2014 Rok Wielkiego Jubileuszu Uniwersytetu Jagiellońskiego

"...Niechże tam będzie nauk przemożnych perła, aby wydała męże dojrzałością rady znakomite, ozdobą cnót świetne i w różnych umiejętnościach wyuczone..." Dokument fundacyjny wystawiony przez króla Kazimierza Wielkiego 12 maja 1364 roku W 2014 r. mija 650 lat od powołania Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jest to imponująca rocznica utworzenia w 1364 roku przez króla polskiego Kazimierza III Wielkiego jednego z najważniejszych ośrodków naukowych i edukacyjnych w Europie. Ta XIV-wieczna decyzja postępowego króla to epokowy moment w dziejach polskiej nauki. Doceniając niezwykłe znaczenie i symboliczną wagę tej rocznicy Senat Rzeczpospolitej Polskiej podjął uchwałę ustanawiającą rok 2014 Rokiem Wielkiego Jubileuszu

Uniwersytetu Jagiellońskiego. Senatorowie wyrazili nadzieję, że rok stanie się świętem całej nauki polskiej. W uchwale Senat zwrócił uwagę na rolę, jaką UJ odegrał w historii Polski, przez wieki będąc „kuźnią elit, wielkim patronem i prawdziwą Alma Mater dla całego polskiego szkolnictwa (…), to z Wydziałów Uniwersytetu rozwinął się cały szereg innych uczelni (…), a dzięki uczonym Uniwersytetu możliwy stał się rozwój wielu polskich ośrodków naukowych”. W murach Uniwersytetu wzrosła bezcenna dla polskiej i europejskiej kultury Biblioteka

Jagiellońska i liczne muzea z Muzeum Uniwersytetu na czele. Podczas posiedzenia Senatu podkreślono, że UJ zajmuje teraz najwyższe w Polsce miejsce w rankingu najlepszych uczelni na świecie, ale nie jest to pozycja zaszczytna, ponieważ uczelnia jest dopiero w czwartej setce. To stwarza potrzebę poważnej refleksji o miejscu i perspektywie nauki polskiej.

Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego Prof. dr hab. med. Wojciech Nowak napisał:

(…) Za nami wiele wieków uniwersyteckiej historii, mnogość wydarzeń, różnorodność osób. Stąd można wywieść fenomen: wierność zasadom. Naszym uniwersyteckim poczynaniom przewodzi – jako credo Almae Matris – antyczna paremia o zwierzchnictwie intelektu nad siłą: „Plus ratio quam vis”, a w pracy naukowej i dydaktycznej od wieków staramy się kierować owidiuszowską dewizą: „Quidquid agis prudenter agas et respice finem.” — Cokolwiek robisz, rób dobrze i wyglądaj końca. Szanowni Państwo, Uniwersytet Jagielloński wita w Roku Jubileuszowym i zaprasza do wspólnego świętowania! Z okazji Wielkiego Jubileuszu UJ odbyło się wiele wydarzeń, spotkań, konferencji i koncertów. 12 maja, w samo południe i dokładnie w dniu 650. rocznicy wystawienia przez Kazimierza Wielkiego dokumentu fundacyjnego dla Studium Generale w Krakowie, przy wejściu do Collegium Novum UJ, czyli obecnej siedziby Władz Uniwersytetu Jagiellońskiego, uroczyście odsłonięto tablicę poświęconą pamięci króla - Fundatora. Odsłonięcia dokonali wspólnie obecnie urzędujący rektor UJ, prof. Wojciech Nowak oraz byli rektorzy - prof.

Franciszek Ziejka i prof. Karol Musioł. Uroczystość uświetnił Chór Akademicki UJ Camerata Jagellonica, który odśpiewał pieśń "Gaudeamus igitur". Również 12 maja br. miałam okazję osobiście uczestniczyć w dyskusji o współczesnej roli uniwersytetów. W Auli Jagiellońskiej Collegium Maius odbyła się polsko-amerykańska debata, będąca kontynuacją Kongresu Kultury Akademickiej, który otworzył obchody Roku Jubileuszowego 650-lecia Uniwersytetu Jagiellońskiego. W debacie pod tytułem "Wyzwania i dylematy uniwersytetów polskich i amerykańskich

w XXI wieku" udział wzięli: • Neil J. Smelser, emerytowany profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley, wieloletni przewodniczący Senatu całego systemu University of California, • Piotr Sztompka, profesor zwyczajny Uniwersytetu Jagiellońskiego, przewodniczący Rady Programowej Kongresu Kultury Akademickiej, • Jarosław Górniak, profesor UJ, dziekan Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Senatu UJ. Obecni byli również prorektor UJ ds. rozwoju prof. Maria-Jolanta Flis oraz pełnomocnik rektora UJ ds. współpracy międzynarodowej prof. Zdzisław Mach. Moderatorem debaty był dr Piotr Prokopowicz z Instytutu Socjologii UJ.

Uczestnicy spotkania próbowali odpowiedzieć na pytania nawiązujące do hasła Kongresu Kultury Akademickiej "Idea uniwersytetu - reaktywacja", który zainicjował poważną dyskusję nad stanem i kondycją środowiska akademickiego w XXI wieku. Jak podsumował podczas otwarcia debaty pomysłodawca i główny organizator Kongresu Kultury Akademickiej, prof. Piotr Sztompka, jego uczestników połączyła chęć zachowania kultury akademickiej w obliczu współcześnie obserwowanych negatywnych trendów, wśród których na pierwszy plan wysuwają się dominacja kultury korporacyjnej i rosnąca biurokratyzacja.

W trakcie dyskusji zastanawiano się nad tym, w jaki sposób w nowych warunkach społecznych zachować wielowiekowe tradycje uniwersytetu badawczego. Wskazywano na negatywne zjawiska takie jak: masowość kształcenia, rosnące koszty edukacji i badań naukowych i wpływ procesu globalizacji. Prof. socjologii Piotr Sztompka przedstawił podstawowe zagrożenia dla systemu kształcenia i nauki. Wskazał słabe strony wspólnoty uniwersyteckiej, mówił o braku więzi i zaufania społecznego, o obniżeniu jakości efektów kształcenia i procesów badawczych, o mnożeniu działań pozornych, plagiatów i fałszerstw i na obojętność środowiska akademickiego wobec takich nadużyć. Podkreślił konieczność ciągłego aktualizowania i doskonalenia treści edukacyjnych, podnoszenie jakości działań i rolę autorytetu w procesie kształcenia. Zwrócił uwagę na negatywne oddziaływanie biurokracji, fetyszyzację wskaźników ilościowych (z pominięciem jakościowych) i zbyt wąskie specjalistyczne kształcenie studentów. Misją uniwersytetu, w odróżnieniu do innych szkół wyższych, powinno być kształcenie elit umysłowych, obywateli oświeconych o otwartych i kreatywnych umysłach.

Debata stanowiła część obchodów Jubileuszu 650-lecia Uniwersytetu Jagiellońskiego, a rozmowy o kondycji nauki polskiej kontynuowane były jeszcze po zakończeniu obrad podczas uroczystego poczęstunku w sali dla profesorów.

Wiesława Orszulik http://www.naukawpolsce.pap.pl - (13.01.201) PBW – Filia w Cieszynie http://www.650.uj.edu.pl – (15.05.2014)