusz ja bd wygnany!

Bka si w cudzoziemcw, w nieprzyjaci tumie,

Ja piewak , i nikt z mojej pieni nie zrozumie[11]

Nic oprcz nieksztatnego i marnego dwiku.otry, tej jednej broni z rk mi nie wydary,

Ale mi j zepsuto, przeamano w rku

ywy, zostan dla mej ojczyzny umary,


8/123



#

150

#

155

#

160

wstaje i pisze wglem z jednej strony:

z drugiej strony:

wspiera si na oknie usypia

DUCH

AKT I

SCENA I

Korytarz stra z karabinami stoi opodal kilku winiw modych ze wiecami wychodz z cel

swoich pnoc

JAKUB

I myl legnie zamknita w duszy mojej cieniu,

Jako dyjament w brudnym zawarty kamieniu.

D. O. M. [12]

GUSTAVUS

OBIIT M. D. CCC. XXIII

CALENDIS NOVEMBRIS

HIC NATUS EST

CONRADUS M. D. CCC. XXIII

CALENDIS NOVEMBRIS

Czowieku! gdyby wiedzia, jaka twoja wadza!

Kiedy myl w twojej gowie, jako iskra w chmurze,

Zabynie niewidzialna, oboki zgromadza,

I tworzy deszcz rodzajny lub gromy i burze

Gdyby wiedzia, e ledwie jedn myl rozniecisz,

Ju czekaj w milczeniu, jak gromu ywioy,

Tak czekaj twej myli szatan i anioy:

Czy ty w pieko uderzysz, czy w niebo zawiecisz

A ty jak obok grny, ale bdny, paasz

I sam nie wiesz, gdzie lecisz, sam nie wiesz, co zdziaasz.

Ludzie! kady z was mgby, samotny, wiziony,

Myl i wiar zwala i podwiga trony.

[13]

Czy mona? obaczym si?
http://-/?-http://-/?-http://-/?-http://-/?-http://-/?-


9/123



#

170

#180

#

165

#

175

ADOLF

JAKUB

ADOLF

JAKUB

ADOLF

gasz wiec

Inni winiowie, wywoani z celi, wychodz

EGOTA

KONRAD

KS. LWOWICZ

SOBOLEWSKI

FREJEND

SOBOLEWSKI

Stra gorzak pije:

Kapral nasz.

Ktra bia?

Pnoc niedaleko:

Ale jak nas runt zowi, kaprala zasieka.[14]

Tylko zga wiec widzisz ogie w okna bije.

Runt dziecistwo! runt musi do wrt dugo puka,

Da haso i odebra, musi kluczw szuka:

Potem dugi korytarz, nim nas runt zacapi,

Rozbieym si, drzwi zamkn, kady pad i chrapi.

Dobry wieczr.

I ty tu!

I wy tu?

I ja tu.

A wiecie co, egoto, idziem do twej celi,

wiey wizie dzi wstpi do nowicyjatu ,[15]

I ma komin tam dobry ogie bdziem mieli,A przy tym nowo, dobrze widzie nowe ciany.
http://-/?-http://-/?-http://-/?-http://-/?-http://-/?-http://-/?-


10/123



#

185

#

195

#

190

#

20

EGOTA

FREJEND

JAKUB

FREJEND

JAKUB

Wchodz do celi Konrada, nakadaj ogie w kominie i zapalaj wiec. Cela Konrada jak w

Prologu

KS. LWOWICZ

EGOTA

KS. LWOWICZ

EGOTA

egoto! a, jak si masz i ty tu, kochany!

U mnie cela trzy kroki was taka gromada.

Wiecie co, pjdmy lepiej do celi Konrada.Najdalsza jest, przytyka do muru kocioa

Nie sycha stamtd, cho kto piewa albo woa.

Myl dzi gono gada i chc piewa wiele

W miecie pomyl, e to piewaj w kociele.

Jutro jest Narodzenie Boe. Eh koledzy,

Mam i kilka butelek.

Bez kaprala wiedzy?

Kapral poczciwy, i sam z butelek skorzysta,

Przy tym jest Polak, dawny nasz legijonista,

Ktrego car przerobi gwatem na Moskala.

Kapral dobry katolik, i winiom pozwala

Przepdzi wieczr witej Wigiliji razem.

Gdyby si dowiedzieli, nie uszoby pazem.

I skde si tu wzie, egoto kochany?

Kiedy?

Dzi mi porwali z domu, ze stodoy.

I ty bye gospodarz?

Jaki! zawoany.


11/123



#

210

#

215

#

225

#

230

#

20

#

220

JAKUB

EGOTA

TOMASZ

EGOTA

TOMASZ

eby ty widzia moje merynosy , woy![16]

Ja, co pierwej nie znaem, co owies, co soma,

Mam saw najlepszego w Litwie ekonoma.

Wzito ci niespodzianie?

Od dawna syszaem

O jakim w Wilnie ledztwie dom mj blisko drogi.

Wida byo kibitki latajce czwaem

I co noc nas przeraa poczty dwik zowrogi.

Nieraz gdymy wieczorem do stou zasiedli

I kto artem uderzy w szklank noa trzonkiem,

Dray kobiety nasze, staruszkowie bledli,

Mylc, e ju zajeda feldjeger ze dzwonkiem. [17]

Lecz nie wiedziaem, kogo szukaj i za co,

Nie naleaem dotd do adnego spisku.

Sdz, e rzd to ledztwo wynalaz dla zysku,

e si winiowie nasi porzdnie opac

I powrc do domu.

Tak masz nadziej?

Juci przecie bez winy w Sybir nas nie wyl

A jak win nasz znajd lub wymyl?

Milczycie, wytumaczcie, co si tutaj dzieje,

O co nas oskarono, jaki powd sprawy?

Powd e Nowosilcow przyby tu z Warszawy.

Znasz zapewne charakter pana Senatora.

Wiesz, e ju by w nieasce u imperatora,

e zysk dawniejszych upiestw przepi i roztrwoni,

Straci u kupcw kredyt i ostatkiem goni.

Bo pomimo najwikszych stara i zabiegw

Nie moe w Polsce spisku adnego wyledzi

Wic postanowi wiey kraj, Litw, nawiedzi,

I tu przenis si z caym gwnym sztabem szpiegw.


12/123



#

235

#

240

#

245

#

250

#

260

#

255

EGOTA

TOMASZ

EGOTA

JAKUB

FREJEND

FELIKS KOAKOWSKI

patrzc na rk

eby za mg bezkarnie po Litwie pldrowa

I na nowo si w ask samodziercy wkrci,

Musi z towarzystw naszych wielk rzecz wysnuwa

I nowych wiele ofiar carowi powici.

Lecz my si uniewinnim

Broni si daremnie

I ledztwo, i sd cay toczy si tajemnie

Nikomu nie powiedz, za co oskarony,

Ten, co nas skary, naszej ma sucha obrony

On gwatem chce nas kara nie unikniem kary.

Zosta nam jeszcze rodek smutny lecz jedyny:

Kilku z nas powicimy wrogom na ofiary,

I ci na siebie musz przyj wszystkich winy.

Ja staem na waszego towarzystwa czele,

Mam obowizek cierpie za was, przyjaciele

Dodajcie mi wybranych jeszcze kilku braci,

Z takich, co s sieroty, starsi, nieonaci,

Ktrych zguba niewiele serc w Litwie zakrwawi,

A modszych, potrzebniejszych z rk wroga wybawi.

Wic a do tego przyszo?

Patrz, jak si zasmuci.

Nie wiedzia, e dom moe na zawsze porzuci.

Nasz Jacek musia on zostawi w poogu,

A nie pacze

Ma paka? owszem chwaa Bogu.

Jeli powije syna, przyszo mu wywieszcz

Daj mi no rk jestem troch chiromanta ,[18]

Wywr tobie przyszo twojego infanta .[19]


13/123



#

270

#

28

#

28

#

265

#

275

EGOTA

FREJEND

SUZIN

FREJEND

SUZIN

FREJEND

Jeli bdzie poczciwy, pod moskiewskim rzdem

Spotka si niezawodnie z kibitk i sdem

A kto wie, moe wszystkich nas znajdzie tu jeszcze

Lubi synw, to nasi przyszli towarzysze.

Wy tu dugo siedzicie?

Skde dat wiedzie?

Kalendarza nie mamy, nikt listw nie pisze

To gorsza, e nie wiemy, pki mamy siedzie.

Ja mam u okna par drewnianych firanek

I nie wiem nawet, kiedy mrok, a kiedy ranek.

Ale pytaj Tomasza, patryjarch biedy

Najwikszy szczupak, on te pierwszy wpad do matni

On nas tu wszystkich przyj i wyjdzie ostatni,

Wie o wszystkich, kto przyby, skd przyby i kiedy.

To pan Tomasz! ja pozna nie mogem Tomasza

Daj mi rk, znae mi krtko i niewiele:

Wtenczas tak bya droga wszystkim przyja wasza

Otaczali was liczni, blisi przyjaciele

Nie dojrzae mi w tumie, lecz ja ciebie znaem,

Wiem, co zrobi, co cierpia, eby nas ocali

Odtd bd si z twojej znajomoci chwali,

I w dzie zgonu przypomn z Tomaszem pakaem.

Ale dla Boga, po co te zy, pacze, zgroza.

Patrz Tomasz, gdy by wolny, mia na swoim czole

Wypisano wielkimi literami: koza.

Dzi w wizieniu jak w domu, jak w swoim ywiole.

On by na wiecie jako grzyby kryptogamy,

Widnia i schn od soca wsadzony do lochu,

Kiedy my, soneczniki, bledniejem, zdychamy,


14/123



#

290

#

295

#

30

#

30

#

310

EGOTA

do TOMASZA

FREJEND

EGOTA

TOMASZ

FREJEND

z wymuszon wesooci

JAKUB

FREJEND

JAKUB

On rozwija si, kwitnie i tyje po trochu.

Ale te wzi pan Tomasz kuracyj modn,

Sawn teraz na wiecie kuracyj godn.

Godem ciebie morzono?

Dodawano strawy

Ale gdyby j widzia, widok to ciekawy!

Do byo tak straw w pokoju zakadzi,

Aeby myszy wytru i wierszcze wygadzi.

I jake ty je moge!

Tydzie nic nie jadem,

Potem je prbowaem, potem z si opadem

Potem jak po trucinie czuem bole, kucia,

Potem kilka tygodni leaem bez czucia.

Nie wiem, ile i jakiem choroby przebywa,

Bo nie byo doktora, co by je nazywa.

Wreszcie jam wsta jad znowu i do si przychodzi,

I zdaje mi si, em si do tej strawy zrodzi.

Wierzcie mi, tam za koz same urojenia[20]

Kto tu by, sekret kuchni i mieszka przenikn:

Je, mieszka, le czy dobrze skutek przywyknienia.

Pyta raz Litwin, nie wiem, diaba czy Piczuka :[21]

Dlaczego siedzisz w bocie? Siedz, bom przywykn.

Ale przywykn, bracie!

Na tym caa sztuka:


15/123



#

315

#

320

#

325

#

330

#

335

#

340

#

345

FREJEND

TOMASZ

FREJEND

Ja tu siedz podobno od omiu miesicy,

A tak tskni jak pierwej, nie mniej

I nie wicj?

Pan Tomasz tak przywykn, e mu powiew zdrowy

Zaraz piersi obcia, robi zawrt gowy.

On odwykn oddycha, nie wychodzi z celi

Jeli go std wypdz, koza si opaci:

Bo on potem ni grosza na wino nie straci,

Tylko yknie powietrza i wnet si podchmieli .[22]

Wolabym by pod ziemi, w godzie i chorobie,

Znosi kije i gorsze nili kije ledztwo,

Ni tu, w lepszym wizieniu, mie was za ssiedztwo.

otry! wszystkich nas w jednym chc zakopa grobie.

Jak to? wic paczesz po nas masz kogo aowa.

Czy nie mnie? pytam, jaka korzy z mego ycia?

Jeszcze w wojnie mam jaki talencik do bicia,

I mgbym kilku docom grzbiety naszpikowa.[23]

Ale w pokoju c std, e lat sto przeyj

I bd kl Moskalw, i umr i zgnij.

Na wolnoci wiek cay bybym mizerakiem,

Jak proch, albo jak wino miernego gatunku

Dzi , gdy wino zatknito, proch przybito kakiem,

W kozie mam ca warto butli i adunku.

Wytchnbym si jak wino z otwartej konewki

Spalibym jak proch lekko z otwartej panewki.

Lecz jeli mi w acuchach std na Sybir wyl,

Obacz mi Litwini bracia i pomyl:

Wszakci to krew szlachecka, to md nasza ginie,

Poczekaj, zbjco caru , czekaj, Moskwicinie![24]

Taki jak ja, Tomaszu, daby si powiesi,

eby ty jedn chwil y na wiecie duj:

Taki jak ja ojczynie tylko mierci suyUmarbym dziesi razy, byle ci raz wskrzesi,

Ciebie, lub ponurego poet Konrada,

Ktry nam o przyszoci, jak Cygan, powiada.
http://-/?-http://-/?-http://-/?-http://-/?-http://-/?-http://-/?-http://-/?-http://-/?-http://-/?-http://-/?-


16/123



#

350

#

355

#

365

#

360

do KONRADA

bierze za rk KONRADAi zy sobie ociera

do TOMASZAi KONRADA

robi herbat

Chwila milczenia

KS. LWOWICZ

pokazujc EGOT

JAKUB

WSZYSCY

KS. LWOWICZ

ADOLF

KILKU Z WINIW

JAN SOBOLEWSKI

ponuro

Wierz, bo Tomasz mwi, e ty piewak wielki,

Kocham ci, bo podobny take do butelki:

Rozlewasz pie, uczuciem, zapaem oddychasz,

Pijem, czujem, a ciebie ubywa usychasz.

Wy wiecie, e was kocham, ale mona kocha,

Nie paka. Ot, bracia, osuszcie zy wasze

Bo jak si raz rozczul i jak zaczn szlocha,

I herbaty nie zrobi, i ogie zagasz.

Prawda, le przyjmujemy nowego przybysza

W Litwie zy to znak paka we dniu inkrutowin [25]

Czy nie dosy w dzie milczym! he? jak duga cisza.

Czy nie ma nowin z miasta?

Nowin?

adnych nowin?

Jan dzi chodzi na ledztwo, by godzin w miecie,

Ale milczy i smutny i jak wida z miny,

Nie ma ochoty gada.

No, Janie! Nowiny?

Niedobre dzi na Sybir kibitek dwadziecie


17/123



#

38

#

38

#

390

#

370

#

375

EGOTA

JAN

WSZYSCY

JAN

KILKU

JAN

JACEK

JAN

Wywieli.

Kogo? naszych?

Studentw ze mudzi.

Na Sybir?

I paradnie! byo mnstwo ludzi.

Wywieli

Sam widziaem.

Widziae! i mego

Brata wywieli? wszystkich?.

Wszystkich, do jednego

Sam widziaem. Wracajc, prosiem kaprala

Zatrzyma si pozwoli chwilk. Staem z dala,

Skryem si za supami kocioa. W kociele

Wanie msza bya ludu zebrao si wiele.

Nagle lud cay run przeze drzwi nawaem,Z kocioa ku wizieniu. Staem pod przysionkiem,

I koci tak by pusty, e w gbi widziaem

Ksidza z kielichem w rku i chopca ze dzwonkiem.

Lud otoczy wizienie nieruchomym waem

Od bram wizienia na plac, jak w wielkie obrzdy,

Wojsko z broni, z bbnami stao we dwa rzdy

W porodku nich kibitki. Patrz, z placu sadzi

Policmejster na koniu z miny zgadby atwo,

e wielki czowiek, wielki tryumf poprowadzi:

Tryumf Cara pnocy, zwycizcy nad dziatw.


18/123



#

395

#

40

#

40

#

410

#415

#

420

#

425

#

430

Wkrtce znak dano bbnem i ratusz otwarty

Widziaem ich: za kadym z bagnetem szy warty,

Mae chopcy, zndzniae, wszyscy jak rekruci

Z golonymi gowami na nogach okuci.

Biedne chopcy najmodszy, dziesi lat, niebo,

Skary si, e acucha podwign nie moe

I pokazywa nog skrwawion i nag.

Policmejster przejeda, pyta, czego da

Policmejster czek ludzki, sam acuch oglda:

Dziesi funtw, zgadza si z przepisan wag.

Wywiedli Janczewskiego poznaem, oszpetnia,

Sczernia, schud, ale jako dziwnie wyszlachetnia.

Ten przed rokiem swawolny, adny chopczyk may,

Dzi poglda z kibitki, jak z odludnej skay

w Cesarz! okiem dumnym, suchym i pogodnym

To zdawa si pociesza splnikw niewoli,

To lud egna umiechem, gorzkim, lecz agodnym,

Jak gdyby im chcia mwi: nie bardzo mi boli.

Wtem zdao mi si, e mnie napotka oczyma,

I nie widzc, e kapral za sukni mi trzyma,

Myli, em uwolniony do sw ucaowa,

I skin ku mnie, jakby egna i winszowa I wszystkich oczy nagle zwrciy si ku mnie,

A kapral cign gwatem, aebym si schowa

Nie chciaem, tylkom stan bliej przy kolumnie.

Uwaaem na winia postaw i ruchy:

On postrzeg, e lud pacze patrzc na acuchy,

Wstrzs nog acuch, na znak, e mu niezbyt ciy.

A wtem zacito konia, kibitka runa

On zdj z gowy kapelusz, wsta i gos naty,I trzykro krzykn: Jeszcze Polska nie zgina.

Wpadli w tum ale dugo ta rka ku niebu,

Kapelusz czarny jako chorgiew pogrzebu,

Gowa, z ktrej wos przemoc odara bezwstydna,

Gowa niezawstydzona, dumna, z dala widna,

Co wszystkim sw niewinno i hab obwieszcza

I wystaje z czarnego tylu gw natoku,

Jak z morza eb delfina, nawanicy wieszcza,

Ta rka i ta gowa zostay mi w oku,

I zostan w mej myli, i w drodze ywota


19/123



#

435

#

440

#

445

#

450

#

455

#

460

#465

KS. LWOWICZ

KADY Z WINIW

JAN SOBOLEWSKI

Jak kompas poka mi, powiod, gdzie cnota:

Jeli zapomn o nich, Ty, Boe na niebie,

Zapomnij o mnie.

Amen za was.

I za siebie.

Tymczasem zajeday inne rzdem dugim

Kibitki ich wsadzano jednego po drugim.

Rzuciem wzrok po ludu cinionego kupie,

Po wojsku, wszystkie twarze poblady jak trupie

A w takim tumie taka bya cicho gucha,

em sysza kady krok ich, kady dwik acucha.

Dziwna rzecz! wszyscy czuli, jak nieludzka kara:

Lud, wojsko czuje, milczy, tak boj si cara.

Wywiedli ostatniego zdao si, e wzbrania,

Lecz on biedny i nie mg, co chwila si sania,

Z wolna schodzi ze schodw i ledwie na drugi

Szczebel stpi, stoczy si i upad jak dugi

To Wasilewski, siedzia tu w naszym ssiedztwie

Dano mu tyle kijw onegdaj na ledztwie,

e mu odtd krwi kropli w twarzy nie zostao.

onierz przyszed i podj z ziemi jego ciao,

Nis w kibitk na rku, ale rk drug

Tajemnie zy ociera nis powoli, dugo

Wasilewski nie zemdla, nie zwisn, nie cia,

Ale jak pad na ziemi prosto, tak ota.

Niesiony, jak sup stercza i jak z krzya zdjte

Rce mia nad barkami onierza rozpite

Oczy straszne, zbielae, szeroko rozwarte

I lud oczy i usta otworzy i razem

Jedno westchnienie z piersi tysica wydarte,

Gbokie i podziemne jkno dokoa,

Jak gdyby jky wszystkie groby spod kocioa.Komenda je zguszya bbnem i rozkazem:

Do broni marsz! ruszono, a rodkiem ulicy

Pucia si kibitka lotem byskawicy.


20/123



#

470

#

475

#

48

#

490

#

48

#

495

Dugie milczenie

JZEF

KOAKOWSKI

Chwila milczenia

KS. LWOWICZ

ADOLF

FREJEND

Jedna pusta by wizie, ale niewidomy [26]

Rk tylko do ludu wycign spod somy,

Sin, rozwart, trupi trzs ni, jakby egna

Kibitka w tum wjechaa nim bicz tumy przegna,

Stanli przed kocioem i wanie w tej chwili

Syszaem dzwonek, kiedy trupa przewozili.

Spojrzaem w koci pusty i rk kapask

Widziaem, podnoszc ciao i krew Pask,

I rzekem: Panie! Ty, co sdami Piata

Przelae krew niewinn dla zbawienia wiata,

Przyjm t spod sdw cara ofiar dziecinn,

Nie tak wit ni wielk, lecz rwnie niewinn.

Czytaem ja o wojnach w dawnych, dzikich czasach,

Pisz, e tak okropne wojny prowadzono,

e nieprzyjaciel drzewom nie przepuszcza w lasach

I e z drzewami na pniu zasiewy palono.

Ale car mdrszy, sroej, gbiej Polsk krwawi,

On nawet ziarna zboa zabiera i dawi

Sam szatan mu metod zniszczenia tumaczy.

I uczniowi najlepsz nagrod wyznaczy.

Bracia, kto wie, w wizie moe jeszcze yje

Pan Bg to sam wie tylko i kiedy odkryje.

Ja, jak ksidz, pomodl si, i wam radz szczerze

Zmwi za mczennika spoczynek pacierze.

Kto wie, jaka nas wszystkich czeka jutro dola.

Zmwe i po Ksawerym pacierz, jeli wola

Wiesz, e on, nim go wzili, w eb sobie wystrzeli.

ebski! To z nami uczty wesoe on dzieli,


21/123



#

50

#

50

#

510

#

515

#

520

KS. LWOWICZ

JANKOWSKI

FREJEND

KILKU WINIW

EGOTA

JEDEN Z WINIW

EGOTA

KILKU

Jak przyszo dzieli bied, on w nogi ze wiata.

Niele by i za tego pomodli si brata.

Wiesz, ksie: dalibge, drwi ja z twojej wiary:C std, chobym by gorszym ni Turki, Tatary,

Chobym zosta zodziejem, szpiegiem, rozbjnikiem,

Austryjakiem, Prusakiem, carskim urzdnikiem

Jeszcze tak prdko boej nie lkam si kary

Wasilewski zabity, my tu a s cary.

To chciaem mwi, dobrze, e ty za mnie zgrzeszy

Ale pozwl odetchn, bom cakiem osupia

Suchajc tych powieci czek spaka si, zgupia.

Ej, Feliksie, eby ty nas troch pocieszy!

Ty, jeli zechcesz, w piekle diaba by rozmieszy.

Zgoda, zgoda, Feliksie, musisz gada, piewa,

Feliks ma gos, hej, Frejend, hej, wina nalewa.

Stjcie na chwil ja te szlachcic sejmikowy,

Cho ostatni przybyem, nie chc cicho s iedzie

Jzef nam co o ziarnkach mwi, na te mowy

Gospodarz winien z miejsca swego odpowiedzie.

Lubo car wszystkie ziarna naszego ogrodu

Chce zabra i zakopa w ziemi w swoim carstwie,

Bdzie droyzna, ale nie bjcie si godu

Pan Antoni ju pisa o tym gospodarstwie.

Jaki Antoni?

Znacie bajk Goreckiego ?[27]

A raczej prawd?


22/123



#

525

#

530

#

535

#

540

#

550

#

545

EGOTA

JAKUB

FREJEND

nalewa mu wino

JANKOWSKI

piewa

Jak? Powiedz nam, kolego.

Gdy Bg wygna grzesznika z rajskiego ogrodu,

Nie chcia przecie, aeby czowiek umar z godu

I rozkaza anioom zboe przysposobi

I rozsypa ziarnami po drodze czowieka.

Przyszed Adam, znalaz je, obejrza z daleka

I odszed bo nie wiedzia, co ze zboem robi.

A w nocy przyszed diabe mdry i tak rzecze:

Niedaremnie tu Pan Bg rozsypa gar yta,

Musi tu by w tych ziarnach jaka moc ukryta

Schowajmy je, nim czowiek ich warto dociecze.

Zrobi rogiem rw w ziemi i nasypa ytem,

Naplwa i ziemi nakry, i przybi kopytem

Dumny i rad, e boe zamiary przenikn,

Caym gardem rozmia si i rykn, i znikn.

A tu wiosn, na wielkie diaba zadziwienie,

Wyrasta trawa, kwiecie, kosy i nasienie.

O wy! co tylko na wiat idziecie z pnoc ,[28]

Chytro rozumem, a zo nazywacie moc

Kto z was wiar i wolno znajdzie i zagrzebie,

Myli Boga oszuka oszuka sam siebie.

Brawo, Antoni! pewnie Warszaw nawiedzi

I za t bajk znowu z rok w kozie posiedzi.

Dobre to lecz ja znowu do Feliksa wracam.

Wasze bajki i co mi to za poezyje,

Gdzie musz gow trudni, nili sens namacam

Nasz Feliks z piosenkami niech yje i pije!

A Lwowicz co? on pacierz po umarych mwi!

Posuchajcie, zapiewam piosnk Lwowiczowi.

Mwcie, jeli wola czyja,


23/123



#

555

#

560

#

565

#

570

#

575

#

58

KONRAD

KAPRAL

podchodzc do KONRADA

SOBOLEWSKI

KAPRAL

Jezus Maryja.

Nim uwierz e nam sprzyja

Jezus Maryja:

Niech wprzd otrw powybija

Jezus Maryja.

Tam car jak dzika bestyja,

Jezus Maryja!

Tu Nowosilcow jak mija,

Jezus Maryja!

Pki caa carska szyja,

Jezus Maryja,

Pki Nowosilcow pija,

Jezus Maryja,

Nie uwierz, e nam sprzyja

Jezus Maryja.

Suchaj, ty! tych mnie imion przy kielichach wara.

Dawno nie wiem, gdzie moja podziaa si wiara,

Nie mieszam si do wszystkich witych z litaniji,

Lecz nie dozwol bluni imienia Maryi.

Dobrze, e Panu jedno to zostao imi

Cho szuler zgrany wszystko wyrzuci z kalety,

Nie zgra si, pki jedn ma sztuk monety.

Znajdzie j w dzie szczliwy, wic z kalety wyjmie,

Wic da w handel na procent, Bg pobogosawi,

I wikszy skarb przed mierci, nili mia, zostawi.To imi, Panie, nie art wic mnie si zdarzyo

W Hiszpaniji, lat temu o, to dawno byo,

Nim car mi tym oszpeci mundurem szelmowskim

Wic byem w legijonach, naprzd pod Dbrowskim,

A potem wszedem w sawny puk Sobolewskiego.

To mj brat!

O mj Boe! pokj duszy jego!


24/123



#

58

#

590

#

595

#

60

#

60

#

615

#

610

KONRADzamyla si, inni zaczynaj, rozmow

JEDEN Z WINIW

FELIKS

piewa

Walny onierz tak zgin od piciu kul razem

Nawet podobny Panu. Ot wic z rozkazem

Brata Pana jechaem w miasteczko Lamego

Jak dzi pamitam wic tam byli Francuziska:

Ten gra w koci, ten w karty, ten dziewczta ciska

Nu becze Kady Francuz, jak podpije, beczy.

Jak zaczn tedy piewa wszyscy nic do rzeczy,

Siwobrode wsale takie pieni tuste!

A by wstyd mnie modemu. Z rozpusty w rozpust,

Dalej bredzi na witych ot z wikszych w wiksze

Grzechy lazc, nu bluni na Pann Najwitsz

A trzeba wiedzie, e mam patent sodalisa [29]

I z powinnoci broni Maryi imienia

Wic ja im perswadowa: Stulcie pysk, do bisa!

Wic umilkli, nie chcc mie ze mn do czynienia.

Ale no Pan posuchaj, co si std wywici.

Po zwadzie poszlimy spa, wszyscy dobrze cici

A w nocy trbi na ko zaczn obz trwoy

Francuzi nu do czapek, i nie mog woy:

Bo nie byo na co wdzia, bo kadego gwka

Bya licznie odcita noem jak makwka.

Szelma gospodarz porzn jak kury w folwarku

Patrz, wic moja gowa zostaa na karku

W czapce kartka aciska, pismo nie wiem czyje:

Vivat Polonus, unus defonsor Mariae .[30]

Ot widzisz Pan, e ja tym imieniem yj.

Feliksie, musisz piewa nala mu herbaty

Czy wina.

Jednogonie decyduj braty,

e musz by wesoy. Chocia serce pka,

Feliks bdzie wesoy i bdzie piosenka.

Nie dbam, jaka spadnie kara,

Mina , Sybir czy kajdany.[31]

Zawsze ja wierny poddany


25/123



#

620

#

625

#

630

#

640

#

645

#

635CHR

piewa

SUZIN

FELIKS

JZEF

patrzc na KONRADA

Pracowa bd dla cara

W minach kruszec kujc motem,

Pomyl: ta mina szara

To elazo, z niego potem

Zrobi kto topr na cara.

Gdy bd na zaludnieniu,

Pojm creczk Tatara

Moe w moim pokoleniu

Zrodzi si Pale dla cara.[32]

Gdy w kolonijach osid,

Ogrd zorz, grzdy skopi,

A na nich co rok sia bd

Same lny, same konopie.

Z konopi kto zrobi nici

Srebrem obwita ni szara

Moe si kiedy poszczyci,

e bdzie szarf dla cara .[33]

Zrodzi si Pale dla cara

ra ra ra ra ra ra

Lecz c to Konrad cicho zaspiony siedzi,

Jakby oblicza swoje grzechy do spowiedzi?

Feliksie, on nie sysza zgoa twoich pieni

Konradzie! patrzcie zbladn, znowu si czerwieni.

Czy on saby?

Stj, cicho zgadem, e tak bdzie

O, my znamy Konrada, co to znaczy, wiemy.

Pnoc jego godzina. Teraz Feliks niemy,

Teraz, bracia, piosenk lepsz posyszemy.

Ale muzyki trzeba ty masz flet, Frejendzie,

Graj dawn jego nut, a my cicho stjmy

I kiedy trzeba, gosy do chru nastrjmy.


26/123



#

650

#

655

#

660

#

675

#

670

#

665

#

68

FREJENDprbuje rnych nut

KONRAD

piewa

Chr powtarza

KS. LWOWICZ

KAPRAL

Bracia! duch jego uszed i bdzi daleko:

Jeszcze nie wrci moe przyszo w gwiazdach czyta,

Moe si tam z duchami znajomymi wita,

I one mu powiedz, czego z gwiazd dociek.

Jak dziwne oczy byszczy ogie pod powiek,

A oko nic nie mwi i o nic nie pyta

Duszy teraz w nich nie ma byszcz jak ogniska

Zostawione od wojska, ktre w nocy cieniu

Na dalek wypraw ruszyo w milczeniu

Nim zgasn, wojsko wrci na swe stanowiska.

Pie ma bya ju w grobie, ju chodna,

Krew poczua spod ziemi wyglda

I jak upir powstaje krwi godna:

I krwi da, krwi da, krwi da.

Tak! zemsta, zemsta, zemsta na wroga,

Z Bogiem i choby mimo Boga!

I Pie mwi: ja pjd wieczorem,

Naprzd braci rodakw gry musz,

Komu tylko zapuszcz ky w dusz,

Ten jak ja musi zosta upiorem.

Tak! zemsta, zemsta, etc. etc.

Potem pjdziem, krew wroga wypijem,

Ciao jego rozrbiem toporem:

Rce, nogi godziami przybijem,

By nie powsta i nie by upiorem.

Z dusz jego do pieka i musim,

Wszyscy razem na duszy usidziem,

Pki z niej niemiertelno wydusim,

Pki ona czu bdzie, gry bdziem.

Tak! zemsta, zemsta, etc. etc.

Konradzie, stj, dla Boga, to jest pie pogaska.


27/123



#

68

#

690

#

695

#

700

#

705

#

710

przestaj piewa

KONRAD

z towarzyszeniem fletu

KILKU WINIW

porywaj KONRADA

KONRAD

Jak on okropnie patrzy, to jest pie szataska.

Wznosz si! lec! tam, na szczyt opoki

Ju nad plemieniem czowieczem,

Midzy proroki.

Std ja przyszoci brudne oboki

Rozcinam moj renic jak mieczem

Rkami jak wichrami mgy jej rozdzieram

Ju widno jasno z gry na ludy spozieram

Tam ksiga sybiliska przyszych losw wiata [34]

Tam, na dole!

Patrz, patrz, przysze wypadki i nastpne lata,

Jak drobne ptaki, gdy ora postrzeg,

Mnie, ora na niebie!

Patrz, jak do ziemi przypadaj, bieg,

Jak si stado w piasek grzebie

Za nimi, hej, za nimi oczy me sokole,

Oczy byskawice,

Za nimi szpony moje! dostrzeg je, schwyc.C to? jaki ptak powsta i roztacza pira,

Zasania wszystkich, okiem mi wyzywa

Skrzyda ma czarne jak burzliwa chmura,

A szerokie i dugie na ksztat tczy uku.

I niebo cae zakrywa

To kruk olbrzymi kto ty? kto ty, kruku?

Kto ty? jam orze! patrzy kruk myl moje plcze!

Kto ty? jam gromowady!

Spojrza na mnie w oczy mi jak dymem uderzy,

Myli moje miesza plcze

Co on mwi! co co to patrz, patrz, jaki blady!

Uspokj si

Stj! stjcie! jam si z krukiem zmierzy


28/123



#

725

#

730

#

715

#

720

sania si

KS. LWOWICZ

INNI

KAPRAL

JEDEN Z WINIW

patrzc w okno

Uciekaj wszyscy

SCENA II. IMPROWIZACJA

KONRAD

po dugim milczeniu

Stjcie myli rozplcz

Pie skocz skocz

Dosy tych pieni.

Dosy.

Dosy Pan Bg z nami

Dzwonek! syszycie dzwonek? runt, runt pod bramami!

Gacie ogie do siebie!

Bram odemknli

Konrad osab zostawcie sam, sam jeden w celi!

Samotno c po ludziach, czy-m piewak dla ludzi?

Gdzie czowiek, co z mej pieni ca myl wysucha,

Obejmie okiem wszystkie promienie jej ducha?

Nieszczsny, kto dla ludzi gos i jzyk trudzi:

Jzyk kamie gosowi, a gos mylom kamie

Myl z duszy leci bystro, nim si w sowach zamie,

A sowa myl pochon i tak dr nad myl,

Jak ziemia nad poknit, niewidzialn rzek.

Z drenia ziemi czy ludzie gb nurtw dociek.

Gdzie pdzi, czy si domyl?

Uczucie kry w duszy, rozpala si, arzy,

Jak krew po swych gbokich, niewidomych cieniach

Ile krwi tylko ludzie widz w mojej twarzy,

Tyle tylko z mych uczu dostrzeg w mych pieniach.

Pieni ma, ty jest gwiazd za granic wiata!


29/123



#

735

#

745

#

750

#

755

#

760

#

765

#

770

#

740

I wzrok ziemski, do ciebie wysany za goca,

Cho szklanne wemie skrzyda , ciebie nie dolata,[35]

Tylko o twoj mleczn drog si uderzy

Domyla si, e to soca,

Lecz ich nie zliczy, nie zmierzy.

Wam, pieni, ludzkie oczy, uszy, niepotrzebne

Pycie w duszy mej wntrznociach,

wiecie na jej wysokociach,

Jak strumienie podziemne, jak gwiazdy nadniebne.

Ty Boe, ty naturo! dajcie posuchanie.

Godna to was muzyka i godne piewanie.

Ja mistrz!

Ja mistrz wycigam donie!

Wycigam a w niebiosa i kad me donie

Na gwiazdach jak na szklannych harmoniki krgach.

To nagym, to wolnym ruchem,

Krc gwiazdy moim duchem.

Milijon tonw pynie w tonw milijonie

Kady ton ja dobyem, wiem o kadym tonie

Zgadzam je, dziel i cz,

I w tcze, i w akordy, i we strofy plcz,

Rozlewam je we dwikach i w byskawic wstgach. Odjem rce, wzniosem nad wiata krawdzie,

I krgi harmoniki wstrzymay si w pdzie.

Sam piewam, sysz me piewy

Dugie, przecige jak wichru powiewy,

Przewiewaj ludzkiego rodu cae tonie,

Jcz alem, rycz burz,

I wieki im gucho wtrz

A kady dwik ten razem gra i ponie,

Mam go w uchu, mam go w oku,

Jak wiatr, gdy fale koysze,

Po wistach lot jego sysz,

Widz go w szacie oboku.

Boga, natury godne takie pienie!

Pie to wielka, pie-tworzenie.

Taka pie jest sia, dzielno,

Taka pie jest niemiertelno!

Ja czuj niemiertelno, niemiertelno tworz,

C Ty wikszego moge zrobi Boe?


30/123



#

775

#

780

#

785

#

790

#

795

#

80

#

80

#

810

Patrz, jak te myli dobywam sam z siebie,

Wcielam w sowa, one lec,

Rozsypuj si po niebie,

Tocz si, graj i wiec

Ju dalekie, czuj jeszcze,

Ich wdzikami si lubuj,

Ich okrgo doni czuj,

Ich ruch myl odgaduj:

Kocham was, me dzieci wieszcze!

Myli moje! gwiazdy moje!

Czucia moje! wichry moje!

W porodku was jak ojciec wrd rodziny stoj,

Wy wszystkie moje!

Depc was, wszyscy poeci,

Wszyscy mdrce i proroki,

Ktrych wielbi wiat szeroki.

Gdyby chodzili dotd rd swych dusznych dzieci,[36]

Gdyby wszystkie pochway i wszystkie oklaski

Syszeli, czuli i za suszne znali,

I wszystkie sawy kadodziennej blaski

Promieniami na wiecach swoich zapalali

Z ca pochwa muzyk i wiecw ozdob,Zebran z wiekw tyla i z pokole tyla,

Nie czuliby wasnego szczcia, wasnej mocy

Jak ja dzi czuj w tej samotnej nocy:

Kiedy sam piewam w sobie,

piewam samemu sobie.

Tak! czuy jestem, silny jestem i rozumny.

Nigdym nie czu, jak w tej chwili

Dzi mj zenit, moc moja dzisiaj si przesili,

Dzi poznam, czym najwyszy, czylim tylko dumny

Dzi jest chwila przeznaczona,

Dzi najsilniej wyt duszy mej ramiona

To jest chwila Samsona,

Kiedy wizie i lepy duma u kolumny.

Zrzuc ciao i tylko jak duch wezm pira

Potrzeba mi lotu,

Wylec z planet i gwiazd koowrotu,

Tam dojd, gdzie granicz Stwrca i natura.

I mam je, mam je, mam tych skrzyde dwoje


31/123



#

815

#

82

#

82

#

83

#

83

#

84

#84

#

85

Wystarcz: od zachodu na wschd je rozszerz,

Lewym o przeszo, prawym o przyszo uderz.

I dojd po promieniach uczucia do Ciebie!

I zajrz w uczucia Twoje,

O Ty! o ktrym mwi, e czujesz na niebie!

Jam tu, jam przyby, widzisz, jaka ma potga!

A tu moje skrzydo siga.

Lecz jestem czowiek, i tam, na ziemi me ciao

Kochaem tam, w ojczynie serce me zostao

Ale ta mio moja na wiecie,

Ta mio nie na jednym spocza czowieku

Jak owad na ry kwiecie:

Nie na jednej rodzinie, nie na jednym wieku.

Ja kocham cay nard! objem w ramiona

Wszystkie przesze i przysze jego pokolenia,

Przycisnem tu do ona,

Jak przyjaciel, kochanek, maonek, jak ojciec:

Chc go dwign, uszczliwi,

Chc nim cay wiat zadziwi,

Nie mam sposobu i tu przyszedem go dociec.

Przyszedem zbrojny ca myli wadz,

Tej myli, co niebiosom Twe gromy wydara,ledzia chd Twych planet, gb morza rozwara

Mam wicej, t Moc, ktrej ludzie nie nadadz,

Mam to uczucie, co si samo w sobie chowa

Jak wulkan, tylko dymi niekiedy przez sowa.

I Mocy tej nie wziem z drzewa edeskiego,

Z owocu wiadomoci zego i dobrego

Nie z ksig ani z opowiada,

Ani z rozwizania zada,Ani z czarodziejskich bada.

Jam si twrc urodzi:

Stamtd przyszy siy moje,

Skd do Ciebie przyszy Twoje,

Bo i Ty po nie nie chodzi:

Masz, nie boisz si straci i ja si nie boj.

Czy Ty mi da, czy wziem, skd i Ty masz oko

Bystre, potne: w chwilach mej siy wysoko

Kiedy na chmur spojrz szlaki

I wdrowne sysz ptaki,


32/123



#

85

#

86

#

86

#

870

#

875

#

88

#88

#

89

eglujce na ledwie dostrzeonym skrzydle

Zechc i wnet je okiem zatrzymam jak w sidle

Stado pie aosn dzwoni,

Lecz pki ich nie puszcz, Twj wiatr ich nie zgoni.

Kiedy spojrz w komet z ca moc duszy,

Dopki na ni patrz, z miejsca si nie ruszy.

Tylko ludzie skazitelni,

Marni, ale niemiertelni,

Nie su mi, nie znaj nie znaj nas obu,

Mnie i Ciebie.

Ja na nich szukam sposobu

Tu, w niebie.

T wadz, ktr mam nad przyrodzeniem,

Chc wywrze na ludzkie dusze,

Jak ptaki i jak gwiazdy rzdz mym skinieniem,

Tak blinich rozrzdza musz.

Nie broni bro bro odbije,

Nie pieniami dugo rosn,

Nie nauk prdko gnije,

Nie cudami to zbyt gono.

Chc czuciem rzdzi, ktre jest we mnie

Rzdzi jak Ty wszystkimi zawsze i tajemnie: Co ja zechc, niech wnet zgadn,

Speni, tym si uszczliwi,

A jeeli si sprzeciwi,

Niechaj cierpi i przepadn.

Niech ludzie bd dla mnie jak myli i sowa,

Z ktrych, gdy zechc, pieni wie si budowa

Mwi, e Ty tak wadasz!

Wiesz, em myli nie popsu, mowy nie umorzyJeli mnie nad duszami rwn wadz nadasz,

Ja bym mj nard jak pie yw stworzy,

I wiksze nili Ty zrobibym dziwo,

Zanucibym pie szczliw!

Daj mi rzd dusz! Tak gardz t martw budow,

Ktra gmin wiatem zowie i przywyk j chwali,

em nie prbowa dotd, czyli moje sowo

Nie mogoby jej wnet zwali.

Lecz czuj w sobie, e gdybym m wol

cisn, naty i razem wywieci,


33/123



#

89

#

90

#

90

#

910

#

915

#

920

#

930

#

925

Dugie milczenie

z ironi

Milczenie

Moe bym sto gwiazd zgasi, a drugie sto wznieci

Bo jestem niemiertelny! i w stworzenia kole

S inni niemiertelni wyszych nie spotkaem

Najwyszy na niebiosach! Ciebie tu szukaem,

Ja najwyszy z czujcych na ziemnym padole.

Nie spotkaem Ci dotd e Ty jest, zgaduj

Niech Ci spotkam i niechaj Tw wyszo uczuj

Ja chc wadzy, daj mi j, lub wska do niej drog!

O prorokach, dusz wadcach, e byli, syszaem,

I wierz lecz co oni mogli, to ja mog,

Ja chc mie wadz, jak Ty posiadasz,

Ja chc duszami wada, jak Ty nimi wadasz.

Milczysz, milczysz! wiem teraz, jam Ci teraz zbada,

Zrozumiaem, co Ty jest i jake Ty wada.

Kamca, kto Ciebie nazywa mioci,

Ty jeste tylko mdroci.

Ludzie myl, nie sercem, Twych drg si dowiedz

Myl, nie sercem, skady broni Twej wyledz

Ten tylko, kto si wry w ksigi,

W metal, w liczb, w trupie ciao,

Temu si tylko udao

Przywaszczy cz Twej potgi.

Znajdzie trucizn, proch, par,

Znajdzie blaski, dymy, huki,

Znajdzie prawno, i z wiar

Na mdrki i na nieuki.

Mylom oddae wiata uycie,

Serca zostawiasz na wiecznej pokucie,

Dae mnie najkrtsze ycie

I najmocniejsze uczucie.

Czym jest me czucie?

Ach, iskr tylko!

Czym jest me ycie?

Ach, jedn chwilk!

Lecz te, co jutro rykn, czym s dzisiaj gromy?

Iskr tylko.


34/123



#

935

#

940

#

945

#

950

#

955

#

960

GOS Z LEWEJ STRONY

GOS Z PRAWEJ

Czym jest wiekw cig cay, mnie z dziejw wiadomy?

Jedn chwilk.

Z czego wychodzi cay czowiek, may wiatek?

Z iskry tylko.

Czym jest mier, co rozprszy myli mych dostatek?

Jedn chwilk.

Czym by On, pki wiaty trzyma w swoim onie?

Iskr tylko.

Czym bdzie wieczno wiata, gdy On go pochonie?

Jedn chwilk.

[37] [38]

Wsi musz

Na dusz

Jak na ko.

Go! go

W cwa, w cwa!

Co za sza!

Bromy go, bromy,

Skrzydem osomy

Chwila i iskra, gdy si przedua, rozpala

Stwarza i zwala.

miao, miao! t chwil rozdumy, rozdalmy,

miao, miao! t iskr rozniemy, rozpalmy Teraz dobrze tak. Jeszcze raz Ciebie wyzywam,

Jeszcze po przyjacielsku dusz Ci odkrywam.

Milczysz, wszake z Szatanem walczy osobicie?

Wyzywam Ci uroczycie.

Nie gard mn, ja nie jeden, cho sam tu wzniesiony.

Jestem na ziemi sercem z wielkim ludem zbratan,

Mam ja za sob wojska, i mocy, i trony

Jeli ja bd blunierca,

Ja wydam Tobie krwawsz bitw nili Szatan:

On walczy na rozumy, ja wyzw na serca.


35/123



#

965

#

970

#

98

#98

#

990

#

975

GOS

GOS

Jam cierpia, kocha, w mkach i mioci wzrosem

Kiedy mnie wydar osobiste szczcie,

Na wasnej piersi ja skrwawiem picie,

Przeciw Niebu ich nie wzniosem.

[39]

Rumaka

Przedzierzgn w ptaka.

Orlimi piry

Do gry!

W lot!

Gwiazdo spadajca!

Jaki sza

W otcha ci strca!

Teraz dusz jam w moj ojczyzn wcielony

Ciaem poknem jej dusz,

Ja i ojczyzna to jedno.

Nazywam si Milijon bo za milijony

Kocham i cierpi katusze.

Patrz na ojczyzn biedn,

Jak syn na ojca wplecionego w koo

Czuj caego cierpienia narodu,

Jak matka czuje w onie bole swego podu.

Cierpi, szalej a Ty mdrze i wesoo

Zawsze rzdzisz,

Zawsze sdzisz,

I mwi, e Ty nie bdzisz!

Suchaj, jeli to prawda, com z wiar synowsk

Sysza, na ten wiat przychodzc,

e Ty kochasz jeeli Ty kocha wiat rodzc,

Jeli ku zrodzonemu masz mio ojcowsk

Jeeli serce czue byo w liczbie zwierzt,

Ktre Ty w arce zamkn i wyrwa z powodzi

Jeli to serce nie jest potwr, co si rodzi


36/123



#

995

#

100

#

100

#

101

#

102

#

101

#

102

GOS

GOS

Przypadkiem, ale nigdy lat swych nie dochodzi

Jeli pod rzdem Twoim czuo nie jest bezrzd,

Jeli w milijon ludzi krzyczcych ratunku!

Nie patrzysz jak w zawie zrwnanie rachunku

Jeli mio jest na co w wiecie Twym potrzebn

I nie jest tylko Twoj omyk liczebn

[40]

Ora w hydr!

Oczy mu wydr.

Do szturmu dalej

Dymi! pali!

Ryk! grzmot!

Z jasnego soca

Kometo bdu!

Gdzie koniec twego pdu?

Bez koca, bez koca!

Milczysz! Jam Ci do gbi serce me otworzy,

Zaklinam, daj mi wadz: jedna cz jej licha,

Cz tego, co na ziemi osigna pycha,

Z t jedn czstk ile ja bym szczcia stworzy!

Milczysz! nie dasz dla serca, daje dla rozumu.

Widzisz, em pierwszy z ludzi i z aniow tumu,

e Ci znam lepiej nili Twoje archanioy,Wart, eby ze mn wadz dzieli si na poy

Jelim nie zgad, odpowiedz milczysz! ja nie kami.

Milczysz i ufasz, e masz silne rami

Wiedz, e uczucie spali, czego myl nie zamie

Widzisz to moje ognisko: uczucie,

Zbieram je, ciskam, by mocniej paao,

Wbijam w elazne woli mej okucie,

Jak nabj w burzce dziao.


37/123



#

103

#

103

#

104

GOS

GOS

GOS DIABA

KONRADstaje chwil, sania si i pada

DUCHY Z LEWEJ STRONY

PIERWSZY

DRUGI

PIERWSZY

DUCH Z PRAWEJ STRONY

DUCH Z LEWEJ

PIERWSZY Z LEWEJ

[41]

Ognia! pal!

Lito! al!

Odezwij si, bo strzel przeciw Twej naturze

Jeli jej w gruzy nie zburz,

To wstrzsn caym pastw Twoich obszarem

Bo wystrzel gos w cae obrby stworzenia:

Ten gos, ktry z pokole pjdzie w pokolenia:

Krzykn, e Ty nie ojcem wiata, ale

Carem!

Depc, chwytaj!

Jeszcze dysze.

Omdla, omdla, a nim

Przebudzi si, dodusim.

Precz modl si za nim.

Widzisz, odpdzaj nas.

Ty bestyjo gupia!

Nie pomoge mu sowo ostatnie wyrzygn,

Jeszcze o jeden stopie w dum go podwign!

Chwila dumy ta czaszka ju byaby trupia.


38/123



#

104

#

105

#

105

#

106

DRUGI

PIERWSZY

DRUGI

pacze

uderza rogiem

PIERWSZY

DRUGI

uderza

PIERWSZY

Sycha stukanie i klucz we drzwiach

DRUGI DUCH

SCENA III

Wchodz KAPRAL, braciszek bernardyn PIOTR, jedenWIZIE

KS. PIOTR

By tak blisko tej czaszki! i nie mona depta!

Widzie krew w jego ustach, i nie mona chepta!

Najgupszy z diabw, ty go wypuci w p drogi.

Wrci si, wrci

Precz std bo wezm na rogi

I bd ci lat tysic nis, i w paszcz sam

Szatana wbij.

Cha! cha! straszysz, ciociu! mamo!

Ja dziecko bd paka

Masz

A co, nie chybi?

Le i nie wya z pieka aha, do dna przybi

Rogi me, brawo, rogi

Sacrdieu! [42]

Masz.

W nogi.

Pop, klecha, przyczajmy si i schowajmy rogi.


39/123



#

106

#

107

#108

#

107

WIZIE

KS. PIOTR

WIZIE

KS. PIOTRmodli si

KAPRAL

doWINIA

WIZIE

KS. PIOTR

WIZIE

kadzie KONRADA

KAPRAL

W imi Ojca i Syna i witego Ducha.

On zapewne osabia. Konradzie! nie sucha.

Pokj temu domowi, pokj grzesznikowi!

Dla Boga, on osabia, patrz miota si, dsa,

To jest wielka choroba , patrz, on usta ksa.[43]

Mj Panie, idcie sobie, a nas tu zostawcie.

Ale dla Boga! prnych modlitew nie prawcie

Podejmijcie go z ziemi, pomy do ka

Ksie Pietrze.

Tu zostaw.

Oto jest poduszka.

E, ja wiem, co to znaczy. Czasem na napada

Takie szalestwo: dugo piewa, potem gada,

A jutro zdrw jak ryba. Lecz kto wam powiedzia,

e on osabia?

Panie, ot by cicho siedzia.

Niech brat Piotr pomodli si nad waszym koleg

Bo ja wiem, e tu byo co tu niedobrego.

Gdy runt odszed, w tej celi haas posyszaem,Spojrz dziurk od klucza, a co tu widziaem,

To mnie wiedzie. Pobiegem do mojego kmotra,

Bo on czowiek pobony, do braciszka Piotra


40/123



#

109

#

109

#

110

#

110

#

111

#

111

#

108

WIZIE

KAPRAL

Patrz na tego chorego: niedobrze si dzieje

Dalibg nie pojmuj nic, i oszalej.

Oszale? Ej, Panowie, strzecie si, Panowie!U was usta wymowne, wiele nauk w gowie,

A patrzcie, gowa mdra w prochu si taczaa,

I z tych ust, tak wymownych, patrzaj piana biaa.

Syszaem, co on piewa, ja sw nie pojem,

Lecz byo co u niego w oczach i nad czoem.

Wierz mi, e z tym czowiekiem niedobrze si dzieje

Byem ja w legijonach, nim wzito w rekruty,

Braem szturmem fortece, klasztory, reduty

Wicej dusz wychodzcych z ciaa ja widziaem,

Nili Wapan przeczyta ksiek w yciu caem.

A to jest rzecz niemaa widzie, jak czek kona.

Widziaem ja na Pradze ksiy zarzynanych,

I w Hiszpaniji ywcem z wiey wyrzucanych

Widziaem matek szabl rozrywane ona,

I dzieci konajce na kozackich pikach,

I Francuzw na niegu, i Turkw na palu

I wiem, co w konajcych wida mczennikach,

A co w zodzieju, zbjcy, Turku lub Moskalu.

Widziaem rozstrzelanych, co patrzyli miele

W rur broni, nie chcieli na oczy zasony

A jak padli na ziemi, widziaem w ich ciele

Strach, co za ycia wstydem i pych wiziony,

Wyszed z trupa jak owad i peza wokoo:Gorszy strach ni ten, ktry tchrza w bitwie nka.

Taki strach, e do spojrze na zamare czoo,

Aby widzie, e dusza dsa si i lka,

Gardzi blem i cierpi, i wieczna jej mka.

A wic, mj Panie, myl, e twarz umarego

Jest jak patent wojskowy do wiata przyszego,

I poznasz zaraz, jak on tam bdzie przyjty,

W jakiej randze i stopniu: wity czy przeklty. A wic tego czowieka i pie, i choroba.

I czoo, i wzrok wcale mi si nie podoba.

Ot Wapan spokojnie id do swojej celi,


41/123



#

112

#

113

#

114

#

114

#

112

#

113

WIZIEodchodzi

KONRAD

KAPRAL

KS. PIOTR

do KAPRALA

KAPRALodchodzi

KONRAD

zrywa si

KS. PIOTR

My z bratem Piotrem bdziem przy chorym siedzieli.

Przepa tysic lat pusto dobrze jeszcze wicj!

Ja wytrzymam i dziesi tysicw tysicy

Modli si? tu modlitwa nie przyda si na nic

I bya taka przepa bez dna i bez granic?

Nie wiedziaem a bya.

Syszysz, jak on szlocha:

Synu mj, ty na sercu, ktre ciebie kocha.

Wyjd std i patrz, aeby nikt tdy nie chodzi

I pki std nie wyjd, nikt mi nie przeszkodzi.

Nie! oka mi nie wydar! mam to silne oko,

Widz std, i std nawet, cho ciemno gboko,

Widz ciebie, Rollison, bracie, c to znaczy?

I ty w wizieniu, zbity, krwi cay zbryzgany,

I ciebie Bg nie sucha, i ty ju w rozpaczy

Szukasz noa, prbujesz gow tuc o ciany:

Ratunku! Bg nie daje, ja ci da nie mog,

Oko mam silne, spojrz, moe ci zabij

Nie ale ci poka okiem mierci drog.

Patrz, tam masz okno, wybij, skocz, zle i zam szyj,

I ze mn tu le w gbie, w ciemno lemy na d

Otcha otcha ta lepsza nili ziemi pad

Tu nie ma braci, matek, narodw, tyranw

Pjd tu.

Duchu nieczysty, znam ci po twym jadzie,

Znowu tu, najchytrzejszy ze wszystkich szatanw,


42/123



#

115

#

116

#

116

#

117

#

115DUCH

KS. PIOTR

DUCH

KS. PIOTR

DUCH

KS. PIOTR

DUCH

KS. PIOTR

Znowu w dom opuszczony leziesz, brzydki gadzie.

Ty wpezn w jego usta, na zgub tu wpezn,

W imi Paskie jam ciebie pojma i ochezn .[44]

Exorciso [45]

Stj, nie klnij stj, odstp od progu,

Wyjd

Nie wyjdziesz, a si upodoba Bogu.

Lew z pokolenia Judy tu Pan on zwycia:

Sie na lwa zastawie i w twym wasnym wniku [46]

Zowie si Bg ciebie zowi w tym grzeszniku.

W jego ustach chc tobie najsroszy cios zada:

Kamco, ja tobie ka, musisz prawd gada.

Parle-moi donc franais, mon pauvre capucin,

J'ai pu dans le grand monde oublier mon latin.

Mais tant saint, tu dois avoir le don des langues

Vielleicht sprechen Sie deutsch, was murmeln Sie so bang

What it is, Cavalleros, rispondero Io. [47]

Ty to z ust jego wrzeszczysz, stujzyczna mijo,

Cest juste, dans ce jeu, nous sommes de moiti,

Il est savant, et moi, diable de mon mtier.

J'tais son prcepteur et je m'en glorifie,

En sais-tu plus que nous? parle je te dfie.[48]

W imi Ojca i Syna i Ducha witego.

Ale stj, stj, mj ksie, stj, ju dosy tego

Tylko, ksiuniu, nie mcz na prno: czy szatan,

eby tak mczy!


43/123



#

118

#

118

#

117

DUCH

KS. PIOTR

DUCH

KS. PIOTR

DUCH

KS. PIOTR

modli si

DUCH

KS. PIOTR

DUCH

KS. PIOTR

DUCH

KS. PIOTR

do siebie

Kto ty?

Lukrecy, Lewiatan,

Voltaire,AlterFritz,Legio sum.

Co widzia?

Zwierza.

Gdzie?

W Rzymie.

Nie sucha mi wrmy do pacierza.

Ale sucham.

Gdzie widzia winia?

Mwi, w Rzymie

Kamiesz.

Ksie, na honor, na kochanki imi,

Mej kochanki czarniutkiej, co tak do mnie wzdycha

A wiesz ty, jak si zowie moja luba? Pycha.

Jaki ty nieciekawy!
http://-/?-http://-/?-http://-/?-


44/123



#

119

#

119

#

120

#

121

#

121

#

120

modli si

DUCH

KSIDZmodli si

KS. PIOTR

DUCH

miejc si

KSIDZmodli si

Przeciwi si duchy

Upokrzmy si Panu i zrbmy akt skruchy.

Ale co tam masz robi, ja sam std wyrusz,

Przyznaj si, e wlazem niezgrabnie w t dusz.

Tu mnie kole ta dusza jest jak skra jea,

Woyem j na wywrt, kolcami do kiszek.

Ale bo i ty majster, cho prosty braciszek

Osy, powinni ciebie obra za papiea.

Gupstwo stawi w kociele na przd, jak kolumny,

A ciebie kryj w ktku: wiecznik, gwiazd blasku!

Tyranie i pochlebco, i pody, i dumny,

eby pier ugryz, u ng wleczesz si po piasku.

Aha! gniewasz si, pacierz przerwae da capo [49]

eby sam widzia, jak ty miesznie krcisz ap

Istny niedwiadek, gdy si broni od komarw!

On trzepie swoje, no wic dosy ju tych swarw

Znam twoj moc i chc si tobie wyspowiada,

Bd ci o przeszoci i przyszoci gada.

A wiesz ty, co o tobie mwi w caym miecie?

A wiesz ty, co to bdzie z Polsk za lat dwiecie?

A wiesz, dlaczego tobie przeor tak nie sprzyja?

A wiesz, w Apokalipsie co znaczy bestyja?

Milczy i trzepie oczy a strach we mnie wlepi.

Powiedz, ksiuniu, czego do mnie si uczepi?

Co ja winien, e takie mam odbiera chosty.

Czy ja jestem krl diabw, wszak ja diabe prosty.

Zwa, czy to prawnie sug ukara za pana,

Wszake ja tu przyszedem z rozkazu Szatana

Trudno mu si tumaczy, bo z nim nie brat za brat,


45/123



#

122

#

122

#

123

#

123

wzdycha

KSIDZmodli si

KS. PIOTR

DUCH

KS. PIOTR

DUCH

KS. PIOTR

DUCH

KS. PIOTR

DUCH

KS. PIOTR

Jestem jako Kreishauptmann , Gubernator, Landrat : [50] [51]

Ka dusz bra w areszt, bior, sadz w ciemno

Zdarza si przy tym duszy jaka nieprzyjemno,

Ale czy z mojej winy? jam lepe narzdzie

Tyran szelma da ukaz, pisze: Niech tak bdzie

Czy to mnie mio mczy, mnie samemu mka.

Ach

jak to le by czuym. Ach, serce mi pka.

Wierz mi: gdy pazurami grzesznika odzieram,

Nieraz ogonem, ah! ah! zy sobie ocieram.

A wiesz, e jutro bdziesz bity jako Haman?

In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, Amen.

Ego te exorciso, spiritus immunde [52]

Ksie, stj sucham gadam stj jedn sekund!

Gdzie jest nieszczsny wizie, co chce zgubi dusz?

Milczysz Exorciso te

Gadam, gadam musz.

Kogo widziae?

Winia.

Jakiego?

Grzesznika.


46/123



#

124

#

124

#

125

DUCH

KS. PIOTR

DUCH

KS. PIOTR

DUCH

KS. PIOTR

DUCH

KS. PIOTR

DUCH

KS. PIOTR

DUCH

KS. PIOTR

DUCH

Gdzie?

Tam, w drugim klasztorze.

W jakim?

Dominika.

Ten grzesznik ju przeklty, prawem mnie naley.

Kamiesz.

On ju umary.

Kamiesz.

Chory ley.

Exorciso te

Gadam, gadam, skacz piewam

Tylko nie klnij jak gada? dusisz ledwie ziewam.

Mw prawd.

Grzesznik chory, lata bez pamici

I jutro rano szyj niezawodnie skrci.

Kamiesz.
http://-/?-http://-/?-http://-/?-


47/123



#

125

#

126

#

126

#

127

KS. PIOTR

DUCH

KS. PIOTR

DUCH

KS. PIOTR

DUCH

KS. PIOTR

DUCH

KS. PIOTR

DUCH

KS. PIOTR

DUCH

Powiadczy godny wiadek, kmotr Belzebub.

Pytaj go, mcz niewinnej duszy mojej nie gub.

Jak ratowa grzesznika?

Bodaje zdech, klecho,

Nie powiem.

Exorciso

Ratowa pociech.

Dobrze, gadaj wyranie czego mu potrzeba?

Mam chrypk, nie wymwi.

Mw!

Mj panie! krlu!

Daj odpocz

Mw, czego potrzeba

Ksiulu,

Ja tego nie wymwi.

Mw!

He Wina Chleba


48/123



#128

#

128

#129

#

129

#

127

KS. PIOTR

do DUCHA

DUCHuchodzi

KONRAD

KS. PIOTR

KONRAD

KS. PIOTR

klka

pada krzyem

Rozumiem, Chleba Twego i Krwi Twojej, Panie

Pjd, i daj mi speni Twoje rozkazanie.

A teraz zabierz z sob twe zoci i bdy,

Skd wszede i jak wszede, id tam i tamtdy.

Dwigasz mi! kto ty? strze si, sam spadniesz w te doy.

Podaje rk lemy w gr jak ptak lec

Mile oddycham woni promieniami wiec.

Kt mi da rk? dobrzy ludzie i anioy

Skde lito, wam do mnie schodzi do tych dow?Ludzie? Ludmi gardziem, nie znaem aniow.

Mdl si, bo strasznie Paska dotkna ci rka:

Usta, ktrymi wieczny Majestat obrazi,

Te usta zy duch sowy szkaradnymi skazi

Sowa gupstwa, najsrosza dla mdrych ust mka,

Oby ci policzone byy za pokut.

Oby o nich zapomnia

Ju s tam wykute.

Oby, grzeszniku, nigdy sam ich nie wyczyta,

Oby ci o znaczenie ich Bg nie zapytaMdl si myl twoja w brudne obleczona sowa,

Jak grzeszna, z tronu swego strcona krlowa,

Gdy w ebraczej odziey, okryta popioem,

Odstoi czas pokuty swojej przed kocioem,

Znowu na tron powrci, strj krlewski wdzieje

I wikszym nili pierwej blaskiem zajanieje.

Usn

Twe miosierdzie, Panie, jest bez granic.


49/123



#

130

#

130

#

131

#

132

#

131

modli si

W bliskim kociele, za cian, zaczynaj piewa pie Boego Narodzenia. Nad Ksidzem Piotrem

CHRANIOWna nut: Anio pasterzom mwi

CHR ANIOW

gosy dziecinne

ARCHANIO PIERWSZY

na nut: Bg nasz ucieczk

ARCHANIO DRUGI

ARCHANIO PIERWSZY

ARCHANIO DRUGI

ANIO

Panie, otom ja suga dawny, grzesznik stary,

Suga ju spracowany i niezgodny na nic.

Ten mody, zrb go za mnie sug Twojej wiary,

A ja za jego winy przyjm wszystkie kary.

On poprawi si jeszcze, on wsawi Twe Imi.

Mdlmy si, Pan nasz dobry! Pan ofiar przyjmie.

Pokj temu domowi,

Spoczynek grzesznikowi.Sugo! sugo pokorny, cichy,

Wniose pokj w dom pychy.

Pokj temu domowi.

Panie, on zgrzeszy, przeciwko Tobie zgrzeszy on bardzo.

Lecz pacz nad nim, modl si za nim Twoi Anieli.

Tych zdepc, o Panie, tych zam, o Panie, ktrzy Twe wite sdy pogardz,

Ale tym daruj, co witych sdw Twych nie pojli.

Kiedym z gwiazd nadziei

Lecia wiecc Judei,

Hymn Narodzenia piewali Anieli:

Mdrcy nas nie widzieli,

Krlowie nie syszeli.

Pastuszkowie spostrzegli

I do Betlejem biegli:

Pierwsi wieczn mdro witali,

Wieczn wadz uznali:


50/123



#

132

#

133

#

133

#

134

#

134

ARCHANIO PIERWSZY

CHR ANIOW

ARCHANIO DRUGI

ARCHANIO PIERWSZY

ARCHANIO DRUGI

ANIO

CHR ANIOW

CHR ARCHANIOW

Biedni, proci i mali.

Pan, gdy ciekawo, dum i chytro w sercu Aniow, sug swych, obaczy,

Duchom wieczystym, Anioom czystym, Pan nie przebaczy.

Runy z niebios, jak deszcz gwiadzisty, Aniow tumy,

I deszczem lec za nimi co dzie mdrcw rozumy.

Pan maluczkim objawia,

Czego wielkim odmawia.

Lito! lito! nad synem ziemi,

On by midzy wielkiemi,

Lito nad synem ziemi.

On sdw Twoich nie chodzi bada jako ciekawy,

Nie dla mdroci ludzkiej on bada, ani dla sawy.

On Ci nie pozna, on Ci nie uczci, Panie nasz wielki!

On Ci nie kocha, on Ci nie wezwa, nasz Zbawicielu!

Lecz on szanowa imi Najwitszej Twej Rodzicielki.

On kocha nard, on kocha wiele, on kocha wielu.

Krzy w zoto oprawiony

Zdobi krlw korony.

Na piersi mdrcw byszczy jak zorze,

A w dusz wni nie moe:

Owie, owie ich, Boe!

My tak ludzi kochamy,

Tak z nimi by damy

Wygnani od mdrkw i krli,

Prostaczek nas przytuli,

Nad nim dzie, noc piewamy.


51/123



#

135

#

135

#136

#

136

#

137

#

137

OBADWA CHRY

SCENA IV. DOM WIEJSKI PODE LWOWEM

Pokj sypialny EWA, moda panienka, wbiega, poprawia kwiaty przed obrazem NajwitszejPanny, klka i modli si. Wchodzi MARCELINA

MARCELINA

EWA

pokazujc ksik

Podnie t gow, a wstanie z prochu, niebios dosie,

I dobrowolnie padnie, i uczci krzya podne

Wedle niej cay wiat u stp krzya niechaj pole

I niech Ci wsawi, e sprawiedliwy i litociwy Pan nasz, o Boe!

Pokj, pokj prostocie,

Pokornej, cichej cnocie!

Sugo, sugo pokorny, cichy,

Wniose pokj w dom pychy,

Pokj grzesznemu sierocie.

[53]

Modlisz si jeszcze dotd! czas spa, pnoc bia.

Juem si za ojczyzn moj pomodlia,

Jak nauczono, i za ojca, i za mamZmwmy jeszcze i za nich pacierze te same.[54]

Cho oni tak daleko, ale to s dziatki

Jednej ojczyzny naszej, Polski, jednej matki.

Litwin, co dzi tu przyby, uciek od Moskali

Strach sysze, co tam oni z nimi wyrabiali.

Zy car kaza ich wszystkich do ciemnicy wsadzi

I jak Herod chce cae pokolenie zgadzi.

Litwin ten bardzo ojca naszego zasmuci,

Poszed w pole i dotd z przechadzki nie wrci.

Mama na msz posaa i obchd aobny,

Bo wielu z nich umaro. Ja pacierz osobny

Zmwi za tego, co te piosenki ogosi

I on take w wizieniu, jak nam go donosi.

Te piosenki czytaam niektre s pikne [55]

Jeszcze pjd, przed Matk Najwitsz uklkn,

Pomodl si za niego kto wie, czy w tej chwili

Ma rodzicw, eby si za nim pomodlili .


52/123



#

138

#

138

#

139

#

139

#

140

#140

MARCELINAodchodzi

EWAmodli si i usypia

ANIO

CHR ANIOW

EWA

WIDZENIE

Lekko i cicho, jak lekkie sny zlemy.

Braciszka miego sen rozweselmy,

Sennemu pod gow skrzydo podcielmy,

Oczami, gwiazdami, twarz mu owiemy,

piewajc i grajc latajmy wiankiem,

Nad czystym, nad cichym naszym kochankiem.

Rczta liliowe za licie splemy,

Za re kwitnce czoa rozniemy ,[56]

Spod wstek gwiadzistych wos nasz rozwimy.

Rozpumy w promienie, rozlejmy w wonie

Kwitncym, pachncym, yjcym wiankiem

Kochanka naszego piersi okrmy,

Kochanka naszego otulmy skronie.

piewajc i grajc latajmy wiankiem,

Nad czystym, nad cichym naszym kochankiem.

Deszczyk tak wiey, miy, cichy jak rosa,

I skd ten deszczyk tak czyste niebiosa,

Jasne n

Adam Mickiewicz, Dziady 3

Documents

Transcript of Adam Mickiewicz, Dziady 3

Izabela Wota-Peciak Język polski Klasa IV...Ignacy Krasicki Żona modna Adam Mickiewicz Świtezianka, Dziady. Cz. II, Reduta Ordona, Śmierć Pułkownika, Stepy akermańskie Henryk

Aby rozpocząć lekturę, kliknij na taki przycisk , który da ...darmowe-ebooki.com/ebooki-lektury/mickiewicz-adam-pan-tadeusz.pdf · adam mickiewicz pan tadeusz czyli ostatni zajazd

Adam Mickiewicz: Grażyna

Adam Mickiewicz : Basni w serbskich pśełožkach. - zestajał Alfred ...

Adam Mickiewicz - WIERZE UFAM MIŁUJĘ · PPT file · Web view2012-06-16 · Adam Mickiewicz życie i twórczość Życie Adam Bernard Mickiewicz (ur. 24 grudnia 1798 w Zaosiu koło

Sinjoro Tadeo - Adam Mickiewicz

Adam Mickiewicz - Ballady i romanse.pdf

Adam Mickiewicz: Dziady. Część I. II. i IV.

Adam Mickiewicz - Ballady i romanse Adam - Ballady i... · Adam Mickiewicz - Ballady i romanse Pierwiosnek Z niebieskich najrańszą piosnek Ledwie zadzwonił skowronek, Najrańszy

„Dziady” cz. II - Adam Mickiewicz · 2019. 1. 4. · KLUCZ ODPOWIEDZI - „Dziady” cz. II - Adam Mickiewicz 1. 1822 r. 2. Wydanie I tomu „Poezji” Adama Mickiewicza „Ballady

MOJA POLSKA kulturoteka · Adam Mickiewicz, Dziady cz. III 84. Metafizyczny sens cierpienia. 85. Polska – Chrystusem narodów. 86. Dramat romantyczny. 87. Ró żne mo żliwo ści

Adam Mickiewicz · PPT file · Web view2018-01-06 · Adam Mickiewicz Author: Andrzej Last modified by: komp Created Date: 12/13/2016 4:11:42 PM Document presentation format: ...

ADAM MICKIEWICZ - WYDANIE SPECJALNE - gim21.szczecin.plgim21.szczecin.pl/portal/gimpres-nr-specjalny.pdf · !Adam Mickiewicz urodził się 24 grudnia 1798r. w Zaosiu koło Nowogródka.

Dziady III - Adam Mickiewicz

Dziady. Czesc III - Adam Mickiewicz.pdf

Adam Mickiewicz University in Poznań PRZEWODNIK DLA ... · 2. Adam Mickiewicz University in Poznań 2.1 Overview of the Faculties 2.2 The University Libraries 2.3 Organization of

Adam Mickiewicz DZIADY - e-teatr.pl · Z chaosu, z wielkiej pustki /z pustelni duszy/ wyłania się jego świadomość, odradzają myśli, powraca pamięć. ... Siłą, która rządziła

Adam Mickiewicz University in Poznań PRZEWODNIK DLA ... · . 2. adam mickiewicz university in Poznan AMU is one of the largest academic centers in Poland. In addition to its facilities

Prezentacja programu PowerPoint · PPT file · Web view2017-12-31 · Adam Mickiewicz Patron Naszej Szkoły Adam Mickiewicz najwybitniejszy twórca romantyczny, poeta, publicysta,

Adam Mickiewicz - Prezentacja