2. Poziom rozwoju społeczno-gospodarczego regionów Polski

Na terenie Polski możemy zaobserwować duże różnice w poziomie rozwoju poszczególnych regionów nie tylkopod względem odmiennej rzeźby terenu ale także i pod względem poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego.

Zróżnicowanie warunków życia powoduje, że w Polsce istnieją zarówno tereny przyciągające ludzi jak magnes, jak imiejsca, które ze względu na biedę i brak perspektyw są coraz częściej opuszczane przez mieszkańców.

Dokładna ocena poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego poszczególnych regionów lub ich części jest możliwa dziękiróżnorodnym wskaźnikom – przedstawiającym ich obraz z uwzględnieniem różnych kryteriów, np.:

dostęp do edukacji,

wskaźnik HDI,

oczekiwana długość trwania życia w momencie urodzenia,

PKB na osobę (per capita).

Dostęp do edukacji, obok jakości edukacji i osiągniętego poziomu wykształcenia, w ogromnej mierze wpływa nadorosłe życie ludzi, ponieważ przekłada się m.in. na:

wysokość dochodów – związana z wykonywanym zawodem,

stan zdrowia.

Wychowanie przedszkolne jest pierwszym i bardzo istotnym etapem edukacji.

W ciągu ostatnich lat dostęp do przedszkoli w Polsce zdecydowanie się poprawił.

I tak w okresie 2003-2016 odsetek dzieci uczęszczających do przedszkoli (w wieku 3–5 lat) wykazywał tendencję wzrostową:

38,0% w 2003 roku,

62,6% w 2010 roku,

81,1% w 2016 roku.

W 2016 r. najwyższy odsetek przedszkolaków zanotowano w województwach (80% i więcej):

mazowieckim (88,0%), opolskim (87,5%), wielkopolskim (84,2%), śląskim (82,8%), małopolskim, dolnośląskim i łódzkim.

W pozostałych województwach wartości wynosiły poniżej 80% - najniższe wartości zanotowano w woj. warmińsko-mazurskim (70,7%) i kujawsko-pomorskim (72,8%).

Pomimo znacznej poprawy sytuacji na obszarach wiejskich to udział przedszkolaków na tych terenach (szczególnie w powiatach północnej i wschodniej Polski) wciąż jest znacznie niższy niż na obszarach miejskich.

Edukacja na poziomie podstawowym i gimnazjalnym (do ukończenia 18 roku życia) jest w Polsce obowiązkowa:

w zasadzie można przyjąć, że wskaźnik skolaryzacji brutto (relacja liczby osób uczących się na danym poziomie kształcenia iniezależnie od ich wieku do liczby ludności w grupie wieku określonej jako odpowiadająca temu poziomowi nauczania) wszkołach podstawowych i gimnazjum wynosi około 100% .

Spadek wskaźnika skolaryzacji od 2014 r. wynika z przeprowadzonej reformy edukacyjnej w podstawówkach (włączenia 6-latków).

Kolejne etapy kształcenia są dobrowolne.

99,1 98,2 98,0 98,7 98,4 99,8 99,2 98,694,7

90,996,6

101,3 101,0 100,8 100,8 100,5 100,0 99,7 99,1 98,4 98,9 100,0

14,6 14,7 15,4 15,8 15,9 15,6 15,2 14,6 15,5 15,2 14,5

54,1 54,4 56,1 56,8 58,7 59,7 60,1 59,2 57,9 56,8 55,9

47,242,2 41,4

43,9 44,4 44,5 44,6 43,8 43,6 44,1 45,2

17,8 17,220,3

17,1 18,320,9 22,0

19,3 19,2 19,3 19,6

0

20

40

60

80

100

120

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

War

tość

w %

Lata

WSKAŹNIK SKOLARYZACJI BRUTTO W POLSCE (DANE WG. GUS)

szkolnictwo podstawowe

szkolnictwo gimnazjalne

zasadnicze szkoły zawodowe(16-18 lat)

licea ogólnokształcące (16-18lat)

szkoły zawodowe (bez ZSZ) iogólnozawodowe (16-18 lat)

szkoły policealne (19-21 lat)

W celu ukazania odsetka młodzieży w wieku przypisanym do konkretnego etapu edukacji, stosuje się zwykle tzw.wskaźnik skolaryzacji netto.

Zgodnie z definicją jest to relacja liczby osób (w danej grupie wieku) uczących się (stan na początku roku szkolnego) nadanym poziomie kształcenia do liczby ludności w grupie wieku określonej jako odpowiadająca temu poziomowi nauczania.

W Polsce wskaźnik ten jest dość wysoki i na wszystkich etapach edukacji i wynosi odpowiednio:

92,5% w szkołach podstawowych (osoby w wieku 7-12 lat),

91,8% w gimnazjach (osoby w wieku 13-15 lat),

88,6 w szkołach ponadgimnazjalnych (osoby w wieku 16-18 lat).

97,696,8 96,6 96,7

95,6 95,394,9 94,5

93,7

90,1

92,5

95,6 95,394,8

94,393,7 93,3 93,0

92,6 92,2

92,0

91,8

90,389,5 89,2 89,3 89,0 88,9 88,6 88,5 88,8 88,7 88,6

85

87

89

91

93

95

97

99

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

War

tość

w %

Lata

WSKAŹNIK SKOLARYZACJI NETTO W POLSCE (DANE WG. GUS)

szkolnictwo podstawowe szkolnictwo gimnazjalne szkolnictwo ponadgimnazjalne

W Polsce wskaźnik skolaryzacji netto w obrębie edukacji ponadgimnazjalnej (biorąc pod uwagę młodzież w wieku 16-18 lat uczęszczającą do różnych typów szkół ponadgimnazjalnych) wynosił w 2016 roku 88,6%:

12,5% uczniów uczęszczało do zasadniczych szkół zawodowych:

najwięcej w woj. wielkopolskim – 18,1%, opolskim – 15,7%, kujawsko-pomorskim i pomorskim (po około 15,3%),

najmniej w woj. podlaskim – 8,1%, mazowieckim – 8,4% i lubelskim – 9,5%;

42,5% uczniów uczęszczało do liceów ogólnokształcących (trend spadkowy):

najwięcej w woj. mazowieckim – 53,5%, lubelskim – 47,3%i podlaskim – 46,3%;

najmniej w woj. opolskim – 33,1%, lubuskim – 35,7% i kujawsko-pomorskim – 36,6%;

33,6% uczniów uczęszczało do szkół zawodowych (bez zasadniczych zawodowych) i ogólnozawodowych (np. techników).

12,3 13,0 13,7 14,0 13,9 13,7 13,2 12,9 13,4 13,0 12,5

43,9 44,0 43,9 43,8 44,2 44,4 44,4 44,1 43,2 42,8 42,5

34,132,6 31,7 31,5 30,9 30,8 31,0 31,5 32,1 32,8 33,6

10

20

30

40

50

60

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

War

tość

w %

Lata

WSKAŹNIK SKOLARYZACJI NETTO W POLSCE (DANE WG. GUS)

zasadnicze szkoły zawodowe licea ogólnokształcące szkoły zawodowe (bez zasadniczych zawodowych) i ogólnozawodowe

Stan zdrowia jest kolejnym bardzo istotnym miernikiem poziomu życia ludności.

W znacznym stopniu zależy on od jakości oraz dostępności opieki zdrowotnej i infrastruktury medycznej.

Ich stan ukazuje nam analiza wskaźników tj.:

liczba lekarzy na 10 tys. osób – przedstawiająca ogólną dostępność opieki zdrowotnej;

liczba pielęgniarek i położnych na 10 tys. osób – ilustrująca jakość opieki zapewnianej przez placówki medyczne w danym regionie;

Liczba łóżek w szpitalach na 10 tys. osób.

42,2

44,7

47,7 48,7

52,353,5

55,761,262,9

69,1

66,267,6 68,2 67,9

47,0 46,949,0 48,8

48,9 48,7 48,6

35

40

45

50

55

60

65

70

75

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Licz

ba

na

10

tys

. lu

dn

ośc

i

Lata

OCHRONA ZDROWIA – KADRA MEDYCZNA W POLSCE (DANE WG. GUS)

Lekarze Pielęgniarki i położne Łóżka w szpitalach ogólnych

Najkorzystniej pod względem miernika „zdrowie” wypadają województwa:

śląskie (najwyższy odsetek łóżek w szpitalach ogólnych oraz największy odsetek pielęgniarek i położnych),

mazowieckie (najwyższy odsetek lekarzy oraz największy odsetek pielęgniarek i położnych).

0 10 20 30 40 50 60 70 80

POLSKA

dolnośląskie

kujawsko-pomorskie

lubelskie

lubuskie

łódzkie

małopolskie

mazowieckie

opolskie

podkarpackie

podlaskie

pomorskie

śląskie

świętokrzyskie

warmińsko-mazurskie

wielkopolskie

zachodniopomorskie

Liczba na 10 tys. ludności

OCHRONA ZDROWIA – KADRA MEDYCZNA W POLSCE (DANE WG. GUS)

Łóżka w szpitalach ogólnychna 10 tys. ludności w 2016 r.

Pielęgniarki i położne na 10tys. ludności w 2016 r.

Lekarze na 10 tys. ludności w2016 r.

Aby przedstawić wpływ środowiska i stylu życia na zdrowie, coraz częściej wykorzystuje się dwa współczynnikiobrazujące główne powody przedwczesnych zgonów w Polsce:

współczynnik zgonów z powodu raka na 100 tys. osób,

współczynnik zgonów na skutek chorób układu krążenia na 100 tys. osób.

Do oceny rozwoju społecznego bierze się po uwagę przeciętną oczekiwaną długość trwania życia w momencieurodzenia, która daje nam szerszy obraz stanu zdrowia ludności.

Dzięki poprawie warunków życia, rozwojowi medycyny, badaniom profilaktycznym i upowszechnianiu się zdrowegostylu życia jest ona w Polsce coraz większa.

Szczególnie wyraźnie wartość tego wskaźnika wzrosła w ciągu ostatnich 25 lat.

W okresie PRL-początkowo ona mocno wzrastała, niestety od lat 60. (do 1989 r.) pozostawała na zbliżonych poziomie, szczególnie wśródmężczyzn (wśród kobiet nastąpił niewielki wzrost).

50

55

60

65

70

75

80

85Wiek

LataMężczyźni Kobiety

Wartości oczekiwanej długości trwania życia w momencie urodzenia są zróżnicowane regionalnie (szczególniewśród mężczyzn):

najwyższe występują w województwie podkarpackim:mężczyźni ponad 75,4 lata i kobiety 83,0 lata,

najniższe - w województwie łódzkim:mężczyźni ok. 72,0 lat i kobiety 80,8 lat.

Podczas analizowania stopnia rozwoju społecznego bierze się pod uwagę również poziom rozwoju kulturalnegoposzczególnych miejsc w Polsce oceniany np. liczbą teatrów, instytucji muzycznych, bibliotek, muzeów czy kin.

Największe ich nagromadzenie występuje w dużych aglomeracjach miejskich.

W statystykach dzięki Warszawie przoduje województwo mazowieckie w którym mieści się:

zdecydowana większość z 76 teatrów funkcjonujących na Mazowszu.

najwięcej instytucji muzycznych,

najwięcej muzeów,

wiele ogólnopolskich siedzib rozgłośni radiowych i stacji telewizyjnych.

42 17 34 12 24 4576

12 30 1272

40 5718

49

128 138

1760

30

593

414

582

253

517

722

957

312

675

238

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

Licz

ba

KULTURA W POLSCE (DANE WG. GUS)Kina w 2016 r.

Muzea w 2016 r.

Biblioteki w 2016 r.

Polska, podobnie jak i wiele krajów europejskich odznacza się terytorialnym zróżnicowaniem poziomu rozwojugospodarczego.

W wielu z nich, np. w Belgii, Rumunii, Wielkiej Brytanii, Irlandii, Czechach, na Węgrzech i na Słowacji, skala tegozróżnicowania jest jeszcze większa.

Niestety o ile jednak ogólnie w UE dysproporcje między najbogatszymi a najbiedniejszymi regionami stają się coraz mniejsze,o tyle w naszym kraju wciąż się pogłębiają.

O różnym poziomie rozwoju gospodarczego województw w Polsce świadczy np. nominalna wysokość PKB czy jego udział w tworzeniu PKB.

Jest on dość mocno zróżnicowany regionalnie i tak w 2015 r. województwa o:

największym potencjale gospodarczym (mazowieckie, śląskie, wielkopolskie i dolnośląskie) wypracowały aż 52,8% PKB Polski,

najmniejszym (opolskie, lubuskie, podlaskie, świętokrzyskie i warmińsko-mazurskie) – tylko 11,6%.

151,7

79,7

68,7

39,8

109,4

142,1

398,9

37,8

70,6

39,6

103,6

222,8

42,6

47,9

176,4

67,8

0,0 50,0 100,0 150,0 200,0 250,0 300,0 350,0 400,0 450,0

dolnośląskie

kujawsko-pomorskie

lubelskie

lubuskie

łódzkie

małopolskie

mazowieckie

opolskie

podkarpackie

podlaskie

pomorskie

śląskie

świętokrzyskie

warmińsko-mazurskie

wielkopolskie

zachodniopomorskie

Wartość w mld zł

PKB NOMINALNE (CENY BIEŻĄCE) W POLSCE (DANE WG. GUS)

PKB w 2015 r.

PKB w 2010 r.

Podobnie zróżnicowana terytorialnie jest wartość PKB przypadająca na jedną osobę (PKB per capita) w 2015 roku, która:

jedynie w 4 województwach przekroczyła średnią krajową i wynosiła:

województwie mazowieckim – 74,7 tys. zł, czyli 159,6% średniej krajowej,

województwie dolnośląskim (52,2 tys. zł, czyli 111,6% średniej krajowej),

województwie śląskim (108,5%),

województwie wielkopolskim (104,0%);

najniższą zanotowano w:

województwie podkarpackim i warmińsko-mazurskim (70,9% średniej krajowej)

województwie lubelskim (68,5%).

47

52

38

32

39

44

42

75

38

33

33

45

49

34

33

51

40

0 10 20 30 40 50 60 70 80

POLSKA

dolnośląskie

kujawsko-pomorskie

lubelskie

lubuskie

łódzkie

małopolskie

mazowieckie

opolskie

podkarpackie

podlaskie

pomorskie

śląskie

świętokrzyskie

warmińsko-mazurskie

wielkopolskie

zachodniopomorskie

Wartość w tys. zł

PKB NA OSOBĘ W POLSCE (DANE WG. GUS)

PKB na 1mieszkańca w2015 r.

PKB na 1mieszkańca w2010 r.

O dysproporcjach w rozwoju gospodarczym poszczególnych województw i ich pogłębianiu się świadczy też i tempo pokonywania dystansu rozwojowego w stosunku do państw Unii Europejskiej (mierzone wartością PKB per capita wg parytetu siły nabywczej).

I tak w pierwszych 11 latach od wstąpienia Polski do UE (2004-2015) PKB per capita wg parytetu siły nabywczej wzrosło w województwie:

mazowieckim – o 32,2 punktów procentowych (z 76,8% do 109,0% średniej dla UE),

dolnośląskim – o 24,3 punktów (z 51,7% do 76,0%),

wielkopolskim – o 20,5 punktów (z 54,5% do 75,0%).

W Polsce północnej i wschodniej wzrost był znacznie mniejszy (o ok. 10-13%).

69,0

76,0

56,0

47,0

57,0

64,0

62,0

109,0

55,0

48,0

49,0

66,0

71,0

50,0

49,0

75,0

58,0

0 20 40 60 80 100 120

POLSKA

dolnośląskie

kujawsko-pomorskie

lubelskie

lubuskie

łódzkie

małopolskie

mazowieckie

opolskie

podkarpackie

podlaskie

pomorskie

śląskie

świętokrzyskie

warmińsko-mazurskie

wielkopolskie

zachodniopomorskie

UE28 = 100

PKB NA OSOBĘ WG PSN W POLSCE (DANE WG. GUS)

PKB według PSNna 1 mieszkańcaw 2015 r.

PKB według PSNna 1 mieszkańcaw 2010 r.

PKB według PSNna 1 mieszkańcaw 2004 r.

Wskaźnikiem, który pozwala określić lokalny i regionalny poziom rozwoju społecznego na obszarze Polski, jestLHDI (ang. Local Human Development lndex).

Oblicza się go na podstawie trzech istotnych aspektów ludzkiego życia:

stanu zdrowia: wskaźnik zdrowia;

poziomu edukacji: wskaźnik edukacji;

stopnia zamożności: wskaźnik zamożności.

Stan zdrowia:

wskaźnik zdrowia – określany na podstawie przeciętnej oczekiwanej długości trwania życia w momencie urodzenia(czyli liczby lat, jakie ma do przeżycia nowo narodzone dziecko, jeśli wzorzec umieralności według wieku pozostanieniezmienny przez cały okres życia) i zsumowanego współczynnika zgonów na nowotwory i choroby układu krążenia na100 tys. osób.;

bierze się także pod uwagę wskaźniki określające nakłady na zdrowie:

wskaźnik opieki lekarskiej i lekarsko-dentystycznej (liczba na 100 tys. osób),

wskaźnik opieki pielęgniarskiej i położniczej (liczba na 100 tys. osób).

Poziom edukacji:

wskaźnik edukacji – obliczany na podstawie odsetka dzieci w wieku 3-4 lat uczestniczących w edukacji przedszkolnej iśredniej wyników z egzaminu gimnazjalnego (ale jedynie z części matematyczno-przyrodniczej);

bierze się także pod uwagę wskaźniki określające nakłady na edukację:

wskaźnik wydatków na edukację (wydatki na edukację na ucznia ogółem: przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja i średnie),

wskaźnik liczby uczniów na nauczyciela (liczba uczniów przypadająca na jednego nauczyciela: szkoły podstawowe i gimnazjalne).

Stopień zamożności:

wskaźnik zamożności – stanowiący sumę dochodu narodowego brutto (DNB) w przeliczeniu na 1 mieszkańca, biorącypod uwagę dochody:

podatników przed opodatkowaniem (z uwzględnieniem działalności gospodarczej)

z gospodarstw rolnych (na podstawie hektarów przeliczeniowych),

z innych źródeł dochodów, np. uzyskanych ze świadczeń społecznych.

bierze się także pod uwagę wskaźniki określające nakłady na wydatki lokalne:

suma wydatków z budżetów gmin i powiatów w danym powiecie oraz pozycji budżetowych finansowanych ze środków unijnych wbudżetach samorządu terytorialnego podzielona przez liczbę mieszkańców.

LHDI przyjmuje wartość od 1 do 100 (większa wartość – oznacza lepszy wynik).

Wartość LHDI wg województw w 2010 r.

Powiaty o najmniejszej wartości LHDI w 2010 r.

Powiaty i miasta na prawach powiatu o największej wartości LHDI w 2010 r.

Wartość LHDI wg powiatów w 2012 r.

O poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego regionu świadczyć może też wielkość wskaźnika bezrobocia:

Generalnie: im wyższy poziom rozwoju, tym niższe jest bezrobocie.

Bezrobocie warunkuje z kolei wielkość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenie.

Generalnie: płace są większe tam, gdzie stopa bezrobocia jest mniejsza.

Ze względu na duże przestrzenne dysproporcje w poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego w mediach używa się czasami umownych określeń:

Polska A – dla części kraju o wyższym poziomie rozwoju,

Polska B – dla obszarów o niższym.

Przebieg granicy pomiędzy Polską A i B jest umowny – w ostatnich kilkunastu latach nieco się zmienił (było kilka propozycji jego przebiegu):

w czasach PRL-u za Polskę B uważano tereny leżące na wschód od Wisły (dziś czasem podział ten wyznacza się odnosząc jej przebieg do drogi ekspresowej S7, łączącej Gdańsk i Chyżne);

w październiku 2007 roku, zgodnie z Programem Operacyjnym „Rozwój Polski Wschodniej” za Polskę B uważano tereny województw wschodniej Polski (warmińsko-mazurskiego, podlaskiego, lubelskiego, podkarpackiego i świętokrzyskiego);

zgodnie z najnowszymi danymi statystycznymi linia podziału biegnie w przybliżeniu przez Suwałki na północnym-wschodnie i Opole na południu (badania Fundacji Europejskiego Rozwoju Wsi Polskiej i Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN).

Z analizy wielu wskaźników wynika, że najwyższym poziomem rozwoju gospodarczego wśród poszczególnychwojewództw w Polsce odznacza się województwo mazowieckie, na co największy wpływ ma stolica.

Generalnie w minionych latach obserwować można było pewną prawidłowość:

duże miasta (Poznań, Kraków, Wrocław, Gdańsk, Gdynia i wspomniana Warszawa z terenami podmiejskimi rozwijały sięznacznie szybciej niż pozostałe tereny.

Na stan ten wpłynęły następujące fakty:

zróżnicowana struktura gospodarki,

dość dobra infrastruktura transportowa i telekomunikacyjna,

obecność placówek badawczo-rozwojowych i wysoko kwalifikowanej siły roboczej, warunkującej powstanie terenu atrakcyjnego doprowadzenia różnorodnych inwestycji.

Dodatkowo od lat w Polsce występuje pewna prawidłowość, zgodnie z którą w uproszczeniu można powiedzieć, że im mniejrolnictwa w gminie, tym wyższa stopa życiowa jej mieszkańców.

Wyższy rozwój gospodarczy posiadają także niektóre miejscowości, na których obszarze wydobywa się surowcelub je przetwarza, m.in.:

Płock (przetwórstwo ropy naftowej),

Kleszczów i Bełchatów (wydobycie węgla brunatnego),

Legnica, Głogów oraz Lubin (wydobycie rud miedzi).

Rafineria w Płocku Kopalnia miedzi – Polkowice-Sieroszowice

Najwolniej rozwijają się z kolei obszary leżące przy wschodniej granicy Polski.

Wynika to m.in.:

z dość dużym udziałem rolnictwa w strukturze zatrudnienia oraz strukturze wytwarzanych produktów,

z wciąż słabo rozwiniętą infrastrukturą transportową utrudniającą dostęp do rynków zachodnioeuropejskich i głównych centrów rozwojowych kraju.

Na tym tle pozytywnie wyróżniają się niektóre większe miasta w których inwestuje się w rozwój edukacji oraz nowych technologii a także pozyskuje się unijne fundusze, np.:

Rzeszów wraz z okolicznymi powiatami,

Lublin,

Białystok,

Tarnów,

Biłgoraj.

Rzeszów

Biłgoraj

W naszym kraju zamożność poszczególnych samorządów najczęściej określa się na podstawie dochodu poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego w przeliczeniu na jednego mieszkańca, biorąc pod uwagę:

subwencje z budżetu państwa

dochody własne samorządów, w skład których wchodzą:

różnego rodzaju opłaty i podatki (np. od nieruchomości czy rolny),

udziały we wpływach z podatków PIT i CIT.

W czołówce rankingów zamożności samorządów znajdują się:

największe miasta,

bogate gminy i powiaty wokół największych miast,

małe miejscowości z dużymi zakładami przemysłowymi (głównie kopalniami, elektrowniami, cementowniami)

nadmorskie lub śródgórskie gminy turystyczne.

Więcej zamożnych samorządów leży w Polsce zachodniej niż wschodniej.

Lp. Gmina Województwo Dochód [zł/os.]

1 Kleszczów łódzkie 49595,82

2 Rewal zachodniopomorskie 13841,22

3 Rząśnia łódzkie 10259,59

4 Mielnik podlaskie 9928,71

5 Krynica Morska pomorskie 9520,80

6 Dziwnów zachodniopomorskie 8873,07

7 Mielno zachodniopomorskie 8430,03

8 Ustronie Morskie zachodniopomorskie 8242,71

9 Polkowice dolnośląskie 7968,39

10 Jerzmanowa dolnośląskie 7682,13

11 Krokowa pomorskie 7606,54

12 Kobierzyce dolnośląskie 7477,93

13 Świeradów-Zdrój dolnośląskie 7434,18

14 Lesznowola mazowieckie 7278,08

15 Podkowa Leśna mazowieckie 7132,33

Samorządy o najwyższych dochodach w 2015 r.

Lp. Gmina Województwo Dochód [zł/os.]

1 Mszana śląskie 2171,82

2 Gorzków lubelskie 2295,44

3 Suchedniów świętokrzyskie 2386,91

4 Bolesław małopolskie 2428,44

5 Alwernia małopolskie 2430,47

6 Uchanie lubelskie 2461,61

7 Żółkiewka lubelskie 2480,26

8 Bychawa lubelskie 2505,40

9 Kraśniczyn lubelskie 2510,02

10 Bedlno łódzkie 2511,17

11 Pszów śląskie 2514,60

12 Tomaszów Lubelski lubelskie 2525,36

13 Trzeszczany lubelskie 2526,92

14 Olesno małopolskie 2541,33

15 Wietrzychowice małopolskie 2542,50

Samorządy o najniższych dochodach w 2015 r.

Kleszczów – to najbogatsza gmina w naszym kraju.

Położona jest ona w województwie łódzkim, w powiecie bełchatowskim.

Na jej terenie funkcjonuje największa kopalnia odkrywkowa węgla brunatnego oraz elektrownia „Bełchatów”.

Gmina Kleszczów zapewnia swoim mieszkańcom wiele udogodnień i korzyści, m.in.:

możliwość bezpłatnego skorzystania z nowoczesnego kompleksu dydaktyczno-sportowego,

darmową wodę z miejskich wodociągów,

bezpłatną specjalistyczną opiekę dentystyczną,

dofinansowanie do wyjazdów wakacyjnych dla dzieci.

.

Aquapark w Kleszczowie

Wśród głównych przyczyn dysproporcji w rozwoju społeczno-gospodarczym należy podać następujące fakty:

przeszłość historyczna Polski:zróżnicowanie stopnia zagospodarowania i uprzemysłowienia obszarów znajdujących się dawniej pod różnymi zaborami,

wpływ polityki oraz spojrzenia na rozwój gospodarczy Polski w okresie PRL-u:

dynamiczny rozwój przemysłu ciężkiego (m.in. paliwowo-energetycznego, metalurgicznego) skoncentrowanego zwłaszcza na Górnym Śląsku oraz w wielkich aglomeracjach (np. w Krakowie czy Warszawie)

wpływ zmian związanych z transformacją ustrojową i nastaniem gospodarki wolnorynkowej, przyczyniających się do zmiany stopnia uprzemysłowienia poszczególnych regionów wskutek:

upadkiem nierentownych zakładów lub znacznym ograniczeniem produkcji (np. w prężnie rozwijających się dawniej okręgach przemysłu lekkiego: łódzkim, bielskim, częstochowskim);

niesprzyjająca struktura sektorowa gospodarki poszczególnych regionów,

np. zbyt duży udział rolnictwa w strukturze zatrudnienia lub w strukturze wytwarzanych produktów;

odległe położenie niektórych terenów względem głównych centrów rozwojowych kraju;

niewielki (zbyt mały) napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) do niektórych terenów po przystąpieniu Polski do UE,

znaczny wpływ na ten fakt ma działalność lokalna (powiatów, gmin), które powinny odpowiednio zabiegać o napływ BIZ – wykorzystywać wszystkie możliwości pozyskania ich.

Wśród skutków dysproporcji w rozwoju społeczno-gospodarczym należy wymienić:

poczucie frustracji i niesprawiedliwości wśród osób zamieszkującej regiony o niskich wskaźnikach rozwoju społeczno-gospodarczego i wysokim bezrobociu;

emigracja wielu młodych, dobrze wykształconych ludzi z terenów, na których występuje wysokie bezrobocie strukturalne, co w efekcie powoduje:

wyludnianie się biednych obszarów,

starzenie się tamtejszego społeczeństwa;

dalszy dynamiczny rozwój regionów o wysokich wskaźnikach rozwoju społeczno-gospodarczego związany z napływem nowych inwestycji, co w efekcie powoduje:

dalszy wzrost dysproporcji między obszarami wysoko i słabo rozwiniętymi;

znaczne zróżnicowanie wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poszczególnych województwach (wg III kwartału 2017 r.):

od ok. 3,8 tys. zł brutto w województwach: warmińsko-mazurskim, podkarpackim, świętokrzyskim, kujawsko-pomorskim i lubelskim;

do ok. 5,4 tys. zł brutto w województwie mazowieckim;

bardzo duże zróżnicowanie stopy bezrobocia, m.in.:

w wielkich miastach jest zdecydowanie mniejsza niż na obszarach wiejskich,

np. w lutym 2018 roku w Warszawie wynosiła tylko około 2,0%.

Obecnie w Polsce podejmuje się wiele działań mających na celu zniwelowaniedysproporcji w rozwoju społeczno-gospodarczym poszczególnych regionów, np.:

tworzy się od końca lat 90. XX wieku specjalne strefy ekonomiczne (SSE) – w celuzaktywizowania gospodarczego terenów zagrożonych bezrobociem strukturalnym,

zachętą do nowych inwestycji były różnego rodzaju ulgi finansowe dla inwestorów;

wprowadza programy mające na celu zmniejszanie różnic w dochodach regionów, np.tzw. janosikowe, w którego ramach regiony o wyższych dochodach mają obowiązekprzekazywania części swoich dochodów na rzecz regionów biedniejszych,

w 2010 r. 87 gmin, w tym Warszawa, przekazało 638 mln zł biedniejszym gminom,

niestety wg wielu ekonomistów i nie tylko (np. działaczy lokalnych samorządów):

wydatki na rzecz regionów słabiej rozwiniętych gospodarczo są często zbyt wysokie – częstopowodują problemy finansowe samych gmin,

i tak np. dla Warszawy Janosikowe jest bardzo dużym obciążeniem:

spowalniającym rozwój samej Warszawy,

uniemożliwiającym często inwestycje w obiekty z których często korzystają osoby z całejPolski, czyli także i z biedniejszych regionów (dotyczy to w szczególności wysokowyspecjalizowanych szpitali);

działania podejmowane w ramach Unii Europejskiej (i innych organizacji):

tworzenie na obszarach transgranicznych euroregiony,

współpracę w ich obrębie nawiązują władze lokalne, które koordynują przedsięwzięciagospodarcze, infrastrukturalne, kulturalne i turystyczne,

różnorodne programy pomocowe Unii Europejskiej.

Jednym z kluczowych programów UE mających na celu pomoc najbiedniejszym regionom jest Rozwój PolskiWschodniej realizowany na terenie pięciu województw:

lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego, świętokrzyskiego i warmińsko-mazurskiego.

W jego ramach na wsparcie tych obszarów wydano w latach 2007-2013 ponad 9 mld zł.

Ze środków unijnych sfinansowano inwestycje w zakresie infrastruktury wspierającej działalność naukowo-badawczą, np.:

Centrum Studiów Inżynierskich w Depułtyczach Królewskich koło Chełma, na terenie którego studenci mogą skorzystać m.in. zlaboratoriów wyposażonych w dwa symulatory lotu.

Materiały pomocnicze do naukiOpracowane w celach edukacyjnych (niekomercyjnych)

Opracowanie i redakcja: Sławomir DmowskiKontakt: kontakt@geografia24.eu

WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE- KOPIOWANIE ZABRONIONE -