…………………………………………………..

Co to jest karnawał?

Karnawał to okres zimowych balów, zabaw, ulicznych korowodów i tańca.

Obchodzi się go głównie w krajach chrześcijańskich, gdyż wywodzi się on

z chrześcijańskiej tradycji. Karnawał to czas pomiędzy Bożym Narodzeniem, a

Wielkanocą.

Początek i koniec karnawału

Czas karnawału zaczyna się 6 stycznia, w święto Trzech Króli (helligkongersdag).

Karnawał trwa parę tygodni, a kończy się we wtorek przed Środą Popielcową.

Ostatni dzień karnawału, czyli wtorek, bywa w Polsce nazywany „Ostatki” lub

„Śledzik”. Po norwesku dzień ten nazywa się fetetirsdag.

Środa Popielcowa (askeonsdag) rozpoczyna następny okres roku: Wielki Post

(fastetiden), czyli oczekiwanie na Wielkanoc (påske).

W trakcie karnawału pojawia się kilka ważnych dni, np. polski Tłusty Czwartek lub

norweski fastelavn.

flickr.com

radiozet.pl

Karnawał

Karneval

Trwa około 7 tygodni

Trzech Króli 6 stycznia helligtrekongersdag

Tłusty Czwartek

Fastelavn (tłusta niedziela)

OSTATKI wtorek fetetirsdag

Wielki Post

fastetiden

Środa Popielcowa askeonsdag

Wielkanoc påske

Skąd wzięło się słowo „karnawał”?

Brak jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. Niektórzy twierdzą, że to

zlepek dwóch łacińskich słów: ‘carne vale’ czyli ‘mięso żegnaj’. W

karnawale jadano tłusto i obficie, zaś w Wielkim Poście tradycyjnie ludzie

ograniczali jedzenie mięsa i tłustych potraw, na znak pokuty i

przygotowania do święta Wielkanocy.

Jakie inne nazwy ma karnawał?

W Polsce karnawał był nazywany ‘zapusty’. Według starego porzekadła:

„W zapusty nie chcą państwo kapusty,

wolą sarny, jelenie i żubrowe pieczenie”

W tym czasie urządzano zabawy, kuligi, pochody przebierańców i wielkie bale. Był to

czas, kiedy bawili się wszyscy, młodzi, starzy, bogaci i biedni.

Kulig

Wikipedia.org

Przebierańcy i kolędnicy

Na wsiach bardzo popularne były korowody przebierańców lub inaczej kolędników.

Młodzi ludzie przebierali się za diabły, konia, bociana, doktora, dziada, babę czy

księdza, a towarzyszyli im muzykanci.

Taka wesoła grupa odwiedzała wszystkie domy we wsi, śpiewając

i grając. W zamian kolędnicy dostawali od ludzi przysmaki lub pieniądze.

W niektórych rejonach Polski ta tradycja jest nadal żywa! (film z Kaszub)

Potrawy karnawałowe

Wiedząc, że już niedługo przyjdzie

czas postu i ograniczeń, w karnawale

ludzie jedli tłusto i dużo. Stoły uginały

się od pieczeni, mięs, ciast, pączków i

faworków.

Karnawałowa uczta z dawnych czasów

Commons.wikimedia.org

Bale przebierańców

Ulubiona karnawałowa rozrywka dzieci i dorosłych. Wszelkie przebrania są

dozwolone, często zakłada się na twarze maski. Czasami cały bal odbywa się w

jednym stylu, na przykład trzeba przebrać się za postać z bajki, za osobę przeciwnej

płci, albo założyć niezwykłe nakrycie głowy.

Karnawał na świecie

Na świecie wielką sławę zyskały karnawałowe bale w Wenecji we Włoszech,

karnawał w dzielnicy Notting Hill w Londynie oraz karnawał samby w Rio de Janeiro

w Brazylii.

Karnawałowa zabawa w Wenecji

Commons.wikimedia.org

Commons.wikimedia.org

Karnawałowa zabawa w Londynie

Karnawał w Rio de Janeiro

Commons.wikimedia.org

Commons.wikimedia.org

Ważne daty karnawału:

6 stycznia Święto Trzech Króli helligtrekongersdag, początek karnawału

2 lutego Święto Matki Boskiej Gromnicznej,

czyli koniec czasu Bożego Narodzenia.

Symbolem tego dnia jest gromnica czyli

duża woskowa świeca. Tego dnia według

starej tradycji, powinny już z wszystkich

domów zniknąć choinki i ozdoby

bożonarodzeniowe. Od tego dnia nie

wolno też było śpiewać kolęd. Był to też

ostatni dzień w roku, kiedy kolędnicy

mogli chodzić po wsi.

Gromnica według wierzeń miała chronić każde

domostwo przed uderzeniem pioruna (gromu), stąd jej nazwa.

W czasie burzy zawsze stawiano ją w oknie dla ochrony .

Tłusty Czwartek

czyli ostatni czwartek karnawału. Tego dnia w Polsce tradycyjnie je się

duże ilości pączków i faworków, a przed cukierniami ustawiają się długie

kolejki. Podobno ten, kto w Tłusty Czwartek nie zje ani jednego pączka,

nie będzie miał szczęścia w nadchodzącym roku ☺

Fastelavn czyli Tłusta Niedziela

To norweskie święto, odpowiednik polskiego Tłustego Czwartku. Tego dnia w

Norwegii zjada się fastelavensboller czyli pączki posmarowane dżemem i ozdobione

bitą śmietaną. Tradycyjna ozdoba tego dnia to fastelavensris czyli bukiet gałązek

ozdobiony kolorowymi piórkami.

pxfuel.com

Commons.wikimedia.org

Ostatki fetetirsdag

czyli ostatni dzień karnawału, wtorek, zwany też Śledzikiem. Tego dnia

organizowano huczne zabawy, potańcówki i bale. W wiejskich

gospodach bawiono się hucznie do północy. O północy muzyka cichła,

na podłodze rozsypywano popiół, a do jedzenia podawano śledzie, czyli

postną potrawę. Stąd właśnie nazwa ‘Śledzik’.

W okolicach Poznania, czyli w Wielkopolsce, Ostatki nazywano

Podkoziołek, a ulubioną potrawą był pieczony na rożnie baran lub

kozioł. Na stołach stawiano wyrzeźbioną z drewna lub z rzepy głowę

kozła.

Środa Popielcowa, Popielec askeonsdag

początek Wielkiego Postu (langfasten), czyli czasu oczekiwania na

Wielkanoc. Tradycyjnie tego dnia wierni kościoła katolickiego

przychodzą na nabożeństwo do kościołów. W czasie tego nabożeństwa

posypuje się głowy popiołem, na znak pokuty i smutku.

Oto opis starych polskich karnawałowych tradycji ze strony: www.pomorskie.eu

Tłusty czwartek był jednak tylko wstępem do hucznych zabaw, które odbywały

się w ostatnie trzy dni karnawału. Starano się wtedy przed zbliżającym się

Wielkim Postem najeść do syta dobrych rzeczy, wytańczyć, wybawić, wyśmiać i

wykrzyczeć. Tańczono więc do upadłego w domach i w karczmach, a na ulice wsi,

miasteczek i przedmieść wielkomiejskich ychodziły korowody płatających figle

przebierańców. Przebieranie się i wkładanie masek czy choćby tylko czernienie

sobie twarzy sadzą, było w ostatki regułą. Na wsi, która najdłużej zachowywała

dawne zwyczaje, biegały po drogach i przychodziły do domów przebrane postacie,

wśród nich zwierzęce, znane z wcześniejszych obchodów kolędniczych: koza,

turoń, niedźwiedź i konik, a także bocian i żuraw – zwiastuny wiosny. Wierzono

powszechnie, że wraz z nimi przychodzi do domów dostatek i urodzaj. Po ulicach

biegali mężczyźni poprzebierani za kobiety, czarne, rogate diabły i inne cudacznie

przyodziane postacie, zaczepiając przechodniów, porywając ich do tańca,

ściskając i całując, a przy okazji czerniąc im twarze i ubrania sadzą.

Oprac. Ludmiła Jezierska na podstawie „Polskie obrzędy i zwyczaje" Barbary Ogrodowskiej (Warszawa 2004)

Czy pamiętasz, co znaczą te słowa? Zaznacz słowo ☺, jeśli potrafisz wyjaśnić, co

oznacza.

CARNE VALE

FASTELAVENSBOLLER

FASTELAVENSRIS

FASTELAVN

GROMNICA

HUCZNY

KARNAWAŁ

KOLĘDNICY

KULIG

OSTATKI

PODKOZIOŁEK

PRZEBIERAŃCY

ŚLEDZIK

ŚRODA POPIELCOWA

TŁUSTY CZWARTEK

TRZECH KRÓLI

WIELKI POST

ZAPUSTY

Brawo TY!

Podpisz fotografie i ilustracje po polsku i norwesku

C H R Z E Ś C I J A Ń S T W O O I Ś T L

F A S T E L A V E N S B O L L E R P O M

Ł Ó P K W I E L K I P O S T Z T I Ą F R

U J N O F E R O F T H Z O P N Y R C P N

W B K R O S T A T K I U U Ś L E D Z I K

E R K O U Ć S Ł Ą C B H N D D Ż C K E I

N A I W Y W L C E C Ę H Ń Y S G Ź I N G

E Z H O T Ł U S T Y C Z W A R T E K F D

C Y S D B Ś R O D A P O P I E L C O W A

J L I Y A U B Ś D G Q F A S T E L A V N

A I Ó N L P R Z E B I E R A Ń C Y J T F

F A S T A L A V E N S R I S L Z W K R A

H B V R O T R Z E C H K R Ó L I P U A W

Y N P C W I E L K A N O C L Y U O L D O

K A R N A W A Ł U C Z T A A L F P I Y R

Z A P U S T Y B Z A B A W A Y H I G C K

F E T E T I R S D A G K N P W U Ó J J I

K E W O Ś S M A S K A G U H V Ó Ł M A S

F A S T E T I D E N G R A T U L A C J E

karnawał

Trzech Króli

bal

przebierańcy

korowody

zapusty kulig Tłusty Czwartek fastelavn fastelavensboller

fastalavensris pączki faworki uczta zabawa

Wenecja Brazylia maska ostatki śledzik

fetetirsdag Środa Popielcowa Wielki Post Wielkanoc popiół

chrześcijaństwo tradycja fastetiden

Wypytaj rodziców o ich zabawy karnawałowe, obchodzenie Tłustego Czwartku i

Śledzika. Zanotuj ich odpowiedzi.