Warszawa, 17 marca 2012 r.

50-lecie Klubu Zainteresowań „Olimpijczyk”

Polskiego Związku Filatelistów1962-2012

Roman Babut

2

W opracowaniu wykorzystano ilustracje ze zbiorów archiwalnych:K.Z. „OLIMPIJCZYK” Polskiego Związku Filatelistów

oraz zbiorów prywatnych:Romana Babuta (Warszawa), Ryszarda Prange (Poznań)

Autorzy tekstów:Roman BabutJanusz Dunst (Rumia)Stefan Petriuk (Niemcy)Ryszard Prange

Tłumaczenie z języka niemieckiego: Marek Zbierski (Poznań)

Projekt okładki: Zbigniew Sikora

Wydawca:Klub Zainteresowań „OLIMPIJCZYK” Polskiego Związku FilatelistówKlub Kolekcjonerów Polskiego Komitetu Olimpijskiego

Opracowanie graficzne i druk: Estrella, Warszawa ul. Szaflarska 9.

3

Drodzy Członkowie Klubu OLIMPIJCZYK,

Szanowni Sympatycy Filatelistyki Olimpijskiej!

W tym roku przypada 50-lecie Klubu Zainteresowań OLIMPIJCZYK Polskiego Związku Filatelistów, który od samego powstania bardzo blisko współpracował z komisjami Polskiego Komitetu Olimpijskiego. „Pięćdziesiątka” – to złoty wiek w życiu każdego z Nas, a także solidny okres w życiu organizacji miłośników fi-latelistyki olimpijskiej i sportowej w Polsce. Przez ten czas kibicowaliście gorąco polskim olimpijczykom i sportowcom, kibicowaliście Poczcie Polskiej upamiętnia-jącej udział i sukcesy polskich reprezentacji w igrzyskach olimpijskich, czy też na mistrzostwach świata i Europy.

Od lat wśród kolekcjonerów falerystyki, numizmatyków, zbieraczy medali oraz innych pamiątek olimpijskich i sportowych prym wiedli filateliści. Niech przykładem będzie OLIMPIJCZYK, który jako klub zainteresowań w PZF stworzył Wam dobre szanse na realizację waszych kolekcjonerskich zamiłowań. Początkowo działalność Klubu oparta była na wielkim entuzjazmie dla polskich sukcesów sportowych i nowoczesnych w tamtych czasach wydawnictw pocztowych. Dzisiaj, Wasze kolekcjonerstwo cechuje, poza znajomością samej filatelistyki, głęboka wiedza o igrzyskach i ruchu olimpijskim oraz o historii sportu polskiego. Odzwierciedla to tabela w tej książeczce z medalami przywiezionymi przez członków Klubu z najważniejszych wystaw filatelistycznych – ilość zdobytych medali wyraźnie ro-sła od 1985 roku i to z tendencją zmiany koloru na złoty. Ta wiedza filatelistyczna i doświadczenie organizacyjne pozwalają na najlepsze wykorzystanie treści i wa-lorów grafiki znaków pocztowych w promowaniu tematyki olimpijskiej i sportowej poprzez filatelistykę.

Oprócz rozwijania własnych zamiłowań oraz kolekcji, członkowie Klubu ini-cjowali i uczestniczyli w wielu wydarzeniach filatelistycznych realizowanych we własnych lokalnych środowiskach oraz na szczeblu ogólnokrajowym PZF. Zostały one przedstawione w tej publikacji. Przez cały okres PKOl starał się wykazywać zrozumienie i wsparcie dla Waszej działalności zapraszając m.in. przedstawicieli Klubu do udziału w pracach Komisji Kultury i Edukacji Olimpijskiej, a obecnie do władz Klubu Kolekcjonerów PKOl.

Polski Komitet Olimpijski dostrzega i wysoko ocenia znaczące osiągnięcia kra-jowe oraz międzynarodowe członków OLIMPIJCZYKA, w tym na najważniejszych światowych wystawach filatelistyki olimpijskiej pod patronatem MKOl w Lozannie, Barcelonie, Atlancie, Sydney, Atenach oraz w Pekinie, które zaprezentowano w al-bumie jubileuszowym 90-lecia PKOl. Wielu z Was zostało nagrodzonych medalami honorowymi i odznaczonych przez Zarząd PKOl.

Wasze bogate pięćdziesięcioletnie doświadczenie kolekcjonerskie i organizacyj-ne służy za dobry wzór innym grupom kolekcjonerów olimpijskich i sportowych. Takim wzorcowym przykładem wzajemnej współpracy były cykl wystaw kolek-cjonerskich oraz XIV Światowe Targi Kolekcjonerów Olimpijskich z okazji 90-lecia

4

PKOl 1919-2009 zorganizowane w Centrum Olimpijskim PKOl w Warszawie, ze znaczącym udziałem K.Z. OLIMPIJCZYK.

Dzisiaj, na jubileuszowym spotkaniu w Klubie Olimpijczyka PKOl są obecni założyciele K.Z. OLIMPIJCZYK. To właśnie Oni niech osądzą, czy te półwiecze dzia-łalności wypełniło dobrą treścią wolę Koleżanek i Kolegów powołujących przed laty do życia Klub Zainteresowań OLIMPIJCZYK.

Życzmy, zatem sobie wielkiej radości z naszego hobby, i aby Kronika klubowa dopisywała kolejne piękne karty polskiej filatelistyki olimpijskiej i sportowej.

Wszystkim Członkom i Sympatykom OLIMPIJCZYKA w imieniu Polskiego Komite-tu Olimpijskiego składam serdeczne podziękowania za dotychczasowe poświęcenie serca filatelistyce związanej z duchem olimpijskim oraz za działalność organizacyjną, którą udowadniacie każdego dnia, że sztafeta filatelistów-olimpijczyków biegnie dalej kolejne „kółko” i wysoko podtrzymuje ogień olimpijski.

Andrzej SzalewiczPrezes Klubu Kolekcjonerów PKOl

5

Lech Konopiński

Złoty Jubileusz „OLIMPIJCZYKA”

Barwnie się plotą losy człowiecze:Klub „OLIMPIJCZYK” święci półwiecze!Złotem rozbłysnął nam jubileusz,więc czas się przyjrzeć wspólnemu dziełu!Pięć „dych” jak piątka kół olimpijskichtoczy się, niosąc radość nam wszystkim,bo któż tak pięknie swoje pół wiekujak „OLIMPIJCZYK” na sukces przekuł?!

W Fabianie Burze Klub ma patrona,który jest ojcem naszych dokonań!To on z ekipą mistrzów znaczkowychpobił na głowę najtęższe głowy!Chociaż rydwanów nie miał i kwadryg,on wystawowe kształcił nam kadry,wytyczał trasy dróg po wawrzyny,którymi głowy mistrzów wieńczymy!

Szła złotym szlakiem nasza ekipa;niejeden złoty medal jej przypadłi niemal każdy świata kontynentnagradzał polska złotą drużynę;Święcili triumf znaczków mistrzowie,więc brał z nas przykład każdy sportowiec:śmigały kule i dyski z młotem,by nam medale przynosić złote!

Na głowach chcieli stawać bokserzy,by olimpijskich dostarczać przeżyć;po złoto skakał mistrz Adam Małysz,życzenia „złote rybki” spełniałyi pokazała nam jak się walczyzłota Justyna – śnieżna Kowalczyk,a cała sportu chwała i dumawnet się znalazła w naszych albumach!

Na czele ekip klubowych sztabuod lat dwudziestu kroczy mistrz Babuti poszła złotym śladem Romanapolska drużyna – po złoto dla nas!Znają nas wszystkie na świecie lądy,a dziś przed nami jedynie Londyn,gdzie „OLIMPIJCZYK” pokaże terazjak się wygrywa PIĘĆ KÓŁ do zera,jak Polak walczy z ogniem i mieczem,by złocić złotem złote półwiecze!

Lejcie miód złoty w nasz ZŁOTY PUCHAR,żeby sportowcom dodawać ducha,by „OLIMPIJCZYK” mógł też poszalećza wszystkie polskie złote medale!!!

Warszawa, 17 marca 2012 r.

6

Spis treści

1. Z KRONIKI KLUBU ZAINTERESOWAŃ PZF „OLIMPIJCZYK” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

1.1. Prekursorzy filatelistyki olimpijskiej w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

1.2. Zachowane dokumenty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

1.3. Zjazd założycielski Klubu Zainteresowań „OLIMPIJCZYK” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

1.4. Statut. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

1.5. Prezesi Klubu 1962-2012 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

1.6. Członkowie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

2. HISTORIA PISANA WIERSZEM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

2.1. Kolejne Zjazdy i magia lat sześćdziesiątych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

3. FILATELISTYKA W MUZEUM SPORTU I TURYSTYKI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

3.1. Łowcy autografów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

3.2. Biblioteka Filatelisty-Olimpijczyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

4. WYSTAWY FILATELISTYKI SPORTOWEJ OLIMPIJSKIEJ W POLSCE . . . . . . . . . . . . . . . 18

5. PROMOCJA OSIĄGNIĘĆ POLSKIEGO RUCHU OLIMPIJSKIEGO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

6. OLIMPIJSKIE STADIONY FILATELISTÓW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

7. FILATELISTYKA OLIMPIJSKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

7.1. Filatelistyka olimpijska i jej funkcje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

7.2. Znaki i dokumenty pocztowe o tematyce olimpijskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

8. POLSKA FILATELISTYKA OLIMPIJSKA I JEJ PERŁY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

8.1. Wydawnictwa jenieckich poczt obozowych prekursorem polskiej filatelistyki olimpijskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

8.2. Debiut POCZTY POLSKIEJ w filatelistyce olimpijskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

8.3. Największa „tajemnica” polskiej filatelistyki olimpijskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

9. KOLEKCJONERSKA LEKCJA OLIMPIZMU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

10. WSPÓŁPRACA Z POCZTĄ POLSKĄ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

11. DZIAŁALNOŚĆ PUBLICYSTYCZNA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

12. EDUKACJA OLIMPIJSKA I SPORTOWA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

13. SIOSTRZANE KLUBY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

14. SPOJRZENIE W PRZYSZŁOŚĆ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

7

1. Z KRONIKI KLUBU ZAINTERESOWAŃ

PZF „OLIMPIJCZYK”

1.1. Prekursorzy filatelistyki olimpijskiej w Polsce

Ruch filatelistyki olimpijskiej i sporto-wej w Polsce zainicjowało grono znanych dobrze już w Polsce przedwojennej kolekcjonerów i pasjonatów sportu w połowie lat pięćdziesiątych ubiegłego stulecia. Bezpośrednim impulsem do działania – jak wynikało z opowiadań – stały się Igrzyska XVI OLimpiady MELBO-URNE 1956. Największymi zapaleńcami promowania idei olimpijskiej oraz udzia-łu polskich sportowców na igrzyskach olimpijskich poprzez znaczki pocztowe byli bez wątpienia Kazimierz Gryżewski (1898-1979), dziennikarz sportowy

i filatelista, który relacjonował m.in. trzy igrzyska olimpijskie – w Berlinie (1936), Londynie (1948) i Rzymie (1960) oraz Fabian Bura (1913-1996), ekonomista, czołowy polski filatelista i organizator Polskiego Związku Filatelistów, który już przed II wojną światową zaczął budować zbiory o tematyce sportowej i lotniczej. Do tego grona dołączył Henryk Brance-wicz (1904-1980), który za swoje ekspo-naty filatelistyczne zdobył rekordową ilość ponad 120 medali m.in. na Świa-towej Wystawie Filatelistycznej WIPA 1933 w Wiedniu, a następnie w 1934 na I Wszechsłowiańskiej Wystawie Filateli-stycznej w Katowicach.

To Oni właśnie doprowadzili do zainteresowania ogromnej liczby fila-telistów tematyką olimpijską i sportową oraz zorganizowania się w pierwszy w Polsce klub zainteresowań OLIMPIJ-CZYK w Polskim Związku Filatelistów.

1.2. Zachowane dokumenty

Spojrzenie w przeszłość jest możliwe dzięki zachowanej „KRONICE KLUBU”, którą zainicjował i prowadził kol. Kamil Przybyła w latach 1967-1992. Następnie pałeczkę przejął kol. Zbigniew Lech. Jest to bardzo „opaśne” dzieło liczące ponad 100 kart o rozmiarach 35×48 cm zapełnionych dwustronnie dokumen-tami, fotografiami i sprawozdaniami klubowych sekretarzy. Kronikę z lat 1962-2002, decyzją członków Klubu, przekazano w darze Bibliotece Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie. Opis wydarzeń i życia klubowego oparto również na osobistych przeżyciach i wspomnieniach Członków. Wśród nas są nadal założyciele OLIMPIJCZYKA.

Drugim zapisem minionych wy-darzeń na terenie południowej Polski jest Kronika Krakowskiego Oddziału Klubu Zainteresowań OLIMPIJCZYK PZF, prowadzona przez kol. Brancewicza w latach 1960-1968.

Karta z Kroniki Krakowskiego Oddziału Klubu Zainteresowań OLIMPIJCZYK PZF, prowadzonej

przez kol. Brancewicza w latach 1960-1968

8

W 2002 założono nową Kronikę, w której z pewnością się odnotuje te ważne wydarzenie w życiu Klubu, jakim jest ZŁOTY JUBILEUSZ.

Niestety z wcześniejszego okresu działalności OLIMPIJCZYKA zachowało się niewiele dokumentów fotograficznych.

1.3. Zjazd założycielski Klubu Zainteresowań „OLIMPIJCZYK”

Pierwsze powojenne sukcesy pol-skich olimpijczyków i sportowców na arenach międzynarodowych oraz po-wodzenie, jakim cieszyła się pierwsza seria znaczków o tematyce olimpijskiej, a także znaczek ze „Złotą Elą”, wydanych przez POCZTĘ POLSKĄ z okazji Igrzysk Olimpijskich XV Olimpiady w Melbour-ne 1956 r. wywołało ogromne zaintere-sowanie wśród polskich filatelistów.

Zjazd założycielski Klubu Zaintere-sowań PZF o nazwie „OLIMPIJCZYK” odbył się 18 marca 1962 roku, co udoku-mentowano specjalnym kasownikiem pocztowym oraz okolicznościowy-mi nadrukami na dwóch całostkach

pocztowych wydanych z okazji FIS 1962 w Zakopanem (patrz: okładka).

1.4. Statut

Na I Zjeździe przyjęto REGULAMIN, którego zapisy są ważne do dzisiaj i obowiązują w działaniach Klubu jako Statut.

OLIMPIJCZYK od samego początku uzyskał dla swojej działalności ak-ceptację i życzliwość władz Polskiego Komitetu Olimpijskiego, którego przed-stawiciele uczestniczyli we wszystkich najważniejszych inicjatywach i impre-zach klubowych.

Przeglądając oryginalny statut Klu-bu Zainteresowań PZF „OLIMPIJCZYK” z 1962 roku, obowiązujący do dnia dzisiejszego, można stwierdzić, że klub z dużym powodzeniem realizuje swoje zadania w zakresie promowania tematyki olimpijskiej w środowisku filatelistów, wykorzystując doskonałe zrozumienie i współpracę z PKOl oraz organizacjami i klubami sportowymi. Dużym powodzeniem cieszyły się

Okładka i pierwsza strona w Kronice Klubu Zainteresowań PZF „OLIMPIJCZYK”, Tom I, 1962-2002

9

starożytnych i nowożytnych, zdobywca złotych medali na światowych wysta-wach filatelistycznych za eksponaty o tematyce olimpijskiej i nie tylko. Był autorem wielu publikacji w prasie filatelistycznej, książek i albumów filatelistyki olimpijskiej. Fabian Bura wspólnie z członkami klubu był inicja-torem wielu cennych inicjatyw zreali-zowanych przez Pocztę Polską. Należał

inicjatywy lokalne oraz te, przeprowa-dzane centralnie w Warszawie w formie wystaw filatelistyki olimpijskiej.

1.5. Prezesi Klubu 1962-2012

Przez równo 30 lat, w latach 1962-1992, klubowi przewodniczył Fabian Bura, Wielkopolanin, znakomity filateli-sta, znawca historii igrzysk olimpijskich,

Fabian Bura, założyciel i Prezes Klubu „OLIMPIJCZYK” w latach 1962-1992 przed swoim eksponatem LOTY OLIMPIJSKIE

Roman Babut, Prezes Klubu „OLIMPJICZYK” od 1992 r.

18 III 1962 r., kasownik okolicznościowy stosowany w UPT WARSZA-WA 40, całostka pocztowa oraz dokument z podpisami uczestników

I Zjazdu Klubu Zainteresowań OLIMPIJCZYK PZ

Statut K.Z. OLIMPIJCZYK z 1962 r.

10

do grupy założycieli Międzynarodowej Federacji Filatelistyki Olimpijskiej przy MKOl, FIPO IOC. Jako jedyny był uczestnikiem zbojkotowanych przez władze PRL Igrzysk Olimpijskich w LOS ANGELES 1984, biorąc udział w wysta-wie OLYMPEX.

Od 1992 roku, klubowi prezesuje dr inż. Roman Babut (ur.1948), również Wielkopolanin, raczej Poznaniak, kon-tynuując pracę znakomitego poprzed-nika. Wizytówką i podsumowaniem dorobku filatelistycznego obecnego Prezesa była wystawa kilku jego eks-ponatów olimpijskich i sportowych zorganizowana przez Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu pt. POCZTA POLSKA W SŁUŻBIE SPORTU w 2006 roku. Do jego międzynarodo-wych sukcesów należy zapisać dwa złote medale na światowych wysta-wach filatelistycznych w Hiszpanii (2004) i Francji (2005), które uzyskał za eksponat pt. PRZETRWAĆ Z HONOREM … sport i duch olimpijski w niemiec-kich obozach dla polskich jeńców wojennych – Murnau, Woldenberg i Gross Born.

Jako komisarz PZF, przyczynił się do uczestnictwa i sukcesów licznej grupy polskich filatelistów w międzynaro-dowych oraz światowych wystawach olimpijskich OLYMPHILEX, organizo-wanych przez FIPO w ramach progra-mu kulturalnego igrzysk olimpijskich ATLANTA 1996, SYDNEY 2000, ATENY 2004 oraz PEKIN 2008. Roman Babut jest międzynarodowym sędzią filateli-stycznym Światowej Federacji Filateli-stycznej, Federation Internationale de Philatelie FIP. W 2011 roku został po-wołany do Grupy Roboczej MKOl, obok przedstawicieli innych klubów z Francji, USA, Niemiec i Wielkiej Brytanii, której zadaniem jest przygotowanie nowej światowej organizacji kolekcjonerów olimpijskich pod patronatem MKOl, która zastąpi FIPO.

1.6. CzłonkowieW pięćdziesięcioletniej historii,

w Klubie działało aktywnie wielu zna-komitych filatelistów-olimpijczyków. Wśród nieżyjących należałoby wymie-nić Wiesława Ryszawego (Warszawa) – wieloletni sekretarz i znakomity wystawca, Henryka Brancewicza (Kra-ków) – pełnomocnik na południową Polskę, Jerzego Nowaka (Kielce), Kamila Przybyłę (Zbąszynek) – kronikarz, czy Adama Leśnego (Poznań). Znaczącym kolekcjonerem polskiego sportu, szcze-gólnie przedwojennego był Jan Kołpak, a tematyką olimpijską był pochłonięty Michał Issajewicz, słynny „Miś” kierow-ca wozu Adler-Trumpf w zamachu na Franza Kutechrę Dowódcę SS i Policji na dystrykt warszawski, kata Warszawy (w dn. 1 II 1944 r.).

Bardzo aktywna była grupa olimpij-czyków z terenu Wielkopolski, w oso-bach Lecha Konopińskiego i jego mał-żonki Hanny. Już wtedy mieli poczucie europejskości i zbudowali eksponat nt. mistrzostw europejskich.

Ważnego zadania podjął się Aleksan-der Haraburda z Siedlec, który na bazie własnego eksponatu opracował katalog znaków Poczty Polskiej poświęconych sportowi i igrzyskom olimpijskim w okresie 1926-1981, a wydany przez KAW w 1982 r., mimo ciężkiej sytuacji w kraju. To była ciężka praca i kopio-wanie precyzyjne setek kasowników

Spotkanie OLIMPIJCZYKA w siedzibie PKOl, 1965 r.

11

okolicznościowych, bez skanera i kse-rokopiarek.

W późniejszym okresie znaczący wkład na rzecz rozwoju Klubu wnieśli Jacek Kosmala (Warszawa, obecnie znakomity wystawca z dziedziny pol-skiego lotnictwa cywilnego i historii Poczty w Warszawie) oraz Ryszard Ki-czek (Rzeszów). Kolega Antoni Karwacki „opanował” znaczkami boiska hokeja na trawie, będąc jednocześnie autorem eksponatu i pięknej publikacji książko-wej. Henryk Połeć z Wałbrzycha, były trener polskiej reprezentacji w biegach średnich, przygotował nowy eksponat, oczywiście o lekkoatletyce.

Funkcję promotora filatelistyki spor-towej i olimpijskiej w prasie krajowej wypełniał przez wiele lat kolega Piotr Wieczorek.

Obecnie, ton OLIMPIJCZYKOWI nadaje tzw. grupa poznańska, do których należą złoci medaliści świa-towych i międzynarodowych wystaw filatelistyki olimpijskiej i sportowej – koledzy Ryszard Prange, Janusz

Jaskulski i Mieczysław Rożek. W połu-dniowo-zachodniej Polsce nadal „biega” nasz długodystansowiec Heniu Połeć, a Zbyszek Gałusiński kontynuuje wie-loletnie tradycje filatelistyki lotnictwa sportowego w Polsce.

Heniu Dembski od wielu lat jest gorącym entuzjastą filatelistyki o tema-tyce sportów zimowych oraz zimowych igrzysk olimpijskich.

Członkowie klubu zgromadzili zbio-ry i prezentowali z powodzeniem na licznych wystawach krajowych i międzynarodowych eksponaty fila-telistyczne związane ze światowym i polskim ruchem olimpijskim – R. Ba-but, H. Brancewicz (Kraków), F. Bura, M. Issajewicz, Bogdan Kazimierczak (Bydgoszcz), Janusz Dunst (Rumia), Ryszard Kiczek (Rzeszów), Jan Kołpak (Warszawa), Zdzisław Krężel (Warsza-wa), Zbigniew Lech (Kraków), Jerzy Nowak, Henryk Połeć (Wałbrzych), Wiesław Ryszawy (Warszawa), polskim sportem – R. Babut, F. Bura, Zbigniew Gałusiński (Świebodzice), Aleksander Haraburda (Siedlce), Zbigniew Korszeń (Warszawa), Jacek Kosmala (Warszawa), Zygmunt Perczyński (Łódź), W. Ryszawy, mistrzostwami europejskimi – Hanna Konopińska, międzynarodowymi im-prezami sportowymi, a w szczególności Wyścigiem Pokoju – Tadeusz Iwaśko, Jacek Kapkowski, Henryk Łoziński, J. Wardzała, dyscyplinami sportowymi – R. Babut, Bogumił Ciesielski, Adam Le-śny, Edward Ryba, Andrzej Jarzynkowski (szybownictwo).

Mimo, że wielu Kolegów nie ma już z nami, pozostawili po sobie trwały do-robek w formie publikacji, a najczęściej latami gromadzone materiały filateli-styczne. W taki, lub inny sposób trafiają one do zbiorów ich następców i są kontynuowane w bardziej nowoczesny sposób, zgodnie z wymaganiami, które obowiązują na krajowych i międzynaro-dowych wystawach.

HARABURDA A., katalog znaczków, kasowników i całostek Poczty Polskiej o tematyce olimpijskiej i sportowej 1926-1981

12

2. HISTORIA PISANA WIERSZEM

2.1. Kolejne Zjazdy i magia lat sześćdziesiątych

Klub Zainteresowań PZF „OLIMPIJ-CZYK” nie zapomina o swoich roczni-cach – z okazji, których odbywały się spotkania i zjazdy, którym towarzyszyły wystawy i pokazy dorobku filatelistycz-nego członków klubu. Spotkania te zostały odpowiednio udokumentowa-ne pocztowo oraz zapisami w Kronice Klubu. Na wszystkich uroczystościach gościliśmy przedstawicieli PKOl.

Historia Klubu została zapisana w części poezją. Wiersze o filatelistyce olimpijskiej tworzył Lech Konopiński z Poznania, współzałożyciel Klubu. A oto zbiorek jego trzech wierszyków okolicznościowych na rocznice OLIM-PIJCZYKA.

Przy okazji dedykacji Zbyszka Sta-sika należy wspomnieć o jego wielkiej słabości do projektowania znaczków, całostek i kasowników o tematyce sportowej i kosmicznej. Był przyja-cielem Klubu wykonując wiele prac

i uczestnicząc w naszym działaniu jako wolontariusz.

Pierwszy powstał na gorąco podczas spotkania z okazji XX-lecia Klubu, które

celebrowano w Warszawie. W tym cza-sie nie bardzo było nam i w całej Polsce do śmiechu. Czas stanu wojennego rozjaśnialiśmy sobie nieco filatelistyką olimpijską. Zatem spójrzmy na nasze jubileusze okiem znanego poety.

Na XX lecie OLIMPIJCZYKA

Ważną rocznicę dzisiaj obchodziKlub, który cieszy nas od urodzini przez okrągłe dwudziestoleciewsławił się bardzo w sportowym świecie.Ideę sportu każdy z nas chwaliprzez pięć Olimpiad i pięć Mundiali.Poprzez zawody i przez igrzyskakażdy z nas świetne walory zyskał.Filatelistom pierś już nie wklęśnie,od stemplowania puchną im mięśnie,a częste biegi po rzadkie znaczkiwzmogły tężyznę zbieraczy chwackich,dźwiganie zbiorów każdy z nas ćwiczy,więc niech żyją „OLIMPIJCZYCY”, którzy to dzięki Koledze Burzew fizycznej biorą udział Kulturze!

Lech Konopiński, Warszawa, 5.6.1982 r.

Wiersz na kolejny XXV Jubileusz był już tworzony w pociągu na trasie Poznań-Warszawa. Ale nieznany autor

grafiki satyrycznej na filatelistę-olimpij-czyka, stworzył przypadkowo ilustrację do tego wiersza blisko dwadzieścia lat wcześniej, bo w 1960 roku. Autor

5 VI 1982. WARSZAWA 1. Całostka pocztowa i kasownik okolicz-nościowy z okazji Sejmiku XX-lecia K.Z. „OLIMPIJCZYK”. Dedykacja

projektanta całostki oraz kasownika Zbyszka Stasika.

Humorystyczna grafika „olimpijska” z okresu Igrzysk Olimpijskich Rzym 1960, autor nieznany

13

wierszyka jednak tego obrazka nigdy nie widział. Spotkanie nasze, które od-bywało się w gościnnych pomieszcze-niach MSiT mieszczącego się w koronie stadionu Klubu Sportowego „SKRA” Warszawa przerwane zostało na mo-ment tragiczną informacją o katastrofie IŁ-62 w Lesie Kabackim w Warszawie. Zginęły 183 osoby.

Na XXV-lecie Klubu „OLIMPIJCZYK”

Życie Koledzy płynie nam wartko!Stoimy oto przed pierwszą ćwiartką,Ale uczcijmy nasze ćwierćwieczebez kieliszeczków i buteleczek.Nie upijajmy się sukcesami,One za nami są i przed nami.Dziś olimpijskich stadionów zieleńNiech nam umai – srebrne wesele.Pięć kół złączyło pięć kontynentów,Nadają rangę naszemu świętu,Bowiem pięć razy po pięć już latekRosną tradycje Klubu bogate!Od „Verso Tokyo” po „OLYMPHILEX”Przeżywaliśmy wspaniałe chwileI choć o wszystkich mówić się nie da,Klub na niejeden spisał się medal! Niech kolorowe znaki pocztowe,Jak ongiś laury ozdobią głowęFilatelisty-OLIMPIJCZYKACo o sportowych marzy wynikach!Niech w sercach naszych „SKRA” wznieci płomień.Zapał do znaczków niech zawsze płonie,By olimpijskim zabłysnąć zniczem,Tego KLUBOWI dziś właśnie życzę.

Lech Konopiński, 9 maja 1987 r. W roku jubileuszowym trzydzie-

stolecia Klubu trwały przygotowania do naszego pierwszego grupowego udziału w światowej wystawie fila-telistyki olimpijskiej podczas igrzysk w Barcelonie w 1992 roku. Prezes F. Bura uczestniczył już wcześniej w wystawie olimpijskiej w Los Angeles w 1984 roku, mimo oficjalnego bojkotu tych igrzysk

przez kraje komunistyczne, w tym Polskę, zaproszony przez Komitet Or-ganizacyjny igrzysk. Nasz zespołowy debiut na igrzyskach był planowany na Seul 1988, jednakże ze względu na chorobę kolegi Bury nasze eksponaty filatelistyczne pozostały w kraju. Za-tem debiut drużyny „OLIMPIJCZYKA” na igrzyskach nastąpił w Barcelonie, a wcześniej indywidualnie R. Babut wystartował w zimowych igrzyskach olimpijskich Albertville 1992.

W 1991 roku, Prezesem Polskiego Komitetu Olimpijskiego, już w demo-kratycznej Polsce – został Andrzej Szale-wicz, w latach sześćdziesiątych działacz Komisji Młodzieżowej ZG PZF, wielce zasłużony dla polskiej filatelistyki, do dzisiaj jest członkiem i przyjacielem PZF. A więc „nasz” człowiek – kolekcjoner olimpijski.

Fabian Bura przekazał prezesostwo młodszej generacji podczas jubileuszu w Łodzi (1992), a sejmik członków Klubu w obecności Prezesa PKOl Andrzeja Sza-lewicza powierzył tę zaszczytną funkcję Romanowi Babutowi z Warszawy. Poeta, Lech z grodu Lecha, tak nas dopingował podczas spotkania w Łodzi:

Poeta, satyryk poznański, bajkopisarz dr Lech Konopiński recytuje dla członków Klubu.

14

Trzydzieści lat OLIMPIJCZYKA

Kiedy się Klub nasz rodził przed laty,niejeden heros grał rolę Taty:nad Wisła właśnie zakwitł Fijałek,Ryba się w chłodnej wodzie pluskała,zieleń „Konopi”, kwiatów FarbotkoBurę z Ryszawym kusiły słodko …i tak poczęto „OLIMPIJCZYKA”!Bura wnet złapał byka za rogii wykradł bogom z Olimpu ogień,ażeby w naszych zbierackich duszachrozniecić ogień Prometeusza!Zniczem rozpoczął nasz Prezes z niczym,dziś Jego zasług nikt nie policzy,a Ty wiesz wreszcie „OLIMIPIJCZYKU”za co Zeus Burę do Klubu przykuł!Trwał tak nasz Fabian przez lat trzydzieści,by jubileusz dziś nam obwieścići by w sztafecie sportu pokoleńprzekazać młodym prezesa rolę.Dlatego wszyscy krzyknijmy: „Hurra!Niechaj nam świeci przykładem Bura!”Młodzi też mają dużo powabu:już srebrnym włosem szczyci się Babut,a gdy nas w Alpach dopadła bieda, On sam się spisał – na srebrny medal!Teraz już tylko chodzi nam o toby olimpijskie zdobywać złoto!Prezes Szalewicz niech nam pozwolizbiorem rakietek wzlecieć na OLIMP!Niech każdy lekko jak motylek,poleci z Polski na „OLYMPHILEX”i w blasku złota jak ćma niech płonieten, kto „uliczkę zna w Barcelonie”!

Czas na Hiszpanię Panowie, Panie!Niech się rozpocznie z bykami taniec!Olimpijskimi laurami przecieżtrzeba czcić Klubu trzydziestolecie!Niechaj brzmią słowa piękne i wieszcze:„Życie zaczyna się po trzydziestce!”Do olimpijskiej wsiadajmy Łodzi,a w Barcelonie wzbudzimy podziw!

Lech Konopiński, Łódź, 5.6.1992 r.

„CZTERDZIESTOLATEK”Kolejny jubileusz kojarzy nam się

raczej z osobą pewnego inżyniera, fikcją socjalistycznego budownictwa i „kobietą pracującą”. Przybywa Klubo-wi lat, doświadczeń i osiągnięć, ale na widnokręgu nie widać młodej gene-racji, która znajduje zaangażowanie w bardziej nowoczesnych dziedzinach kolekcjonerstwa. Odnotowujemy nowe eksponaty o tematyce olimpijskiej lub sportu i nasza działalność przesuwa się w kierunku międzynarodowym. Sprzy-jają temu wystawy i kontakty międzyna-rodowe. W Płocku (2002) zorganizowa-liśmy dwumecz filatelistyczny przyjaźni z siostrzanym klubem „OLYMPSPORT” z Czech. Po pięć eksponatów w każdej drużynie. Wynik był raczej remisowy ze wskazaniem na „OLIMPIJCZYKA”.

Obecni podczas spotkania w Płocku, członkowie Klubu przyjęli jednogłośnie i jednomyślnie ideę przyjęcia Fabiana

Fabian Bura przyjmuje podziękowania i kwiaty za długoletnie prezesowania od „nowo upieczonego” prezesa Romana Babuta

na spotkaniu XXX-lecia „OLIMPIJCZYKA” w Łodzi.

18 III 1992. ŁÓDŹ 1. Kartka i okolicznościowa frankatura mechanicz-na oraz medal KWF „125 LAT SPORTU POLSKIEGO”

oraz Sejmiku XXX-lecia K.Z. OLIMPIJCZYK

15

Burę za naszego patrona. Z okazji ju-bileuszu wieloletni członkowie Klubu zostali odznaczeni Złotymi i Srebrnymi Medalami PKOl, Klubowi przyznano Pu-char Prezesa PKOl. Obecnie czekamy na nadchodzący kolejny jubileusz w 2012

roku. Ocenimy, czy młodszej generacji filatelistów udało się „pociągnąć” do przodu krajową filatelistykę olimpijską i sportową? Cóż, niech oceniają kibice i sędziowie. My jesteśmy głównie w roli zawodników.

Pismo gratulacyjne i Puchar Polskiego Komitetu Olimpijskiego wręczony z okazji 40-lecia Klubowi Zainteresowań „Olimpijczyk” PZF

Członkowie jubileuszowego spotkania 40-lecia w Płocku. Od lewej stoją: Marek Mikłaszewicz (Iława), Adam Korc (Warszawa) Prezes Zarządu Głównego PZF, Zbyszek Korszeń (Warszawa), Zygmunt Perczyński (Łódź), Władysław Farbotko (Łódź) – założyciel Klubu, Ryszard Prange (Poznań), Bronisław Jasicki (Poznań), Henryk Połeć (Wałbrzych), Andrzej Szalewicz – Prezes PKOl 1991-1997, Ferenc Kalocsai (Węgry),

Jaroslav Petrasek (Czechy) – Prezes siostrzanego Klubu „OLYMPSPORT”, a od lewej siedzą Zbigniew Lech (Kraków), gość z Francji Georg Majewski, Jacek Kosmala (Warszawa), Roman Babut (Warszawa) i Ryszard Kiczek (Rzeszów).

16

R. Babut, były zawodnik „delfinista” AZS Politechnika Warszawska, prezentuje OTYLII JĘDRZEJCZAK, najznakomitszej polskiej pływaczce,

medale polskich filatelistów.

Kol. Henryk Dembski i autor podczas Gali Olimpijskiej w PKOl po Z.I.O. VANCOUVER 2010, przed okazją uzyskania autografu

JUSTYNY KOWALCZYK, 27 III 2010.

JÓZEF SZMIDT, dwukrotny złoty medalista olimpijski w trójskoku Rzym 1960 i Tokio 1964 składa dedykację pod arkusikiem znaczków

Poczty Polskiej z 1965 r., MSiT 2010

27 lutego 2010 r., Whistler - VANCOUVER, kasownik okolicznościowy na kartce pocztowej z dnia finałowego biegu na 30 km kobiet

z autografem naszej złotej medalistki

3. FILATELISTYKA W MUZEUM SPORTU

I TURYSTYKI3.1. Łowcy autografów

W rozwoju działalności Klubu duże znaczenie ma współpraca z Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie – od pierwszej wspólnej inicjatywy w 1969 roku, którą była wystawa pt. „50 lat pod Olimpijską Flagą” z okazji rocznicy PKOl oraz 69. Sesji MKOl w Warszawie, poprzez wiele wspólnych inicjatyw do dnia dzisiejszego. Zawsze mogliśmy liczyć na gościnę w salach muzeum na stadionie „SKRY”, chociaż warunki były tam trudne. W osobie dyrektor Muzeum dr Iwony Grys mieliśmy wielkiego sprzy-mierzeńca naszej pasji.

Oprócz wielu wspólnych z muzeum wystaw, przekazaliśmy w darze wie-le cennych medali filatelistycznych

zdobytych na wystawach olimpijskich i międzynarodowych.

Obecny dyrektor Tomasz Jagodziński sam jest kolekcjonerem olimpijskim i bardzo liczymy na następne owocne lata współpracy. W nowej siedzibie muzeum, w Centrum Olimpijskim w Warszawie, filateliści znaleźli swoje skromne miejsce w postaci ekspozycji medali z wystaw filatelistyki olimpijskiej i sportowej.

Szymon Ziółkowski podczas uroczystości przekazania złotego meda-lu SYDNEY 2000 tragicznie zmarłej Kamili Skolimowskiej do GALERII

POLSKICH MEDALISTÓW OLIMPIJSKICH w MSiT, maj 2009 r.

17

Miejsce skromne, ale tuż obok tych najważniejszych i najpiękniejszych medali olimpijskich Otylii Jędrzejczak, Kamili Skolimowskiej czy Szymona Ziółkowskiego, i wielu, wielu innych wspaniałych medali olimpijskich i spor-towych – złotych, srebrnych i brązo-wych z lat 1924-2010.

Centrum Olimpijskie PKOl podobnie jak i Muzeum SiT są miejscem licznych imprez olimpijskich i sportowych. Spotkać można tu najznakomitszych polskich sportowców i jest okazja zapy-tać, czy są kolekcjonerami, a i czy mają przede wszystkim czas na wysłanie pocztówki z igrzysk lub mistrzostw.

Spotkania w Muzeum to również znakomita okazja do „złowienia” auto-grafów naszych mistrzów – niektórych dopiero po długich latach nieobecności w kraju, czy też np. z okazji 50-lecia zdobycia złotego medalu olimpijskiego, a innych prawie tuż po zejściu z nart .

Będąc przy medalach, za chwilę warto ukazać filatelistyczne „stadiony”, krajowe oraz zagraniczne, czyli wysta-wy, na których współzawodniczą polscy filateliści. Poprzez wystawy filatelistycz-ne realizowane są dwa główne cele filatelistyki olimpijskiej: po pierwsze – promocja olimpizmu, dyscyplin spor-towych oraz w szczególności osiągnięć polskiego sportu i olimpijczyków, a po drugie – przygotowywanie, prezento-wanie i ocena eksponatów filatelistycz-nych o tematyce olimpijskiej i sporto-wej. Wystawy lokalne i krajowe, łączone są najczęściej z bieżącymi wydarzenia-mi sportowymi oraz w polskim ruchu olimpijskim. Są również sprawdzianem, a w konsekwencji nominacją do wystaw międzynarodowych i światowych.

3.2. Biblioteka Filatelisty-Olimpijczyka

W wyniku wieloletniej współpra-cy członków OLIMPIJCZYKA z MSiT,

muzeum wzbogaciło się w drodze donacji w maju 2006 r. o bibliotekę fila-telistyki olimpijskiej zawierającą ponad 700 pozycji albumowych, publikacji zwartych, periodyków i wydawnictw klubów filatelistyki olimpijskiej, krajo-wych oraz międzynarodowych, skatalo-gowanych w wersji elektronicznej.

Zbiór Biblioteki Filatelisty-Olimpij-czyka, który obecnie znajduje się w Mu-zeum Sportu i Turystyki w Warszawie, powstawał przez ponad 50 lat. Poszcze-gólne pozycje biblioteczne docierały rozmaitymi drogami i znakomitą więk-szość pozyskałem osobiście ze źródeł krajowych oraz zagranicznych. Koncep-cja stworzenia tej biblioteczki powstała w końcu lat dziewięćdziesiątych, kiedy wielokrotnie rozmawialiśmy o przyszło-ści filatelistyki olimpijskiej i sportowej z Kolegą Wiesiem Ryszawym, jednym z założycieli Klubu „OLIMPIJCZYK”. Przekazał on mi również część swoich zbiorów książek i periodyków z intencją przekazania ich do dyspozycji innych filatelistów oraz osób zainteresowanych kolekcjonerstwem olimpijskim. Wyda-wało nam się, że biblioteka Muzeum Sportu i Turystyki będzie najlepszym miejscem dla zachowania i kontynuacji zbioru oraz miejscem, w którym dostęp dla zainteresowanych będzie najłatwiej-szy. Należy tutaj zaznaczyć, że Muzeum od bardzo dawna tworzy zbiór w dziale „Filatelistyka” i na dzień dzisiejszy zbiór filatelistyczny zawiera ponad 17 tysięcy walorów pocztowych. W katalogu mu-zealnej biblioteki również od dawna istnieje kategoria FILATELISTYKA. Roz-wój systemów informatycznych pozwoli również na udostępnienie katalogu Biblioteczki Filatelisty-Olimpijczyka drogą internetową on-line.

Przekazany zbiór do Muzeum Sportu i Turystyki, znalazł znakomite miejsce w nowych i przestrzennych pomiesz-czeniach, zlokalizowanych w nowo-czesnym budynku Polskiego Komitetu

18

Olimpijskiego i Centrum Edukacji Olim-pijskiej w Warszawie. Ówczesna dyrek-tor Muzeum pani dr Iwona Grys, zawsze życzliwa filatelistom, zadeklarowała, że zbiór będzie otoczony profesjonalną opieką i będzie dostępny publicznie na ogólnych zasadach korzystania z zaso-bów bibliotecznych.

Katalog, zawierający spis wszystkich przekazanych do Muzeum Sportu i Tu-rystyki pozycji, został przekazany rów-nież w formie elektronicznej (na dysku CD) oraz jako wydruk papierowy do Biblioteki Okręgu Warszawskiego PZF (Al. 3-go Maja 12, V p., Warszawa).*

Serdecznie zapraszam do korzysta-nia z Biblioteki Filatelisty-Olimpijczyka. Jednocześnie zwracam się z prośbą o wszelkie informacje mogące uzupeł-nić spis publikacji, a także zachęcam do ewentualnego przekazania pozycji, których biblioteka jeszcze nie posiada.

Każda z pozycji w biblioteczce zo-stała sklasyfikowana i otrzymała własny numer referencyjny w każdej z poniżej wymienionych kategorii, które są na-stępujące: I. Wydawnictwa książkowe, albumo-

we i reprezentacyjne II. Katalogi znaczków olimpijskich

i sportowych III. Katalogi specjalizowanych aukcji

filatelistycznych IV. Katalogi Krajowych Wystaw Filate-

listyki Olimpijskiej i Sportowej V. Katalogi Międz ynarodowych

Wystaw Filatelistyki Olimpijskiej i Sportowej

VI. Biuletyny Klubów Filatelistyki Olim-pijskiej i Sportowej

VII. Artykuły specjalizowane opubliko-wane w periodykach filatelistycz-nych

VIII. Broszury i zeszyty okolicznościowe, artykuły autorskie

IX. Eksponaty filatelistyczne (repro-dukcje i kopie)

X. Ulotki i materiały promocyjne XI. Publikacje zarejestrowane, ale brak

w biblioteczce

4. WYSTAWY

FILATELISTYKI SPORTOWEJ

I OLIMPIJSKIEJ W POLSCE

W Polsce, w latach 1957-2009 fi-lateliści zrzeszeni w Polskim Związ-ku Filatelistów zorganizowali ponad 40 wystaw filatelistycznych związanych ze sportem i igrzyskami olimpijskimi. Pierwszą wystawą filatelistyki sportowej odnotowaną w powojennej historii była wystawa z okazji Memoriału Bronisława

Kasownik i koperta okolicznościowa Wystawy Filatelistycznej FILSPORT Leszno 1958

Medal Wystawy Filatelistycznej FILSPORT Leszno 1958

* Osoby zainteresowane mogą uzyskać spis również w formie elektronicznej. Prośby prosimy kierować listownie na adres:

dr inż. Roman Babut, skr. poczt. 913, 00-950 Warszawa 1

19

Czecha i Heleny Marusarzówny w Zako-panem 1957 r. W następnym roku fila-teliści w Lesznie zorganizowali wystawę

„FILSPORT” z okazji Szybowcowych Mistrzostw Świata 1958.

Do najbardziej znaczących wystaw, które zorganizowano w Polsce należy

zaliczyć Europejską Wystawę Znacz-ków Sportowych „WROCŁAW 1963” z okazji Mistrzostw Europy Mężczyzn w koszykówce, wystawę „50 lat pod Olimpijską Flagą” z okazji Sesji MKOl Warszawa 1969, „50-lecie Akademii Wychowania Fizycznego” – Warszawa 1979 r., „ESPANA’82” – Warszawa, „ME w Kajakarstwie” – Bydgoszcz 1983 r., „Sport i Turystyka” – Olsztyn 1987 r., „70-lecie PKOl” – Warszawa 1989 r., „125 lat Polskiego Sportu” – Łódź 1992 r., „Sport Zbliża Narody” Warszawa 1992, „Salon Filatelistyki Olimpijskiej 75 lat PKOl” – Kraków 1994 r., „ZAKOPANE 2006 – miasto kandydat” – Zakopane 1999 r., „SYDNEY 2000” – Gdańsk, „Dni Olimpijczyka 2001” – Iława, „POCZTA POLSKA W SŁUŻBIE SPORTU” – Wrocław 2006 r.

W 2009 roku odbyły się dwie wy-stawy filatelistyki sportowej z okazji Mistrzostw Europy w koszykówce mężczyzn EUROBASKET 2009 w Po-

znaniu oraz 66. TOUR DE POLOGNE w Nałęczowie.

Łączenie wystaw z imprezami spor-towymi i olimpijskimi stwarza nie-wątpliwie okazję do odwiedzin tych wystaw przez znakomitych sportowców i olimpijczyków, którzy podnoszą pre-stiż wystawy i sprawiają wiele radości zwiedzającym (i oczywiście organiza-torom).

Medal (awers i rewers) Europejskiej Wystawy Znaczków Sportowych „WROCŁAW 1963”

Dyplom debiutującego młodzieżowca R. Babuta w randze medalu brązowego za eksponat „WYŚCIG POKOJU” na Europejskiej Wystawie

Znaczków Sportowych „WROCŁAW 1963”

21.04.2001. IŁAWA 1. Kartka i kasownik okolicznościowy Krajowej Wystawy Filatelistycznej „Inauguracja Dni Olimpijczyka 2001”

20

W Iławie z okazji „Dni Olimpijczyka 2001” doszło podczas oglądania ekspo-natów do niespodziewanego spotkania. sław olimpijskich. Kolejne wydarzenie to wystawa sportowo-filatelistycz-na zorganizowana w dniach 30.7.-10.8.2009 r. przez Kolegów z Lublina w przepięknym Pałacu Małachowskich w Nałęczowie (miasto etapowe) z okazji 66. wyścigu kolarskiego TOUR DE POLO-GNE. Wystawę odwiedziło kilku znako-mitych kolarzy polskich, a wśród nich Czesław Lang i Lech Piasecki. Dyrektor LANGTEAM zapowiedział kontynuację wystaw filatelistycznych z okazji Tour de Pologne w następnych latach.

Polscy medaliści olimpijscy podczas spotkania z młodzieżą, później z filatelistami z okazji „DNI OLIMPIJCZYKA 2001”, Iława

Czesław Lang i Lech Piasecki

Z lewej strony nasza przedwojenna lekkoatletka, medalistka olimpijska z Berlina 1936, Maria Kwaśniewska-Maleszewska, oglądająca pamiątki filatelistyczne z tych igrzysk, a z prawej Irena Szewińska, siedmiokrotna medalistka olimpijska wraz z Leszkiem Drogoszem mistrzem Europy w bok-

sie w wadze lekkopółśredniej w latach 1953, 1955 i 1959 i brązowym medalistą IO w Rzymie w 1960 roku w towarzystwie Komisarza wystawy Romana Przybyły z Iławy (bokiem, po prawej).

21

5. PROMOCJA OSIĄGNIĘĆ POLSKIEGO RUCHU OLIMPIJSKIEGO

Ważną płaszczyzną współdziałania PZF i PKOl na rzecz polskiego ruchu olimpijskiego była przez wiele lat Ko-misja Kultury i Edukacji Olimpijskiej PKOl, a obecnie Klub Kolekcjonerów

PKOl, zainicjowany przez Andrzeja Szalewicza, Prezesa Polskiego Komite-tu Olimpijskiego w latach 1991-1997, znakomitego kolekcjonera pinów i odznak olimpijskich. Filateliści z Klubu „Olimpijczyk” służą swoim doświadcze-niem i wiedzą organizacyjną na rzecz rozwoju „instytucjonalnego” kolekcjo-nerstwa olimpijskiego w Polsce.

A więc, np. poprzez zapraszanie ko-lekcjonerów znaczków (pinów), odznak lub medalierstwa do wspólnych wystaw, również wzorem światowych wystaw filatelistyki olimpijskiej „OLYMPHILEX”, organizowanych przez FIPO MKOl. Nale-ży nadmienić, że wystawy OLYMPHILEX, początkowo wyłącznie filatelistyczne, przekształciły się w wielodyscyplinowe imprezy kolekcjonerstwa olimpijskiego, obejmujące filatelistykę, numizmatykę i memorabilia (pamiątki).

Działalność filatelistów w Klubie Ko-lekcjonerów PKOl-u na rzecz współpra-cy wszystkich środowisk kolekcjonerów olimpijskich oraz nasze doświadczenie w ruchu filatelistycznym zostały do-strzeżone przez MKOl i Roman Babut prezes OLIMPIJCZYK-a został zapro-szony do Grupy Roboczej MKOl razem z przewodniczącymi klubów z USA, Francji, Niemiec i Wielkiej Brytanii, której zadaniem jest przekształcenie

Międzynarodowej Federacji Filatelistyki Olimpijskiej FIPO w federację kolek-cjonerów olimpijskich. W 2011 roku grupa robocza opracowała założenia programowej nowej federacji.

W działaniach na rzecz polskiego ruchu olimpijskiego należy odno-tować regularne promowanie przez filatelistów rocznic Polskiego Komitetu Olimpijskiego i osiągnięć polskich olimpijczyków. Z tych okazji Polski Związek Filatelistów wspólnie z PKOl organizował liczne wystawy i pokazy. Trzykrotnie wystawy zostały zaszczyco-ne obecnością Przewodniczącego MKOl Juana Antonio Samarancha.

J.A. Samaranch po raz pierwszy zło-żył wizytę na naszej wystawie z okazji 70-tej rocznicy PKOl w 1989 roku, a następnie z okazji 75-tej rocznicy w 1994 r. – wspólna wystawa Klubów

29 VI 2002 Płock. Personalizowana koperta upamiętniająca prezen-tację zbioru oficjalnych znaczków PKOl przez Andrzeja Szalewicza,

późniejszego zdobywcę złotych medali w Bratysławie i Atenach 2004 podczas Międzynarodowej

Wystawy Filatelistycznej

J.A. Samaranch zwiedził wystawę polskich zbiorów podczas OLYMPHILEX ATENY 2004.

22

Zainteresowań PZF „CRACOVIANA” oraz „OLIMPIJCZYK” z udziałem Muzeum Olimpijskiego w Lozannie oraz Muzeum Historycznego m. Krakowa.

Wystawa międzynarodowa 90-lecia PKOl pt.: „THE PRESTIGE OLYMPIC PHILA-TELY” zorganizowana pod patronatem Juana Antonio Samarancha, jako Hono-rowego Dożywotniego Przewodniczą-cego MKOl w ramach 14. Światowych Targów Kolekcjonerów Olimpijskich

odbyła się Centrum Olimpijskim w War-szawie.

Juan Antonio Samaranch, sam świet-ny kolekcjoner olimpijski, był inspirato-

rem utworzenia światowej olimpijskiej organizacji filatelistycznej przy Między-narodowym Komitecie Olimpijskim. W 1985 r. utworzono Międzynarodową Federację Filatelistyki Olimpijskiej FIPO (Fédération Internationale De Philatélie Olympique), następnie w 1992 roku

16 XI 1989. WARSZAWA 1. Kartka i kasownik okolicznościowy Krajowej Wystawy Filatelistycznej „70 lat PKOl”, 16-24.11.1989 r.

J.E. J.A. Samaranch podczas zwiedzania wystawy MISTRZOWIE FILATELISTYKI OLIMPIJSKIEJ, 30 V 2009 r.,

w Centrum Olimpijskim w Warszawie. Oprowadzają R. Babut oraz M. Tecardi przedstawiciel FIPO (z tyłu).

Siedmiokrotna medalistka olimpijska, członek MKOl, Irena Szewińska podczas otwarcia wystawy filatelistycznej

„Mistrzowie Filatelistyki Olimpijskiej”

15 X 1994. KRAKÓW 1. Kartka i kasownik okolicznościowy Salonu Filatelistyki Olimpijskiej i Sportowej, 12-23.10.1994 r.

Zbigniew Lech oprowadza Przewodniczącego MKOl J.A. Samarancha i Gości po Salonie Filatelistycznym „75 lat PKOl”

w Muzeum Historycznym miasta Krakowa

23

Komisję Kolekcjonerów MKOl, łączącą główne nurty kolekcjonerstwa olim-pijskiego – filatelistykę, numizmatykę oraz memorabilia. Klub Zainteresowań OLIMPIJCZYK PZF jest członkiem FIPO od 1993 roku i włączył się aktywnie do działalności międzynarodowej. Dowodem uznania dla tej działalności i znaczenia polskiego kolekcjonerstwa olimpijskiego było zorganizowanie przez PKOl wspólnie z FIPO i Muzeum Olimpijskim w Lozannie wystawy z okazji 90-lecia PKOl oraz światowych targów kolekcjonerów olimpijskich, na które przybyli kolekcjonerzy z 22 krajów całego świata.

ZAKOPANE Miasto Kandydat ZIO 2006

W 1999 roku Zakopane przedstawiło swoją kandydaturę do organizacji zimo-wych Igrzysk Olimpijskich w 2006 r.

Ważne miejsce w promocji miasta znalazła olimpijska wystawa filateli-styczna zorganizowana przez Oddział Zakopiański z Okręgu Krakowskiego PZF przy współudziale KZ OLIMPIJCZYK. I mimo, że Zakopane przegrało na rzecz Turynu, to należy uznać, że filateliści- -olimpijczycy wsparli polską kandyda-turę w znaczący sposób.

Kartki pocztowe (beznominałowe) z okazji 90 lat PKOl upamiętnia-jące wystawy kolekcji olimpijskich w Centrum Olimpijskim im. Jana

Pawła II, wystawę filatelistyczną „The Prestige Olympic Philately” – „Mistrzowie Filatelistyki Olimpijskiej” z flagami 10 uczestniczą-

cych państw w wystawie oraz z okazji 14. Światowych Targów Kolekcjonerów Olimpijskich, 29-31.5.2009 r.

27.03.1999. ZAKOPANE 1. Kartka i kasownik okolicznościowy Wystawy Filatelistycznej „ZAKOPANE – kandydatura

do organizacji ZIO 2006”

24

„OLYMPEX THE OLYMPIC EXPO 2008”), organizowanych przez FIPO z okazji igrzysk olimpijskich oraz ważnych wy-darzeń w ruchu olimpijskim, zainaugu-rowanych w 1985 roku. Jest to możliwe dzięki szerokiej współpracy klubów filatelistyki olimpijskiej na całym świe-cie. Przedstawiciele „OLIMPIJCZYKA” uczestniczą aktywnie w tej współpracy koordynowanej przez FIPO.

Światowe wystawy filatelistyki olim-pijskiej i sportowej OLYMPHILEX, od Igrzysk Olimpijskich w Seulu odbywają się jako imprezy programu kulturalnego towarzyszące Igrzyskom i organizowa-ne są przez lub przy współpracy Komi-tetów Organizacyjnych Igrzysk.

Prawo organizacji Igrzysk olim-pijskich jest przyznawane miastom szczególnym, które również zaoferują najlepsze warunki ich realizacji. Budo-wane są wspaniałe, coraz to bardziej wyrafinowane architektonicznie i tech-nologicznie stadiony i infrastruktura. Przygotowywany jest program kultu-ralny – OLYMPIC FESTIVAL oraz od 1988 roku światowe wystawy filatelistyki olimpijskiej OLYMPHILEX. Wielkość tych wystaw jest imponująca – pamiętając, że ekran wystawowy ma wymiary ok. 1,0×1,1 metra – musimy mieć świado-mość, że w Atlancie 1996 prezentowano blisko 1500 ekranów, czyli 1500 metrów bieżących eksponatów filatelistycz-nych. To oznacza, że bieżnię stadionu

6. OLIMPIJSKIE STADIONY

FILATELISTÓWMarzeniem i spełnieniem się dla

każdego zaawansowanego kolekcjo-nera filatelistyki olimpijskiej jest udział w międzynarodowych wystawach,

a w szczególności w światowych wy-stawach filatelistyki olimpijskiej i spor-towej „OLYMPHILEX” (ostatnio w Pekinie

Awers i rewers medalu Międzynarodowej Wystawy Filatelistyki Olimpijskiej i Sportowej OLYMPILEX’85, Lozanna

18.03.1985. WARSZAWA / LAUSANNE – kasowniki okolicznościowe i medal z okazji Międzynarodowej Wystawy Filatelistyki Olimpijskiej

„OLYMPHILEX ‘85”

Światowa Wystawa Filatelistyki Olimpijskiej i Sportowej OLYMPHILEX 2004” pod patronatem Światowej Federacji Filatelistycznej FIP zorganizowana przez MKOl podczas Igrzysk XXVIII Olimpady w Atenach, 12-22.08. 2004 r.

25

olimpijskiego można otoczyć prawie cztery razy. Zatem sztafeta filatelistycz-na 4×400 ekranów. W Sydney bieżnia filatelistyczna mierzyła 1100 m, a w Ate-nach prawie 3×400 metrów; podobnie było w Pekinie.

Polscy filateliści uczestniczyli prak-tycznie we wszystkich edycjach wystaw „OLYMPHILEX” z wyjątkiem Seoul’88

i zdobyli razem ponad 100 medali w ostrej międzynarodowej konku-rencji, zdobywając wielokrotnie na-grody główne Grand Prix wystawy lub w klasach konkursowych. Medale w konkursie zależą od liczby punktów przyznawanych przez międzynarodowe jury. R. Babut uczestniczył dwukrotnie w pracach jury wystaw OLYMPHILEX, w Atlancie 1996 oraz Pekinie 2008.

Wśród wszystkich dotychczasowych wystaw olimpijskich za najpiękniejszą i najważniejszą uważam tę z okazji 100-lecia Nowożytnych Igrzysk Olim-pijskich w Atenach, która trwała tak samo długo i w tych samych dniach, co pierwsze historyczne Igrzyska, od 25 marca do 3 kwietnia 1996 roku.

To dzięki filatelistom, polska biało-czerwona powiewała przed Zappeio-nem, areną pierwszych igrzysk olimpij-skich i miejscem wystawy 100-lecia.

W stulecie Igrzysk wszyscy wystawcy zostali zaproszeni na uroczyste zapale-nie znicza olimpijskiego w Olimpii dla Atlanty oraz uczestniczyli w niezapo-mnianych, odtworzonych historycznie igrzyskach na stadionie olimpijskim w Atenach. Organizatorzy przygotowali piękny medal, który upamiętnia najważ-niejszą imprezę zorganizowaną przez Greków z okazji stulecia nowożytnych igrzysk olimpijskich.

Wszystkie ceremoniały odbywały się w zbudowanym na pierwsze Igrzyska hotelu olimpijskim GRANDE BRETAGNE, oficjalnej siedzibie MKOl i Komitetu Organizacyjnego ATENY 1896. Grecy zadbali również, aby ceremonie wysta-wy „ATENY 1896-1996” były uświetnione wspaniałymi greckimi winami. Podczas Palmaresu, czyli wręczania najwyższych

V Międzynarodowa Wystawa Filatelistyki Olimpijskiej i Sportowej OLYMPIAFILA’95 (w programie Sesji MKOl), Budapeszt

08.08.2008. BEIJING. Personalizowany znaczek przygotowany przez Pocztę Chin z okazji Światowej Wystawy Olimpijskiej „OLYMPEX, the Olympic Expo 2008”, Pekin, 8-18.08.2008 r.

26

medali, serwowano czerwone wino ze specjalną etykietą z okazji 100-lecia Igrzysk.

Pamiątkę z tych wydarzeń stanowi koperta z okolicznościową olimpijską etykietą winną, znaczkami i stemplem z okazji Stulecia. W ten sposób zaczęła powstawać moja nowa oryginalna ko-lekcja winno-filatelistyczna.

Na wystawie w Atenach prezento-waliśmy pięć eksponatów, z których najwyższe wyróżnienie – medal Duży Pozłacany uzyskał eksponat Romana Babuta pt. „KRONIKA WYDARZEŃ SPOR-TOWYCH 1939-1945”.

Każda z wystaw OLYMPHILEX jest związana ściśle z odbywającymi się Igrzyskami Olimpijskimi, na których główną ceremonią jest z pewnością wręczanie medali. Podobnie jest u nas filatelistów-olimpijczyków. Eksponaty są oceniane przez międzynarodowe jury, a następnie przyznawane są medale w zależności od osiągniętych punktów przez każdy eksponat.

Medale te piszą historię naszego kolekcjonerstwa i myślę, że warto

spojrzeć na ich piękno, kiedy leżą wszystkie obok siebie. Niektóre z nich mają szczególną „wagę”. Organizatorzy wystawy olimpijskiej OLYMPEX BEIJING 2008 przygotowali piękny medal z logo wystawy, którym był kamień „Jade” oraz z emblematem Igrzysk XXIX

Olimpiady, tańczącym i radującym się „ludkiem z Pekinu”. Krążek o znacznej średnicy został umieszczony pomię-dzy dwoma kryształowymi płytkami i zapakowany w teak’owe pudełko. Waga medalu w opakowaniu to 1,1 kg. Razem z katalogami i palmaresami wystawy (wydrukowane rezultaty), do-datkowy bagaż podręczny komisarza ważył 31,5 kg. Do wioski olimpijskiej z trudem doniosłem ten pakunek – wieczorem przy 40-stopniowym upale i 90-procentowej wilgotności. Na szczęście pomógł Szef Polskiej Misji Olimpijskiej i ten cenny ładunek przy-leciał do Polski w bagażu PKOl. A może Kolega Konopiński podszedł do filateli-styki olimpijskiej – w swoim pierwszym wierszu – trochę zbyt satyrycznie? A kto powiedział, że filatelistyka jest lekką i łatwą dyscypliną?

Zapraszam do obejrzenia kolek-cji medali z wystaw olimpijskich OLYMPHILEX, w których uczestniczyli polscy wystawcy (z wyjątkiem wystawy w Seulu w 1988 roku).

Olimpijska etykieta winna z okazji 100-lecia Nowożytnych Igrzysk Olimpijskich na liście poleconym do Polski

Dyplom do Medalu Dużego Pozłacanego Międzynarodowej Olimpijskiej Wystawy Filatelistycznej z okazji 100-lecia

Nowożytnych Igrzysk Olimpijskich, ATENY 1896-1996

27

Medale przyznane Polakom na światowych wystawach filatelistyki olimpijskiej i sportowej organizowanych przez FIPO MKOl

podczas letnich igrzysk olimpijskich

OLYMPEX, THE OLYMPIC EXPO BEIJING 2008

OLYMPHILEX BARCELONA ‘92 OLYMPHILEX ATENY‘2004

OLYMPHILEX ATLANTA‘96

Komplet medali zdobytych przez polskich filatelistów na Światowej Wystawie Olimpijskiej „OLYMPEX, THE OLYMPIC EXPO BEIJING 2008”, a w tym 1 Duży Złoty, 2 Złote, 4 Duże Pozłacane, 1 Pozłacany i 1 Duży Srebrny

OLYMPHILEX SYDNEY’2000

28

Udział polskich filatelistów oraz zdobyte medale w międzynarodowych i światowych wystawach olimpijskich

pod patronatem FIPO w latach 1985-2009

Wystawa Miejsce, data LG G LV V LS S SB B„OLYMPHILEX’85 Lozanna, 29.7.-6.8.1985 1 1 2„OLYMPHILEX’87” Rzym, 29.7.-6.8.1987 1„OLYMPHILEX’90” Warna, 29.7. - 6.8.1990 1 1 2„PANAMFILA’91” Hawana, 8-23.8.1991 1„OLIMPEXPO’92” Albertville, 8-23.02.1992 1„OLYMPIAFILA’92” Budapeszt, 27.4- 3.5.1992 1„OLYMPHILEX’92” Barcelona, 29.7-6.8.1992 1 1 3 3 3„OLYMPIAFILA’98” Budapeszt, 18-23.8.1995 1 1 1 1„JEUX OLYMPIQUE NON CELEBREE 1914-1940-1944”

Lozanna,18.12.1995 - 23.1.19961

INVCENTENARY WORLD OLYMPIC STAMP EXHIBITION“ 1896-1996”

Ateny, 25.3.- 5.4.1996 1 2 1 1

„OLYMPFILA” Bratysława, 13-27.4.1996 1 1 1 2„OLYMPHILEX’96” Atlanta, 19.7.- 3.8.1996 1 2 1 1 1„FILFOOT’98” WORLD FOOTBALL CHAM-PIONSHIPS

Paryż, 19.6.- 3.7.19981

INVVI „OLYMPIAFILA’98” Budapeszt, 18-23.8.1998 1 2 1

IV WORLD OLYMPIC FAIR Rio de Janeiro, 24-29.11.19981

INV„OLYMPSPORT’99” Praga, 17.4.-2.05.1999 1„OLYMPIAFILA 2000” Bratysława, 11-16.04.2000 1 1 1 1 1„OLYMPHILEX’2000” Sydney, 15-28.8.2000 1 2 3 4„OLYMPIAFILA 2004” Bratysława, 24.4-2.5.2004 2 2 3 3 2„OLYMPHILEX 2004” Ateny, 12-22.8. 2004 3 3 3 1 1 2„SLOVOLYMPFILA 2008” Bratysława, 28.4.-3.5.2008 2 1 3 1 1„OLYMPEX, THE OLYMPIC EXPO BEIJING 2008”

Pekin, 8-18.8.20081

INV2 4 1 1

„THE PRESTIGE OLYMPIC PHILATELY” Warszawa, 15-31.5.20094

INVRazem: 1 4 19 16 24 15 14 12

Oznaczenia medali: LG – Duży Złoty (95-100 punktów), G – Złoty (90-94), LV – Duży Pozłacany (85-89), V – Pozłacany

(80-84), LS – Duży Srebrny (75-79), S – Srebrny (70-74), SB – Posrebrzany (65-69), B – Brązowy (60-64),

INV – eksponat na zaproszenie.

Szczególne wyróżnienie za osiągnię-cia na wystawach międzynarodowych i krajowych należy się Kolegom Ry-szardowi Prange oraz Mieczysławowi Rożkowi z Poznania, którzy sięgnęli po złote medale m.in. w Bratysławie 2008 i olimpijskim Pekinie. Kolejny sukces polskich filatelistów olimpijczyków to

znaczący udział w wystawie 90-lecia PKOl „Mistrzowie Filatelistyki Olimpij-skiej” w Warszawie.

Do udziału w tej ostatniej Polski Komitet Olimpijski zaprosił Muzeum Olimpijskie MKOl w Lozannie z eks-ponatem pt.: „THE PRESTIGE OLYM-PIC COLLECTION” oraz specjalnie

29

(Świebodzice) pokazał „Sporty Lotnicze w Polsce 1926-1939”, Ryszard Prange (Poznań) prezentował eksponat pt. „KOSZYKÓWKA. Kocham tę Grę!” oraz Mieczysław Rożek (Poznań) zachwycał eksponatem „Ku Szczytom Gór”.

Wielkim honorem dla polskich fila-telistów było wręczanie przez prezesa Piotra Nurowskiego dyplomów oraz wspólne zdjęcie z Jego Ekselencją Ju-anem Antonio Samaranchem na zakoń-czenie uroczystości 90-lecia PKOl.

Niestety, wkrótce usłyszeliśmy dwie bardzo smutne wiadomości, które oznaczały straty dla międzynarodo-wego i polskiego ruchu olimpijskiego. W dniu 10 kwietnia 2010 roku w ka-tastrofie lotniczej pod Smoleńskiem zginął Piotr Nurowski, a w kilka dni później 21 kwietnia zmarł Juan Antonio Samaranch w wieku 89 lat, długoletni honorowy przewodniczący MKOl, ojciec rodziny kolekcjonerów olimpij-skich, który szczególną troską otaczał filatelistykę.

Udział polskich filatelistów w tych wspaniałych imprezach olimpijskich był możliwy dzięki wsparciu Polskiego Komitetu Olimpijskiego, Polskiej Fun-dacji Olimpijskiej i Zarządu Głównego Polskiego Związku Filatelistów; szcze-gólnie dotyczy to udziału w dalekich wystawach zamorskich.

przygotowany na naszą wystawę przez dra Manfreda Bergmana ze Szwajcarii eksponat „Historia Polityczna Polski i Polski Ruch Olimpijski 1894-1944”, a także 17 znakomitych, najlepszych eksponatów europejskich z udzia-łem czołówki polskich wystawców. Roman Babut (Warszawa) wystawił trzy eksponaty: „Polska na „OLIM-PJADĘ””, „Przetrwać z Honorem … Sport i Duch Olimpijski w Obozach Jenieckich” oraz „POCZTA POLSKA w Służbie Sportu”, Zbigniew Gałusiński

Prezes PKOl Piotr Nurowski wręcza w imieniu Honorowego Przewodniczącego MKOl Juana A. Samarancha dyplomy R. Prange, M. Rożkowi, Z. Gałusińskiemu i R. Babutowi,

członkom Klubu Zainteresowań „OLIMPIJCZYK” PZF, za udział w wystawie 90-lecia PKOl THE PRESIGE OLYMPIC PHILATELY,

czyli MISTRZOWIE FILATELISTYKI OLIMPIJSKIEJ

Ostatnie wspólne zdjęcia rodziny olimpijskich kolekcjonerów z Honorowym Przewodniczącym MKOl Juanem A. Samaranchem podczas uroczystego spotkania zorganizowanego przez PKOl w ramach XIV Światowych Targów Kolekcjonerów Olimpijskich w Centrum

Olimpijskim im. Jana Pawła II w Warszawie, 27-29 maja 2009 r. Na fotografiach: Irena Szewińska, członek MKOl, dyrektor Muzeum Olimpijskiego w Lozannie oraz Adam Krzesiński Sekretarz Generalny PKOl, medalista olimpijski z Barcelony i Atlanty, a także filateliści Wiktor Gronert,

Marek Topczewski, Jacek Kosmala, Zbyszek Gałusiński, Heniu Połeć oraz Tomasz Jagodziński, dyrektor MSiT w Warszawie.

30

7. FILATELISTYKA OLIMPIJSKA

7.1. Filatelistyka olimpijska i jej funkcje

Zaprezentowanie problematyki ko-lekcjonerstwa olimpijskiego, a w szcze-gólności filatelistyki poza środowiskiem filatelistów nie jest zadaniem prostym. Wiele osób, także ze środowiska spor-towego, mówi: „ … ja się na filatelistyce nie znam …”, a należy odpowiedzieć, że przecież historia filatelistyki o tematyce olimpijskiej i sportowej jest tak stara jak historia nowożytnych igrzysk olim-pijskich i sportu. I od samego początku wskrzeszenia igrzysk olimpijskich udział poczty w ruchu olimpijskim jest traktowany z największą uwagą orga-nizatorów igrzysk i przez kierownictwa MKOl. Postaram się przybliżyć tematykę FO bardziej od strony „wyczynowej”, niż jako hobby w wolnym czasie po-legającym na wkładaniu znaczków do klaserka.

Zatem zapoznajmy się na początku z definicją filatelistyki, a w ślad za nią z definicją filatelistyki olimpijskiej (FO) za „Encyklopedią Filatelistyki”, PWN, 1993:

„Filatelistyka: 1. Zbieranie, ko-lekcjonowanie znaków pocztowych i współpocztowych, stosowanych w służbie pocztowo-telekomunikacyj-nej ; 2. Znawstwo znaków pocztowych, ogół wiadomości o nich w powiązaniu z historią poczty. Rozwój działalności pocztowej i rozszerzanie się zaintere-sowań filatelistyką powoduje ewolucję metod zbierania i zasad teoretycznych. Filatelistyka tematyczna rozwija usta-lony temat na podstawie planu i przy najlepszej znajomości tematu przez odpowiedni dobór materiału filateli-stycznego.”

Filatelistyka Olimpijska: dział filateli-styki obejmujący zbieractwo znaczków i dokumentów pocztowych o moty-wach i treści olimpijskiej.

Podobnie jak FO można określić filatelistykę sportową, aczkolwiek nie można stawiać tutaj znaku równości. Filatelistyka sportowa żyje swoim własnym rytmem imprez sportowych – obejmuje również sporty nieolimpijskie jak np. lotnictwo sportowe, wyścigi samochodowe czy też alpinizm lub wędkarstwo sportowe i w dużej mie-rze dokumentuje również wydarzenia lokalne, wręcz „podwórkowe”.

Ze względu na niedostatek miejsca ograniczono się do najważniejszych aspektów filatelistyki olimpijskiej. W fi-latelistyce olimpijskiej nakładają się wiedza o organizacji, osiągnięciach i rozwoju ruchu olimpijskiego, czy też dotycząca udziału poszczególnych państw w igrzyskach, poszczególnych olimpijskich dyscyplin sportowych czy olimpijczyków oraz odpowiednia wiedza z zakresu filatelistyki, tzn. o wy-dawnictwach pocztowych i ich genezie, organizacji poczt państw-organizatorów na rzecz igrzysk olimpijskich podczas ich trwania, jak również w okresie poprze-dzającym.

Filatelistyka olimpijska może być rozpatrywana z uwzględnieniem zmian i rozwoju jej roli w czasie.

Pierwsza funkcja, jaką przypisano FO to pozyskiwanie funduszy na reali-zację igrzysk, czyli funkcja finansowa. Pierwsza emisja znaczków pocztowych o tematyce olimpijskiej wydana przez pocztę Grecji w 1896 roku posłużyła do pozyskania funduszy na odbudowę stadionu olimpijskiego w Atenach.

Wydrukowano 18.691.000 znaczków olimpijskich o nominałach od 1 lepton do 10 drachm, z których sprzedano 18.419.000 sztuk wszystkich nominałów. Jednakże emisja ta została bardzo agre-sywnie oprotestowana i bojkotowana

31

przez filatelistów oraz kupców całego świata, gdyż nie prezentowała jak dotychczas wyłącznie koronowanych głów, a ukazała motywy starożytnych igrzysk olimpijskich i mitologii greckiej – były to pierwsze znaczki tematyczne w historii światowej filatelistyki.

Mimo tego bojkotu, poczta grecka sprzedała i przekazała zgodnie z decyzją parlamentu kwotę ok. 400.000 drachm, co stanowiło ponad 50% kosztów od-budowy stadionu. Zatem bezsprzecznie filatelistyka olimpijska ma swoje zasługi we wskrzeszeniu nowożytnych igrzysk

olimpijskich. Dzisiaj poczty mogą pozy-skiwać fundusze na rzecz sportu poprzez dopłaty do wydawnictw pocztowych (dopłaty płacone przez klientów poczty, głównie filatelistów) lub też być bezpo-średnim sponsorem imprezy, dyscypliny sportu bądź też indywidualnych zawod-ników z własnych zysków. Poczta Polska

emitowała w latach 1967-1988 ponad 18 milionów bloczków i znaczków poczto-wych z dopłatą na fundusz olimpijski Polskiego Komitetu Olimpijskiego. Na dobro funduszu wpłynęło ponad 82 miliony złotych o ówczesnej wartości, które uzyskano głównie od filatelistów poprzez sprzedaż abonamentową (np. bloczek z nieżyjącym już Jerzym Ku-kuczką, wyd. 1988 r., nominał bloczka 70+10 zł dopłata na PKOl).

Kolejną historycznie funkcją, była funkcja promocyjna. Znaczki pocztowe drukowane są w milionowych nakładach i docierają na listach lub poprzez sieć handlu filatelistycznego do najodleglej-szych zakątków na całym świecie. Dzisiaj tę rolę pełni również i przede wszystkim internet. Po powodzeniu pierwszej serii, mimo protestów światowych, poczta Grecji włączyła się do promocji idei po-zostawienia igrzysk olimpijskich w Grecji na zawsze. MKOl był przeciwny tej kon-cepcji i zezwolił na zorganizowanie tzw.

Międzyigrzysk w Atenach w 1906 roku, w dziesięciolecie wznowienia igrzysk olimpijskich, inaczej nazywanymi Igrzy-skami X-lecia. Pierwszego dnia igrzysk, 25 marca 1906 roku, emitowano serię 14 znaczków wyłącznie o motywach staro-żytnych w łącznym nakładzie 28.600.000 znaczków.

Stadion olimpijski w Atenach na znaczku 1 drachma z 1896 roku, przedrukowany na niższy nominał 5 lepton w 1900 r.

Znaczki o nominałach 60 lepton oraz 2, 5 10 drachm z pierwszej serii olimpijskiej Grecji z 1896 r.

32

Równocześnie poczta Grecji wpro-wadziła do użycia pierwsze w historii pocztowe kasowniki okolicznościowe o tematyce olimpijskiej związane są z międzyigrzyskami, które stosowano w trzech ateńskich urzędach poczto-wych: Stadion, Akropolis i Zappeion (miejsce wystaw).

Seria z 1906 roku stała się przedmio-tem wieloletnich studiów prowadzo-

nych przez Michalisa Tsironisa z Grecji, których wyniki zostały opracowane w formie eksponatu filatelistycznego oraz na jego podstawie wspaniałego albumu THE OLYMPIC ISSUE 1906, Ateny 2006, który był prezentowany na wystawie jubileuszowej 90-lecia PKOl w Warszawie.

Funkcja dokumentacyjna wynika z faktu, że przez ponad 100 lat od pierw-szego wydawnictwa olimpijskiego, poczty całego świata emitowały kilka tysięcy znaczków o tematyce olimpij-skiej. Liczba innych dokumentów jak całostek i okolicznościowych kasowni-ków pocztowych jest bardzo trudna do określenia. Wzrastająca liczba walorów o tematyce olimpijskiej i sportowej oraz poszerzający się zakres obsługi pocztowej podczas imprez sportowych i igrzysk olimpijskich od początku XX wieku spowodowały, że walory

i dokumenty pocztowe uzupełniają do-skonale historię tych igrzysk, zarówno walory oryginalne z okresu imprez jak i te współczesne okolicznościowe, przy-wołujące pamięć o tych wydarzeniach i znakomitych olimpijczykach.

Oddzielnym obszarem filatelistyki olimpijskiej jest dokumentowanie organizacji obsługi pocztowej tych wielkich i masowych imprez, często rozproszonych w różnych lokalizacjach rozgrywania zawodów olimpijskich (eksponaty klasy Historia Poczty).

Funkcja organizacyjna zaowocowała powstaniem zorganizowanego ruchu filatelistyki olimpijskiej i sportowej w wielu krajach. Wzrastająca popu-larność sportu i igrzysk olimpijskich wśród filatelistów doprowadziła do prawdziwego „wybuchu” organizacyj-nego na początku lat sześćdziesiątych ubiegłego stulecia. W tych latach powstało kilka organizacji filatelistyki olimpijskiej o zasięgu krajowym lub międzynarodowym. Jednym z pierw-szych klubów zarejestrowanych na

Znaczki pocztowe z motywami starożytnych igrzysk olimpijskich z serii promującej Igrzyska X-lecia w Atenach w dniach 9-18 kwietnia 1906 r.

Kasowniki okolicznościowe przez urzędy pocztowe w Atenach z okazji Igrzysk X-lecia, 1906 r.

Wydawnictwa Poczty Polskiej dokumentujące i promujące osiągnięcia polskich olimpijczyków

33

świecie jest Klub Zainteresowań OLIM-PIJCZYK utworzony w Polskim Związku Filatelistów w dniu 18 marca 1962 roku. Nieco później powstały siostrzane kluby OLYMPSPORT w dawnej Czechosłowacji, IMOS w Niemczech. Poza Europą należy wymienić Sport Philatelist International w USA. Kluby te działają w ramach na-rodowych związków filatelistycznych, komitetów olimpijskich lub są organi-zacjami poza tymi strukturami.

Przełomem organizacyjnym oraz nowy impuls w kolekcjonerstwie olim-pijskim stanowiło powołanie do życia

MIĘDZYNARODOWEJ FEDERACJI FI-LATELISTYKI OLIMPIJSKIEJ, FIPO (Fe-deration Internationale de Philatelie Olympique) przy MKOl w 1985 roku, która na zasadzie dobrowolności zrze-sza ww. kluby. Od 1993 roku FIPO zostało włączone do nowoutworzonej Komisji Kolekcjonerów Olimpijskich MKOl, która obejmuje inne obszary kolekcjonerstwa olimpijskiego – numi-zmatykę oraz memorabilia olimpijskie. W latach 1985-2010 przewodniczącym FIPO był Juan A. Samaranch Dożywotni Honorowy Przewodniczący MKOl.

Funkcja wystawiennicza. Na pozio-mie filatelistyki „wyczynowej” będziemy mieć na myśli eksponaty filatelistyczne, a nie zbiór wszystkiego, co poczta i filateliści wyprodukowali i mamy to w kartonach lub zbiorek w klaserze. W eksponacie, materiał filatelistycz-ny w zależności od jego charakteru oraz koncepcji wystawcy może być prezentowany, jako tzw. eksponat historii poczty dokumentujący np. or-ganizację poczty podczas wybranych igrzysk olimpijskich, eksponat tradycyjny

Całostka pocztowa FIS 1962 – Giewont przedrukowana z okazji I Ogólnopolskiego Zjazdu Filatelistów Olimpijczyków w Warszawie

– nadruk odwrócony

Plan w języku angielskim z eksponatu pt.: „POLACY NA OLIMPJADĘ” opracowanego przez Autora oraz karta ekspozycyjna poświęcona Halinie Konopackiej zdobywczyni pierwszego złotego medalu olimpijskiego dla Polski na Igrzyskach IX Olimpiady w Amsterdamie w dniu 31 VII 1928 r.

(w lewym górnym rogu: pięciokątny kasownik olimpijski poczty holenderskiej z tego dnia)

34

przedstawiający proces emisyjny np. jednej serii z 1896 roku lub o układzie tematycznym, który wystawca ukazuje poprzez plan rozwijany za pomocą walorów pocztowych z odpowiednimi opisami tematycznymi i pocztowymi.

Opracowanie, prezentacja i ocena sędziowska eksponatu filatelistycznego są regulowane przepisami Światowej Federacji Filatelistycznej FIP (Federation Internationale de Philatelie), które sto-sujemy również w filatelistyce olimpij-skiej i sportowej. Ocenia się koncepcję eksponatu i plan oraz jego rozwinięcie poprzez najbardziej właściwy dobór walorów, wiedzę tematyczną i filateli-styczną, rzadkość i stan walorów oraz ogólną prezentację. Za innowacyjność eksponatu wystawca może uzyskać 5 punktów na 100 ogółem. Eksponaty, które uzyskają odpowiedni poziom oceny i stosowne kwalifikacje są wysta-wiane na wystawach filatelistycznych konkursowych, krajowych, międzyna-rodowych oraz światowych.

Jednakże, nie zawsze filatelisty-ka olimpijska i sportowa były użyte zgodnie z ich podstawowymi celami promocji Olimpizmu. Kilkakrotnie doszło do użycia wydawnictw pocz-towych, jako narzędzia propagandy np. faszystowskiej (na wszystkich ka-sownikach okolicznościowych igrzysk berlińskich 1936 eksponowana była swastyka) lub cenzury komunistycznej w czasach PRL-u fałszującej historię współczesną Polski poprzez emisje Poczty Polskiej, również o tematyce olimpijskiej. W 1978, POCZTA POLSKA upamiętniła ofiary II Wojny Światowej całostką pocztową uwidaczniającą listę 29 polskich olimpijczyków, którzy według ówczesnych władz pocztowych „zginęli w walce z hitleryzmem w latach 1939-1945” (napis na całostce).

Lista zawiera jednakże trzy nazwiska: J. BILEWSKI – olimpijczyk 1928 oraz Z. KAWECKI – srebrny medalista Berlin

1936. Obydwaj zostali zamordowani przez sowieckie NKWD w Lasku Katyń-skim w roku olimpijskim 1940, o czym POCZTA POLSKA doskonale wiedziała. Losy trzeciego, Stanisława Urbana – brązowego medalisty w wioślarstwie Los Angeles 1932, który dostał się do niewoli sowieckiej i był więźniem Kozielska, do dzisiaj nie został wyja-śniony. Dopiero dwanaście lat później, w dniu 20.7.1990 r., POCZTA POLSKA mogła powiedzieć prawdę o mordzie katyńskim upamiętniając tę tragiczną historię wydaniem znaczka i datownika okolicznościowego.

7.2. Znaki i dokumenty pocztowe o tematyce

olimpijskiej

W zakresie zainteresowań filateli-stów są dwa obszary tematyczne, które najogólniej można podzielić na tema-tykę olimpijską i sportową. Obydwa te obszary rozwijały się historycznie patrząc, oddzielnie. Oczywiście tema-tycznie mocno przeplatają się. W tym artykule skoncentruję się na filatelistyce olimpijskiej.

W filatelistyce olimpijskiej rytm wy-dawnictw pocztowych jest regulowany przez kolejne igrzyska olimpijskie, po-czątkowo tylko letnie, a później także zimowe od 1924 roku. Przeglądając

Całostka olimpijska Poczty Polskiej z 1978 r. ze sfałszowaną listą olimpijczyków poległych w walce z najeźdźcą hitlerowskim

w latach 1939-1945

35

ponad stuletni okres działalności emi-syjnej i rozwoju usług pocztowych poczt całego świata związanych z promocją i obsługą igrzysk, a w szczególności poczt państw, w których odbywały się igrzyska, możemy dopatrzeć się dwóch wyraźnych okresów. Wyróżniamy okres tzw. klasycznej filatelistyki olimpijskiej obejmujący lata od 1896 do 1952 (nie-którzy filateliści wydłużają ten okres nawet do 1956 roku) oraz okres współ-czesny charakteryzujący się „wybuchem” wydawnictw pocztowych, również emitowanych przez poczty państw nie-uczestniczących w igrzyskach, nierzadko spekulacyjnych. Do roku 1939 znaczki były praktycznie emitowane przez pocz-ty państw goszczących igrzyska.

Historia filatelistyki olimpijskiej roz-poczyna się z dniem otwarcia Igrzysk I Olimpiady w Atenach w dniu 25 marca 1896 roku (wg. kalendarza gregoriań-skiego). Z tym dniem, w związku z ko-niecznością sprzedaży znaczków olim-pijskich w celu zgromadzenia funduszy na odbudowę stadionu, ze wszystkich

urzędów pocztowych w całej Grecji zo-stały wycofane dotychczasowe znaczki pocztowe i w sprzedaży były wyłącznie znaczki olimpijskie.

Znaczki olimpijskie były w sprze-daży w Grecji do końca 1900 roku, jednakże wysokie nominały 2, 5 i 10 drachm są bardzo rzadkie lub unikalne na przesyłkach listowych. Część znacz-ków o wysokich nominałach została przedrukowana niższymi wartościami w tym roku.

Emisje znaczków pocztowych z okazji igrzysk 1896 roku i tzw. międzyigrzysk 1906 w Atenach, igrzysk w Antwerpii 1920 oraz w Paryżu 1924 przedstawiały wyłącznie motywy igrzysk i mitologii an-tycznej. Dopiero Poczta Holandii z okazji igrzysk w Amsterdamie 1928 „odważyła” się pokazać na ośmiu znaczkach współ-czesne dyscypliny sportowe.

Najbardziej rozpowszechnioną for-mą znaków pocztowych o tematyce olimpijskiej i sportowej są kasowniki we wszystkich formach: datowniki okolicznościowe ręczne i mechaniczne,

Unikalny list polecony ofrankowany znaczkami pierwszej serii olimpijskiej (maksymalny nominał znaczka 2 drachm) nadany w Atenach w dniu otwarcia Igrzysk oraz pierwszego dnia obiegu znaczków w dniu 25 marca 1896 roku. Reprodukcja ze zbioru „The Prestige Olympic Collection”

dzięki uprzejmości Muzeum Olimpijskiego MKOl w Lozannie

36

wirnikowe stemple mechaniczne, frankatury mechaniczne (w stemplu uwidoczniony jest znak opłaty) i inne stosowane przez pocztę.

Natomiast Poczta Urugwaju, jako pierwsza w historii wykorzystała sukcesy reprezentacji tego kraju w piłce nożnej na igrzyskach w Paryżu i Amsterdamie (dwukrotnie złote medale olimpijskie i tytuły mistrzów świata) i emitowała serie znaczków z tej okazji. Serie po trzy znaczki z 1924 i 1928 roku, otwierają tym samym katalog wydawnictw poczto-wych związanych z piłką nożną.

Światowe rekordy w filatelistyce olim-pijskie pobiła z pewnością Poczta USA. Rok 1932 przynosi pierwszy znaczek

z okazji Zimowych Igrzysk Olimpijskich w Lake Placid. Znaczek o nominale 2c przedstawiający narciarza w zjeździe, skromny w grafice, wydrukowany zo-stał w nakładzie ponad 51 milionów sztuk! Ale podczas igrzysk letnich padł

Znaczek z olimpijskiej serii przedstawiający z rzeźbę Milona z Krotonu w czworobloku oraz na całostce (znaczek wydrukowany na pocztówce) poczty francuskiej wydanej z okazji Igrzysk VIII Olimpiady w Paryżu w 1924 roku (pierwsza całostka olimpijska)

Znaczki Poczty Holandii z ośmioznaczkowej serii olimpijskiej na Igrzyska IX Olimpiady w Amsterdamie w 1928 r.

Znaczki pocztowe i kasownik okolicznościowy Urugwaju upamięt-niające zdobycie złotych medali olimpijskich w piłce nożnej na

igrzyskach olimpijskich Paryż 1924 i Amsterdam 1928

Wysokonakładowe znaczki Poczty USA z okazji zimowych

i letnich igrzysk olimpijskich Lake Placid i Los Angeles 1932

37

kolejny rekord nakładu – wydrukowano 168.885.300 znaczków o nominale 3 centów – biegacz w blokach startowych. Warto przypomnieć, że tymi znaczkami można opłacać przesyłki pocztowe w USA do dnia dzisiejszego.

W Roku Olimpijskim 1936, Poczta III Rzeszy Niemieckiej rozpętała prawdzi-wą machinę propagandową i niesłycha-nie rozbudowaną nowoczesną obsługę pocztową igrzysk XI Olimpiady w Berli-nie i Kilonii. Po raz pierwszy emitowano bloczki (czworoblok znaczków w formie arkusika), zeszyciki pocztowe zawiera-jące znaczki z rolek oraz okazjonalne, olimpijskie blankiety telegramów. Urzędy pocztowe stosowały ponad 300 kasowników okolicznościowych oraz stempli dodatkowych, przed i w trakcie igrzysk. Ponadto, ponad 160 instytucji państwowych stosowało tzw. frankatu-ry mechaniczne z hasłami i logo igrzysk berlińskich.

Igrzyska XI Olimpiady w Berlinie przeszły do historii nowożytnych

igrzysk, a także filatelistyki, z powodu przeniesienia po raz pierwszy w histo-rii przez sztafetę znicza olimpijskiego z Olimpii na stadion olimpijski w Ber-linie, co udokumentowała na znaczku poczta niemiecka.

Bardzo interesującym materiałem dla filatelistów były przygotowy-wane wydawnictwa poczty fińskiej z okazji letnich igrzysk w Helsinkach, 22.7-8.8.1940, która jeszcze w późnych dniach marca 1940 roku promowała igrzyska kasownikiem, z nadzieją na rychłe zaprzestanie przez Rosję So-wiecką „wojny zimowej” przeciwko Finlandii oraz działań wojennych Nie-miec hitlerowskich i Armii Czerwonej

Blankiet okolicznościowego telegramu(front i tył) przygotowanego przez Pocztę III Rzeszy Niemieckiej z okazji Igrzysk XI Olimpiady w Berlinie w 1936 roku. Telegram wysłany do Polskiej drużyny w piłce nożnej z gratulacjami (strona wewnętrzna) po zwycięskim meczu z Anglią 6:5 przez

mieszkanki Kobrynia na Kresach Wschodnich

Znaczek 12 fenigów z dopłatą + 6 f.

na fundusz olimpijski

Propagandowy kasownik wirnikowy na Igrzyska XII Olimpiady,

które miały odbyć się Helsinkach z dnia 13 III 1940 r. W tym dniu

przedstawiciele Finlandii i Związku Sowieckiego podpisali rozejm

w Moskwie

38

przeciwko Polsce. Ostatecznie, MKOl odwołał igrzyska olimpijskie 1940 oraz 1944 w związku z trwającą II-gą wojną światową.

Podczas, gdy Alianci przystępowali do ofensywy i ostatniej fazy II-giej wojny światowej w Europie Zachodniej latem 1944 roku, MKOl celebrował swoje 50-lecie. Z tej okazji odbyły się w Lozannie uroczystości oraz cykl zawodów sportowych. Złoty Jubileusz MKOl został udokumentowany trzema znaczkami pocztowymi z wizerunkiem

boga Apollo oraz wydawnictwami pa-miątkowymi. Igrzyska olimpijskie 1944 roku były planowane w Londynie.

Historia pocztowa igrzysk olimpij-skich została również zapisana wydaw-nictwami poczt polowych zorganizowa-nych przez polskich jeńców wojennych w niemieckich oflagach Woldenberg Oflag IIC i Gross Born Oflag IID. Polscy oficerowie, będący w niemieckiej nie-woli długie lata, uczcili Rok Olimpijski 1944 organizując „igrzyska za drutami kolczastymi”. Igrzyska jenieckie zostały

Znaczek z okazji Złotego Jubileuszu MKOl, 1944

Projekt znaczka wg por. Edwarda Czarneckiego z podpisem autora i druk definitywny w kolorze czerwonym znaczka olimpijskiego z okazji Roku Olimpijskiego 1944

w Oflagu IIC Woldenberg, 23 VII-13 VIII 1944 r.

Bloczek okolicznościowy Wystawy Filatelistycznej z okazji Igrzysk Obozowych 1944, które odbyły się w Oflagu IID Gross Born w dniach 31 VII-15 VIII 1944 r. Jedyny znany egzemplarz bloczka tzw. „czystego” bez żadnych ostemplowań

(prawdopodobnie pozostawiono w stanie czystym 5 egzemplarzy)

39

udokumentowane „bogato” walorami pocztowymi, których grafika prezentuje głębokie treści mitologii olimpijskiej oraz patriotyczne. Walory te należą do największych rarytasów filatelistyki olimpijskiej.

Lata powojenne są latami odbudo-wy wiary i pozytywnego ducha wielu narodów, również poprzez sport. Or-ganizację letnich igrzysk olimpijskich w 1948 roku powierzono Londynowi (w miejsce odwołanych w 1944 roku). Poczta królewska przygotowuje serię czterech znaczków o uniwersalnej symbolice olimpijskiej wprowadza, jako novum całostkę lotniczą, czyli druk aerogram z wydrukowanym znaczkiem olimpijskim.

W ramach tematyki olimpijskiej zainteresowania zbieraczy można zgrupować następująco: historia sta-rożytnych igrzysk i ich wskrzeszenie przez Barona Pierre de Coubertin, nowożytne letnie igrzyska olimpijskie w układzie chronologicznym, historia zimowych igrzysk olimpijskich, rozwój sportów i konkurencji sportowych w programach igrzysk, historia między-narodowego lub narodowych ruchów i komitetów olimpijskich, organizacja poczty państw-organizatorów, itp. Do-bór tematu zależy od indywidualnych zainteresowań i inwencji kolekcjonera.

Pierwszy aerogram olimpijski z nadrukowanym znaczkiem olimpijskim o nominale 6d wydanym przez Pocztę Wielkiej Brytanii

z okazji Igrzysk XIV Olimpiady w Londynie w 1948 r.

8. POLSKA FILATELISTYKA

OLIMPIJSKA I JEJ PERŁY

8.1. Wydawnictwa jenieckich poczt obozowych prekursorem polskiej filatelistyki olimpijskiej

Zadaniem praktycznym każdego filatelisty-olimpijczyka jest zgroma-dzenie zbioru walorów pocztowych i opracowanie eksponatu wystawowe-go w wybranym obszarze filatelistyki olimpijskiej lub sportowej. Kolejną fazą rozwoju kolekcjonerskiego jest udział i współzawodnictwo w wystawach. Ci najbardziej zaawansowani filateliści przeprowadzają dogłębne badania tematu oraz posiadanych walorów, wzbogacając treści przekazywane w eksponatach oraz opracowując pu-blikacje. Członkowie OLIMPIJCZYKA mają na swoim koncie wiele publika-cji krajowych i międzynarodowych w czasopismach filatelistycznych oraz w specjalizowanych wydawnictwach albumowych.

Kolekcjonerzy każdego z krajów, w którym organizowano igrzyska olimpijskie lub wielkie imprezy spor-towe starają się wykorzystać ten atut – powstała z tej okazji niezliczo-na ilość dokumentacji pocztowo- -filatelistycznej i pamiątek olimpijskich. Czy polska filatelistyka olimpijska posia-da takie perły o ogólnym i światowym znaczeniu? Tak, z pewnością tak.

Doskonałym przykładem promo-wania „polskich spraw” na międzyna-rodowym forum olimpijskim poprzez polską filatelistykę jest systematyczna prezentacja aktywności i wydarzeń sportowych organizowanych przez polskich oficerów – jeńców wojennych

40

w obozach Murnau Oflag VIIA, Wolden-berg Oflag IIC oraz Gross Born Oflag IID podczas długich lat w niewoli niemiec-kiej przez F. Burę już w latach 60. ubie-głego wieku a obecnie R. Babuta.

Igrzyska obozowe za drutami zor-ganizowane dla uczczenia Roku Olim-pijskiego 1944 przez polskich jeńców wojennych zostały bogato udokumen-towane na znaczkach, kasownikach i pocztówkach przez lokalne, wewnętrz-ne poczty wojskowe.

R. Babut opisał obszernie temat działalności sportowej oraz dokumen-tacji pocztowej z tej okazji w obozach jenieckich w artykułach do katalogów Krajowej Wystawy Filatelistycznej „IŁA-WA 2001” (w jęz. polskim), a później Światowej Wystawy Filatelistyki Olim-pijskiej „OLYMPEX Beijing 2008” (w jęz. angielskim i chińskim) – artykuł został niestety usunięty przez cenzurę chińską z oryginalnego katalogu.

Artykuł cieszy się ogromnym za-interesowaniem filatelistów. Został

przetłumaczony również na języki francuski, włoski, hiszpański oraz czeski i opublikowany w międzynarodowej prasie filatelistycznej.

W obozach przygotowano wiele wspaniałych pamiątek, znajdujących się również m.in. w zbiorach Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie, które cieszą się ogromnym zainteresowaniem i uznaniem międzynarodowej społecz-ności olimpijskiej kolekcjonerów.

Znaczenie obozowych igrzysk 1944 roku zostało szczególnie zaznaczone przez MKOl poprzez umieszczenie Polski w rodzinie państw i miast olimpijskich na prestiżowej wystawie prezentowanej przez Muzeum Olimpijskie z Lozanny podczas Igrzysk Olimpijskich XXIX Olimpiady w Pekinie. Każde igrzyska olimpijskie 1896-2008 zostały upamięt-nione granitowym pilarem ze stosowną

Strona w języku chińskim z artykułem nt. „Igrzysk Olimpijskich za drutami 1944” w niemieckich obozach dla polskich jeńców

wojennych WOLDENBERG i GROS BORN

Znaczek tzw. „biegacz” poczty wojskowej Oflagu IIC Woldenberg wydany okazji Igrzysk Obozowych (31 VII - 13 VIII 1944)

użyty wielokrotnie na liście poleconym. Znaczki skasowane kasownikiem okolicznościowym w dniu 13 VIII 1944 r.

Wydawnictwo nagrodowe Związku Wojskowych Klubów Wojsko-wych w Oflagu IIC Woldenberg wręczane uczestnikom Igrzysk.

Unikalny egzemplarz

41

informacją o igrzyskach kolejnej Olim-piady. Zatem wydarzenia w obozach jenieckich oraz polska filatelistyka olimpijska stały się łącznikiem w historii światowego olimpizmu, przerwanej brutalnie przez II Wojnę Światową.

Przykładem ważnym kolekcjoner-skiego zapisu historii polskiego ruchu olimpijskiego jest rozdział dokumen-tujący i systematyzujący wydawnictwa winietkowe PKOl na rzecz gromadzenia Funduszu Olimpijskiego, opracowany na bazie zbioru filatelistycznego R. Babuta pt. „POLACY na „OLIMPJADĘ”„ w publikacji Andrzeja Szalewicza z oka-zji jubileuszu PKOl pt.: „90 lat Polskiego Komitetu Olimpijskiego oczami kolekcjo-nera”, wyd. 2009 r.

Winietki Funduszu Olimpijskiego PKOl są spotykane na przesyłkach pocztowych stanowią rarytasy i ozdobę każdego eksponatu filatelistycznego ukazującego historię polskiego ruchu olimpijskiego.

Winietki wydawane dona-torom na rzecz Funduszu Olimpijskiego PKOl 1924,

1928 i 1956

Unikalny arkusz winietek Funduszu Olimpijskiego PKOl 1940 – Igrzyska Olimpijskie 1940 w Ga-Pa oraz w Helsinkach odwołano

z powodu wybuchu II wojny światowej

Na granitowym pilarze (obok) widnieje tekst: 1944 POLSKA. Igrzyska odwołane Non-celebrated Games.

„Przyznane miastu LONDYN Letnie Igrzyska Olimpijskie 1944 nigdy nie odbyły się i zostały odwołane z powodu II Wojny Światowej”

Jednakże zawody sportowe, „Igrzyska Olimpijskie Jeńców Wojen-nych” zorganizowano w 1944 roku w Obozach Jenieckich Gross Born

i Woldenberg na terytorium Polski w 1944 roku dla uczczenia XIII Olimpiady. Z tej okazji wydano znaczki i kasowniki”

42

8.2. Debiut POCZTY POLSKIEJ w filatelistyce

olimpijskiej

2 listopada 1956 roku, a więc na 20 dni przed otwarciem Igrzysk XVI Olim-piady w Melbourne polscy filateliści- -olimpijczycy doczekali się emisji pierw-szych znaczków polskich o tematyce olimpijskiej. Tego właśnie dnia POCZ-TA POLSKA wprowadziła do obiegu 6-znaczkową serię, która była odzwier-ciedleniem oczekiwań Polaków na me-dalowe sukcesy polskiej reprezentacji. Na znaczkach przedstawiono bowiem dyscypliny sportowe, w których spo-dziewano się zdobycia medali przez ekipę polską. Myślę, że do dyscyplin tych przypisane były konkretne nazwi-ska przyszłych polskich medalistów olimpijskich.

Trzeba przyznać, że Poczta Polska inspirowana przez filatelistów właściwie oceniła szanse medalowe w poszcze-gólnych dyscyplinach. Poza Elżbietą Duńską-Krzesińską trafiono w czterech przypadkach (szermierka, boks, rzut oszczepem i gimnastyka) natomiast w wioślarstwie reprezentant Polski był o krok od zdobycia medalu. Do ogólne-go medalowego bilansu srebro „dorzu-cił” Adam Smelczyński w strzelaniu do

rzutków, a brąz Marian Zieliński w pod-noszeniu ciężarów (waga piórkowa).

Znaczek wartości 10 gr – szer-mierka w tej dyscyplinie Polska re-prezentacja olimpijska zdobyła dwa srebrne medale. Uznany za szermierza wszech czasów – Jerzy Pawłowski

w szabli indywidualnie, oraz drużyna szablistów w składzie: Marek Kuszew-ski, Zygmunt Pawlas, Jerzy Pawłowski (jego nazwisko wymazano w PRL ze wszystkich statystyk sportowych po oskarżeniu o szpiegostwo dla USA), Andrzej Piątkowski, Wojciech Zabłocki i Ryszard Zub. Polski zespół w finale uległ zespołowi Węgier 4:9.

Znaczek wartości 20 gr – boks – tu oczekiwania były chyba największe i największe było też rozczarowanie, bowiem akurat w tej dyscyplinie polska ekipa była wyjątkowo silna. Do Mel-bourne pojechali mistrzowie Europy z Warszawy (1953 r.) i Berlina (1955 r.) – Henryk Kukier, Zenon Stefaniuk, Le-szek Drogosz, Zbigniew Pietrzykowski. Skończyło się na dwóch brązowych medalach Henryka Niedźwiedzkiego i Zbigniewa Pietrzykowskiego, którzy w półfinałach przegrali z późniejszymi mistrzami olimpijskimi Władimirem Safronowem z ZSRR (Niedźwiedzki) i słynnym Węgrem Laszko Pappem (Pietrzykowski). Pecha miał dwukrotny mistrz Europy Leszek Drogosz, który już w pierwszej walce trafił na przyszłego mistrza olimpijskiego Władimira Jengi-bariana i odpadł z turnieju.

Znaczek wartości 25 gr – wioślar-stwo – tu bardzo liczono na mistrza Europy z 1955 r. Teodora Kocerkę, który

w zasadzie nie zawiódł, ale medalu nie zdobył, zajmując najgorsze dla sportow-ca 4 miejsce w finale olimpijskim.

Znaczek wartości 40 gr – bieg na 3000 m z przeszkodami – medal olim-pijski w tej konkurencji miał zdobyć, jak się spodziewano, jeden z najlepszych

43

polskich długodystansowców w histo-rii – Zdzisław Krzyszkowiak. Do kraju jednak powrócił bez medalu olimpij-skiego. W finale biegu na 10 km zajął 4 miejsce, natomiast z udziału w finale biegu na 3000 m z przeszkodami wyeli-minowała go kontuzja, spowodowana pogryzieniem przez psa w wiosce olimpijskiej.

Znaczek wartości 60 gr – rzut oszczepem – tu nie ma żadnych wąt-pliwości. Znaczek przedstawia zde-cydowanego faworyta tej konkuren-cji lekkoatletycznej. To Janusz Sidło, mistrz Europy, mistrz świata, aktualny rekordzista świata (83,66 m Mediolan 30.VI.1956 r.) i chyba największy pe-chowiec w polskiej ekipie. Zwycięzca wielu międzynarodowych zawodów nigdy nie był mistrzem olimpijskim. Janusz Sidło, regularnie posyłający oszczep na odległość ponad 80 metrów, w finale rzutu oszczepem na olimpij-skim stadionie w Melbourne uzyskał „tylko” 79,98 m. Tym wynikiem mimo wszystko zapewniłby sobie złoty me-dal, gdyby w 4 kolejce nie pożyczył swojego oszczepu Norwegowi Egilowi Danielsenowi. „Wdzięczny” Norweg oddał rzut życia na odległość 85,71 m odbierając naszemu mistrzowi jedno-cześnie rekord świata i prawie pewne olimpijskie „złoto”. I jeszcze jedna cie-kawostka związana z tym znaczkiem. Był to ostatni znaczek rytowany dla Poczty Polskiej przez światowej sławy polskiego rytownika Czesława Słanię (1921-2005) przed opuszczeniem kraju. Na następny przyszło nam czekać 37 lat do roku 1993.

Znaczek wartości 1,55 zł – gimna-styka kobiet – to medalowa nadzieja związana z naszą najlepszą gimnastycz-ką Heleną Rakoczy. Na sukces indywi-dualny tej zawodniczki raczej nie było szans, ale w ćwiczeniach zespołowych z obręczami polskie gimnastyczki zdo-były brązowy medal.

Największą niespodziankę sprawiła jednak Elżbieta Duńska-Krzesińska w skoku w dal, która rekordowym wyni-kiem 6,35 m zdobyła jedyny złoty medal dla Polski w dniu 26 listopada 1956 r.

Znaczek o wartości 1,55 zł z po-dobizną złotej medalistki ELŻBIETY DUŃSKIEJ i osiągniętym rekordowym wynikiem 6,35 m. W 16 dni po tym zło-tym finale, 12 grudnia 1956 r., POCZTA POLSKA emitowała znaczek upamięt-niający znakomitą lekkoatletkę. Za te

Czesław Słania złożył dedykację dla polskich filatelistów-olimpijczyków

44

błyskawiczne wydawnictwo należy przyznać Poczcie Polskiej złoty medal w filatelistyce olimpijskiej.

Pierwsza polska seria z 1956 roku została też załączona, jako wkładka do książki „400 lat Poczty Polskiej” wydanej w 1958 roku. Są to nowodruki znaczków wykonane w kolorze z oryginalnych matryc i stanowią ciekawe uzupełnienie olimpijskiego zbioru.

8.3. Największa „tajemnica” polskiej filatelistyki

olimpijskiej

Znaczki pierwszej serii olimpijskiej emitowanej przez Pocztę Polską w 1956 r. charakteryzują się niezliczoną ilością usterek i błędów druku. Znaczki wyko-nano w Państwowej Wytwórni Papierów Wartościowych w Warszawie kombino-waną techniką offsetu i rotograwiury. Można uznać, że w takim przypadku, znalezienie znaczka bez usterki jest dla filatelisty najtrudniejszym zadaniem. Znaczki z usterkami są przedmiotem zainteresowania i badań filatelistów.

Największy dreszczyk wywołuje najbardziej znana usterka znaczka o no-minale 20 gr, tzw. „bokserzy”.

O przybliżenie i podsumowanie fascynującej historii słynnej „odwrotki bokserów” poproszono Stefana Petriuka znanego kolekcjonera polskich znaków pocztowych, prezesa stowarzyszenia kolekcjonerów polskich znaczków pocztowych w Niemczech ARGE POLEN (Bundesarbeitsgemeinschaft Polen e.V.).

Kolega Stefan pobudza nasze wątpli-wości, stawia tezy i pytania, ale niestety, wraz z czasem ucieka szansa na wyja-śnienie tajemnicy „odwrotki bokserów”, ozdoby wielu sejfów i eksponatów fila-telistyki olimpijskiej i sportowej. Liczymy na to, że może po zapoznaniu się z tym artykułem znajdą się śmiałkowie, którzy się podejmą kontynuacji trudu i ryzyka rozwiązania tej intrygującej zagadki !!!

Elżbieta Duńska-Krzesińska przy mini-eksponacie filatelistycznym podczas spotkania z okazji 50-lecia Igrzysk Olimpijskich RZYM 1960

w Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie, IX 2010

Dedykacja pod kopertą FDC: „entuzjaście lekkiej atletyki „złota” teraz „siwa” … Ela

Znaczek prawidłowy o nominale 20 gr „bokserzy”

Znaczek o nominale 20 gr z odwróconym medalionem

45

„Bokserzy” – 20-groszowy znaczek z 1956 roku z odwróconym środkiem*

Określenie „walor klasyczny” jest w różnych środowiskach filatelistycz-nych różnie interpretowany. W jednym jesteśmy wszyscy zgodni: klasyczny wa-lor to zwykle walor starszy i powszech-nie znany. „Klasyk” w filatelistyce zwykle nie jest też walorem tanim.

Takim klasykiem jest bez wątpienia tzw. „odwrotka bokserów”, czyli znaczek Poczty Polskiej o nominale 20 groszy z serii poświęconej Letnim Igrzyskom Olimpijskim w 1956 roku w Melbourne, w którym odwrócono podczas druku wewnętrzną jego część (Polska Fi 844 o / Mi 985 K)

Podobne znaczki, chociaż są bardzo rzadkie, znamy również z innych krajów. Najsłynniejszym z nich jest bez wątpie-nia wydany 13 maja 1918 roku znaczek lotniczy o nominale 24 centów (a wła-ściwie pełen 100-znaczkowy arkusz tego znaczka) z odwróconym środkiem. Arkusz znaczków przedstawiający dwupłatowiec firmy Curtis JN, zwany popularnie „Jenny”, został nabyty przez Williama T. Robey’a w okienku pocz-towym w Washingtonie. Ten wadliwy znaczek należy obecnie do najbardziej poszukiwanych znaczków na świecie.

Inne „klasyczne” walory z odwróconą środkową częścią druku to znaczek Węgier – „Madonna” – edycja z 1923 r. (MiNr. 379 I) lub Austrii – znaczki z obie-gowej serii z lat 1919/1921, przedsta-wiające budynek parlamentu (MiNr. 284 I, 291 I).

„Odwrotkami bokserów” zajmuję się od ponad 40 lat. Było zawsze moim marzeniem posiadanie takiego znacz-ka. Dzisiaj w mojej kolekcji są dwa okazy tego znaczka. Do końca lat 80.

ubiegłego wieku pojawiły się na rynku filatelistycznym poza Polską zaledwie 2-3 sztuki. Cechą szczególną tych znaczków jest to, że nie są to nadruki na istniejącym już znaczku, co jest dość popularne, ale błędny druk znaczka, wykonywany dwoma technikami dru-karskimi.

Zwykle, w pierwszej fazie druku powstają ornamenty ramki, napisy i nominał, w drugim część środkowa, zwana czasami „medalionem”. W przy-padku powstania znaczka z odwróconą środkową częścią rysunku, nie można z reguły stwierdzić, jak do tego doszło.

W 1975 roku odbyła się w Pradze w Polskim Centrum Informacji i Kultury, wystawa „XXX lat PRL”, na której poka-zano niektóre skarby z Muzeum Poczty i Telegrafów we Wrocławiu. Wśród eksponatów znajdował się także – po raz pierwszy prezentowany – stemplo-wany czworobok z prawego dolnego narożnika „odwróconych bokserów”, wywołując zdumienie i wielkie zaintere-sowanie zgromadzonych dziennikarzy prasowych i telewizyjnych.

Do tego momentu „odwrotka” była prawie nieznana, mimo że powstała prawie dwadzieścia lat wcześniej.

Fotografie i fascynujące komentarze ukazały się w mediach, które normalnie z filatelistyką nie mają nic wspólne-go. W tygodniku „Sport” można było przeczytać „... jest to rzadkość, którego cena ma równowartość nowego Mer-cedesa”.

Tym ciekawsza jest historia powsta-nia tego rarytasu. Była ona już kilkakrot-nie publikowana w prasie.

W 1956 roku zaopatrzeniem fila-telistów w nowości Poczty Polskiej zajmowało się Przedsiębiorstwo Filate-listyczne „Ruch” (dalej w tekście zwane PPF „Ruch”). Były to znaczki zarówno czyste jak i stemplowane. Te ostatnie stemplowano z wykorzystaniem zwy-kłych datowników z różnymi nazwami

* Stefan Petriuk, Polens junger Klassiker: MiNr. 985 K . Die „ Bo-xer „-Marke zu 20 Gr von Polen aus dem Jahre 1956 mit einem kopfstehenden Mittelstück. Tłumaczenie z niemieckiego Marek Zbierski (luty 2012)

46

miejscowości. Stemplowano pełne ar-kusze wg aktualnego zapotrzebowania. Tak było też z serią znaczków z 1956 r. z okazji Letnich Igrzysk Olimpijskich w Melbourne. W 1957 roku używano do stemplowania datownika KATOWICE 1.

Jedna z pracownic PPF „Ruch”, która w czerwcu 1957 stemplowała najniższe wartości serii olimpijskiej, spostrzegła po pierwszym odciśnięciu datownika KATOWICE 1 z datą 30.05.57, że arkusz jest źle wydrukowany.

Okrzykiem: „O Boże, zepsuty zna-czek” przywołała kierownika, pana Gładkowskiego. Ten z kolei przekazał dalej arkusz ówczesnemu dyrektorowi PPF „Ruch”. Arkusz z ostemplowaną

czwórką w prawym dolnym rogu był wtedy jeszcze kompletny.

Przez ponad pół roku arkusz z odwró-conymi bokserami przeleżał w sejfie.

Na przełomie lat 1957/58 PPF „Ruch” – tak, jak w poprzednich latach – or-ganizował loterię gwiazdkową dla swoich pracowników. Rada Zakładowa otrzymała od dyrekcji przedsiębiorstwa dla swoich pracowników kilkadziesiąt nagród. Wśród nich znalazło się kilka egzemplarzy „odwrotki bokserów”. Cena jednego losu wynosiła 5 zł, kwotę – jak na owe czasy – niemałą.

I jak to bywa, szczęście nachodzi człowieka w najdziwniejszych okolicz-nościach.

Cztery z puli przeznaczonych na loterię „odwrotek” wygrały pracownice, dla których kolekcjonowanie znaczków nie przedstawiało większego znaczenia. Odsprzedały wygrane „odwrotki” nieja-kiemu panu Zdanowiczowi.

Ponieważ przeznaczone do wygra-nia znaczki nie były porozdzierane na sztuki, pan Zdanowicz otrzymał cały czworoblok. Pozostałe egzemplarze trafiły do rąk kilku innych szczęśliwców. Niektórzy nowi właściciele – jak się póź-niej okazało – odsprzedali swoje rzadkie okazy po kilka tysięcy złotych.

Losy czworobloku po śmierci pana Zdanowicza nie są dokładnie znane. Prawdopodobnie wylądował on u nie-znanego kolekcjonera w Krakowie. Dziś wiemy, że czwórka „odwrotek”, za kilkadziesiąt tysięcy dolarów została sprzedana do USA i znajduje się obecnie poza krajem.

Wiadomo również, że jedna parka „odwrotek” została podarowana przez PPF „Ruch” w 1958 r. Zarządowi Okręgu PZF w Warszawie do zbioru „PRL”. Kilka lat później PPF „Ruch” przekazał byłe-mu dyrektorowi firmy, panu Emilowi Herbstowi, drugą parkę z okazji jego 60-tych urodzin.

Resztę arkusza sprzedażnego, blok 20 znaczków i ostemplowany czwo-roblok zostały przekazane do zbiorów Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu. O ile wiem, nadal 10 znacz-ków „odwróconych bokserów” znajduje się w posiadaniu Muzeum. Pozostałe w nieznanych bliżej okolicznościach opuściły zasoby muzealne.

Można powiedzieć, że „odwrotka bokserów”, ze względu na rzadkość i osiągane ceny, należy bezsprzecznie do najbardziej poszukiwanych i naj-droższych znaczków polskich.

Stemplowany czworoblok „odwrotki” ze zbiorów Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu

47

Trudno sobie wyobrazić liczący się eksponat o tematyce olimpijskiej bez tego znaczka.

Wiadomo, że oryginalny arkusz sprzedażny liczył 42 znaczki. Fragment arkusza (20 znaczków) oraz stem-plowany czworoblok znajdował się w Muzeum we Wrocławiu. Drugi, nie-stemplowany czworoblok wylądował w USA. Teoretycznie pozostało jeszcze 14 egzemplarzy, które mogły trafić na rynek.

Przytoczę tu anegdotę związaną z tym znaczkiem. Mój zmarły przyjaciel Paweł Wohl, znany warszawski kupiec filatelistyczny, opowiedział mi przed swoją śmiercią następującą historię. Pewnego dnia pojawiły się w jego sklepie przy ulicy Świętokrzyskiej dwie starsze panie i zapytały go, czy jest zainteresowany takim znaczkiem. Jako wielki znawca polskiej filatelistyki, słuchał opowiadania w napięciu, które wzrosło w momencie, kiedy pani stwier-dziła, że ma wiele tych „odwróconych” znaczków. Było jasne – musi istnieć wię-cej jak jeden arkusz sprzedażny. Aby nie wzbudzać podejrzeń u pań, powiedział, że tego typu znaczki z usterką nie są rzadkie, ani szczególnie drogie. Panie obiecały przynieść te znaczki do sklepu. Niestety, nigdy do tego nie doszło. Ślad po paniach zaginął.

Jestem skłonny uwierzyć w tę opo-wieść. Nie było powodu, aby Pan Paweł ją wymyślił.

Po 40 latach obserwacji rynku mogę stwierdzić, że analizując dostępne „odwrotki bokserów” da się zrekon-struować tylko jeden oryginalny arkusz, składający się z 42 znaczków. Nie poja-wił się dotąd żaden znaczek, wskazujący na istnienie więcej niż jednego arkusza sprzedażnego.

Za istnieniem tylko jednego arkusza sprzedażnego przemawia też technika druku tych znaczków. Jako pierwsze

drukowano offsetem arkusze składające się z dwóch sektorów po 42 znaczki. Następnie rozcinano ten arkusz dru-karski na dwie połowy i techniką sta-lorytu drukowano tzw. medalion, czyli środek. Na tym etapie procesu druku można było dokonać manipulacji, albo opisywana „odwrotka” jest wynikiem przypadku. Po wydrukowaniu arkusze były perforowane.

Egzystującą przez dziesięciolecia legendę, że arkusz drukarski „odwro-tek” składał się z czterech sektorów, w których również znajdowały się odwrócone medaliony można uznać za fantazję. Jest pewne, że istniał tylko jeden 42-znaczkowy arkusz z odwróco-nym środkiem. Istnieją podejrzenia, że usterka druku nie powstała przypad-kowo, a już w ogóle nie została przy-padkowo odkryta przez pracownicę PPF „Ruch”.

Według moich badań, po roku 1990 oferowano kilka „odwrotek bokserów”, a ich ceny ciągle rosną. Jeszcze w 2001 roku płacono za ten znaczek 5.000,- DM. Obecnie cena rynkowa waha się między 12.000, a 18.000 Euro.

Kompletny arkusz sprzedażny znaczka 20 gr

48

9. KOLEKCJONERSKA LEKCJA OLIMPIZMU

„MISTRZOWIE FILATELISTYKI OLIMPIJSKIEJ”

Międzynarodowa Wystawa Filatelistyczna „PKOl 1919-2009”

Nie sposób, nie zapisać tak bardzo ważnego wydarzenia, jakim był cykl wy-staw olimpijskich z okazji 90-lecia PKOl. Obok uroczystych wydarzeń i przemó-wień, wystawy stanowiły niezwykły ładunek historii o polskim i międzyna-rodowym ruchu olimpijskim.

Polski Komitet Olimpijski rozpoczął uroczystości jubileuszowe 90-lecia od równoczesnego otwarcia cyklu wystaw Kolekcjonerów Olimpijskich pod patro-natem Juana A. Samarancha Dożywot-niego Honorowego Przewodniczącego MKOl, który osobiście uczestniczył w zakończeniu wystawy filatelistycznej oraz w 14. Światowych Targach Kolek-cjonerów Olimpijskich.

W majowe dni 2009 roku w salach wystawowych Centrum Olimpijskiego i Muzeum Sportu i Turystyki można było podziwiać:

wystawę medali olimpijskich i spor- �towych i monet Mennicy Polskiej,

kolekcję odznak – „pinsów” Coca- �Coli, kolekcję odznak Narodowych Komi- �tetów Olimpijskich, kolekcję oficjalnych odznak i medali �PKOl, kolekcję odznak olimpijskich dyscy- �plin sportowych – Pekin 2008, wystawę pt. „ � O sporcie, tyś jest rado-ścią!” – sport na dawnej pocztówce ze zbiorów Muzeum Sportu i Turystyki, oraz wystawę filatelistyczną pt. � „The Pre-stige Olympic Philately” – „Mistrzowie Filatelistyki Olimpijskiej”.W zamierzeniach, do udziału w wy-

stawie zaproszono wystawców i eks-ponaty filatelistyczne z całego świata, które uzyskały najwyższe wyróżnienia (medale) na światowych i między-narodowych wystawach. Udało się zgromadzić 19 czołowych eksponatów z 10 krajów europejskich. Natomiast nie udało się ze względu na wysoki koszt (i warunki kryzysowe) pozyskać dwóch mistrzowskich eksponatów z Chin i USA. Wystawa była niekonkursowa.

Niezwykle ważnym dla powodzenia imprezy jest dobór jej terminu. Pod-czas trwania wystaw kolekcjonerskich 90-lecia PKOl w Centrum Olimpijskim w Warszawie, podobnie jak w miastach Europy, odbywała się Noc Muzeów,

J.A. Samaranch Honorowy przewodniczący MKOl i Piotr Nurowski prezes PKOl otwierają XIV Światowe Targi Kolekcjonerów Olimpij-

skich w Centrum Olimpijskim w Warszawie, 29 maja 2009 r.

Andrzej Szalewicz przewodniczący Klubu Kolekcjonerów PKOl prezentował wystawy J.A. Samaranchowi, Piotrowi Nurowskiemu oraz

zaproszonym gościom. Centrum Olimpijskie, Warszawa, 29 maja 2009 r

49

16 V 2009 r. Atmosfera nocy całkowicie zmienia wrażenia, a szczególnie, kiedy za eksponatami pojawiło się czarne tło przez przeszklone ściany Centrum. Z każdym przybywającym autobusem miejskim „wsypywała się” nowa grupa zwiedzających. Tę noc w Centrum Olim-pijskim i Muzeum Sportu i Turystyki należało przeżyć osobiście.

Eksponaty zgrupowano w trzech klasach tematycznych: Igrzyska Olimpijskie

MIĘDZYNARODOWY KOMITET �OLIMPIJSKI, MUZEUM OLIMPIJSKIE w Lozannie, „Perły Filatelistyki Olim-pijskiej – wybór walorów 1894-1936” Manfred BERGMAN, Szwajcaria, �„Historia Polityczna Polski i Polski Ruch Olimpijski 1795-1944” Roman BABUT, Polska, �„Polska na „Olimpjadę«” Maurizio TECARDI, Włochy, �„1900 Paryż – 1904 Saint Louis. Igrzyska Olimpijskie bez Znaczków Pocztowych”Michalis TSIRONIS, Grecja, �„Wydanie Olimpijskie 1906” – wybra-ne fragmenty z albumu wyd. 2006 r.Peter OSUSKÝ, Słowacja, �„Dla Chwały Sportu – Dziedzictwo Barona Coubertin’a 1925-1932” Fritz KARPINSKY, Niemcy, �„Poczta III Rzeszy podczas Igrzysk Olimpijskich BERLIN 1936” Roman BABUT, Polska, �„Przetrwać z Honorem … Sport i Duch Olimpijski 1944 w obozach dla Polskich Jeńców Wojennych”Yuri BELYUGA, Estonia, �„Z Historii Olimpijskich Turniejów Piłki Nożnej 1900-1996”

Historia SportuJaroslav PETRASEK, Czechy, �„Bez Zysku, bez Chwały” Roman BABUT, Polska, �„POCZTA POLSKA w Służbie Sportu” Zbigniew GAŁUSIŃSKI, Polska, �„Sporty Lotnicze w Polsce 1926-1939”

Fragment kolekcji oficjalnych odznak i medali PKOl prezentowanej przez Andrzeja Szalewicza

Widok ogólny wystawy filatelistycznej „MISTRZOWIE FILATELISTYKI OLIMPIJSKIEJ” w Centrum Olimpijskim w Warszawie, 15-31 maja 2009 r.

Kolekcja odznak olimpijskich dyscyplin sportowych Tomasza Jagodzińskiego – PEKIN 2008

„THE PRESTIGE OLYMPIC COLLECTION” Muzeum Olimpijskie MKOl w Lozannie

50

Sándor KURDICS, Węgry, �„Historia Węgierskiego Wydania Znaczków o Tematyce Sportowej w 1925 roku”

Dyscypliny SportoweHalvor KLEPPEN, Norwegia, �„Świat Narciarstwa” Pierangelo BRIVIO, Włochy, �„Historia Piłki Nożnej” Stephen MECO, Włochy, � „ITALIA ‘90”Pasquale POLO, Włochy, �„Gra miasta Rugby” Ryszard PRANGE, Polska, �„Koszykówka. Kocham tę Grę” Mieczysław ROŻEK, Polska, �„Ku Szczytom Gór”

Szczegółowe opisanie każdego eks-ponatu wykracza poza przyznany mi limit miejsca, dlatego też skoncentruję uwagę na dwóch eksponatach, które nadały niezwykłą rangę i wysoki poziom wystawie, mianowicie na eksponatach Muzeum Olimpijskiego w Lozannie oraz

dra Manfreda Bergmana ze Szwajcarii, mając również możliwość skorzystania z reprodukcji z tych eksponatów.

Eksponat Muzeum Olimpijskiego jest przykładem dogłębnego studium pocz-towo-filatelistycznego oraz historii igrzysk olimpijskich każdej emisji znaczków pocztowych oraz wszelkich dokumentów pocztowych związanych z igrzyskami olimpijskimi. Pod kątem pocztowo-olim-pijskim analizowane są intencje emitenta, treść tekstowa walorów oraz symbolika prezentowana w grafice. Studia dotyczą procesu przygotowania znaczków pocz-towych, użycie pocztowe oraz wszelkie odmiany i usterki. Na wielu kartach

albumowych można znaleźć informacje o wydarzeniach spoza sfery olimpijskiej, ale wpływających na historię ruchu olimpijskiego, np. wojny, rozwój ruchu robotniczego, bojkoty polityczne igrzysk. Daty użycia kasowników olimpijskich są analizowane i wiązane z wydarzeniami na

Kopie kart z eksponatu „The Prestige Olympic Collection” przedstawiające: kasowniki olimpijskie (po raz pierwszy użyty mechaniczny kasownik wirnikowy, u góry karty) Igrzysk V Olimpiady w Sztokholmie, 1912 r. oraz próbę odtworzenia układu pełnego arkusza drukarskiego

z analizą błędów drukarskich znaczka 50 centymów emitowanego przez Pocztę Francuską na Igrzyska VIII Olimpiady w Paryżu, 1924 r. (Reprodukcje dzięki uprzejmości Muzeum Olimpijskiego MKOl w Lozannie)

51

stadionach olimpijskich oraz poza nimi. Zgromadzone w eksponacie walory pocz-towe oraz współpocztowe wraz z opisami stanowią dla filatelistów źródło ważnych i referencyjnych informacji. Szczegól-nie ten eksponat potwierdza funkcję dokumentalną filatelistyki olimpijskiej. Muzeum Olimpijskie dokonało wyboru z olbrzymiej kolekcji walorów z okresu 1894-1936, a wiele z nich zostało pokaza-nych wyłącznie w Polsce i po raz pierwszy poza siedzibą Muzeum w Lozannie.

Na uwagę zasługuje również niezwy-kła jakość prezentowanych walorów filatelistycznych. Dotyczy to idealnego stanu prezentowanych znaczków,

kompletności i czytelności kasowników, stanu przesyłek pocztowych, itp.

Eksponat dra Manfreda Bergmana z Genewy ma szczególnie osobisty charakter. W wieku dziecięcym wyjechał On z Polski jeszcze przed wybuchem II wojny światowej. Przez całe dorosłe życie pasjonował się historią Polski

oraz polskiego ruchu olimpijskiego i zawsze odczuwaliśmy jego życzliwość dla polskiej filatelistyki olimpijskiej. Dr Bergman był najbliższym współpra-cownikiem J.A. Samarancha w MKOl. Eksponat został specjalnie przygoto-wany na naszą prośbę na okoliczność jubileuszowej wystawy PKOl. To przy tym eksponacie, jak zauważyłem, na-uczyciele często zatrzymywali się z młodzieżą przybyłą do MSIT.

Z eksponatu wybrałem tylko dwie karty – tytułową i tę odnoszącą się do odwołanego pierwszego startu pol-skiej reprezentacji olimpijskiej w 1920 roku. Karta tytułowa z planem ekspo-

natu pozwala na zapoznanie się z za-kresem i sposobem ujęcia tematu przez wystawcę. W przypadku tego ekspo-natu o charakterze propagandowym włączono również inne dokumenty i memorabilia, które w konkursowych eksponatach nie są dopuszczalne. Ale takie ujęcie pokazuje, że poza

Kopia karty tytułowej eksponatu pt.: „Historia Polityczna Polski a Polski Ruch Olimpijski 1795-1944” oraz karty prezentującej wydarzenia na stadionie olimpijskim Igrzysk VII Olimpiady w Antwerpii oraz na froncie wojny polsko-bolszewickiej w dniu 14 sierpnia 1920 r.

(Reprodukcje dzięki uprzejmości dra M. Bergmana)

52

eksponatem każdy wystawca posiada jeszcze wiele walorów, dokumentów, oryginalnych fotografii, pocztówek lub publikacji pogłębiających jego wiedzę.

W tym konkretnym przypadku, przy wybranej dacie 14 sierpnia 1920 roku możemy pisać o otwarciu Igrzysk VII Olimpiady w Antwerpii oraz o tym, że na stadionie powiewała „biało-czerwo-na”, ale pod nieobecność polskiej ekipy olimpijskiej, która na krótko przed igrzyskami została skierowana na front do obrony przed agresją bolszewicką. 14 sierpnia to również początek Bitwy Warszawskiej i „cudu nad Wisłą”. Na kolejnych kartach spotykamy stemple olimpijskie z datami 15, 16 i 18 sierpnia 1920 roku – kolejne dni wojny, ale też kolejne dni programu olimpijskiego. Ale tak pisana historia filatelistyczna jest ważna nie tylko dla nas, Polaków. Z przyjacielem z Estonii, byłym obywa-telem byłego ZSRR, odbyłem gorącą dyskusję o tym eksponacie w kon-tekście 1920 roku oraz 17 września 1939 roku. Na kartach poświęconych okresowi II-giej Wojny Światowej dr Bergman prezentuje kilka walorów poświęconych obozom koncentracyj-nym (ilustracje stanowiły także dra-matyczne fotografie więźniów). A jaki to związek ze sportem – w przypadku Polski, olbrzymi. Wystarczy przeczytać książki poświęcone stratom sportu polskiego w okresie okupacji niemiec-kiej i sowieckiej. Blisko dwa tysiące polskich olimpijczyków, sportowców i działaczy sportowych poległo w wal-ce lub zostało zamordowanych bestial-sko w Palmirach czy też w Katyniu, Ostaszkowie i Charkowie.

Oddzielny ważny rozdział zapisali polscy jeńcy wojenni w polskiej i świa-towej filatelistyce olimpijskiej i tym wydarzeniom i wydawnictwom obo-zowym poświęcił wystawca ostatnie karty tego arcyciekawego eksponatu.

Aktualnie, dr Manfred Bergman pracuje nad dalszym filatelistycznym opracowa-niem historii Polski i polskiego ruchu olimpijskiego.

Wystawa z pewnością przybliżyła problematykę filatelistyki olimpij-skiej i sportowej, która jak widać jest bardzo złożona i wielowątkowa, wymagająca wiedzy z wielu dziedzin, jeżeli kolekcjoner chce ją uprawiać na wysokim „wyczynowym” poziomie. Ale z pewnością wielu kolekcjonerom taka wiedza nie jest potrzebna i cieszą się znajdowaniem, oglądaniem, wkła-daniem lub przeglądaniem znaczków w klaserach.

10. WSPÓŁPRACA Z POCZTĄ POLSKĄ

Można szacować, że POCZTA POL-SKA w okresie od września 1924 roku, tj. kiedy zastosowano w Warszawie pierw-szy związany ze sportem kasownik oko-licznościowy z okazji odbywającego się Światowego Kongresu Sportu Akade-mickiego (Comisariat International des Sportes Etudiantes C.I.E.) i stowarzyszo-nych zawodów sportowych uznanych za I Akademickie Igrzyska, do końca 2011 roku emitowała i stosowała blisko 2000 znaków pocztowych.

Nie wiemy, czy i w jakim zakresie filateliści inspirowali Pocztę Polską przed 1956 rokiem. Z przekazu Kolegów

Kasownik okolicznościowy stosowany z okazji II Kongresu C.I.E. w UPT WARSZAWA 1 w dniach 17-24 IX 1924 r.

53

założycieli wiadomo, że uczestniczyli oni bardzo aktywnie w opracowaniu koncepcji pierwszej polskiej serii znacz-ków pocztowych o tematyce olimpij-skiej MELBOURNE 1956.

Nasza działalność filatelistyczna jest dokumentowana poprzez propa-gandowe lub okolicznościowe walory pocztowe takie jak znaczki, kasow-niki okolicznościowe, całostki (karta pocztowa z wydrukowanym znakiem opłaty), tzw. kartki beznominałowe (karta pocztowa bez znaku opłaty, zwykle emitowana przez dyrekcje okręgów pocztowych). Z inicjatywy filatelistów poczta organizowała oko-licznościowe przewozy przesyłek np. pocztą szybowcową lub balonową, a także wspólnie z pocztami państw organizatorów igrzysk olimpijskich specjalne przewozy lotnicze.

Klub przez wiele lat współpracował z Pocztą Polską, inspirując m.in. wie-loletnią emisję całostek pocztowych poświęconych sukcesom polskich olimpijczyków.

Przy wielu emisjach znaczków i kart pocztowych (całostek) filate-liści-olimpijczycy doradzali Poczcie Polskiej w zakresie treści wydawnictw olimpijskich. Długie lata współpraca

ta, w trójkącie PZF, PKOl i Ministerstwo Poczty i Telegrafów była bardzo owocna, a wielką życzliwość dla nas okazywała zawsze pani Irena Zielińska, Naczelnik Departamentu Emisji Pocztowych wsłu-chując się pilnie w nasze sugestie.

Przykładem tej współpracy niech będzie seria całostek pt.: GALERIA POLSKICH MEDALISTÓW OLIMPIJSKICH. W 1974 roku, w 50-lecie pierwszego udziału Polaków w igrzyskach i zdo-bycia pierwszych medali olimpijskich, z inicjatywy filatelistów-olimpijczyków i PKOl, Poczta rozpoczęła wydawanie ilustrowanych kart pocztowych z oka-zji corocznych DNI OLIMPIJCZYKA. Na zamówienie PKOl na części nakładu (ok. 2000 szt.) w PWPW drukowano dodatkowy tekst życzeń lub apelu ad-resowanego do przyszłych olimpijczy-ków, podpisywanego przez Sekretarza Generalnego PKOl oraz medalistów olimpijskich.

Całostka z tej serii upamiętniła suk-cesy polskich olimpijczyków aż do IO MONTREAL 1976 – emisja w 1987 r., zaś ostatnia – sukcesy Bronisława Mali-nowskiego i polskich olimpijczyków na IO MOSKWA 1980 – emisja w 1988 r.

Okładka czasopisma PZF „FILATELISTA” z zapowiedzią serii olimpijskiej MELBOURNE 1956

Irena Zielińska naczelnik Wydziału Emisji Poczty Polskiej, dr Stanisław Drążdżewski sekretarz PKOl i Fabian Bura prezes KZ

Olimpijczyk na spotkaniu klubowym z okazji 60-lecia PKOl, 1979 r

54

Wielokrotnie później rozmawialiśmy z Pocztą Polską o wznowieniu tej serii, lecz bez powodzenia. Miejmy nadzieję, że z czasem uda nam się kontynuować tak piękną historię sukcesów polskich olimpijczyków.

POCZTA POLSKA trzykrotnie emito-wała znaczki pocztowe z okazji świato-wych wystaw filatelistyki olimpijskiej i sportowej OLYMPHILEX, które odbyły się w Rzymie 1987, Barcelonie 1992 oraz Atlancie 1996.

11. DZIAŁALNOŚĆ PUBLICYSTYCZNA

Zainteresowania członków Klubu OLIMPIJCZYK dokumentują opraco-wane przez nich liczne albumy, kata-logi wystaw i setki publikacji w prasie filatelistycznej i popularnej. Już w 1960 roku Fabian Bura był autorem książki o filatelistyce olimpijskiej wydanej w Polsce w trzech językach francuskim, niemieckim i … szwedzkim (!!!). Było to wydanie dewizowe sprzedawane wyłącznie za waluty obce i nigdy nie ukazało się w języku polskim.

Pierwsze polskie wydawnictwo fila-telistyki sportowej to katalog znaczków sportowych i olimpijskich z całego świa-ta (1963) opracowany przez K. Gryżew-skiego, będący naszym przewodnikiem przez długie lata.

Entuzjazm do kolarskiego WYŚCIGU POKOJU ogarnął również wielu filate-listów, którzy zbierali wydawnictwa pocztowe do tego tematu. Należy przypomnieć, że praktycznie każdy etap wyścigowy był dokumentowany kasownikiem okolicznościowym poczt Polski, byłego NRD oraz Czechosłowacji i po 25 latach pełny zbiór obejmował kilkaset walorów pocztowych.

Z okazji Igrzysk Olimpijskich MONT-REAL 1976, na zamówienie PKOl ukazał

Całostka pocztowa upamiętniająca srebrny medal polskiej ekipy olimpijskiej w kolarstwie torowym oraz brązowy w jeździectwie w Paryżu, 1924 r. Kasownik okolicznościowy z okazji pokazu znaczków sportowych, a na odwrocie życzenia z okazji APELU OLIMPIJSKIEGO 1974 z podpisami Franciszka Szymczyka, srebrnego medalisty w kolarstwie torowym z Paryża 1924 r. (4000 m) oraz dr Stanisława Drążdżewskiego Sekretarza Generalnego PKOl.

Znaczek POCZTY POLSKIEJ z okazji Światowej Wystawy Filatelistycznej OLYMPILEX ATLANTA ’96

Całostka z okazji DNI OLIMPIJCZYKA ’88 przedstawiająca sylwetkę Bronisława Malinowskiego, a w znaku opłaty

awers medalu PKOl wybity na IO MOSKWA ‘80

55

się piękny album „Polska Kronika Olim-pijska w filatelistyce” autorstwa F. Bury, w trzech językach polskim, angielskim i francuskim.

O publikacji R. Babuta o igrzyskach w niemieckich obozach (oflagach) dla polskich jeńców wojennych Murnau VIIA, Woldenberg II i Gross Born IID w 1944 roku, która została przetłuma-czona na kilka języków pisałem już wcześniej.

Wśród nowych autorów należy odnotować bardzo cenny dla środowi-ska hokeja na trawie, pięknie wydany album kolegi Antoniego Karwackiego (Poznań) pt. „HOKEJ na TRAWIE. Pocz-towy i Filatelistyczny Wizerunek Sportu”, wyd. 2003 r., przygotowane wspólnie z Klubem Sportowym „POCZTOWIEC TP S.A.” oraz Dyrekcją Okręgu Poczty Polskiej w Poznaniu.

Z okazji 90-lecia PKOl Andrzej Sza-lewicz, Przewodniczący Komisji Ko-lekcjonerów PKOl, przygotował pu-blikację pt. „90 lat Polskiego Komitetu Olimpijskiego oczami Kolekcjonera”, w której zebrał i przedstawił ponad 800 oficjalnych znaczków metalowych i innych (pins), medali i plakietek PKOl. W publikacji R. Babut opracował roz-dział Funduszu Olimpijskiego PKOl o winietkach. Filateliści-olimpijczycy przyczynili się do tego, że winietki, jako

obiekty kolekcjonerskie nie poszły w zapomnienie i stanowią coraz więk-szy przedmiot zainteresowania. Z racji podobieństwa winietek do znaczków pocztowych oraz używania winietek na oryginalnych przesyłkach pocztowych, zebrano je i usystematyzowano na wzór znaczków pocztowych. Książka ta jest doskonałym przykładem współpracy

Okładki eksportowego wydawnictwa o filatelistyce olimpijskiej F. Bury, wyd. Sport i Turustyka, Warszawa 1960 oraz katalogu

znaczków sportowych K. Gryżewskiego, wyd. B.W.-P. i PPF RUCH, Warszawa 1963

Katalog dokumentujący wydawnictwa pocztowe z okresu 1948-1972, autorzy Ryszard Rzepko i Jacek Kapkowski, wyd. PZF, Warszawa 1972

F. Bura – wydanie albumowe o polskiej filatelistyce olimpijskiej 1924-1976, wyd. KAW, Warszawa 1976

R. Babut, okładki specjalizowanych katalogów stempli i całostek pocztowych (wyd. własne): Sport pływacki, 1992; Sport wioślarski,

1989, zaprojektowane przez Z. Stasika

56

kolekcjonerów z różnych dziedzin olimpijskich.

Doskonałe uzupełnienie wie -dzy z obszaru filatelistyki olimpij-skiej i sportowej stanowią katalogi

wystaw filatelistycznych, w których zwykle publikowane są specjalizowane artykuły np. na temat polskiej filate-listyki olimpijskiej i sportowej, które niejednokrotnie stanowią podstawę do

A. Karwacki, wydawnictwo albumowe promujące hokej na trawie poprzez wydawnictwa pocztowe, wyd. Poczta Polska, Poznań, 2003

A. Szalewicz, wydawnictwo dla kolekcjonerów oficjalnych odznak i medali Polskiego Komitetu Olimpijskiego, PKOl, Warszawa 2009

Katalogi wystaw filatelistycznych zorganizowanych w Polsce z udziałem członków Klubu Zainteresowań OLIMPIJCZYK PZF w latach 1999-2009

57

opracowania eksponatu wystawowego. Na każdą z wystaw filatelistycznych przygotowywane są oprócz katalogów, medale, dyplomy i wydawnictwa pocz-towe stanowiące nierozłączne pamiątki i dokumenty naszej działalności.

Reprodukcje okładek zamieszczono tutaj w miejsce tradycyjnego spisu pu-blikacji. Taka forma ukazuje ogromną różnorodność tematyki oraz pomysło-wość wykorzystania symboliki Pięciu Kół Olimpijskich oraz piktogramów sportowych przy opracowywaniu gra-ficznym wydawnictw filatelistycznych.

Prezentacja graficzna jest również jednym z bardzo istotnych elementów wystawiennictwa filatelistycznego i na-leży mieć nadzieję, że za te wydawnictwa ich autorzy otrzymaliby wysokie oceny w klasie literatury filatelistycznej.

12. EDUKACJA OLIMPIJSKA I SPORTOWA

Oprócz organizowania i uczestni-czenia w wystawach oraz imprezach filatelistycznych o czysto olimpijskim i sportowym charakterze członkowie Klubu prowadzą rozmaitą działalność edukacyjną wśród innych środowisk pozafilatelistycznych, wykorzystując swoją wiedzę i eksponaty o tematyce olimpijskiej i sportowej, również wśród młodzieży szkolnej. Kolega Zbigniew Lech będąc nauczycielem wychowania fizycznego przez długie lata organizuje rozmaite imprezy dla młodzieży szkol-nej w Krakowie. Na szczególne wyróż-nienie w ostatnich latach zasługuje ini-cjatywa kolegi Ryszarda Prange, byłego sędziego I klasy w koszykówce. Na bazie własnego eksponatu nt. koszykówki, za który sam zdobył wicemistrzostwo

Europy, prowadzi szeroką akcję edukacji filatelistyki tematycznej w PZF. Również inni członkowie Klubu organizują po-pularyzujące filatelistykę pokazy, np. w Gostyniu, połączone z pogadankami. Dotychczas pokazywano tam ekspona-ty Janusza Jaskulskiego nt. wędkarstwa sportowego, Mieczysława Rożka o alpi-nizmie oraz R. Range o koszykówce.

W roku 2012 w Jeleniej Górze odbę-dą się MISTRZOSTWA ŚWIATA W WĘD-KARSTWIE SPINNINGOWYM z brzegu rzeki Bóbr z zastosowaniem haczyków bezzadziorowych. Imprezą towarzyszą-cą tym zawodom sportowym będzie pokaz dorobku kolekcjonerskiego wędkarza-filatelisty Hansa-Joachima Kuhnerta.

Właśnie w aspekcie działalności promocyjnej i edukacyjnej należy przed-stawić sylwetkę kolegi Ryszarda, który oprócz pasji do koszykówki jest kone-serem wina (opracował na ten temat oddzielny eksponat filatelistyczny) i zarządza wszystkimi torami tramwajów w Poznaniu. Sam napisał takie oto …

Wyznanie złotego medalisty olimpijskiego. Marzenie się spełniło

Byłem i jestem człowiekiem sportu. W wieku młodzieńczym próbowałem, z różnym powodzeniem, uprawiać kilka dyscyplin sportowych w poznańskich klubach: kolarstwo, hokej na trawie,

Kasownik okolicznościowy z okazji Mistrzostw Świata w wędkarstwie spinningowym na rzecze Bóbr i towarzyszącego im

pokazu filatelistycznego H.J. Kuhnerta

58

siatkówkę, ale całe swoje dorosłe życie związałem z koszykówką. Grałem w szko-le, w drużynach juniorskich AZS Poznań i na uczelni. Byłem działaczem w Okręgo-wym Związku Koszykówki. Przede wszyst-kim jednak sędziowałem. Przez 21 lat byłem arbitrem w pierwszej i drugiej lidze, prowadziłem najważniejsze mecze ligowe i pucharowe w Polsce, wiele meczów mię-dzynarodowych i międzypaństwowych. Przez dwa lata sędziowałem jednocze-śnie w lidze niemieckiej. Po zakończeniu czynnej kariery sędziowskiej nie zerwałem kontaktu z ligową koszykówką. Do dziś jeżdżę na mecze, nadzorując ich przebieg w imieniu Polskiego Związku Koszykówki i oceniając pracę sędziów na boisku.

W ramach dziecięcych i młodzieżo-wych marzeń zawsze chciałem zostać olimpijczykiem. Z wypiekami na twarzy i, co tu ukrywać, z zazdrością oglądałem re-lacje telewizyjne z kolejnych igrzysk. Uda-ło się dopiero w wyniku drugiej pasji, jaką stała się filatelistyka. Łącząc dwa swoje zainteresowania zrobiłem filatelistyczny eksponat wystawowy o koszykówce.

Zbierane przez ponad dwadzieścia lat znaczki o ulubionej dyscyplinie sportu, uzupełnione innymi walorami, jak między innymi stemple okolicznościowe, przesył-ki pocztowe, telegramy, projekty i błędy znaczków, stały się ilustracją opowiada-nia o koszykówce, o jej historii i rozwoju, o przepisach i wyposażeniu niezbędnym do gry, o zawodnikach, sędziach i wi-dzach oraz drużynach, o mistrzostwach i turniejach olimpijskich. Wystawiałem „RAPORT O KOSZYKÓWCE” na licznych wystawach filatelistycznych w kraju i za granicą, zdobywając wysokie wyróż-nienia, łącznie z Grand Prix kilku z nich. Zdobyłem tytuł Wicemistrza Europy w filatelistyce tematycznej.

Z dużymi nadziejami wysłałem ekspo-nat w 2004 roku na wystawę znaczków olimpijskich i sportowych „OLYMPHILEX” w Atenach pod patronatem Między-narodowego Komitetu Olimpijskiego i Światowej Federacji Filatelistycznej. Organizowana przy okazji Igrzysk Olim-pijskich wystawa nie przyniosła mi spodziewanych wyników. Kolor medalu

Karta z eksponatu „RAPORT O KOSZYKÓWCE” poświęcona Mistrzostwom Europy 1939 w koszykówce w Kownie

– reprezentacja Polski zdobyła III m. i brązowy medal mistrzostw

Dyplom do ZŁOTEGO medalu zdobytego przez R. Prange na świa-towej wystawie filatelistyki olimpijskiej i sportowej „OLYMPEX The

Olympic Expo Beijing 2008” za eksponat o koszykówce

59

nie zadowolił mnie. Ponowiłem próbę cztery lata później. Wielokrotnie popra-wiany „Raport o koszykówce” posłałem na „OLYMPEX The Olympic Expo Beijing 2008”. Marzenie już spełniło się – po raz drugi zostałem „olimpijczykiem”. Radość była jeszcze większa, gdy z Pekinu przy-szła informacja o przyznaniu za eksponat złotego medalu.

W 2009 roku miały miejsce w Centrum Olimpijskim w Warszawie światowe targi kolekcjonerów olimpijskich. Ich częścią była wystawa filatelistyczna „The Prestige Olympic Collection”. Miałem zaszczyt pokazać swój eksponat obok najlepszych światowych eksponatów o tematyce spor-towej i olimpijskiej. Dużym przeżyciem dla mnie był kontakt z patronem filatelistyki sportowej, honorowym przewodniczącym MKOl Juanem Antonio Samaranchem, który zapoznał się z eksponatami.

Kilka miesięcy później zrealizowałem swoją własną wystawę filatelistyczną BASKETFIL 2009 w Poznaniu z okazji ME w koszykówce EUROBASKET.

Eksponat „RAPORT O KOSZYKÓWCE” jest stale uzupełniany i poprawiany. Kolej-ne Igrzyska Olimpijskie już niedługo.

Ryszard Prange, marzec 2012 r.

W OLIMPIJCZYKU takich entuzjastów i znakomitych edukatorów filatelistów-olimpijczyków było i jest bardzo wielu. Ale o nich, przy następnym jubileuszu.

13. SIOSTRZANE KLUBY

W początkach lat sześćdziesiątych minionego stulecia powstawały równo-cześnie z OLIMPIJCZYKIEM (1962) kluby filatelistyki olimpijskiej i sportowej na całym świecie – w Republice Fede-ralnej Niemiec – IMOS (1963), w USA klub Sports Philately International

(1965), a w ówczesnej Czechosłowacji OLYMPSPORT (1966). Najwcześniej, bo jeszcze przed Igrzyskami Olimpijskim w Rzymie w 1960 roku rozpoczęli dzia-łalność filateliści włoscy z klubu pod obecną nazwą UICOS, Unione Italiana Collezionisti Olimpici e Sportivi (1957). Członkowie OLIMPIJCZYKA utrzymywa-li wiele kontaktów z zaprzyjaźnionymi klubami, uczestniczyli w międzynaro-dowych wystawach np. VERSO TOKIO w Rimini i innych. Przez półwiecze stworzyliśmy wszyscy razem aktywną międzynarodową społeczność kolek-cjonerów. Do najbardziej aktywnego okresu należy wpisać lata 1985-2009, to jest od powołania FIPO do odejścia J. A. Samarancha, który w tym okresie był najważniejszą i najbardziej znacząca osobą dla kolekcjonerów olimpijskich. Ale, o międzynarodowych aktywno-ściach należałoby napisać oddzielne opracowanie. Do najbardziej aktywnych klubów można zaliczyć obecnie:

OLYMPSPORT – Česká Asociace pro �Olympijskou a Sportovní Filatelii (Republika Czeska); ww.olymp-sport.czSOC – Society of Olympic Collec- �tors (Wielka Brytania); ww.societyofolympiccollectors.orgUICOS – Unione Italiana Collezioni- �sti Olimpici e Sportivi (Włochy) www.uicos.orgIMOS – Internationale Motivgrup- �pen Olimpiaden u- Sport (Niemcy); ww.imos-online.deOSPC – Olympia - und Sport- Phila- �telisten Club Berlin (Niemcy); www.ospc-berlin.deAFCOS – Association Française �Des Collectionneurs Olympiques & Sportifs (Francja); www.afcos.orgSPI – Sports Philatelists Internatio- �nal (USA); www.sportstamps.org MOSFIT – A Magyar Olimpiai és �Sportfilatelisták Társasága (Węgry); e-mail: mabeosz@axelero.hu

60

SSOŠF – Slovenská Spoločnosť �Olympijskej a Športovej Filatelie při Slovenskom Olympijskom Výbore (Słowacja); e-mail: Peter.Osusky@rec.uniba.skGrupo Tematico PODIUM (Argenty- �na; e-mail: jcasalia@infovia.com.arFIPO MKOl – � www.olympic.org/en/content/The-IOC/Commissions/OPNMC/?Tab=2

14. SPOJRZENIE W PRZYSZŁOŚĆ

A co w przyszłości? E-filatelistyka? Przed Klubem stoją kolejne wyzwa-nia kontynuacji działalności w dobie e-filatelistyki i globalizacji kolekcjoner-stwa, nie tylko olimpijskiego. Z jednej strony elektronizacja stwarza nowe możliwości rozwijania kolekcjonerstwa i dostęp do źródeł informacji oraz zaso-bów kolekcjonerskich z całego świata, a z drugiej strony stwarza nowe zainte-resowania dla młodzieży, niekoniecznie filatelistyką.

Zorganizowanie wystawy filateli-stycznej wymaga znacznych nakładów finansowych. Podejmowane są próby organizowania wirtualnych wystaw fila-telistycznych w internecie, ale wzbudza-ją one opór klasycznych filatelistów.

Taką właśnie próbę podjęli przyja-ciele z czeskiego klubu OLYMPSPORT w 2007 r., organizując pierwszą wirtu-alną wystawę filatelistyki olimpijskiej i sportowej SPORT-O-NET’07 na platfor-mie: http://www.japhila.cz/sportonet

Wystawa, mimo upływu kilku lat nadal jest do oglądania. Oceny ekspo-natów drogą internetową dokonało międzynarodowe filatelistyczne jury.

Niestety, obserwujemy gwałtownie malejące zainteresowanie filatelistyką

ogólnie i starzeniem się środowiska na całym świecie, również u nas w Polsce. Młodzi ludzie poszukują nowych form zainteresowań i znacznie bardziej są pochłonięci praca zawodową. Podob-nie jest w środowisku kolekcjonerów olimpijskich na całym świecie. Dlatego też, FIPO i Komisja Kolekcjonerów MKOl podjęły nową inicjatywę zjednoczenia wszystkich form kolekcjonerstwa olim-pijskiego w jednej organizacji. W tym celu powołano Grupę Roboczą FIPO (Working Group FIPO) składającą się z przedstawicieli klubów z Polski (R. Babut), USA, Niemiec, Francji i Wielkiej Brytanii.

W 2011 roku odbyły się dwa spotka-nia Grupy Roboczej, podczas których wypracowano nowy model światowej organizacji kolekcjonerów olimpijskich pod patronatem MKOl. Obecnie opraco-wywany jest statut nowej organizacji, który zostanie przedłożony do zatwier-dzenia przez Przewodniczącego MKOl.

Wydaje się, że również w Polsce, powinniśmy bardziej skonsolidować środowiska kolekcjonerów znaczków pocztowych, monet i pamiątek olim-pijskich.

W jakim kierunku podąży filatelisty-ka olimpijska? Podyskutujmy zatem na nadchodzącym jubileuszowym spo-tkaniu 50-lecia Klubu nad przyszłością kolekcjonerstwa olimpijskiego.

Frankatura mechaniczna oraz całostka Poczty Czeskiej z okazji internetowej wystawy filatelistycznej SPORT-O-NET’07, 1-30 XI 2007