03/12/52

1

SENSORY INTEGRATION การเลนเพอแกปญหาพนฐานของระบบประสาท

มาลย จนทรสขนกกจกรรมบาบด

งานกจกรรมบาบด กลมงานเวชศาสตรฟนฟ โรงพยาบาลเลดสน

Play เลนด สมองด มศกยภาพ

การเลน เปนปจจยสาคญในการเพมพลงสมองของเดก ขณะทเดกเลน คลนสมองจะพฒนาไดเตมท และสามารถเพมการรบรไดอยางมประสทธภาพ ทงยงเสรมสราง

พฒนาการดานรางกาย อารมณ สงคม และสตปญญาไปพรอมๆกน

7 Senses พฒนาไดดวยการเลน

SENSORY INTEGRATION‘the organization of sensation for use’

กระบวนการการทางานของสมองในการจดระเบยบสญญาณประสาท ทรบจากอวยวะรบความรสกแลวผสมผสานหรอคดกรองความรสกนนเพอตอบสนองตอสงเราไดอยางเหมาะสมในการทากจกรรมตางๆในชวตประจาวน

การรบสมผส การประมวลผล การสงการ

03/12/52

2

How people process sensory information (Dunn,2001)

Sensory Input Sensoryprocessing

performancey p processing

สงทรบความรสกเขามาทางการมองเหน การไดยน การสมผส การไดกลน การรบรส และการเคลอนไหว มสวนสาคญทเชอมโยงกบอารมณ (inside sensory: sensory memory) นนเรยกวา “Sensory Anchor” (Hutchinson, 2005)

SPD

Sensory ProcessingDisorders

(SPD)

Sensory Sensory based Sensory

Lucy Jane Miller,Marie E. Anzalone,

Shelly J. Lane, Sharon A. Cermak,

Elizabeth T. Osten. (2007) -

ModulationDisorder (SMD)

Sensory –basedMotor disorder (SBMD) Discrimination

Disorder (SDD

SURSORSS

Dyspraxia

Postural disorders

VisualAuditoryTactile

ProprioceptiveVestibular

Taste/smell

Sensory modulation problems

• Sensory modulation

การทระบบประสาทสวนกลางควบคมการทางานของตวมนเอง (Ayres, 1979)

• สมมตฐาน: ระบบประสาทสวนกลางรบสงเราความรสกเขามา และสงเรานนชวยในการควบคมการทางานของสมอง ดงนนสมองจะตอบสนองตอสงเรานนๆ เชน ตอบสนองตาหรอชา หรอตอบสนองเรวหรอไว แตในแตละวน สมองจะปรบเปลยนการทางานตลอดเวลาเพอใหเกดการตอบสนองทสมดล

Sensory modulation problems

Failure to orient optimal arousal overorientation

CONTINUUM OF SENSORY RESPONSIVITY AND ORIENTATION

ความตอเนองของการตอบสนองตอสงเราความรสกและการรบร

HYPORESPONSIVITYSensory registration problem

HYPERRESPONSIVITYSensory defensiveness

03/12/52

3

SID-Sensory Integrative Dysfuction

ปญหาการเขยนหนงสอ วาดรป ระบายส ตดกระดาษ

ตองการความชวยเหลอในการทากจกรรมตางๆหรอเพอจดการงานทตองทาหรอตองชวยทาใหเสรจ

ทกษะทางสงคมไมด ไมเหมาะสม

งอแงหรอหงดหงดงายจากเสยงหรอกลน

มกจะหลกเลยงการเลนในสนามเดกเลนไมเลนเครองเลนปนปายหอยโหน

หรออนๆในสนามเดกเลนปญหาการใชมอเพอทากจกรรม

กลามเนอมดเลก

SID-Sensory Integrative Dysfuction

ปญหาการการแตงตว การกน การรบประทานอาหาร แสวงหาการการรบสมผส กลามเนอเอน และขอตอ

การเคลอนไหว กลน รส การมองเหน

มระดบการตนตวสงหรอตา/ไมมการพก

ไมชอบสระผม ลางหนาตดผม ตดเลบ แปรงฟน

ตอบสนองตอความเจบปวดมากหรอนอยเกนไป ปญหาการนอนหลบ

กลามเนอมดเลก

SID-Sensory Integrative Dysfuction

• ทาไมนองเอหงดหงดงายกบทกสงทกอยางรอบตว ไมชอบใสเสอผาใหมๆจะใสเสอบางตวเทานน เลอกรบประทานอาหาร และทาใหนองเอทาเหมอนกบวาไมชอบใจกบทกสงทกอยาง เหมอนไมถกใจ หรอออนไหวงาย รองไหโอดโอยบอยครงออนไหวงาย รองไหโอดโอยบอยครง

• ทาไมนองพมปญหากบการบานทกวน คอ ปญหาการลอกคาสงการบานจากกระดานลงสมด จะใชเวลานานมากกวาเพอนครงครตองใหเวลาเปนพเศษเพอจดการบาน

พฤตกรรมทแสดงออก ทบอกถงการจดการและประมวลผลความรสกในชวตประจาวน

Taste and smell processing• ตองเดนออกจากบรเวณทไดฉน เชน กลนนายาลางหองน า กลนเทยน

หรอธปหอมซงคนปกตไมรสกSensory avoidanceไ ไ ไ ไ ไ L i t ti• ทานอะไรกได ไมเรองมาก รสชาตยงไงกได Low registation

• ชอบดมกลนดอกไมหอมหรอเขาไปสดดมกลนหอมเมอเหน Sensory seeking

• ไมชอบรสชาตจดๆของอาหารหรอขนม เชน ลกอมรสเปรยวจด เครองดมรอนๆมกลนอบเชย Sensory sensitivity

พฤตกรรมทแสดงออก ทบอกถงการจดการและประมวลผลความรสกในชวตประจาวน

Touch processing• ไมชอบใหใครมาลบหลง Sensory sensitivity• ชอบมากเวลาทมใครมาจบเลนผมหรอเวลาตดผม Sensory

kiseeking• เดนหลกหางออกมาเมอมใครเขามาใกลชดตวมากเกนไป

Sensation Avoiding• มรอยชาหรอจา รอยถลอกตามเนอตวแตนกไมออกวาไดมาอยางไร

เมอไหร Low registration

03/12/52

4

พฤตกรรมทแสดงออก ทบอกถงการจดการและประมวลผลความรสกในชวตประจาวน

Movement Processing• กลวความสงหรอไมชอบนงรถเพราะเวยนหวงาย Sensory

sensitivity ใ ฟ ไ ไ ไ ใ• หลกเลยงการใชลฟทหรอบนไดเลอนเพราะไมชอบการเคลอนไหวใน

ขณะนน Sensation Avoiding• สะดดหรอชนโนนชนนเปนประจา Low registration• ชอบการเคลอนไหว เชน เตนรา วง หรอ ชอบกจกรรมทตองใชแรงใช

รางกาย sensory seeking

กจกรรมเพอสงเสรมระบบการสมผส

• การสมผสแบบลก เชน การเลนลกษณะแซนด วช โดยใหเดกอยตรงกลาง ใชหมอน/ทนอนวางพาดตวเดก หรอใชวตถชนดทมความหนก

• อางบอล/พลาสตกใบใหญ ขางในบรรจดวยลกบอลทมขนาดแตกตางกน หรอจะประยกตโดยใสขาว ถว หมอน โฟม ใหเดกลงเลนในอางบอล

• ใหเดกนง นอน กลงตวบนผาพนใหญทมพนผวแตกตางกน

• สมผสแบบแผวเบาโดยใหเดกคลานบนถงนอน เอนหลงบนหมอนใบใหญ นงบนเกาอ มอถอหมอนถว นาหนก

• นอนคว า ทาทาวายนาบนทนอนพนใหญ

• กลงตวบนททมพนผวตางๆ หยบของจากทหนงไปยงอกทหน

กจกรรมเพอสงเสรมระบบการสมผส

• ทาโลชน/ออยล/ครม ตามแขน ขา ใบหนา หลง

• ใชนวเขยนตวอกษร/วาดรปบนหลง แลวใหเดกทาย

• เลนเกมแตงตว (เสอผาทมขนาด พนผวแตกตางกน)

• ใชนาจมสนาเขยนตวอกษร/วาดรปบนกระดานทรายใชนาจมสนาเขยนตวอกษร/วาดรปบนกระดานทราย• ใชสบอาบนาทมรปแบบตางกน (สบกอนสบเหลว)หรอใชทขดตวรวมดวย

• เอาหญาหรอวสดในธรรมชาตมาทาเปนเครองประดบ เชน ถกเปนกาไล

• เดกหลบตา ผปกครองใชนวแตะตามสวนตางๆของรางกายแลวใหเดกทายวาผปกครองแตะตรงไหน

White room กจกรรมเพอสงเสรมระบบการทรงตวและการเคลอนไหว

• การกลงตวบนเตยง ทนอน• การเดนบนทางลาด เดนบนขอบทาง• การเดนบนเสนเชอก• การนงชงชา การแกวงในทศทางตางๆ ใหไวขน (นงชงชายางในรถยนต)• การนงในเกาอโยก เกาอหมน เดนบนแผนไมทหมนได (Spin) • นอนควาบนเปลญวน ตาขาย (Net Swing) แกวงในทศทางตางๆ หมน• กจกรรมขมา ขชาง• กจกรรมการเลนรา การกระโดด การเตนประกอบกจกรรม• นง/นอน พาดบนลกบอลใหญในทศทางตางๆ• การเดนบนสะพานแคบ• การกระโดดบน Trampoline • นง/นอนควาเลอนลงมาจากสะพานลน (Slider)• การเลนกระดานเลอน (Scooter Board)• ปนจกรยาน เลนเกมวงเปยว เลนเกมวงไลจบ เลนกมแชรบอล

03/12/52

5

กจกรรมเพอสงเสรมระบบกลามเนอ เอน ขอตอ และการทรงทา

• การผลกกลองทมนาหนกในทศทางตางๆ• การชก ดนหมอน ขนาดใหญ• การผลก การดนฝามอกบ ฝาผนง หรอเพอน• การคลาน กระโดดบนเทมโพลน/โซฟา/เบาะ• เลนชกเหยอ นอนคว าวดพน• ซกผา บดผา กรอกนาใสขวด• ใชมอต/ตบลกบอล ตบมอประกอบจงหวะ• เชดกระจก/เชดกระดาน• ใชไมตกอนนาแขง/ตอกตะป

กจกรรมเพอสงเสรมระบบการมองเหน

• เลนเกมไฟฉาย ฉายไฟไปทกาแพง ฝาผนง ใหเดกเอามอไปแตะ หรอชไปทภาพตางๆ• เลนละครเงาใหเดกด หรอชนวทาทาสตวตางๆใหเดกทาย• เลนเกมหาตวตว ก โดยใชปากกาวงกลม ก ในหนาหนงสอนตยสารตางๆ หรอหาคาศพทท

ขนตนดวยตว ก เปนตน• เลนเกมจบครปภาพหรอเกมจบผดภาพ • หยบสงของตามสงจากสงของทวางปนๆกน• หยบวตถ/ลกแกว /เหรยญทวางปนกนใสขวดปากแคบ• โยนบอลใสแกวน าพลาสตกใหลมตามตาแหนงตาง• ใชสายยางฉดนารดน าตนไมตามกระถางทวางในตาแหนงตางๆตามสง• ใชสายยางฉดขวดน าทมน าบรรจอยใหลม

• Visual stimulation– กระตนใหเดกมองวตถทคนเคยและมความสาคญตอเดก เชน รปภาพสาคญของครอบครว สงของทสาคญของเดก หรอดภาพหรอภาพวดโอเหตการณหรอหรอดภาพหรอภาพวดโอเหตการณหรอบคคลทเดกรจก

03/12/52

6

– นอกจากนนอาจใหเดกลองดสงแวดลอมนอกบานเชน ดอกไม ตนไม สตว เปนตน

Bubble tube

Vision, touch, sound

กจกรรมเพอสงเสรมระบบการไดยน

• เปดเพลงบรรเลง เสยงเบาๆ/ใสหฟงขณะทาการบาน

• ฟงเสยงจากเทปแลวบอกวาเสยงทไดยนคอเสยงอะไร

• เคลอนไหวประกอบเสยงดนตร เสยงเพลง/จงหวะเคาะ เชน เคาะเสยง ใ ป ใ ดงและเรวใหเดน เคาะเสยงเบาเปนจงหวะสมาเสมอใหวง

• เลนเกมจบคเสยงทไดยนกบรปภาพ

• เลนเกมทายปญหา เลนเกมพายกระซบ

• อานหนงสอออกเสยง

• เกมเกาอดนตร รองเพลง ลมเพลมพด /รางกาย/สตว

• Auditory stimulation– ใชการกระตนดวยเสยงตางๆ อาจเปนเพลงทเดกชอบ หรอเปนเสยงทคนเคยในชวตประจาวน เชน เสยงในธรรมชาต เสยงเพลงในอดต เสยงในชวตประจาวน เสยงเพลงในอดต เสยงในชวตประจาวน เปนตน

– หากเดกมปญหาการไดยนจาเปนตองฟงซาๆหรอเปดเพลงใหเสยงดงกวาปกต

03/12/52

7

กจกรรมเพอสงเสรมระบบการรบรส

• ใหเดกไดมประสบการณในการชมอาหารรสชาตตางๆ โดยเรมจากอาหารทเดกชอบทานแลวปรบแทรกอาหารใหมเขามาทละนด ตอนแรกแคใหเดกมอง จบ ชม ใหกนทละนอย อยาเพงไปบงคบหรอใหความเขมแคใหเดกมอง จบ ชม ใหกนทละนอย อยาเพงไปบงคบหรอใหความเขมมากๆเพราะจาทาใหเดกยงตอตาน สวนเดกทชอบทานอาหารรสจด เชน เคมมาก เผดมาก ตองคอยๆปรบรสชาดทจดใหนอยลงจนเขาสภาวะปกต

– การทายรสชาตอาหารจากการลองใหชม

– กจกรรมการทาอาหารอยางงาย เชน ชงเครองดมรอน

• Taste stimulation

– อาจทาการกระตนรวมกบมออาหารของเดก โดยถามเกยวกบอาหารถง รสชาต สวนประกอบอาหาร วธการทาอาหารทเดก เคยทาเพอเปนการรอฟนความจาดานรสชาตอาหาร

กจกรรมเพอสงเสรมระบบการรบกลน

• จดหากลนธรรมชาตตางๆมาใหเดกไดมประสบการณผานการทากจกรรม เชน แกะเปลอกสม รอยดอกไม เอาหญามาถกเปนกาไลขอมอ ผานการทากจกรรมทมจดมงหมายโดยเรมฝกจากกลนทเดกรบได แลวคอยปรบความสามารถหลากหลายและความเขมของกลนเพมขนสวนคอยปรบความสามารถหลากหลายและความเขมของกลนเพมขนสวนเดกทชอบกลนแรงๆหรอฉนกปรบลดความเขมของกลนลงจนปกต

•Lavender oils เพม duration of sleep ใหยาวนานขน (Henry et al.,1994)

•การใช lemon balm ผสมโลชนทาบรเวณแขน พบวาอารมณดขน

– อาจใหการจดสภาพแวดลอมทบานดวยการปลกตนไม ดอกไมทผ ปวยรจกและมกลน หรอวตถขาวของเครองใชทมกลน เชน แปง สบ โลชน ฯลฯ

– กจกรรมการสารวจดวยกลน การดมกลนแลวทายวาเปนวตถหรอสงของประเภทใดเปนตน หรอใหเลาเรองกลนทเชอมโยงกบเหตการณทจาได เปนตน

– อาจใชอปกรณในหอง snoezelen ชวยกระตน ไดแก aroma diffuser

03/12/52

8

Aroma diffuser

smell

ทกษะการวางแผนการเคลอนไหว

• การเคลอนยายสงกดขวางตางๆ จดพนทโดยมอปกรณหลายชนด เพอกระตนใหเดกรจกการเคลอนทไปมาโดยหลบหลก อโมงค กระดานลน กระดานทรงตว

• กจกรรมการเขาจงหวะ เรมจากชาไปไวขน• กจกรรมการเขาจงหวะ เรมจากชาไปไวขน

• การเดนเลยนแบบทาสตว เชนเตา ป ง หม เปด กระตายขาเจบ ลง มา

• ตบอลในอากาศ แวนบอลในอากาศใหต /ชก/เตะ

• การเคลอนไหวสลบขาง

ลดสงกระตนในสภาพแวดลอม

ลดสงกระตนในสภาพแวดลอม ทงทบานและโรงเรยน จะชวยลดภาวะการหนเหความสนใจงายไดโดยตรง และมผลตอการควบคมตวเอง ตลอดจนสมาธในการทากจกรรมของเดก

• จดหองใหเรยบรอย ไมมสงของหรอของเลนมากมาย• จดหองใหเรยบรอย ไมมสงของหรอของเลนมากมาย

• หองเรยนทมนกเรยนนอย จดใหเดกไดนงใกลครหรอเพอนทมสมาธด ไมควรนงใกลหนาตางหรอประต

• หองของเดกทบาน ควรจดใหเรยบรอย ผนงหองสไมฉดฉาด ไมมลวดลายหรอเครองประดบหอยแขวนมากมาย

ลดสงกระตนในสภาพแวดลอม

• เกบของใหเปนระเบยบเรยบรอย โดยเกบไวในตหรอกลอง

• จดสถานทเงยบๆใหเดกทางาน

• หดใหเดกทากจกรรมอยางเงยบๆ

• จากดเวลาในการดโทรทศน วดโอเกมส และเกมคอมพวเตอร

• มปฏสมพนธอยางเงยบสงบ

การลดภาวะซกซน อยไมนง

Physical exertion and tension reduction• Jumping exercise (jumping jack ,rope

skipping , basket ball shoting)

R i i• Running exercise• Sit-up,push-ups

การลดภาวะซกซน อยไมนง

Relaxation Training • Body relaxation • Progressive relaxation• Listening to music• Rocking chair • Yoka modulation• Breath deeply and slowly

03/12/52

9

การลดภาวะซกซน อยไมนงOrther(wilsion,E.B.1999)• Swing slowly in a regular net or large

hammock• Stroke firmly down and either side of the

vertebral column with you index andvertebral column with you index and middle

• Lie the child on a bolster swing and give him firm touch pressure

• Invert the child across a bolster swing, his head hanging

การลดภาวะซกซน อยไมนง

• Brush with a soft paint brush• Watch and egg-timer ,two difference

coloured egg-timer,while rocked gentlyHAVE A GOOD BEHAVIOR CHART• HAVE A GOOD BEHAVIOR CHART

การเพมสมาธ

Attention span training• Candle watch• Pendulum• Fisher game• Fisher game• Hidden objects• Card matching• Listening to stories• การกากบเดกแบบตวตอตว การฝกสมาธแบบตอเนอง การออกกาลง

Treatment Ideas

สาหรบการเลอกใชอปกรณเพอการรกษา

ตามทฤษฎและการบรณาการประสาทความรสก

• ทสาคญ สนกกบการรกษา เคารพในตวตนของเดก และผบาบดควรคด ป ใ อยางสรางสรรคเพอการประยกตใช

• เพอความปลอดภยและใหการรกษาเปนไปอยางถกตองเหมาะสมควรเปนการรกษาทจดใหโดยนกกจกรรมบาบดทไดฝกหดเฉพาะเทานน

• เรยนรจากตวเรา เรยนรจากการลงมอทาและประสบการณความรสก

การแกปญหาพนฐานของระบบประสาท & ฟลอรไทม

พญ แกวตา นพมณจารสเลศ

กมารแพทยพฒนาการเดก

สถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดกและครอบครว มหาวทยาลยมหดล

การแกปญหาพนฐานของระบบประสาท

ฝ SI ฟ ไ •ฝก SI ทบาน + ฟลอรไทม

•พาลกเผชญสงแวดลอมใหมๆ

•การฝกกบนกบาบด

03/12/52

10

ฝก SI ทบาน + ฟลอรไทม

• เลนกบลกทบาน– ออกกาลงกายพนฐาน คลาน วง กลง เลอย คบ เดนยอตว กระตายขาเดยว กระโดดโลดเตน เตนรา ทาทาแปลกๆ หมนตว ฝกการทรงตว

– ฝกการควบคมรางกาย เชน แรงเบา สงตา เรวชา เปลยนทศทาง– ฝกการควบคมรางกาย เชน แรงเบา สงตา เรวชา เปลยนทศทาง

– ขจกรยาน เลนทราย เปายงชบ วงไลจบ แปะแขง เลนชงชา มาหมน

• ชวนลกทางานบาน– ทาครว รดนาตนไม กวาดบาน เรยงเสอผาใสต

พาลกเผชญ สงแวดลอมใหมๆ (เกบรายละเอยด SI)

• ไปเทยวดวยกนทกวนหยดo ทองเทยวธรรมชาต เทยวทะเล เทยวภเขา ทงนา ฟารมเลยงสตว

o สวนสนก สวนสตว สวนสาธารณะ พพธภณฑ

สงแวดลอมรอบตว “ธรรมดาๆ” ในชวตประจาวนสงแวดลอมรอบตว ธรรมดาๆ ในชวตประจาวนoนงรถเมล นงรถไฟฟา นงรถตกตก นงรถสองแถว นงเรอดวนo ไปตลาดสด ไปวด เทยวงานลอยกระทง พาลกไปเวยนเทยน o เปลยนสถานททเคยไปประจา เชน เปลยนรานตดผม เปลยนรานอาหาร oฝกการชวยเหลอตวเอง เชน ไปเซเวน – ใหเดกเดนเขาไปซอขนมเอง แมรออยทประตหนาราน

การฝกกบนกบาบด

• เพอ “การเรยนร” ของพอแม

o นกบาบดชวยประเมนลกอยางเปนระบบ และใหคาแนะนาใหมๆ

o พอแมไดมโอกาสสงเกตความกาวหนาของลก เชน

o ลกเรมตดแม ไมยอมเขาหองฝก o ลกเรมตดแม ไมยอมเขาหองฝก

o ลกเรมดอ ไมทาตามครเหมอนแตกอน

o ลกไมยอมทากจกรรมซาๆ แต “คด” พลกแพลงเพอใหงานเสรจเรวขน

• เพอใหพอแมไดมเวลาสวนตว พกผอน หรอมเวลาพเศษใหลกอกคน

• เดกไดฝกทกษะใหมๆ

พอแมตองมเวลาคณภาพใหกบลก & พอแมตองพฒนาตวเองในทกๆดาน ๆ