2_Wykład z Finansów Publicznych_2015

2015-03-18

1

Finanse Publiczne

Wykad nr 2:

Rola finansw publicznych we wspczesnej gospodarce rynkowej

Prowadzcy:

dr Tomasz Skica

Katedra Finansw WSIiZ w Rzeszowie

Dyrektor ds. Bada i Nauki

Instytut Bada i Analiz Finansowych (IBAF) w Rzeszowie

Opracowanie: dr Tomasz Skica 2

Wpyw sektora publicznego na gospodark

Zasadno funkcjonowania sektora publicznego

funkcjonowanie sektora publicznego ma uzasadnienie z punktu widzenia polityki ekonomicznej

danego pastwa;

Realizacja polityki ekonomicznej w aspekcie sektora publicznego

praktyczna realizacja polityki ekonomicznej zarwno w:

sferze regulacyjnej,

jak i sferze realnej,

odbywa si wanie poprzez sektor publiczny;

Oddziaywanie sektora publicznego na gospodark

niezalenie od charakteru i kierunkw realizowanej przez instytucje publiczne polityki

gospodarczej oddziaywanie sektora na gospodark zawiera si w dwch, wzajemnie

uzupeniajcych si paszczyznach:

Paszczyzna nr 1. Zwizana z funkcj stabilizacyjn finansw publicznych;

Paszczyzna nr 2. Zwizana z funkcjami alokacyjn i redystrybucyjn finansw publicznych;

2015-03-18

2

3

Schemat: Zakres funkcji gospodarczych sektora publicznego

rdo: H. wikliski, Polityka gospodarcza, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdaskiego, Gdask 2000.

Uzasadnienie funkcjonowania sektora publicznego w gospodarce

o koniecznoci funkcjonowania sektora publicznego w gospodarce decyduje przede wszystkim

rozbieno pomidzy ekonomiczn rol sektorw publicznego i prywatnego;

Funkcje Gospodarcze Sektora Publicznego

1. Funkcja Stabilizacyjna Sektora Publicznego 1.1. Bezporednie zaangaowanie sektora publicznego.

1.2. Przedsibiorstwa pastwowe lub komunalne.

2. Funkcje Redystrybucyjna i Alokacyjna Sektora Publicznego 2.1. Modyfikowanie rynkowego podziau dochodw.

2.2. Kreowanie dbr i usug publicznych oraz odnowa zasobw oglnodostpnych.


Schemat: Porwnanie ekonomicznej roli sektorw publicznego i prywatnego

Kryteria porwnawcze Sektor publiczny Sektor prywatny

Cel dziaania Realizacja potrzeb spoecznych Zaspokajanie potrzeb

indywidualnych

Sposb gromadzenia rodkw

Wadza publiczna wyposaona jest

w narzdzia przymusu umoliwiajce

gromadzenie rodkw

Gromadzenie kapitau na

zasadach dobrowolnoci

Sposb wydatkowania rodkw

Wydatkowanie rodkw w celu

zaspokojenia potrzeb spoecznych

dziaanie to nie zawsze wie si z

racjonalnoci,

(Prawo nieustajcego wzrostu wydatkw

publicznych Adolfa Wagnera)

Racjonalne (ekonomiczne)

wydatkowanie rodkw na

potrzeby indywidualne

Wpyw na gospodark

Decyzje wadz publicznych maj ogromny

wpyw na gospodark dowodem na to s

funkcje alokacyjna, redystrybucyjna

i stabilizacyjna finansw publicznych

Pojedyncze przedsibiorstwa nie

maj wpywu na gospodark


2015-03-18

3

Prawo A. Wagnera

Prawo nieustajcego wzrostu wydatkw publicznych A. Wagnera

stanowi, e w ujciu dugookresowym mamy do czynienia z tendencj do wzrostu udziau

wydatkw rzdowych w PKB;

Wzrost wydatkw publicznych od strony popytu

tumaczony jest wystpowaniem:

wzrostu dochodu narodowego i liczby ludnoci;

rozbudzonych przez rozwj gospodarczy i inne czynniki potrzeb i oczekiwa spoecznych w

odniesieniu do owiaty, ochrony zdrowia i ochrony rodowiska;

Wzrost wydatkw publicznych od strony poday

tumaczony jest:

relatywnie wyszymi kosztami usug sektora publicznego w porwnaniu z sektorem prywatnym

wywoanymi m.in.:

ograniczonymi moliwociami stosowania postpu technicznego w sektorze publicznym;


Sektor publiczny i jego otoczenie

analiza wpywu sektora publicznego na jego otoczenie koncentruje si na aspektach wicych

kwestie dochodw i wydatkw publicznych ze zjawiskami zachodzcymi w pozostaych

segmentach gospodarki narodowej;

Wrd paszczyzn oddziaywania sektora publicznego na gospodark wymienia si:

Zwizek pomidzy podatkami a wzrostem gospodarczym;

Oddziaywanie sektora publicznego na rozmiary inwestycji;

Konsekwencje deficytu budetowego dla gospodarki;

Wpyw sektora publicznego na rynek kapitaowy;

Oddziaywanie sektora publicznego na rozmiary agregatowego popytu;



2015-03-18

4

Podatki a wzrost gospodarczy

Podatki a realizacja zada publicznych

podatki mog mie charakter lokalny, bd centralny a ich funkcjonowanie wie si

z realizacj zada publicznych odpowiednio spoecznoci lokalnych oraz ogu spoeczestwa;

Podatki a pokrycie obcie publicznych

uznanie, e nadrzdnym celem podatku jest pokrycie obcie publicznych pociga za sob

nastpujce tezy:

1) podatek powinien suy pokrywaniu obcie publicznych (jest to cel finansowy),

2) podatek powinien oprcz celu finansowego obejmowa rwnie cele gospodarcze i spoeczne,

3) spord ogu celw podatku, pierwszestwo powinien mie cel finansowy;

Wane!

Pobieranie podatkw jest rwnoznaczne z pomniejszaniem dochodw wypracowanych przez

osoby fizyczne i prawne, a co za tym idzie osabia motywacj do pracy;


Ujemne skutki wpywu opodatkowania na dugofalowy wzrost gospodarczy

1. Wzrost podatku od dochodw z zatrudnienia oraz podatkw porednich powoduje zmniejszenie

stopnia wykorzystania zasobu czynnika pracy

Przykad: wzrost ciarw podatkowych powoduje wzrost minimalnej wysokoci wynagrodzenia przed

opodatkowaniem (tzw. paca progowa), za ktre ludzie s skonni podj prac;

2. Opodatkowanie moe ogranicza akumulacj kapitau na skutek bezporedniego zmniejszenia stopy

zwrotu z inwestycji

Przykad: Jeeli opodatkowanie doprowadzi do wzrostu kosztw pracy silniejszego od poprawy wydajnoci

pracy, zmniejszy si udzia wynagrodzenia kapitau w produkcie, a w efekcie zdolno i skonno

przedsibiorstw do inwestowania;

3. Niektre rozwizania podatkowe mog hamowa wzrost zasobu kapitau ludzkiego takim

rozwizaniem jest podatek od dochodw z pracy, w szczeglnoci podatek progresywny

Przykad: Dochody pracownikw o wyszych kwalifikacjach s wysze (osoby lepiej przygotowane do

zawodu potrafi wicej i lepiej wyprodukowa za co s wyej wynagradzane);

progresywny podatek dochodowy jest podatkiem od produktywnoci im wysze posiada si kwalifikacje

i uzyskuje dochd, tym wiksza jego cz nie tylko absolutnie, ale i wzgldnie jest odbierana przez pastwo

8

2015-03-18

5

Ujemne skutki wpywu opodatkowania na dugofalowy wzrost gospodarczy


4. Podatki mog redukowa efektywno wykorzystania czynnikw wytwrczych Przykad: Dzieje si tak w szczeglnoci wtedy, gdy do systemu podatkowego wprowadza si ulgi dla

niektrych rodzajw dziaalnoci;

wtedy o alokacji czynnikw wytwrczych nie decyduje opacalno poszczeglnych przedsiwzi, ale to wedug

jakiej stawki s opodatkowane wytwarzane dobra (lub dochody uzyskiwane z ich sprzeday);

Zapamitaj!

Opodatkowanie prowadzioby do spadku efektywnoci wykorzystania czynnikw wytwrczych, nawet gdyby

kady rodzaj dziaalnoci gospodarczej by formalnie opodatkowany t sam stawk:

1) Po pierwsze wysokie podatki skaniaj cz podmiotw do uchylania si od ich pacenia;

2) Po drugie wykrycie przez aparat skarbowy naduy podatkowych czsto koczy si likwidacj

podmiotu, ktry si ich dopuci i zmarnowaniem jego zasobw;

Skonno do inwestowania w przekroju sektorw

porwnanie sektorw publicznego i prywatnego uwydatnia fakt, e skonno do inwestowania

w sektorze prywatnym jest zdecydowanie wysza anieli w sektorze publicznym;

Jeeli doda do tego przejmowanie przez jednostki sektora publicznego (za porednictwem systemu

podatkowego) czci dochodw osb fizycznych i prawnych

otrzymujemy:

zwikszenie popytu konsumpcyjnego ()

przy jednoczesnym ograniczeniu () popytu inwestycyjnego

Negatywne skutki przejmowania czci dochodw sektora prywatnego

1) Zwikszenie udziau konsumpcji kosztem inwestycji powoduje obnienie moliwoci wzrostu

gospodarczego w przyszoci;

2) Wzrost popytu konsumpcyjnego tworzy tzw. presj inflacyjn tzn. sprzyja wzrostowi cen;

Sektor publiczny a rozmiary inwestycji


2015-03-18

6

Konsekwencje deficytu budetowego dla gospodarki

Deficyt finansw publicznych ujcie wskie

deficyt w finansach publicznych hamuje dugofalowy rozwj dlatego, e najczciej oznacza

zwikszenie ciarw podatkowych w przyszoci;

Deficyt finansw publicznych ujcie szerokie

oddziaywanie deficytu budetowego na wzrost gospodarki w dugim okresie, na zdecydowanie

szerszy wymiar:

1. Wzrost deficytu budetowego powoduje ograniczenie akumulacji kapitau;

2. Zwikszenie deficytu w finansach publicznych moe obnia wielko i efektywno inwestycji;

3. Deficyt, ograniczajc akumulacj kapitau, moe jednoczenie redukowa zatrudnienie;

4. Deficyt moe doprowadzi do zaamania gospodarki, jeeli w por nie zostanie zatrzymane

narastanie dugu publicznego ;



1. Wzrost deficytu budetowego powoduje ograniczenie akumulacji kapitau

Przykad: Deficyt zwiksza niepewno co do przyszych obcie podatkowych oraz stopy inflacji;

podmioty gospodarujce maj powody obawia si, e finanse publiczne albo zostan zrwnowaone

nie w wyniku ograniczenia wydatkw pastwa, a poprzez podwyk podatkw, albo nie zostan

zrwnowaone w ogle i w efekcie nastpi kryzys;

2. Zwikszenie deficytu w finansach publicznych moe obnia nie tylko wielko, ale

i efektywno inwestycji

Przykad: Wyszy deficyt tworzy iluzj trwaego wzrostu agregatowego popytu;

ta iluzja moe skoni przedsibiorcw do inwestycji w celu zwikszenia produkcji, ktra ze wzgldu

na iluzoryczny charakter popytu nie znajdzie nabywcw;


2015-03-18

7


3. Deficyt, ograniczajc akumulacj kapitau, moe jednoczenie redukowa zatrudnienie

Przykad: Nisze inwestycje s rwnoznaczne ze sabszym uzbrojeniem pracownikw w kapita w

efekcie nisz kracow produkcyjnoci pracy;

Aby zatrudnienie mogo by takie, jak przy wyszym zasobie kapitau, nisze musiayby by

wynagrodzenia tego rodzaju elastyczno pac jest jednak czsto ograniczana przez pastwo,

(np. przez ustalenie minimalnego poziomu pac);

4. Deficyt moe doprowadzi do zaamania gospodarki, jeeli w por nie zostanie

zatrzymane narastanie dugu publicznego

Przykad: Wysoki i rosncy dug publiczny moe u wierzycieli rzdu wywoa obawy, e przestanie

on honorowa swoje zobowizania;

Odmowa dalszego finansowania potrzeb poyczkowych rzdu wymusza na nim silne ograniczenie

wydatkw publicznych i drastyczn podwyk podatkw;


Wpyw sektora publicznego na rynek kapitaowy

Wysoki deficyt oddziauje na rynek kapitaowy, utrudniajc jego rozwj

fakt ten jest niezwykle istotny gdy nieskrpowany rozwj rynku kapitaowego

zapewniajcy przepyw rodkw finansowych do najbardziej wydajnych segmentw gospodarki

jest jednym z trzonw sprawnego jej funkcjonowania;

Publiczne a prywatne papiery wartociowe

inwestycje w skarbowe papiery wartociowe (SPW) ze wzgldu na fakt gwarantowania zysku

bez nadmiernego ryzyka, spotykaj si ze sporym zainteresowaniem, a ich dua poda

skutecznie przeszkadza w rozwoju rynku giedowego;


Publiczne Papiery Wartociowe

(np. Obligacje Skarbowe)

Prywatne Papiery Wartociowe

2015-03-18

8

Kreowanie popytu przez sektor publiczny

Sektor publiczny naley postrzega nie tylko w kategoriach zaspokajania potrzeb spoecznych,

ale rwnie w kontekcie kreowania popytu w gospodarce;

Uzasadnienie

Podmioty tworzce sektor publiczny s najwikszym w gospodarce odbiorc towarw i usug, std

te nie sposb przeceni ich roli w zakresie oddziaywania na rozmiary podejmowanych w gospodarce decyzji

produkcyjnych oraz inwestycyjnych;

Sektor publiczny jako konsument

Sektor publiczny jako konsument posiada istotn wad jest mao stabilny a jego zachowania

sabo przewidywalne;

w momencie, kiedy budet pastwa odczuwa problemy finansowe, sytuacja ta szybko odbija si na rynku

dodatkowo decyzje w sektorze publicznym czsto podejmowane s w wikszym stopniu ze wzgldw politycznych

ni ekonomicznych;

15

Sektor publiczny a rozmiary agregatowe-go popytu

Opracowanie: dr Tomasz Skica

Wpyw polityki budetowej na gospodark

Polityka finansowa

to bezporednia dziaalno praktyczna, polegajca na planowanym wyborze przez podmioty

kierujce sprawami pastwa celw i rodkw mieszczcych si w ramach publicznej

gospodarki finansowej i zmierzajcych do realizacji podstawowych zada pastwa;

Polityka budetowa

stanowi cz polityki finansowej kadego pastwa

zajmuje si sposobami wykorzystania dochodw i wydatkw budetowych

tj. regulowaniem ich wysokoci, struktury, wzajemnych proporcji i sald;

celem realizacji zada (spoecznych, ekonomicznych i politycznych) stojcych przed pastwem;


Polityka Finansowa

Polityka Budetowa

2015-03-18

9

Zadania polityki budetowej


polityka budetowa zajmujc si sposobami wykorzystania dochodw i wydatkw publicznych

peni pewne zadania spoeczno-gospodarcze pastwa,

Zadania polityki budetowej mona sklasyfikowa w trzech grupach:

1) zadania fiskalne,

2) zadania spoeczno-ustrojowe,

3) zadania gospodarcze,

Zadania fiskalne (1)

koncentruj si na bezzwrotnym nieodpatnym i przymusowym przejmowaniu czci

dochodu narodowego od podmiotw gospodarczych, ktre ten dochd wytwarzaj w celu

zgromadzenia rodkw finansowych umoliwiajcych realizacj pozostaych zada;

stay wzrost tych zada znajduje odzwierciedlenie we wzrocie ingerencji pastwa w sfer

gospodarcz;



Zadania spoeczno ustrojowe (2)

Obejmuj dziaalno organw wadz publicznych (pastwowych i samorzdowych) zmierzajc

do osigania okrelonych celw spoecznych i gospodarczych;


Pastwo moe (powinno) interweniowa w mechanizm rynkowy,

jeeli nie s spenione warunki jego efektywnoci

Interwencja pastwa, w tym jego

polityka spoeczna, jest odpowiedzi

na niesprawnoci (wady) rynku.

Zapamitaj

Zadania spoeczno-ustrojowe obejmuj przede wszystkim zadnia

zwizane z penieniem funkcji opiekuczych, bezpieczestwem

pastwa i obywateli oraz utrzymaniem sfery budetowej;

2015-03-18

10

Zadania gospodarcze (3)

Zapewnienie realizacji przyjtych przez pastwo zada uwidacznia si we wzrocie obcie

podatkowych, hamujc i ograniczajc w ten sposb aktywno podmiotw gospodarczych;

Schemat: Konsekwencje realizacji zada gospodarczych przez polityk budetow



1

Jeeli pastwo przejmuje na siebie obowizek bezporedniego regulowania procesw gospodarczych

w obrbie wasnoci pastwowej, staje si odpowiedzialne za wyniki finansowe przedsibiorstw

korzystajcych z majtku pastwowego;

2

Rwnoczenie realizujc ustrojowe zaoenie sprawiedliwoci spoecznej przejmuje zdecydowan

wikszo funkcji opiekuczych wiadczc usugi na rzecz ludnoci nieodpatnie lub czciowo

odpatnie;

3

W efekcie powstaj nowe wydatki budetowe zwizane z dotowaniem przedsibiorstw deficytowych,

finansowaniem niektrych zada inwestycyjnych; wydatki bezporednie przeznaczone na utrzymanie

sfery budetowej;


Polityka regulacyjna i stymulacyjna

podstaw polityki budetowej stanowi podatki, ktrych funkcj (oprcz zapewnienia pastwu

dochodw) jest realizacja polityki regulacyjnej i stymulacyjnej;

Polityka regulacyjna

wyraa si w ksztatowaniu wielkoci dochodw i majtku, bdcych w dyspozycji podatnikw

za porednictwem podatkw odbywa si w gospodarce ruch rodkw finansowych midzy

poszczeglnymi podmiotami gospodarczymi a budetem w ten sposb dokonywana jest korekta

dochodw w gospodarce;

Polityka stymulacyjna

polega na wykorzystywaniu instrumentw podatkowych do pobudzania wzrostu gospod.,

tj. wywierania wpywu na warunki dziaania poszczeglnych jednostek lub grup jednostek oraz kierunki

i tempo ich rozwoju ekonomicznego

Podana wysoko obcie podatkowych

z punktu widzenia roli obu polityk istotnego znaczenia nabiera kwestia podanej wysokoci

obcie podatkowych rozpatrywana m.in., w oparciu o krzyw Laffera

20

2015-03-18

11

21

t0 t1 t* t3 tmax t

T1

Tmax

T

Krzywa A. Laffera

Opracowanie: dr Tomasz Skica

Agregatowy popyt wadz publicznych a wzrost gospodarczy

Agregatowy popyt wadz publicznych a gospodarka

z punktu widzenia zagadnienia agregatowego popytu wadz publicznych postrzeganego

w kontekcie oddziaywania na wzrost gospodarczy istotnego znaczenia nabieraj nastpujce

zagadnienia:

Mnonik wydatkowy

Mnonik podatkowy

Mnonik zrwnowaonego budetu

Mnonik w gospodarce otwartej

Automatyczne stabilizatory koniunktury

22

2015-03-18

12

Mnonik wydatkowy

Wpyw wydatkw publicznych na PKB

Celem ustalenia wpywu wydatkw publicznych na warto PKB wykorzystuje si zasad

tosamoci dochodowo-wydatkowej;

Zasada tosamoci dochodowo-wydatkowej

Opiera si na zaoeniu, e produkt krajowy brutto (PKB) jest miar zarwno dochodu jak i produkcji;

dodajc wic wszystkie wydatki poniesione na wytworzenie okrelonego PKB obliczamy rwnie cakowity

dochd;

tosamo dochodowo-wydatkowa ma miejsce wwczas, gdy poziom dochodu przyjtego przez

konsumentw oraz pozostae podmioty gospodarcze jest taki sam jak suma wszystkich ich wydatkw;

Y Produkt Krajowy Brutto (PKB),

C konsumpcja,

I inwestycje,

G wydatki publiczne na zakup towarw i usug,

Wzr: Tosamo dochodowo-wydatkowa w gospodarce zamknitej

GICY

23

Mnonik wydatkowy

Charakterystyka mnonika wydatkowego pastwo moe oddziaywa na popyt wykorzystujc w tym celu zarwno podatki jak i wydatki;

wpyw zmiany wydatkw publicznych na zakup towarw i usug tzn. wielkoci popytu

globalnego przedstawia si w postaci mnonika wydatkowego;

Mnonik wydatkowy

wskazuje o ile wzrasta Produkt Krajowy Brutto (dochd) na jednostk wzrostu wydatkw publicznych;

Wzr: Mnonik wydatkowy

Od czego zaley wzrost PKB?

Wzrost PKB zaley od kracowej skonnoci do konsumpcji (c) i od stopy obcie podatkowych

netto (t)

im wiksza jest kracowa skonno do konsumpcji i im mniejsza stopa obcie podatkowych tym

wikszy jest wzrost dochodu na jednostk wzrostu wydatkw;

tcGY

11

1

24

2015-03-18

13

Mnonik wydatkowy

Wykres: Wpyw wydatkw publicznych na warto Produktu Krajowego Brutto (PKB)

Y

Wydatki

Dochd (Y) lub PKB

Linia 450

Wyraa tosamo dochodowo-wydatkow

G

G

Y

Wzrost

wydatkw

o G

Linia wydatkw oznaczona

jako G to suma C + I + G

Jest bardziej paska od linii 450 gdy wydatki

konsumpcyjne s tylko czci przyrostu dochodu

Pozostaa cz jest przez konsumentw

oszczdzana

A

A

Wzrost dochodu o Y

Y > G - co odwzorowuje dziaanie

mnonika wydatkowego

25

Wydatki rzdowe mog wpywa stabilizujco lub destabilizujco na gospodark

Wariant nr 1.

Wzrost wydatkw rzdowych () w okresie recesji wpywa na wzrost () dochodu

narodowego,

zwikszone wydatki stymuluj efektywny popyt agregatowy (+)

wzrasta deficyt budetowy ()

Wariant nr 2.

Ograniczenie wydatkw rzdowych () w okresie recesji wpywa na spadek ()

dochodu narodowego,

zmniejszenie wydatkw hamuje wzrost popytu efektywnego ()

zmniejsza si deficyt budetowy (+)

Mnonik wydatkowy

26 Opracowanie: dr Tomasz Skica

2015-03-18

14

Mnonik podatkowy

Mnonik podatkowy

wskazuje, e wzrost podatkw o T spowoduje zmniejszenie konsumpcji i popytu globalnego,

a tym samym dochodu o kwot wiksz ni pierwotna podwyka podatkw;

dziaanie mnonika podatkowego, bdzie tym silniejsze im wiksza bdzie kracowa skonno do

konsumpcji;

Wzr: Mnonik podatkowy

Zaleno T = G

w sytuacji, w ktrej wzrost podatkw o T zostanie wykorzystany w celu zwikszenia wydatkw na

zakup towarw i usug G o tak sam kwot (tzn. T = G), to przyrost dochodu Y wyraa si

bdzie nastpujcym wzorem:

c

c

T

Y

1

c

G

c

TcY


Oddziaywanie finansw publicznych na gospodark

Zakres oraz charakter oddziaywania finansw publicznych na przebieg procesw gospodarczych

podlega take na korygowaniu powiza z zagranic

Przykad

Dziki moliwoci zaspokajania czci popytu importem ograniczona zostaje podatno gospodarki na wahania

koniunkturalne

niestety przekada si to rwnoczenie na zmniejszenie mnonika wydatkw budetowych oraz osabia jego

pobudzajce oddziaywanie na wzrost PKB

Wzr: Mnonik w gospodarce otwartej

m wspczynnik informujcy o ile jednostek wzronie import na

jednostk PKB, tzw. kracowa skonno do importu;

Wysoko mnonika w gospodarce otwartej jest tym wiksza im:

wiksza jest skonno do konsumpcji,

mniejsza stopa podatkowa

mniejsza kracowa skonno do importu

Mnonik w gospodarce otwartej

mtcGY

11

1


2015-03-18

15

Mnonik zrwnowaonego budetu Zaoenia do Analizy

1. Dochody budetowe pochodz w caoci z podatkw;

2. Budet jest zrwnowaony,

tzn. przyrost wydatkw rzdowych jest rwny przyrostowi dochodw budetowych (G = Tn);

Jaki skutek w relacji do dochodu narodowego wywoa rwnoczesne

zwikszenie wydatkw budetowych i podatkw?

() Mona sdzi, e:

dodatnie (+) oddziaywanie wikszych wydatkw budetowych

zostanie zniwelowane przez

spadek () popytu i dochodu narodowego spowodowany podniesieniem podatkw i zmniejszeniem

dochodu do dyspozycji

To stwierdzenie jest jednake pochopne !!!


Mnonik zrwnowaonego budetu


Czy rwnoczesny wzrost wydatkw budetowych i podatkw moe przyczyni

si do wzrostu dochodu narodowego?

Tak, jeeli spenione s nastpujce zaoenia:

1. Zwikszone wydatki budetowe zostan w caoci przeznaczone na wydatki

konsumpcyjne

w caoci przyczyni si do wzrostu popytu i dochodu narodowego;

2. Wzrost podatkw nie obniy wielkoci wydatkw konsumpcyjnych o pen kwot

zapaconych podatkw

zazwyczaj niecae dochody przeznaczane s na konsumpcj, a ponadto cz wydatkw

konsumpcyjnych moe by pokryta z oszczdnoci;

Opisane zaoenia pokazuj dziaanie mnonika zrwnowaonego budetu

2015-03-18

16

Mnonik zrwnowaonego budetu Mnonik zrwnowaonego budetu

oznacza, e rwne i majce taki sam kierunek zmiany wydatkw publicznych i podatkw

wywouj zmian zagregowanego popytu i produktu krajowego brutto o t sam wielko;

Wzr: Mnonik zrwnowaonego budetu

Sia oddziaywania obniki podatkw w relacji do wzrostu wydatkw

gospodarstwa domowe zawsze pewn cz rodkw oszczdzaj za wadze publiczne

w caoci je wydatkuj;

porwnujc dziaanie obu instrumentw tj. wzrostu wydatkw i obniki podatkw atwo ustali,

e wpyw wzrostu wydatkw na wzrost dochodu jest wikszy ni obniki podatkw

1

1

1

1

1

111

c

c

cc

c

Gc

G

Tc

Tc

T

Y


Funkcje polityki budetowej Pasywna polityka budetowa (1)

Polega na wykorzystaniu waciwej niektrym instrumentom wraliwoci na zmiany poziomu

dochodu narodowego, zatrudnienia i innych wielkoci ekonomicznych instrumenty te

samoczynnie reaguj na zmian koniunktury;

Pasywna polityka budetowa si na koncepcji dziaania automatycznych stabilizatorw koniunktury (ASK),

ktre oddziauj na popyt globalny;

Zapamitaj!

Automatyczne stabilizatory koniunktury to narzdzia polityki fiskalnej, ktre reaguj na zmiany aktywnoci

gospodarczej bez potrzeby podejmowania jakichkolwiek decyzji administracyjnych dotyczcych ich

zastosowania;

Automatyzm dziaania ASK

Po administracyjnym zatwierdzeniu automatycznych stabilizatorw koniunktury zaczynaj one

dziaa bez koniecznoci wprowadzania w nich czstych korekt na skutek zmian sytuacji

gospodarczej;

Sia i zakres dziaania automatycznych stabilizatorw koniunktury zaley niemale wycznie od skali

zmian poziomu aktywnoci gospodarczej,


2015-03-18

17

Funkcje polityki budetowej Automatyczne stabilizatory koniunktury w przykadach

W literaturze ekonomicznej do najwaniejszych automatycznych stabilizatorw koniunktury

zalicza si:

1) podatki od dochodw ludnoci;

2) podatki od przedsibiorstw;

3) podatki porednie (nakadane na artykuy konsumpcyjne);

4) zasiki dla bezrobotnych i inne formy wiadcze spoecznych;

5) programy pomocy dla rolnictwa (subwencje, polityka gwarantowanych cen produktw rolnych);

Schemat: Zadania automatycznych stabilizatorw koniunktury

rdo: Opracowanie wasne.


Recesja w gospodarce Ekspansja w gospodarce

Zadanie automatycznych stabilizatorw koniunktury

polega na tym aby hamoway spadek globalnego

popytu

Zadanie automatycznych stabilizatorw koniunktury

polega na tym aby hamoway wzrost globalnego

popytu


Dziaanie automatycznego stabilizatora koniunktury Przykad progresywnego charakteru stawek podatkowych

Funkcje polityki budetowej

Spadek koniunktury gospodarczej

Wzrost bezrobocia Zmniejszenie si

dochodw ludnoci brutto

Spadek dochodu pastwa z tytuu

podatkw

Automatyczny stabilizator (progresywny system podatkowy)

Ciekawostka !

Zgodnie z szacunkami P A. Samuelsona oraz W. D. Nordhausa w wyniku dziaania automatycznych

stabilizatorw koniunktury fluktuacje koniunkturalne mog by mniejsze o

2015-03-18

18

Schemat: Wady automatycznych stabilizatorw koniunktury



1

Poprzez oddziaywanie na globalny popyt mog zmniejszy wahania gospodarki w stosunkowo krtkim

okresie nie stwarzaj warunkw do trwaej zmiany istniejcej sytuacji gospodarczej;

2

Ich zadaniem jest denie do utrzymania dotychczasowego poziomu aktywnoci gospodarczej przez

obron wyjciowych rozmiarw popytu globalnego, niezalenie od tego na jakim poziomie ustabilizowa

si poziom aktywnoci w gospodarce;

3

Konsekwencj stosowania ASK jest tendencja do powstawania deficytu budetowego w okresach recesji i

nadwyek budetowych w okresach oywienia;

4

Trudno zwizana ze stworzeniem kolejnych (nowych) instrumentw, ktre automatycznie

dostosowywayby si fiskalizmu do zmieniajcej si sytuacji gospodarczej;

5

Ograniczona skuteczno w sytuacjach kryzysowych oraz zmian, ktre wymagaj szybkiej, aktywnej

reakcji;



Schemat: Zalety automatycznych stabilizatorw koniunktury

1

Mniejsza przypadkowo i wikszy obiektywizm w dziaaniu pasywnej polityki fiskalnej;

2

Stabilno zasad pasywnej polityki fiskalnej podnoszca pewno procesu planowania (tzn. zachcajca

do inwestowania zarwno podmioty krajowe jak i zagraniczne);

3

Natychmiastowo dziaania automatycznych stabilizatorw w razie pogorszenia bd te poprawny

koniunktury;

4

Uruchomienie ASK nie wynika z decyzji wadz nie jest te poprzedzone rozstrzygniciem, czy zakcenie

w gospodarce jest na tyle silne, aby wadze musiay na nie zareagowa;

5

Eliminacja opnie zwizanych z wprowadzaniem rodkw aktywnej polityki fiskalnej, co zwiksza

moliwo przypieszenia budetowej reakcji na cykliczne wahania koniunktury;

2015-03-18

19

Funkcje polityki budetowej Aktywna (dyskrecjonalna) polityka budetowa (2)

Polega na stosowaniu przez rzd wybranych rodkw w celu:

1) przeciwdziaania fluktuacjom wzrostu;

2) ograniczenia bezrobocia;

3) stabilizacji oglnego poziomu cen;

Aktywna polityka fiskalna

Polega na wiadomym interwencjonalimie wymagajcym kadorazowo podejmowania decyzji

o wykorzystaniu konkretnych instrumentw fiskalnych, takich jak:

1) zwikszenie lub ograniczenie wydatkw budetowych na okrelone cele (np. roboty publiczne),

2) zmiana stawek i zasad opodatkowania;

Dugookresowe konsekwencje APB

W duszym okresie czasu takie decyzje:

prowadz do wzrostu udziau wydatkw budetowych w dochodzie narodowym;

napotykaj na krytyk ze strony zwolennikw nurtu liberalnego przeciwstawiajcego si nadmiernemu

rozszerzeniu roli pastwa;


Funkcje polityki budetowej Narzdzia aktywnej polityki budetowej

Gwnymi narzdziami aktywnej polityki budetowej s:

1) Zmiany w poziomie opodatkowania (zmiany stawek i struktury podatkw);

2) Zmiany wydatkw budetowych (zwaszcza inwestycyjnych);

Zmiany w obcieniach podatkowych (1)

Uwaane s przez zwolennikw podejcia popytowego za najbardziej efektywne narzdzie polityki

budetowej;

W warunkach nadwyki popytu konsumpcyjnego nad poda towarw na rynku wzrost obcie

podatkowych ograniczajc si nabywcz moe powodowa obnienie efektywnego popytu i

przeciwdziaa nierwnowadze typu inflacyjnego;

Zapamitaj!

Podatkowe instrumenty regulowania popytu konsumpcyjnego polegaj na okresowych zmianach (stosowanie

do koniunktury), wysokoci obcie podatkowych;

Wynikiem zmiany stawek podatku dochodowego jest zmiana nominalnych dochodw dyspozycyjnych ludnoci

(dochodw po opodatkowaniu), ktra powinna znale odbicie w zmianie wydatkw;


2015-03-18

20

Funkcje polityki budetowej Zmiany wydatkw budetowych (2)

W odrnieniu od podatkw odgrywaj mniejsz rol jako narzdzie polityki dyskrecjonalnej;

Stymulowanie aktywnoci gospodarczej poprzez ich zwikszanie moe wywoywa lub wzmacnia

tendencje inflacyjne, std te istotny z punktu widzenia niniejszych rozwaa jest ich podzia na

wydatki:

1) Biece;

2) Inwestycyjne;

Schemat: Wydatki biece jako narzdzie aktywnej polityki budetowej


Wydatki biece

S rdem popytu ktry tworz albo wprost (poprzez

zakupy dbr i usug), albo porednio przez wypaty

wynagrodze pracownikom pastwowym i transfery);

Wzrost wydatkw biecych dla pobudzania

zatrudnienia i produkcji rodzi obaw pojawienia si

presji inflacyjnej gdy wydatki te przeznaczone s na

konsumpcj;

Wydatki biece charakteryzuje znaczna sztywno,

tzn. e ich wysoko nie moe ulega znacznym

zmianom zalenie od wymogw sytuacji

koniunkturalnej;

Wydatki biece nie stwarzaj wikszych moliwoci

kompensacji waha oglnego poziomu popytu;

Funkcje polityki budetowej Schemat: Wydatki inwestycyjne jako narzdzie aktywnej polityki budetowej



Wydatki inwestycyjne

Finansowanie inwestycji produkcyjnych (inwestycje w

gaziach bdcych wasnoci pastwa) jest z uwagi

na zakres dziaalnoci gospodarczej pastwa

ograniczone;

Znaczenie inwestycji porednio produkcyjnych

(infrastruktura) polega na tym, e zwikszaj one

popyt globalny stwarzaj lepsze warunki dla

funkcjonowania sektora prywatnego i przyczyniaj si

do wzrostu aktywnoci gospodarczej;

Najwiksze znaczenie dla sterowania poziomem aktywnoci gospodarczej maj inwestycje nieprodukcyjne, ktre nie

przyczyniajc si do wzrostu poday dbr i usug powoduj wzrost popytu globalnego stanowic bodziec do

zwikszania zatrudnienia w sektorze prywatnym;

2015-03-18

21

Funkcje polityki budetowej Schemat: Wpyw zmiany wydatkw publicznych na poziom zagregowanego popytu zalenie od sposobu

finansowania wydatkw


Zalety stosowania aktywnej polityki fiskalnej

Argumentem za stosowaniem aktywnej polityki fiskalnej jest relatywna atwo jej prowadzenia

wynikajca ze scentralizowanego sposoby podejmowania decyzji o implementacji konkretnego

rozwizania;


rdo finansowania wydatku Charakterystyka

Wzrost podatkw Wzrost wydatkw publicznych wie si z ograniczeniem dyspozycyjnego

dochodu w sektorze prywatnym i pierwotnego wzrostu efektywnego popytu;

Zmiana salda budetu

(deficytu/nadwyki)

Sama zmiana salda budetu moe wywiera ekspansywny lub hamujcy

wpyw na gospodark;


Argumentacja przeciwko aktywnej polityce budetowej

Argumentami przeciwko stosowaniu aktywnej polityki fiskalnej s:

1) subiektywny charakter decyzji administracyjnych;

2) nadmierna zmienno zasad polityki fiskalnej, czego efektem jest niestabilno gospodarcza;

3) ograniczona skuteczno w wyniku dugiego procesu legislacyjnego (zanim instrument zacznie dziaa

rzeczywisto gospodarcza ulega zmianie);

Opnienia w dziaaniu aktywnej polityki fiskalnej

Decyzje o prowadzeniu aktywnej polityki fiskalnej dotyczce korygowania dziaania instrumentw

fiskalnych wymagaj zmian legislacyjnych w programach budetowych Konsekwencj s

opnienia w dziaaniu instrumentw polityki fiskalnej:

1) Diagnostyczne;

2) Decyzyjne;

3) Wdroeniowe;

4) Zwizane z reakcj podmiotw gospodarczych na wprowadzone narzdzia interwencyjne;


2015-03-18

22

Funkcje polityki budetowej Tabela: 4 rodzaje opnie bdcych nastpstwem stosowania aktywnej polityki fiskalnej

Schemat: Dziaanie instrumentw aktywnej polityki fiskalnej



Rodzaj opnienia Charakterystyka

1. Diagnostyczne Zwizane z potrzeb dokonania oceny zmian zachodzcych w gospodarce

2. Decyzyjne Wynikajce z czasu potrzebnego do dokonania wyboru narzdzia ktre trzeba zastosowa i

przeprowadzenia zmian legislacyjnych

3. Wdroeniowe Ze wzgldu na czas potrzebny do praktycznego zastosowania przyjtych rodkw

4. Zwizane z reakcj podmiotw gospodarczych na wprowadzone narzdzia interwencyjne

Rok 2013 Rok 2014

Zamiany legislacyjne Wejcie w ycie zmian w ustawodawstwie

2_Wykład z Finansów Publicznych_2015

Documents

Transcript of 2_Wykład z Finansów Publicznych_2015