Judasz, syn Szymona, Iskariota

3

Przypadek Judasza

W kadym katalogu Dwunastu przy imieniu Judasz Iskariota znajduje si adnotacja: ten, ktry Go zdradzi (Mt 10,4; k 6,16; wyda Mk 3,19). Ewangelici nie ukryli faktu zdrady, do ktrej doszo w gronie najbliszych uczniw Jezusa, i nie zataili tego przed Kocioem i wiatem. Uznali wrcz, e naley pozostawi w pamici to poraajce uwikanie si apostoa Baranka w moc za. Judasz sta si jedn z najbardziej odraajcych postaci kultury synonimem zdrajcy, sprzedawczyka i apostaty (judasz, judaszowe srebrniki, judaszowy pocaunek). Dante w Boskiej Komedii umieci go (wraz Brutusem i Kasjuszem mordercami Juliusza Cezara) na samym dnie pieka.Kim by ten, ktrego sam Mistrz nazwa synem zatracania (J 17,12)? Judasz, syn Szymona, pochodzi z Kariotu (isz Karioth m z Karioth), miejscowoci w Negebie1. Niektrzy egzegeci uwaaj, e okrelenie Iskariota to pniejszy przydomek (Iszkarija faszywy), inni wskazuj raczej na gr sw: iskariot sikarios2. Byby wwczas Judasz, obok Szymona Zeloty, drugim w gronie Dwunastu sykariuszem zwolennikiem radykalnej walki o wyzwolenie spod rzymskiej okupacji, oczekujcym mesjasza-wodza, ktry z Izraela uczyni imperium, a z Jerozolimy stolic wiata (myl nieobca ydom w okresie przeomu er, w tym rwnie pozostaym apostoom, por. Dz 1,6). Jezus wybra Dwunastu po dugiej, nocnej modlitwie. Ju na poziomie powoania dotykamy dramatu, ktry by udziaem Judasza i Jezusa. Wedug Ewangelii Jana, Jezus od pocztku wiedzia, kto go wyda (J 6,70.71), jednak w tym wyborze, jak we wszystkim, podda si Ojcu. Judasz zosta na rwni z innymi apostoami dopuszczony do wielu tajemnic, sta si uczestnikiem mocy, udzielonej mu przez Pana w dziele goszenia Dobrej Nowiny. Teksty wskazuj na to, e wraz z pozostaymi uzdrawia chorych, wygania demony, a moe nawet wskrzesza umarych. Obdarzony by przez swoich zaufaniem, skoro zosta skarbnikiem wsplnoty (J 13,29). Na pozr nie wyrnia si w gronie Dwunastu. Na pewno nie widziano w nim zdrajcy, o czym moemy przekona si, analizujc scen Ostatniej Wieczerzy, gdy apostoowie dopytuj si, kto zdradzi, i wci niczego si nie domylaj. Jego plany pozostay niezauwaone do samego koca (J 13,28). Drugie oblicze Judasza jest inne: zodziej i hipokryta (J 12,4-7), donosiciel i zdrajca (Mk 14,10-11), optany przez diaba (J 13,2.27), przeniewierca apostolskiego powoania (Dz 1,16.17.24-25), ktry aktem samobjstwa przypiecztowa ostatecznie swj los (Mt 27,3-5).Przygldajc si postaci Judasza, nie moemy oprze si wraeniu, e stoimy oto przed dramatem czowieka, ktry cakowicie si zagubi i zatraci. Widzimy w nim niejako kwintesencj ludzkiego upadku: Judasz to Adam, ktry da si zwie, Kain, morderca swojego brata, Ezaw, lekkomylnie sprzedajcy swoje powoanie za misk soczewicy Patrzc na Judasza, docieramy do wanej prawdy o czowieku jako istocie zgubionej i zdeprawowanej. Rozpoznajemy przy tym uwodzicielsk i tajemnicz moc za, ktrej uleg nawet bliski ucze Chrystusa. Judasz wymieniajc Mesjasza na trzydzieci srebrnikw, ukaza samo dno pieka ludzkiej duszy. W pogoni za zyskiem (szczciem?) czowiek da si oszuka Kamcy, uwierzy we wasn zdolno do rozrniania dobrego i zego i w konsekwencji zatraci prawdziwe zrozumienie szczcia.Nie jest to jednak ostateczna prawda o czowieku, t zna bowiem tylko Chrystus. Nie moemy zrozumie nikogo: ani siebie, ani naszego wspbrata, ani Judasza, bez Chrystusa. Moe wanie dlatego Ewangelie przedstawiaj rwnie Judasza wielopaszczyznowo. Nie jest to posta z gruntu za, nie moemy jej osdzi i ostatecznie potpi, bo tego nam nie wolno wobec nikogo (a czy Judasza wolno nam sdzi?). Wydaje si, e cho jest do koca zdeprawowany, pozbawiony czci, bez Boga i wiary, budzi si w nim sumienie, okazuje si czowiekiem. Ewangelista Mateusz przedstawia wstrzsajc scen opamitania Judasza (27,3-5). Nagle dociera do niego wiadomo, co zrobi, jak wielki jest rozmiar za, ktrego si dopuci. W wityni wyznaje swj grzech: Zgrzeszyem, wydajc krew niewinn. Wyznaje go przed tymi samymi ludmi, z ktrymi jeszcze niedawno umawia si co do ceny za zdrad. Teraz srebrniki okazuj si ciarem, ktrego nie jest w stanie dalej ponie, ciska je wic w stron Przybytku. W tym opisie wida dramat, ktry si toczy w Judaszu tego poranka. Wydaje si, e mia jaki cel, chcia osign co wicej, ni tylko zarobi trzydzieci srebrnikw, moe pragn wywoa powstanie, na pewno nie myla jednak, e Jezus zostanie skazany. Kto inny rozegra t parti za niego, cho Judaszowi wci wydawao si, e panuje nad wszystkim. Zagra z mistrzem intryg i przegra. Teraz, gdy to spostrzeg, gdy uwiadomi sobie nieuchronne konsekwencje, musia co zrobi: Wtedy Judasz, ktry go wyda, widzc, e Go skazano, opamita si. To opamitanie jest dowodem tragedii czowieka, ktry uwiadamiajc sobie rozmiar grzechu, szuka prawdy o sobie, wyznaje win, ale nie potrafi ju uwierzy w Miosiernego. Moe na tym polega najwiksze kamstwo, jakie szatanowi udao si zasia w sercu Judasza: Boa aska ma granice, a ty je przekroczye, dla ciebie nie ma ju szans, stracie wszystko. Przypadek Judasza jest te wielkim znakiem rnicy, jaka panuje w ocenie czowieka pomidzy Bogiem a szatanem, w Krlestwie Boym i w wiecie. Tylko Bg potrzebuje czowieka dla wartoci, jak nosi on w sobie, dla Boego obrazu w nim wyrytego, dla mioci, w ktrej brak manipulacji i interesownoci. wiat potrzebuje czowieka do realizacji wasnych celw, a po wykorzystaniu porzuca (Co nas to obchodzi? To twoja sprawa Mt 27,4).Judasz wzbudza od pocztku skrajne emocje. Zdecydowana wikszo widziaa w nim zdrajc, godnego najgorszych mk piekielnych. Inni natomiast starli si wyjani, a moe wrcz usprawiedliwi jego postpek. wiadectwa tego zauwaamy ju w gbokiej staroytnoci, zachoway si bowiem fragmenty apokryficznej Ewangelii Judasza z poowy II wieku (tekst cytowany jest, oczywicie krytycznie, przez Ireneusza z Lyonu). Jego twrcami byli zwolennicy mao znanej gnostyckiej sekty kainitw (antynomistw). Wedug nich, Judasz otrzyma od Jezusa objawienie (gnoz), a dokonujc zdrady, wypeni plan i przyczyni si do odkupienia ludzkoci. Apokryf ten sta si rdem inspiracji dla wielu pisarzy i wci nie przestaje wzbudza zainteresowania. Koci swoj inspiracj czerpie jednak ze Sowa Boego i niech tak pozostanie. W.A.Gajewski

1 Kariot w Negewie, 20 km na poudnie od Hebronu (Joz 15,25). Miejscowo o tej nazwie wystpuje rwnie w Moabie (Jr 48,24; Am 2,2).2 Zob. wyjanienie wyej, przy sylwetce Szymona Kananejczyka.