43/10 Archives of Foundry, Year 2003, Volume 3, № 10 Archiwum Odlewnictwa,

Rok 2003, Rocznik 3, Nr 10 PAN – Katowice PL ISSN 1642-5308

PORÓWNANIE METOD BADANIA KRZEPNIĘCIA I

KRYSTALIZACJI STOPÓW METALI

P. WASILEWSKI1

Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej

Wydział Budowy Maszyn i Informatyki,

Katedra Technologii Maszyn i Automatyzacji - Zakład Technologii Bezwiórowych

STRESZCZENIE

W artykule przedstawiono rys historyczny oraz omówiono i porównano 6 metod

badań krzepnięcia i krystalizacji stopów metali na przykładzie stopów aluminium:

metodę Analizy Termicznej (AT), metodę Analizy Termiczno -Różnicowej (DTA),

metodę Analizy Termiczno-Derywacyjnej (ATD), metodę Analizy Elektro-

Derywacyjnej (AED), zespoloną metodę Analizy Termiczno -Derywacyjnej i Elektro-

Derywacyjnej (ATD-AED) i metodę Analizy Termiczno-Napięciowo-Derywacyjnej

(ATND). Przedstawiono zalety i wady porównywanych metod oraz podano

przykładowo wyniki analiz dla różnych siluminów.

Key words: cristallisation, thermo-analisis, thermo-electrical analisis, aluminium alloys

1. WSTĘP

Impulsem do napisania tego artykułu była chęć wyjaśnienia podobieństw i różnic

metod termicznych oraz metod wykorzystujących zjawiska zmian przewodności

elektrycznej i zjawiska termoelektryczne powstające bezpośrednio w krystalizujących

stopach metali, Zwykle wyniki badań są przedstawiane oddzielnie, dla różnych

metod i nie zawsze można się zorientować na czym polegają różnice i podobieństwa

między nimi. Jest to, w pewnym sensie zrozumiałe, ponieważ wszystkie badania mają

dać odpowiedź: jak przebiega proces krzepnięcia i krystalizacji, kiedy powstają

poszczególne fazy oraz jakie będą właściwości użytkowe danego stopu. Sądzono

również, że korzystnie jest opisać, jak powstawały historycznie, kto je opracował i

wprowadzał.

1 Prof. dr hab. inż., ktmia@ath.bielsko.pl

324

2. ANALIZA TERMICZNA (AT)

Analiza termiczna (AT) jest jedną z najstarszych metod badania procesów

krzepnięcia i krystalizacji metali oraz ich stopów. W analizie termicznej wykorzystuje

się ciągły pomiar temperatury w zależności od czasu, w krzepnącym i krystalizującym

metalu, czy stopie. Warto tu przypomnieć, że do pomiaru temperatur stosuje się

termoelementy, których działanie polega na wykorzystaniu zjawiska Seebecka,

powstawania siły elektromotorycznej w zależności od temperatury, w połączonych

dwóch różnych metalach. Zjawisko to Seebeck odkrył w XIX w.[1]. Analizę termiczną

różni badacze wykorzystali dla opracowania wykresów równowagi wielu stopów. .

Należy zaznaczyć, że wiele tych wykresów jest nadal aktualnych, uściślono tylko w

niektórych punktach wartości temperatur i zawartość składników stopowych. Należy

podziwiać, że przy ówczesnych metodach pomiarowych można było opracować tak

dokładne wykresy fazowe wielu różnych stopów.

Na rys.1, dla przypomnienia, pokazano sposób otrzymywania wykresu stopu

podwójnego z eutektyką. Na rys. 2, przedstawiono współczesne, komputerowo

rejestrowane krzywe analizy termicznej. Na krzywych widać wyraźnie przechłodzenia,

rekalescencje i przystanki - podczas krystalizacji stopu.

Rys. 1 Sposób otrzymywania układu stopu podwójnego metali A i B z eutektyką (b) na

podstawie krzywych stygnięcia (a) [1]. Fig. 1. Manner of receiving of arrangement of double alloy metals A and B with eutectic on

the base crystalization curves.

3. ANALIZA TERMICZNO-RÓŻNICOWA (DTA)

W 1899r przez Robertsa - Austena została opracowana metoda Analizy Termiczno -

Różnicowej (DTA), która polegała na porównywaniu w czasie, zmian temperatury

ogrzewanego lub chłodzonego bardzo powoli badanego stopu, z temperaturą, tak samo

ogrzewanego lub chłodzonego materiału wzorcowego, który nie podlega żadnym

przemianom podczas ogrzewania lub chłodzenia (Rys.3).

325

Rys.2. Krzywe analizy termicznej (AT), dla siluminu [2].

Fig. 2. Thermal analysis curves (AT) for silumin

Metoda ta znacznie czulsza i dokładniejsza od analizy termicznej (AT), pozwoliła na

precyzniejsze określenie punktów przemian fazowych.

Rys. 3. Krzywe różnicowe ( DTA) przemian czystego żelaza [1].

Fig. 3. Difference curves (DTA) transformations of clean iron.

4. ANALIZA TERMICZNO-DERYWACYJNA (ATD)

Analiza termiczna nie pozwalała na precyzyjne określenie poszczególnych

punktów przemian fazowych, ponieważ krzywa termiczna T=f(t) nie była wystarczająco

czuła, zwłaszcza na małe przystanki temperatury. Możliwości takie powstały wtedy,

kiedy wprowadzono rejestrację komputerową temperatury stygnącego metalu w funkcji

czasu. Obróbka komputerowa pozwoliła również na określenie szybkości zmian

temperatury w czasie, czyli pierwszej pochodnej temperatury względem czasu. Na rys .

326

4 przedstawiono wykres zależności temperatury od czasu T=f(t), czyli analizę termiczną

(AT) oraz wykres jej pierwszej pochodnej T=f(t) - analizę derywacyjną(DT), dla

siluminu okołoeutektycznego. Obydwie krzywe stanowią analizę ATD. Występujące

piki na wykresie pochodnej, świadczą o występujących zakłóceniach na krzywej

temperaturowej, pochodzących od wzmożonego wydzielania ciepła podczas krzepnięcia

różnych faz. Określenie punktów charakterystycznych dla poszczególnych faz z

odpowiednią dokładnością na krzywej temperaturowej, jest bardzo trudne, natomiast na

wykresie pochodnej, nie nastręcza większych trudności (Rys. 4). Można stwierdzić, że

metoda ATD jest ewolucją metody AT.

Prekursorami tej metody (ATD) byli R. Ableidinger i P. Strizik, którzy przeds tawili

ją na Kongresie Odlewniczym w Lizbonie w 1975r.[3,4].

W niektórych przypadkach stosowano także obliczenia i wykresy drugiej

pochodnej, co pozwalało na jeszcze dokładniejsze określenie punktów przemian

fazowych.

Rys.4. Krzywe ATD i charakterystyczne temperatury krystalizacji dla stopu AlSi12Mg [5].

Fig. 4. ATD curves and characteristic crystallization temperatures for AlSi12Mg alloy.

Analizą termiczno-derywacyjną przeprowadzono wiele badań dla różnych stopów.

Opracowano również teorię tej metody, w której wielkie zasługi położył prof. Stanisław

Jura [6,7]. Na podstawie tej metody można także, stosując analizę regresji, oszacować

właściwości mechaniczne i technologiczne wytapianego stopu [8,9]. Dla osiągnięcia

tego celu, w szeregu odlewni wprowadzono rutynowe badania wytopu metodą ATD.

Analizę termiczno-derywacyjną zastosowano również do badania stopów

aluminium-siluminów, wykorzystując ją do określenia wpływu modyfikacji na przebieg

krystalizacji tych stopów. Z tego zakresu, wiele badań dla siluminów pod- około- i

nadeutektycznych, przeprowadził zespół kierowany przez S. Pietrowskiego, których

327

wyniki są przedmiotem licznych publikacji m.in. [5,10,11,12]. Na rysunku 5

zamieszczono krzywe ATD, dla siluminu podeutektycznego modyfikowanego strontem,

a na rysunkach 6 i 7 nadeutektycznego: niemodyfikowanego i modyfikowanego

fosforem.

Rys. 5. Krzywe ATD siluminu podeutektycznego (7,5% Si), zmodyfikowanego Sr[19].

Fig. 5. ATD curves undereutectic silumin (7,5 % Si) modified Sr.

Na rysunkach 6 i 7 widać wyraźnie różnice w przebiegu krzywych ATD dla stopów

niemodyfikowanego i modyfikowanego.

5. ANALIZA ELEKTRO-DERYWACYJNA

Początków tej metody należy dopatrywać się w badaniach przewodności

elektrycznej właściwej, metali i ich stopów w stanie stałym [12,15,16]. Badania te

polegały na włączeniu próbki metalu w obwód stałego prądu elektrycznego i określenie

jej przewodności elektrycznej właściwej w MS/m, wg wzoru:

=UF

ll,

gdzie: - przewodność elektryczna właściwa w MS/m,

I – natężenie prądu w A,

l – długość odcinka pomiarowego w m,

U – spadek napięcia w V,

F - pole przekroju poprzecznego próbki w mm2.

Schemat obwodu pomiarowego badanej próbki w stanie stałym pokazano na rys. 8.

328

Rys. 6. Krzywe ATD siluminu tłokowego nadeutektycznego (17,85 Si),

niemodyfikowanego [19].

Fig. 6. ATD curves piston silumin aboveeutectic (17,85 % Si) non-modified.

Rys. 7. Krzywe ATD siluminu tłokowego nadeutektycznego (17,85% Si), zmodyfikowanego fosforem [19].

Fig. 7. ATD curves curves piston silumin aboveeutectic (17,85 % Si) modified

phosphorus.

329

Rys.8. Schemat obwodu elektrycznego stanowiska pomiarowego: 1 - miernik prądu, 2- regulator prądu, 3 – miernik napięcia, 4 i 5 – kły dociskające próbkę. [2].

Fig. 8. Schematic diagram measuring electric post: 1 –current measure, 2 – current regulator,

3 – voltage measure, 4 and 5 – fangs tightening sample

Metodę tę zastosowano do określenia stopnia modyfikacji stopu, badając próbki

stopu niemodyfikowanego i po jego modyfikacji. Okazało się, że zmiany struktury

stopu po modyfikacji powodują wzrost przewodności elektrycznej właściwej próbki.

Rozwinięcia tej metody dokonano w Katedrze Technologii Bezwiórowych Filii

Politechniki Łódzkiej w Bielsku-Białej pod kierunkiem autora artykułu.

Przeprowadzono wiele badań siluminów pod- i okołoeutektycznych, dla których – na

podstawie równań regresji - oszacowano właściwości mechaniczne (Rm, A5, HB, KCV),

dla różnych wielkości dodatków - różnych modyfikatorów (Na, sole Na, Sr, Sb).

Porównano również struktury metalograficzne stopów przed i po modyfikacji. Wyniki

badań były przedstawiane na wielu konferencjach naukowych w kraju i zagranicą oraz

były przedmiotami wielu publikacji, m. in. w: „ Aluminium”[15], „Cast Metals”[16], na

55 Międzynarodowym Kongresie w Moskwie w 1988r.[17]. Zebrane wyniki badań

opublikowano również w monografii autora w zeszycie 21 „Krzepnięcie metali i

stopów” PAN [18]. W zespole kierowanym przez autora czynnie i twórczo

uczestniczyli w badaniach - współpracownicy: dr inż. Maksymilian Dudyk, dr inż.

Bogdan Ficek i dr inż. Bogdan Suchanek.

Na rys. 9 przedstawiono przykładowo proste regresji otrzymane metodą pomiarów

przewodności elektrycznej właściwej , próbek- w stanie stałym – stopu

AK9(AlSi9Mg).

330

Rys.9. Proste regresji dla modyfikowanego strontem stopu AlSi9 (AK9); a – dla wytrzymałości

Rm; b – udarności KCV; c – twardości HB [15].

Fig. 9.Regression straights for modified strontium alloy AlSi9 (AK9); a – for strenght Rm;

b – percussive KCV; c – hardness HB

Wiedząc (z wyników badań), że przewodność elektryczna właściwa stopów metali

zależy od ich struktury, M. Dudyk doszedł do wniosku, że podczas krzepnięcia

i stygnięcia próbki, zachodzące zmiany struktury, muszą powodować zmiany wartości

przewodności elektrycznej właściwej.

Na tej podstawie opracował oryginalną metodę badań zmian przewodności

elektrycznej właściwej, podczas krzepnięcia i stygnięcia próbki metalu, przez którą

przepuszczany jest prąd stały, o ustalonym natężeniu. Otrzymał wtedy zależność

wartości zmian przewodności przewodności elektrycznej właściwej od czasu: = f(t).

Na obrazie krzywej = f(t), można było zauważyć powstające zakłócenia,

odpowiadające zachodzącym przemianom fazowym, w krzepnącej i stygnącej próbce

stopu. Krzywe te były podobne do krzywych temperaturowych T = f(t)w metodzie

(AT), z tym, że krzywe przewodnościowe = f(t) mają charakterystykę wznoszącą,

natomiast krzywe temperaturowe charakterystykę opadającą. Jest to wynikiem

obniżania się temperatury krzepnącej i stygnącej próbki, a odwrotnie zwiększania się jej

przewodności elektrycznej właściwej. Można stwierdzić, że krzywe te w przybliżeniu

stanowią swoje lustrzane odbicia. Również na krzywej przewodnościowej, w tych

331

samych miejscach występują przystanki i zakłócenia, odpowiadające przechłodzeniom

oraz przemianom fazowym, np.: krystalizacji eutektyki.

Dla precyzyjnieszego określenia wartości charakterystycznych temperatur

przemian, autor metody, wprowadził krzywą pierwszej pochodnej przewodności

względem czasu = f(t). Dr Dudyk posłużył się analogią do metody ATD.

W ten sposób powstała – całkowicie oryginalna – metoda Analizy Elektro-

Derywacyjnej AED, pozwalająca badać procesy krystalizacji stopów odlewniczych.

Metodę tę dr Dudyk zastosował do badania krystalizacji stopów aluminium –

siluminów. Metodą AED przebadano siluminy pod - i okołoeutektyczne: AK7, AK9,

AK11, AK64, AK132 [2]. Okazało się, że metoda ta – w niektórych przypadkach - jest

bardziej czuła niż metoda ATD i pozwala wykryć przemiany fazowe, niewykrywalne na

krzywych ATD.

Na rysunku 10 przedstawiono krzywe krystalizacji w postaci = f(t) i = f(t) dla

aluminium z gąsek hutniczych.

Rys.10 Krzywe krystalizacji = f(t) i = f(t) dla aluminium z gąsek hutniczych [2].

Fig. 10. Crystallization curves = f(t) i = f(t) for aluminium from metallurgic geese.

Metoda AED pozwala również stwierdzić zmodyfikowanie stopu, lub jego brak.

Na rysunku 11 pokazano krzywe krystalizacji w postaci = f(t) i = f(t), stopu AK9

modyfikowanego strontem.

6. ANALIZA ELEKTRO – TERMICZNO – DERYWACYJNA (ATD-AED)

Dla uściślenia interpretacji otrzymywanych krzywych Analizą Elektro -Derywacyjną

(AED), dr Dudyk wprowadził jednoczesne pomiary temperatury i przewodności

elektrycznej właściwej, podczas krystalizacji badanych stopów oraz obliczenie ich

pierwszych pochodnych. Pomiary przeprowadzano dla próbek odlewanych w formach

skorupowych i kokilach. W formach skorupowych i kokilach odlewano jednocześnie po

dwie próbki ze wspólnego układu wlewowego.

332

Rys.11. Krzywe krystalizacji = f(t) i = f(t) stopu AK9, modyfikowanego strontem[2].

Fig. 11. Crystallization curves = f(t) i = f(t) for AK9 alloy moidified strontium

W jednej próbce mierzono temperaturę, a w drugiej przewodność elektryczną. Krzywe

temperatury i ich pochodne otrzymywane – na podstawie opracowanych programów z

komputera - rejestrowano jednocześnie na tych samych wykresach [2]. W ten sposób

otrzymano unikalne obrazy funkcji: = f(t), = f(t) oraz T = f(t) i T = f(t), dla

różnych siluminów (AK 7, AK9, AK11, AlSi12Cu2Fe, AK132). Zestawienie takich

krzywych dla siluminu AK7, podano na rys. 12[3].

Na rysunku tym widać wyraźnie, że charakter tych krzywych jest bardzo podobny,

choć lustrzano odwrócony, dla krzywych = f(t) i T = f(t), a piki na ich pochodnych

sygnalizują odpowiednie przemiany fazowe. Świadczy to o występowaniu podobnych –

w obrazie funkcji – zakłóceń przewodności elektrycznej i temperatury, dla zupełnie

innych, mierzonych wielkości fizycznych. Wiadomo, że wraz z obniżaniem się

temperatury, przewodność elektryczna metali w stanie stałym wzrasta, nie badano

natomiast tego zjawiska – wg mego rozeznania – podczas ich krzepnięcia i krystalizacji.

Zakłóceń przewodności nie można upatrywać tylko w obniżan iu temperatury, w

związku z tym, to krystalizacja musi wpływać na ten obraz funkcji przewodności i jej

pochodnej, w zależności od czasu.

333

Rys. 12. Krzywe krystalizacji = f(t), = f(t), T = f(t) i T = f(t) siluminu AK7 [2].

Fig. 12. Crystallization curves = f(t), = f(t), T = f(t) and T = f(t) AK7 alloy.

Sądzę, że wprowadzona przez Dudyka Analiza Elektro-Derywacyjna (AED) i

bezpośrednie jej porównanie z powszechnie znaną i stosowaną Analizą Termiczno -

Derywacyjną (ATD), stanowi bardzo cenny wkład do poznania krzepnięcia i

krystalizacji metali i ich stopów. Poznanie tych procesów oraz ich wpływu na

późniejsze właściwości stopów, ma duże znaczenie dla jakości odlewów, szczególnie w

budowie maszyn.

7. ANALIZA TERMICZNO-NAPIĘCIOWO-DERYWACYJNA (ATND)

Analizę ATND opracowali i wprowadzili T. Ciućka i J. Pezda w Katedrze

Technologii Bezwiórowych – Filii Politechniki Łódzkiej w Bielsku-Białej[19,20]. Jest

oryginalną analizą procesów krystalizacji odlewniczych stopów metali. Polega ona na

połączeniu metody ATD oraz wykorzystania zjawiska samoczynnego powstawania siły

elektromotorycznej podczas krystalizacji i przemian fazowych krzepnącego stopu.

Powstające napięcie wyprowadzone sondami - z zalanej do kokili próbki - jest

mierzalne o wartości 5mV. Napięcie to jest zmienne podczas krystalizacji i wykazuje

wahania zależne od przemian fazowych i temperatury stopu. Otrzymuje się w ten

sposób dodatkowe informacje o przemianach krystalizującego stopu, nie punktowo, ale

w całej objętości, na długości pomiarowej próbki. Autorzy metody sądzą, że

jednoczesny pomiar temperatury T = f(t) i napięcia U = f(t) w krzepnącej próbce, oraz

określenie ich pochodnych: T = f(t) i U = f(t), wzbogacają otrzymane wyniki. W

niektórych przypadkach może ona pozwolić na uściślenie temperatur powstających faz.

Na podstawie pomiarów powstającego napięcia oraz określeniu obydwu funkcji U

= f (t) i U = f(t), dla badanych stopów, można oszacować ich właściwości

mechaniczne, stosując uprzednio obliczone równania regresji[20].

334

W obecnym stanie metoda ATND ma, głównie - bardzo ważne - znaczenie

poznawcze, bo nie są mi znane badania samoczynnie powstającej - podczas krystalizacji

- siły elektromotorycznej, którą autorzy zmierzyli. Sądzę, że jest to zjawisko

termoelektryczne. Znane są pomiary termoelementami bez spoiny, gdzie połączeniem

końców drutów termoelementu jest kąpiel badanego metalu. Wtedy jednak, zanurzone

druty są z różnych metali (jak w termoelemencie). W opracowanej metodzie ATND,

zanurzone w metalu druty są z tego samego metalu – niklu. Nie można wykluczyć, że

termoelement stanowią: jeden drut i kąpiel metalowa, a drugi drut zamyka obwód i

odprowadza napięcie do miernika. Jest to oryginalny przyczynek dla fizyki metali, w

badaniach zjawisk termoelektrycznych, powstających podczas krystalizacji metali.

Na rys. 13 przedstawiono schemat stanowiska pomiarowego dla metody ATND

[20]. Na rysunkach 14 i 15 pokazano przykładowo komplety krzywych T = f(t), T =

f(t) oraz U = f(t), U = f(t), dla stopu AK7 (AlSi7) rafinowanego, rafinowanego i

modyfikowanego [19].

Rys. 13. Schemat blokowy stanowiska pomiarowego dla metody ATND [20].

Fig. 13. Schematic diagram measuring position for ATND method.

8. PODSUMOWANIE

_Zadaniem każdej z przedstawionych 6 metod analizy krystalizacji stopów metali:

Analizy Termicznej (AT), Analizy Termiczno-Różnicowej (DTA), Analizy Termiczno-

Derywacyjnej (ATD), Analizy Elektro-Derywacyjnej (AED), Analizy Elektro-

Termiczno-Derywacyjnej (ATD-AED) i Analizy Elektro-Napięciowo-Derywacyjej

(ATND), jest określenie z możliwie największą dokładnością temperatur powstających

faz. Metody ATD, AED, ATD-AED i ATND pozwalają również, po przeprowadzeniu

dodatkowych badań właściwości mechanicznych, oszacować z dużym

prawdopodobieństwem te właściwości w odlewach. Te ostatnie możliwości są ważne,

bo pozwalają na wykorzystanie badań w odlewniach.

335

Rys. 14. Krzywe krystalizacji: T = f(t), T = f(t) i U = f(t), U = f(t). rafinowanego stopu

AK7 [20]

Fig. 14. Cristallisation curves: T = f(t), T = f (t) and U = f(t), U = f (t), AK7 alloy

rafination.

Rys. 15. Krzywe krystalizacji: T = f(t), T = f(t) i U = f(t), U = f(t), rafinowanego

i modyfikowanego Sr stopu AK7 [20]

Fig. 15 Cristallisation curves: T = f(t), T = f (t) and U = f(t), U = f (t), AK7 alloy

rafination and modification.

336

Z punktu widzenia dokładności wyznaczania temperatur przemian fazowych, np.

dla ich korygowania na wykresach fazowych, największą dokładność ma Analiza

Termiczno-Różnicowa (DTA), ponieważ tylko w niej można osiągnąć krzepnięcie

równowagowe. W pozostałych metodach krzepnięcie równowagowe nie występuje. W

drugiej kolejności, najdokładniejsza - to metoda ATD, jeżeli jest realizowana w

próbkach o dużych modułach krzepnięcia, odlewanych do form piaskowych. Wadą tych

dwu metod jest punktowy pomiar temperatury, uniemożliwiający wgląd w większy

obszar próbki.

Zaletą pozostałych metod jest śledzenie krystalizacji, w całej objętości próbki na

odcinku pomiarowym, między elektrosondami. Metody te są jednak, od strony

pomiarowej bardziej skomplikowane i wymagają – przynajmniej na razie - konfrontacji

z wynikami metody ATD.

LITERATURA

[1] Wesołowski K.: Metaloznawstwo TI. PWT. 1954.

[2] Dudyk M.: Przewodność elektryczna właściwa w procesach krystalizacji

siluminów- rozprawa habilitacyjna. Zeszyty naukowe Filii Politechniki Łódzkiej w

Bielsku - Białej. 2001.

[3] Jura S. Sakwa.J. Borek K.: Analiza różniczkowa procesów krzepnięcia i

krystalizacji żeliwa szarego., Krzepnięcie metali i stopów. Z.3, PAN Oddział

Katowice 1980.

[4] Ableidinger K. Strizik P.: Fonderie nr 342/1975.

[5] Pietrowski S. Siluminy tłokowe. Monografia. Krzepnięcie metali i stopów. Z.

21.Oddiał Katowice. 1998.

[6] Jura S. Jura Z.: Krzywa kalorymetryczna i źródło ciepła w Analizie Termiczno -

Derywacyjnej procesu krzepnięcia żeliwa. Krzepnięcie metali i stopów. Z. 16.

PAN Oddział Katowice. 1992.

[7] Jura S. Jura Z.:Teoria metody ATD w badaniach stopów Al. Krzepnięcie metali i

stopów. Z. 28. PAN Oddział Katowice 1996.

[8] Jura S. Jura Z. Jura J. Nowy próbnik ATD – dlaczego?. IV Konferencja

Odlewników Lubuskich. ZG STOP i WSI. Zielona Góra 1994.

[9] Mutwil J.: Próba określenia lejności żeliwa szarego na przykładzie metody ATD.

Z. 15. PAN Ossolineum. Wrocław 1991.

[10] Pietrowski S. Władysiak R.: Estimation of modyification and cristalization Effect

of Hypereutectoid Silumin by ATD Metod. PAN, Oddział Katowice, International

Foundry Conference – Solidification and Cristalization of Metals, Gliwice-

Szczyrk, Z. 17, 1992.

[11] Pietrowski S. Władysiak R.: Ocena krystalizacji siluminów okołoeutektycznych

metodą ATD. PAN, Oddział Katowice, International Foundry Conference

Solidifikation and Cristalization of Metals. Częstochowa, Z. 20, 1994.

[12] Pietrowski S.: Ocena krystalizacji siluminów metodą ATD Inżynieria

Materiałowa. Nr 1/1994.

337

[13] Gobrecht J.:Über den Einfluss von Zusatzelementen auf die Dauer der

Veredelungswirkung von Natrium und Strontium in Al-Si Legirungen. Giesserei nr

7/1978.

[14] Jacob S.Remy A.: Conductivite electrique et morphologie du Silicum dands J A-

S13 et JA-S7G. Fonderie Fondeur dAujourd nr 22/1983.

[15] Dudyk M. Ficek B. Wasilewski P.: Zusammenhang zwischen mechanischen

Eigenschaften und elektrischer Leitfächigkeit bei Al -Si-Gusslegierungen.

Aluminium nr6/1985.

[16] Dudyk M. Ficek B. Suchanek B. Wasilewski P.: The influence of Modification

using Strontium and Antimony, on the Properties of AlSi6Cu2Mg and

AlSi8Cu4MgMn Aluminium Alloys used for Automobile Castings . Cast Metals Nr

3 1990.

[17] Dudyk M. Ficek B. Suchanek B. Wasilewski P.: Möglichkeiten zu einer dauer-

haften Veredelung mit Strontium und Antimon der Gusslegierung AlSi6Cu2Mg.

55 International Giessereikongress Moskwa 1998.

[18] Wasilewski P. Siluminy – modyfikacja i jej wpływ na strukturę i właściwości.

Monografia. PAN Oddział Katowice. Krzepnięcie metali i stopów. Z21/1993.

[19] Pietrowski S.: Siluminy. Politechnika Łódzka 2001.

[20] Ciućka T.: Identyfikacja metodą ATND powstających faz i eutektyk podczas

krystalizacji odlewniczych stopów aluminium. Praca doktorska . Akademia

Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej, Wydział Budowy Maszyn i

Informatyki, Bielsko-Biała 2001.

[21] Pezda J.: Szacowanie właściwości mechanicznych siluminów na podstawie metody

ATND. Praca doktorska. Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej.

Wydział Budowy Maszyn i Informatyki, Bielsko-Biała 2001.

COMPARISON METHODS RESEARCH OF SOLIDIFICATION AND

CRYSTALLIZATION ALLOYS OF METALS

SUMMARY

In the article introduced historic and talk overed and one compared 6 methods of

investigations solodification and crystallization alloys of metals on example of the

aluminium alloys: method of Thermal Analysis (AT), method of Analysis Thermal-

Difference ( DTA), method of Analysis Thermal-Derivation( ATD), method of Analysis

Electrical-Derivation(AED), joint method of Analysis Thermal-Derivation and

Electrical-Derivation(ATD-AED) and method of Analysis Thermal-Napięciowo-

Derivation( ATND). Introduced advantages and defects compared of methods and gave

for example results of analysises for different aluminium alloys.

Recenzował prof. Józef Gawroński