6

Miasto nie jest architekturą. Miasto jest zbiorem„rzeczy architektonicznych”: zanim można rozpoznaćjego budowle, i nazwać rzecz – domem, teatrem lubświątynią, są tylko kierunki, płaszczyzny, bryły. . . Miastojest zbudowaną przez architekturę przestrzenią, naktórą składają się inne: kulturowa, ekonomiczna,pol ityczna. . . Jest wynikiem Gry, gdzie przypadek maswoją rolę.

Miasto jest pal impsestem form zapisywanychprzez teraźniejszość, bez zbytniego zwracania uwagina wolę przeszłości (podobnie, jak to czynił Baudolinoze swoim pierwszym rękopisem). Kolejne kształtydewastujące przeszłość dla chwil i obecnej odbieranepo latach jako całość, rodzą obawy przed naruszeniemtej doskonałości.

Miasto jakie chcemy pamiętać umarło: czytelnekształty miejsc i oswojonych form budowli. Skończyłasię przestrzeń umożliwiająca identyfikację z nią –mieszkańcom, i podróżnym. „Miasto” zastąpiła„zabudowa”, zgodna z grą rynkową, ułomniekorygowana według nostalgicznych intencji . Tenamorficzny twór nie pozwala na odnalezienieArchitektury bez przewodnika. W tej sytuacji ważnestają się pozostałe enklawy „miejskości”, które możnaobjąć wyobraźnią, i odnaleźć ich znaczenia i role.[Budowanie miasta – budowanie Miasta, 2002. ]

Tworzenie architektury nie jest budowaniemw „miejscu pustym”. Drogę do budowania formy Świataarchitektury może prowadzić poprzez odkrywanie –„motywacji urbanistycznych”, rozumianych (jak chceGiuseppe Samonà) jako zespół cech miasta możliwydo opisania i przeanalizowania. Motywacjeurbanistyczne wynikają z przesłanek przestrzennychsytuacji istniejącej. Jest to zagadnienie szerokiei ważne: istnieje przekonanie, że należy wyjść odmotywacji urbanistycznych by dojść do wytycznych dlatworzenia architektury (. . . ). Odwoływanie się domotywacji urbanistycznych jest real izacją potrzebracjonalizacji kompozycji architektonicznej. Zapisygraficzne motywacji urbanistycznych, w stosunku dokompozycji przestrzeni, stanowią rodzaj prenatalnychnotacji myśli i idei. Zapisy takie, stanowiącnieprzedstawiające figuracje, nie zawierając informacjio formie architektonicznej – generują ją. WedługGianugo Polesello, należy je zakończyć zanim pojawi

Miejsce szuka formy,forma szuka funkcji1 .

7

się myślenie o formie architektonicznej. Czy motywacjaurbanistyczna może zaistnieć jako rodzaj inspiracj iromantycznej, bez naukowej analizy przestrzenimiasta: raczej jako nakładanie się wspomnień,powidoków, wyobrażeń obrazów miasta, jakozapamiętane kształty, kolory, zapachy, płaszczyznyi kierunki, bądź jedynie jako wyobrażenie mitu? –Wtedy motywacja staje się inspiracją, pretekstem.

Są powody działania architekta, którychz pewnością nie można racjonalizować, a które„usprawiedl iwiają poczynania twórcy we własnychoczach i w oczach publiczności”, pomagając budowaćświaty architektury. Można je nazwać „pretekstamiarchitektonicznymi”. Pretekst – należy wtedy rozumiećjako „zmyślony powód” podany dla ukrycia właściwejprzyczyny, pozór, podczas gdy – motywacja – to„prawdziwy powód”, to ukazanie motywówwyjaśniających działanie, nadających ogólny kierunekdziałalności. Określenie „pretekst”, pozwala traktowaćrzecz z pewnym dystansem. Preteksty architektonicznesłużą nie tyle bezpośrednio budowaniu formy, cotworzeniu konwencji , wokół której możliwe jestbudowanie dalszej opowieści. Lista pretekstówarchitektonicznych do budowania światów jestrozległa.(. . . )

Pretekstów architektonicznych dostarczaŚwiatowe Muzeum Wyobraźni: nie ma ksiągzakazanych – świat Piranesiego i świat Malewicza jakozbiór pierwowzorów, można przywołać doteraźniejszości. Można ponownie potwierdzić tezę ElLissitzky'ego, iż „malarstwo jest stacją przesiadkową doarchitektury”, dostrzegając w obrazach HenrykaStażewskiego kształty miasta i przekładając je na formyarchitektoniczne.

Jest to sfera pretekstów architektonicznych,która dotyka już poezji . Preteksty poetyckie dotycząraczej problemów konwencji niż kreacji kształtuarchitektury. Mieści się w tym zagadnieniu takżeproblem nazywania rzeczy: rzecz nie nazwana nieistnieje, moc słowa posiada siłę sprawczą nie doprzecenienia [2007].

●Zgodnie z tezą El Lissitzky'ego ideę

poszukiwanej rzeczy architektonicznej – Miasta,Monumentu lub Domu, można odnaleźć w malarstwie

zgromadzonym w Światowym Muzeum Wyobraźni.Poszukiwania należy rozpocząć w dziale – sztukanowoczesna, na półce – konstruktywizm. Być możetrzeba spenetrować także cały dział malarstwaabstrakcyjnego (ideę można odnaleźć także w wśródkształtów rzeczy pospolitych). Jest to graw poszukiwanie pretekstu architektonicznego.Postępowanie:1 . Miejsce. Wybór sytuacji miejskiej, miejscai kontekstu możliwego do opisania, przeanalizowaniai sporządzenia zapisu graficznego na planieurbanistycznym. Zapis analizy fragmentu miasta,stosownie do kontekstu przestrzennego miejsca możedotyczyć: l ini i , płaszczyzn, kubatur, kontekstuprzestrzennego, niekiedy przeszłości części miasta –lini i zabudowy, osi kompozycyjnych, punktówwidokowych, układu komunikacji ,2. Miejsce szuka formy. Stosownie do wyników tejanalizy aplikacja w miejsce na planie odnalezionej ideiMiasta, Monumentu lub Domu ukrytej w pretekściearchitektonicznym – obrazie malarskim.Odnalezione wyobrażenie malarskie należy zamienićw przestrzenną rekonstrukcję obrazu: w płaszczyznowyzapis aksonometryczny, stosownie do wyników analizymiejsca, podejmując decyzję co do znaczenia kodówznaków i kolorów obrazu. Atrakcyjność rzeczypotwierdzi rysunek perspektywiczny.3. Forma szuka funkcji. Tak określona rzeczarchitektoniczna reprezentująca ideę architektonicznejprzestrzeni, będzie możliwa do zmienienia sięw konkretny projekt napełniony użytecznością(w projekcie dyplomowym, w semestrze X).

Dariusz Kozłowski

Poszukiwanie w Światowym Muzeum Wyobraźni zagubionego zapisu idei Miasta, Monumentu lubDomu – przestrzenna rekonstrukcja obrazu malarskiego i jej aplikacja w realnym miejscu miasta

8

A city is not architecture. A city is a collection of“architectonic things”: before one can recognize itsedifices and call them a house, a theatre or a temple,there are only directions, planes, bodies… A city is aspace built by architecture which includes others:cultural, economic, pol itical… It is the result of a Gamewhere coincidence plays its role.

A city is a palimpsest of forms written by thepresent without paying special attention to the wil l ofthe past (l ike Baudolino did with his first manuscript).Shapes which devastate the past for the present,perceived as a whole after years, give rise to fears ofviolating this perfection.

The city we would l ike to remember – readableshapes of places and acquainted forms of edifices – isdead. There is no space that would facil itateidentification with it – for inhabitants and travellers. A“city” is replaced by a “built-up space” in accordancewith the market game, wrongly corrected with somenostalgic intentions. This amorphous creation makes itimpossible to find Architecture without a guide. Undersuch circumstances, the remaining enclaves of“urbanity”, which can be imagined to find theirmeanings and roles, become important (Building a city– building a City, 2002).

Creating architecture does not mean building inan “empty place”. The way to build the form of theWorld of architecture may lead through discovering“urban motivations” understood (as Giuseppe Samonàwants it) as a set of urban features that can bedescribed and analyzed. Urban motivations result fromsome spatial factors in an existing situation. I t is abroad and important issue: there is a conviction that weought to begin with urban motivations in order to reachsome guidel ines for creating architecture (…). Referringto urban motivations realizes needs to rationalizearchitectural composition. Graphical records of urbanmotivations, in relation to the composition of spaces,make a kind of prenatal notations of thoughts andideas. Such records, making non-representativefigurations without any information on architectonicform, generate it. According to Gianugo Polesello, weshould finish them before we start thinking aboutarchitectonic form. Can urban motivation come intobeing as a kind of romantic inspiration, without a

A place searches for a form,a form searches for a function

9A quest for a lost record of the idea of a City, a Monument or a House at the World Museum ofImagination – the spatial reconstruction of a painting and its application in a real urban placescientific analysis of urban space: rather as overlappingmemories, aftertastes, urban imaginations, asremembered shapes, colours, smells, planes anddirections or just as an idea of a myth? – Then amotivation becomes an inspiration, a pretext.

There are some reasons for an architect’sactivity which he certainly cannot rational ize and which“justify a creator’s actions in his own and public eyes”helping to build the world of architecture. One might cal lthem “architectural pretexts”. Such a pretext should beunderstood as a “fictitious reason” given to hide the realcause, a false appearance, while a motivation is the“real reason” showing motives which explain an action,show the general direction for activities. The term“pretext” makes it possible to treat a thing from adistance. Architectural pretexts do not directly serve theconstruction of a form but to create a convention whichmake it possible to build a further story around it. Thelist of architectural pretexts for building worlds islong.(…)

Architectural pretexts are delivered by TheWorld Museum of Imagination: there are not anyforbidden books – the world of Piranesi and the worldof Malewicz as a collection of prototypes may be calledto the present. We can confirm El Lissitzky’s thesisagain that “painting is a changing station toarchitecture”, see some urban shapes in pictures byHenryk Stażewski and translate them into architectonicforms.

I t is a sphere of architectural pretexts whichtouches poetry. Poetic pretexts concern the problemsof convention rather than the creation of architecturalshapes. This issue also includes the problem of namingthings: an unnamed thing is inexistent, the causativepower of words cannot be overestimated [Where to finda new text today, or rational and poetic pretexts, 2007].

●According to El Lissitzky thesis, the idea of a

sought-for arzchitectonic thing – a City, a Monument ora House could be found in paintings collected at theWorld Museum of Imagination. The search shouldbegin in the division – modern art, on the shelf –constructivism. Perhaps it wil l be also required topenetrate the entire department of abstract painting(the idea can also be found in the shapes of common

things). This game consists in looking for anarchitectural pretext.Standards of conduct:1 . A place. The choice of an urban situation, adescribable place and context, an analysis andgraphical record on an urban plan. The record of ananalysis of an urban fragment adequately to the spatialcontext of a place may concern: l ines, planes,cubature, spatial context, sometimes the past of someparts of a city – its development l ine, compositionalaxes, beauty spots, transport layout.2. A place searches for a form. Adequately to theresults of this analysis, the application of the found ideaof a City, a Monument or a House hidden in anarchitectural pretext – a painting – in a place on a plan.A found painting notion should be changed into aspatial reconstruction of the image: into a planeaxonometric record, adequately to the results of ananalysis of a place, taking a decision concerning thecodes of signs and the colours of a picture. Theattractiveness of things wil l be proven by a perspectivedrawing.3. A from searches for a function. Such an architectonicthing representing the idea of an architectural spacewil l be changeable into a specific useful design(diploma design, Semester 1 0).

Dariusz Kozłowski