2%!#( ODDZISIAJKUPUJEKOLOGICZNIE ... · 27 Nanotechnologia w służbie człowieka i środowiska...

40

Transcript of 2%!#( ODDZISIAJKUPUJEKOLOGICZNIE ... · 27 Nanotechnologia w służbie człowieka i środowiska...

ekopartner 12-2008 okladka.indd 1ekopartner 12-2008 okladka.indd 1 2008-12-04 09:56:302008-12-04 09:56:30

AKTUALNOŚCI

4 „Lider Polskiej Ekologii” — finał 2008

8 Polska Nagroda Jakości 2008

18 XX Edycja TargówPOLEKO

23 Koniec epoki niewiedzy o osuwiskach

ANALIZY STANUPRAWNEGO, NOWE REGULACJE

12 REACH: od dzisiaj kupujekologicznie

14 Badamy środki ochronyroślin i likwidujemy odpadypestycydowe, InstytutOchrony Roślin

15 Nowoczesny systempomiarowo-analityczny

15 Liberalizacja Prawa geologicznego i górniczego

25 Nowa dyrektywa IPPCzagraża stabilnemu rozwojowi polskiej energetyki

ZARZĄDZANIEŚRODOWISKIEM W FIRMIE

5 „Lider Polskiej Ekologii”2008: PGE ElektrowniaBełchatów S.A.

POLSKIE REGIONY A OCHRONA ŚRODOWISKA

6 ELBLĄG — LIDER POLSKIEJ EKOLOGII 2008

FUNDUSZE UNIJNE

11 Realizacja Projektu FS nr 2000/PL/16/P/PE/004 na ukończeniu

ZARZĄDZANIE ZASOBAMI WODNYMI

10 Rozwój monitoringu syste-mu zaopatrzenia w wodę

24 Osady - problem?Konieczne rozwiązania = konieczne wspólnedziałanie!

TRANSPORT PRZYJAZNY30 Zbudować czystą

przyszłość (cz. II)31 Unikać konfliktów

ze środowiskiem33 Mapa akustyczna na kolei,

Urszula Wróbel

GOSPODARKA ODPADAMI KOMUNALNYMI I PRZEMYSŁOWYMI

29 Kilka newsów z rynku eliminacji odpadów przemysłowych

ŹRODŁA ENERGII DLA POLSKI

19 Fundusze europejskie naodnawialne źródła energii z Programu Infrastruktura i Środowisko

20 Wydzierżawię dach lub ziemię pod panelefotowoltaiczne...

22 Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica S.A.

CZŁOWIEK

27 Nanotechnologia w służbieczłowieka i środowiska(cz.II), mgr inż. DanielPrusak

POWIETRZE

26 Co w powietrzu piszczy?,dr inż. Stanisław Kaminski

SPIS TREŚCI 12`2008

Ministerstwo Edukacji Narodowej pismemnr GM-E-070/74/91 z dnia 02.07.1991 r. zaleca miesięcznik "Ekopartner" jako lekturęuzupełniającą dla szkół i uczelni wyższychISSN 1230-2961 Indeks nr 333719Adres redakcji:01-982 Warszawa, ul. Trylogii 2 tel. (022) 865 24 71, fax (022) 865 24 91 e-mail: [email protected]. Redaktor naczelnaAgnieszka Oleszkiewicz, [email protected] Sekretarz redakcjiKasia Bonatowska, [email protected] MarketingBogna [email protected] [email protected] [email protected] Prenumerata: redakcyjna, RUCH S.A., Poczta Polska, Oficyna Wydawnicza AMOS,Kolporter SA, Kiosk24.pl, SIGMA-NOT Sp. z o.o.,www.twojecentrum.pl, Czasopisma Polskie Press

Prepress: Studio Ka Wszelkie prawa zastrzeżone. Redakcja nie odpowiadaza treść publikowanych reklam i ogłoszeń.

Wydawca:Fundacja Green Park

Jadwiga OleszkiewiczPrezes Zarzą[email protected] www.fundacjagreen.net

Członek Europejskiego Stowarzyszenia PrasyBranżowej EEP

nakład: 5000 egz.

Ź r o d ł a e n e r g i i d l a P o l s k i

Wydzierżawię dach lub ziemię pod panele fotowoltaiczne...

Zestawy urządzeń wykorzystującychpromieniowaniesłoneczne — określane mianem darmowego paliwa XXI wieku — czekajeszcze ogromny rozwój.Strona 20

���������� ������������ �

A n a l i z y s t a n u p r a w n e g o

REACH: od dzisiaj kupuj ekologicznie Większość produktów nie spożywczych, po któresięgamy podczas zakupów w supermarkecie jest objęta rozporządzeniemREACH, a często nawetopakowania niektórychproduktów spożywczychzawierają substancjechemiczne objęte tym rozporządzeniem..., strona 12

a k t u a l n o ś c i

Nowoczesny system pomiarowo-analityczny

14 listopada br. w trakcie ogólnopolskiego spotkania przedstawicieliInstytucji Pośredniczącej oraz Instytucji Wdrażających ProgramOperacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) w Konstancinie--Jeziornej, doszło do podpisania umowy na dofinansowanie zakupu i wymiany aparatury oraz sprzętu laboratoryjnego eksploatowanegow inspektoratach ochrony środowiska w kraju.

Strona 15

2 ekopartner 12 (206)/2008

Od 1 lipca 2006 r. obowiązujedyrektywa RoHS (2002/95/WE),zakazująca stosowania wybra-nych substancji szkodliwychw określonych grupach sprzętuelektronicznego i elektrycznego,wprowadzanego do obrotu naterenie Europejskiego Obszaru

Gospodarczego. Zakazane jeststosowanie: ołowiu, rtęci, kadmu,sześciowartościowego chromu,polibromowanych bifenyli (PBB)oraz polibromowanych eterówdifenylowych (PBDE). W Polscekwestie związane z dyrektywąreguluje Rozporządzenie Ministra

Gospodarki z dnia 27 marca2007 r. (DzU Nr 69, poz. 457,2007 r.).Dyrektywa RoHS to odpowiedźna problem rosnącej ilości odpa-dów elektronicznych, zawierają-cych wiele substancji niebez-piecznych, które składowane nawysypiskach mogą zanieczysz-czać wody gruntowe lub wywo-ływać choroby u ludzi zajmują-cych się ich usuwaniem. W celuograniczenia ilości związkówniebezpiecznych w tych odpa-dach, konieczne było wprowa-

dzenie ograniczeń ichstosowania już na etapieprojektowania i produk-cji wyrobów elektronicz-nych. Przyjęto jednak, żeeliminowanie niepożąda-nych substancji będzieprocesem stopniowym.Dlatego, w uzasadnio-nych przypadkach, danywyrób może należeć dowyjątków, których nieobejmuje dyrektywaRoHS. Jednak wyłączeniabędą usuwane, gdy niebędą dłużej konieczne.Obowiązek podjęcia de-cyzji, czy wprowadzany

do obrotu sprzęt podlega wyma-ganiom dyrektywy RoHS, jakrównież pełna odpowiedzialnośćza zgodność wszystkich jego ele-mentów składowych z jej wyma-ganiami, spoczywa wyłącznie nawprowadzającym do obrotu.Producent czy importer musiposiadać zestaw wiarygodnychdokumentów lub wyniki badańz niezależnego laboratorium (np.z Instytutu Tele- i Radiotech-nicznego), poświadczającychzgodność elementów składo-wych wyrobu z dyrektywą RoHS.W Polsce nad przestrzeganiemzaleceń dyrektywy RoHS czuwaGłówny Inspektor OchronyŚrodowiska. Organ kontrolnyw wypadku stwierdzenia nie-zgodności wyrobu z dyrektywą,może wprowadzić sankcje, zgod-ne z przepisami prawa krajowe-go, aż do usunięcia wyrobuz rynku włącznie.W ślad za Unią Europejską prze-pisy tożsame lub podobne dodyrektywy RoHS wdrażają m.in.:Chiny, Japonia, Korea Południo-wa i niektóre stany USA.

Dr inż. Janusz Sitek,Instytut Tele- i Radiotechniczny

���

�RozporządzeniePrezesa Rady Mi-nistrów z dnia12 listopada 2008 r.sprawie nadaniastatutu GeneralnejDyrekcji OchronyŚrodowiska (Dz.U.2008 nr 202 poz.

1250). Data obowiązywania:15 listopada br.

� Ustawa z dnia 3 października2008 r. o zmianie ustawyo ochronie przyrody orazniektórych innych ustaw(Dz.U. 2008 nr 201 poz.1237). Data obowiązywania:15 listopada br.

� Ustawa z dnia 3 października2008 r. o udostępnianiu infor-

macji o środowisku i jegoochronie, udziale społeczeń-stwa w ochronie środowiskaoraz o ocenach oddziaływaniana środowisko (Dz.U. 2008nr 199 poz. 1227). Data obo-wiązywania: 15 listopada br.(z wyjątkiem art. 121 i 123ust. 1, które wchodzą w życiez dniem ogłoszenia)

� Rozporządzenie MinistraObrony Narodowej z dnia16 października 2008 r.w sprawie określenia orga-nów odpowiadających zanadzór nad przestrzeganiemprzepisów o ochronie śro-dowiska w komórkach orga-nizacyjnych MinisterstwaObrony Narodowej i jed-

nostkach organizacyjnychpodległych Ministrowi Ob-rony Narodowej lub przezniego nadzorowanych Dz.U.2008 nr 195 poz. 1203).Data obowiązywania: 15 lis-topada br.

� Rozporządzenie MinistraŚrodowiska z dnia 27 paź-dziernika 2008 r. zmieniającerozporządzenie w sprawieobszarów specjalnej ochronyptaków Natura 2000 (Dz.U.2008 nr 198 poz. 1226).Data obowiązywania: 14 listo-pada br.

� Rozporządzenie PrezesaRady Ministrów z dnia12 listopada 2008 r. sprawienadania statutu GeneralnejDyrekcji Ochrony Środo-wiska (Dz.U. 2008 nr 202poz. 1250). Data obowiązy-wania: 15 listopada br.

� Rozporządzenie Ministra Gos-podarki z dnia 9 października2008 r. zmieniające rozporzą-dzenie w sprawie wymagańw zakresie wykorzystywaniai przemieszczania azbestuoraz wykorzystywania i oczysz-czania instalacji lub urządzeń,w których był lub jest wyko-rzystywany (Dz.U. 2008nr 200 poz. 1235). Data obo-wiązywania: 25 listopada br.

� Rozporządzenie Rady Mini-strów z dnia 1 lipca 2008 r.w sprawie przyjęciaKrajowego Planu RozdziałuUprawnień do emisji dwu-tlenku węgla na lata 2008-2012 dla wspólnotowego sys-temu handlu uprawnieniamido emisji (Dz.U. 2008 nr 202poz. 1248). Data obowiązy-wania: 29 listopada br.

���

aktua lnośc i

� OD LISTOPADA OBOWIĄZUJĄ

Ograniczenia stosowaniasubstancji szkodliwychw sprzęcie elektronicznym

� DYREKTYWA ROHS

Co nowego w prawie?

§

Aktualnosci_XII08:AKTUAL.QXD 12/6/2008 12:57 PM Strona 2

Ogłaszając, że bisfenol A (BPA)prawdopodobnie może być szko-dliwy dla dzieci i toksyczny dlaryb, rząd kanadyjski wykazał sięwielotorowym podejściem dosprawy ograniczenia zakresu

wykorzystywania tej szeroko sto-sowanej substancji chemicznej.Oznacza to wykonanie pierwsze-go kroku w dziedzinie unormo-wania problemu rozpowszech-nienia związku w świecie.

BPA produkowany jest w znacz-nych ilościach i służy do wytwa-rzania poliwęglanu oraz tworzywsztucznych na bazie epoksydu,w tym chemikaliów używanychdo powlekania puszek z żywno-ścią. Substancja naśladuje estro-gen i niektóre badania sugerują,że działanie BPA może spowodo-wać uszkodzenia rozwojowei reprodukcyjne.Dwie kanadyjskie agencje rządo-we, zdrowia i środowiska, nie-dawno ogłosiły zapoczątkowanieprzez kraj działań, mających nacelu zwalczanie tego związkuchemicznego. Na przyszły rokzapowiedziano wprowadzeniezakazu importu, sprzedażyi reklamowania zawierających

ekopartner 12 (206)/2008 3

Pierwsze ograniczenia� BISFENOL A

aktua lnośc i

BPA butelek z poliwęglanu, prze-znaczonych do karmienia nie-mowląt. Najprawdopodobniejzakaz ten zacznie obowiązywaćod kwietnia 2009 r.Drugim z działań będzie wyzna-czenie ścisłych standardów okre-ślających ilość BPA, jaka możeprzedostać się z plastikowychpowłok metalowych puszek dopokarmu dla dzieci. Rząd prowa-dzi badania nad rozszerzeniemtego wymogu na całą żywnośćpakowaną w puszki. PonadtoKanada zasugeruje ograniczeniedopuszczalnej zawartości BPAw odprowadzanej wodzie odpły-wowej (w ściekach).

Fot. Wikipedia���

Propozycja radykalnych „derogacji” w walceo wprowadzenie pakietu klimatycznego

� FRANCJA PRZEDSTAWIA

Wczesna identyfikacja sektorówprzemysłu narażonych na obcąkonkurencję oraz aukcyjna sprze-daż czasowych zwolnień z peł-nych uprawnień do emisji CO2,dla opartych na węglu systemówgospodarczych, są częścią kom-promisowej propozycji prezy-dencji francuskiej w UE, przygo-towanej w celu przezwyciężeniaopozycji w stosunku do unijnegopakietu klimatycznego ze stronyniektórych gałęzi bloku przemy-słu ciężkiego jak i nowych państwczłonkowskich.Francja ma przed sobą trudnezadanie: będzie dążyć – pod-czas szczytu – do rozstrzygnię-cia i zawarcia jednomyślnego

porozumienia dotyczącego pro-ponowanego pakietu do zwal-czania zmian klimatu. Kraje UEchcą obniżyć poziom emisjiodpowiedzialnego za zmiany kli-matyczne CO2 do 2020 rokuo 20% w porównaniu z po-ziomem w 1990. Jest daleceprawdopodobne, że KE i PEodpowiedzą sprzeciwem nawezwania francuskiej prezyden-cji do tego, by zezwolić krajomczłonkowskim jak Polska, w któ-rych produkcja energii w ponad60% portfela oparta jest nawęglu, by ich kompanie energe-tyczne uzyskały czasowe zwol-nienia (od 2013 do 2016) dopełnego zakresu zobowiązań

aukcyjnych uprawnienia, wyni-kającego z decyzji ETS UE.Opozycja ze strony Polski i kilkunowych krajów członkowskichbloku w stosunku do pakietu ener-getycznego i klimatycznego spro-wokowała pytania o zdolnośćpowiększonej UE do realizowaniatak ambitnych celów swej polityki.– „Kłopotliwa linia podziału” naliście zadań strategii klimatycznejUE przebiega wzdłuż jej wschod-nich granic, testując skutecznośćdziałania zwiększonej UE w dopro-wadzeniu do redukcji emisji gazucieplarnianego do 2020 rokuo 20% – powiedział 19 listopada br.w Brukseli Michael ZammitCutajar, były szef RamowejKonwencji Narodów Zjednoczo-nych do spraw zmian klimatu.Politycy w Brukseli mają nadzie-ję na porozumienie przed koń-cem tego roku, unikając tymsamym impasu na poziomie mię-dzynarodowym. Jednak silnaopozycja istnieje i zachodząobawy, że grudniowe uzgodnie-nie pakietu nie będzie możliwe.

Fot. red.���

I konferencjaPaliwowo--Energetyczna

� POLSKA IZBAPALIW PŁYNNYCH

W dniu 20 listopada br. w war-szawskim Pałacu Lubomirskichodbyła się Konferencja Pali-wowo-Energetyczna PolskiejIzby Paliw Płynnych. Była topierwsza tego typu inicjatywazorganizowana przez PIPP.Pieczę merytoryczną nad konfe-rencją sprawowała RadaProgramowa, w skład którejweszli czołowi przedstawicieleświata nauki oraz branży.Tematyka obejmowała szeregzagadnień związanych rynkiempaliw i energii, w tym: bezpie-czeństwo dostaw, paliwa odna-wialne oraz politykę energetycz-no-paliwową Polski. Omówionotakże regulacje prawne oraz pod-jęto zagadnienie przyszłościenergetyki i konieczności wdro-żeń nowych technologii.Do udziału w spotkaniu zapro-szono przedstawicieli administra-cji rządowej, firm sektora orazśrodowiska naukowego.

Artur Andrzejewski���

Aktualnosci_XII08:AKTUAL.QXD 12/6/2008 12:57 PM Strona 3

Tytuł „Lider Polskiej Ekologii” jestprzyznawany przez ministra śro-dowiska tym wszystkim, którzy,przyczyniając się do zachowaniai poprawy stanu środowiskanaszego kraju, podwyższają jakośćżycia jego obecnych mieszkańcówi przyszłych pokoleń. W ten spo-sób wyróżniane są zarównonajlepsze firmy, jak i samorządyzaangażowane w realizację ce-lów zrównoważonego rozwoju.Zadaniem konkursu jest takżeupowszechnianie pozytywnychwzorców i metod osiągania sukce-sów gospodarczych dzięki działa-niom na polu ochrony środowiska.W tym roku do konkursu przystą-piły 132 jednostki. O prestiżowytytuł ubiegało się 79 gmin i powia-tów oraz 53 przedsiębiorstwa.

Podczas oceny zgłoszonych wnio-sków niezależni eksperci orazRada Programowa szczególnąuwagę zwrócili na zastosowanienajbardziej efektywnych ekolo-gicznie i ekonomicznie rozwiązań.Do wizytacji, stanowiących końco-wy etap oceny, Rada Programowawybrała 41 jednostek.Laureatów 11 edycji konkursupoznaliśmy 22 października2008 r. podczas uroczystego kon-certu galowego w Sali KameralnejFilharmonii Narodowej w War-szawie. Minister Środowiska uho-norował 15 jednostek prestiżo-wym tytułem „Lider PolskiejEkologii”. Przyznał także 23 wy-różnienia. Nagrodzeni w konkursieotrzymali statuetkę „Lider PolskiejEkologii”.

W kategorii „Jednostka samorzą-du terytorialnego” tytuł „LideraPolskiej Ekologii” przyznawanyjest miastom, gminom i związ-kom gmin, które w zdecydowanysposób działają na rzecz zrówno-ważonego rozwoju w swoimregionie. Podstawowym kryte-rium oceny w tej kategorii jestpolepszanie jakości życia miesz-kańców danego terytorium podkątem czystego środowiska orazedukacja ekologiczna.Firmy biorące udział w konkursiew kategorii „Przedsiębiorstwo”muszą przede wszystkim wyka-zać się działaniami zmierzającymido redukcji negatywnego oddzia-ływania na środowisko. Podstawą

w tym wypadku jest wprowadza-nie nowych czystych technologii,redukcji odpadów, oszczędnościsurowców i energii oraz działa-niami na rzecz ochrony i powięk-szania zasobów przyrody.Kategoria „Wyrób” ma na celupromowanie przyjaznych dlaśrodowiska innowacyjnych pro-duktów, technologii oraz urzą-dzeń. Obszary oddziaływaniazgłoszonych produktów, którenajbardziej interesowały jury, to:ograniczanie zużycia zasobównaturalnych oraz toksycznychśrodków chemicznych, zmniej-szanie emisji odpadów i zanie-czyszczeń środowiska.

Fot. www.liderpolskiejekologii.pl

4 ekopartner 12 (206)/2008

„Lider Polskiej Ekologii”– finał 2008Tytuł „Lider Polskiej Ekologii”, przyznawanyprzez ministra środowiska, jest ważnymelementem promocji, a także zachętą dlakolejnych polskich firm i samorządów doredukcji emisji zanieczyszczeń, oszczędnościenergii oraz zmniejszenia zużycia zasobównaturalnych. W tym roku otrzymało go15 jednostek.

Kategoria: „Jednostka samorządu terytorialnego”

Gmina miejska Miasto Elbląg; Miasto Toruń

Gmina wiejska Gmina Przechlewo

Gmina miejsko-wiejska Miasto i gmina Kozienice

Związek GminKomunalny Związek Gmin„Dolina Redy i Chylonki”

Kategoria: „Przedsiębiorstwo”

Przedsiębiorstwoprodukcyjne

Baterpol Sp. z o. o.;BOT Elektrownia Bełchatów S.A.

Przedsiębiorstwo usługowe Energetyka CieplnaOpolszczyzny S.A.

Przedsiębiorstwo leśne, rolnicze,przyrodnicze

Nadleśnictwo Drygały;Nadleśnictwo Krynkiw Poczopku

Przedsiębiorstwo świadcząceusługi komunalne

Aqua S.A.; PrzedsiębiorstwoGospodarki KomunalnejSp. z o.o. w Koszalinie

Kategoria: „Wyrób”

Produkty Nadleśnictwo Kwidzyn

Technologie Bolesław Recykling Sp. z o.o.

Urządzenia PPHU Plexiform

TYTUŁ „LIDER POLSKIEJ EKOLOGII 2008”

PRZYZNANY W RAMACH 11 EDYCJI KONKURSU

Laureaci i Wyróżnieni Konkursu w kategorii „Wyrób” Laureaci i Wyróżnieni Konkursu w kategorii„Związek gmin i kategorii powiat”

Laureaci i Wyróżnieni Konkursu w kategorii „Gmina miejska”

black cyan magenta yellow

Komunalny Związek Gmin „Dolina Redy i Chylonki” z siedzibą w Gdyni to dobrzeznana, w pejzażu samorządowym Polski instytucja.Związek wykonuje zadania publiczne w zastępstwie gmin i koordynuje ich działaniastając się forum dyskusji i platformą porozumień.Zakres działań Związku to: zaopatrzenie miast i gmin w wodę, odbiór i oczyszczanieścieków, centralne ogrzewanie, gospodarka odpadami, utrzymanie porządku i czy-stości, ochrona środowiska oraz informacja i edukacja ekologiczna społecznościlokalnej. Zadania te realizowane są wraz ze spółkami prawa handlowego – PEWIK,OPEC i EKO DOLINA, których współwłaścicielem razem z gminami jest Związek.

81-651 Gdynia, ul. Konwaliowa 1tel. (0 58) 624 45 99, fax (0 58) 624 46 61e-mail: [email protected] www.kzg.pl

grudzien2008:MAKIETA.QXD 12/6/2008 12:52 PM Strona 4

ekopartner 12 (206)/2008 5

Bełchatowska elektrowniaw 1991 r. jako pierwsza w Polscerozpoczęła budowę instalacjiodsiarczania spalin, którą przeka-zano do eksploatacji w roku1994. Gips powstały w procesieodsiarczania wykorzystywanyjest w całości do celów przemy-słowych. Z kolei modernizacjebloków energetycznych pozwoli-ły na podniesienie mocy wytwór-czych i ograniczenie emisji zanie-czyszczeń do powietrza. Podjętorównież przygotowania dowdrożenia technologii współspa-lania biomasy oraz podsuszaniapyłu węglowego, co w istotnysposób ograniczy emisje gazówcieplarnianych. Budowana wła-śnie potężna jednostka o mocy858 MW zaprojektowana zostaław sposób umożliwiający współ-pracę z instalacjami do wychwy-tywania oraz magazynowaniadwutlenku węgla (CCS)i uwzględniona została w Progra-mie Demonstracyjnym UniiEuropejskiej „Czyste Techno-logie Węglowe”.Podczas gali podsumowują-cej Konkurs „Lider PolskiejEkologii” 2008, która odbyła się22 października w SaliKameralnej Filharmonii Naro-dowej w Warszawie, statuetkę

i dyplom potwierdzający uhono-rowanie bełchatowskiej elek-trowni tym zaszczytnym tytułemodebrali z rąk Ministra Środo-wiska, prof. Macieja Nowickie-go, Dyrektor Strategii i RozwojuPGE Elektrowni Bełchatów S.A.,Bolesław Cirkos, oraz MarzenaGurgul, Główny Specjalistads. Monitoringu Rzeczowo--Finansowego.

Wojciech Stachowicz: Jakiedziałania elektrowni zos-tały zaprezentowane w kon-kursie?

Bolesław Cirkos: Były to przedewszystkim inwestycje w instalacjeodsiarczania spalin. Inwestujemyw ten projekt od 1994 r. i obec-nie chwili odsiarczamy już dzie-sięć bloków energetycznych.Wymiernym efektem ekologicz-nym jest 300 tys. ton zredukowa-nego SO2 rocznie.

W.S.: Co oznacza dla elek-trowni tytuł „LideraPolskiej Ekologii”?

B.C.: Przede wszystkim jestto nagroda prestiżowa, chybajedna z nielicznych nagród funk-cjonujących w branży. Laureatkonkursu ma również większeszanse otrzymania funduszówcelowych, funduszów unij-nych...

W.S.: Jakie etapy musiprzejść projekt, by zostałzaakceptowany przez jury?

Marzena Gurgul: Pierwszymetapem jest złożenie stosowne-go wniosku konkursowego,który zawiera graficzny i słownyopis projektu. Konieczne jesttakże pozyskanie opinii eksperc-kich w zakresie przedsięwzięcia.Musieliśmy również przedstawićopinie odbiorców energii elek-trycznej oraz odbiorców ciepław zakresie współpracy w obsza-rze komercyjnym. Następnyetap to weryfikacja przeprowa-dzana przez Radę Programowąkonkursu. W następnej kolejno-ści przychodzi pora na wizytęRady w firmach, po czym Radapodejmuje decyzję o przyznaniunagród.Nagrodą jest statuetka, dyplomi oczywiście cały prestiż, którysię z tym wiąże. W tym rokuotrzymaliśmy również sadzonkęcisa pospolitego wyhodowanąz nasion poświęconych przezBenedykta XVI w czasie piel-grzymki do Polski.

W.S.: Ostatnio wiele mówisię o problemie dwutlenkuwęgla. Czy elektrowniapodejmuje działania zmie-rzające do jego redukcji?

B.C.: Problem SO2 możemy jużzaliczyć do historii. Kolejne dzia-łania to oczywiście przystosowa-nie elektrowni do wymagań emi-sji NOx od roku 2015. Stąd teżduży program modernizacjibloków, który rozpoczęliśmyw ubiegłym w roku. Nowo budo-wany blok 858 MW w ElektrowniBełchatów dostosowany będziedo współpracy z instalacją dowychwytywania i magazynowaniaCO2 (CCS).

W.S.: Jak elektrownia przy-gotowuje się do projektumagazynowania CO2?

B.C.: Analizujemy możliwośćrealizacji równolegle dwóch pro-jektów: instalacji do wychwyty-wania spalin i części dotyczącejskładowania podziemnego. Ele-ktrownia ma możliwość składo-wania CO2 nie tylko z własnejprodukcji w swoim najbliższymsąsiedztwie potencjalne.

W.S.: Czy weźmiemy udziałw kolejnej edycji konkursu?

M.G.: Trudno dziś odpowiedziećna to pytanie. Niewątpliwie bar-dzo ciekawym przedsięwzię-ciem, będzie projekt CCS. Ale narazie jest jeszcze za wcześnie, byo tym mówić.Dziękuję za rozmowę.

Wojciech Stachowicz

„Lider Polskiej Ekologii” 2008PGE Elektrownia Bełchatów S.A.

Dnia 22 października br. w Warszawie wręczono nagrody„Lidera Polskiej Ekologii”. W kategorii „Przedsiębiorstwoprodukcyjne” tytuł Lidera otrzymała PGE ElektrowniaBełchatów S.A. za „Działania BOT Elektrowni Bełchatów S.A.dla ochrony powietrza atmosferycznego”.

Gala Lauretów konkursu „Lider Polskiej Ekologii” 2008

PGE Elektrownia Bełchatów Spółka Akcyjna

Rogowiec, ul. Energetyczna 797-406 Bełchatów 5

www.elb.pl

black cyan magenta yellowgrudzien2008:MAKIETA.QXD 12/6/2008 12:48 PM Strona 5

Jedną z najważniejszych inwesty-cji z zakresu ochrony środowiska,realizowanych na terenie miastajest projekt pod nazwą„Zaopatrzenie w wodę pitnąw Elblągu”. Ma on wartość ponad90 mln zł i jest współfinansowanyz funduszy ISPA. Pierwszy etapinwestycji polegał m.in. na moder-nizacji stacji uzdatniania wodyprzy ul. Malborskiej i rozbudowiezbiornika wody pitnej. Dzięki jegorealizacji woda z tej stacji spełniaobecnie wymogi unijne.Istotnym przykładem zrównowa-żonego rozwoju miasta jest wspie-ranie ekologicznego transportu

publicznego. W 2006 r. nakłademponad 52 mln zł zmodernizowanooraz zbudowano prawie 4 kmtrakcji tramwajowej oraz zakupio-no 6 nowoczesnych tramwajów.Dzięki temu zmniejszono nega-tywny wpływ transportu na śro-dowisko naturalne oraz poprawio-no efektywność energetyczną.W Elblągu – jako w jedynym mie-ście w rejonie północno-wschod-nim Polski – wprowadzono także11 autobusów, świadczącychusługi dla komunikacji miejskiej,zasilanych gazem ziemnym CNG,co obniżyło emisję spalin i hałasuna ulicach miasta.

ELBLĄG– LIDER POLSKIEJ EKOLOGII 2008

black cyan magenta yellow

Prezydent Elbląga Henryk Słonina„Serdecznie zapraszam Państwa do Elbląga – miasta dynamicznego,nowoczesnego oraz przyjaznego zarówno inwestorom, jak i środowisku.”

Elbląg jest drugim co do wielkości miastem na Warmii i Mazurach oraz jednym z najważniejszychośrodków gospodarczych w regionie. Jego podstawowym atutem jest bardzo dobre położeniei skomunikowanie. Wyposażony w infrastrukturę miejską o wysokich standardach, specjalizuje sięw rozwoju nowoczesnych technologii. Od lat władze Elbląga podejmują również wiele proekolo-gicznych działań, których celem jest poprawa stanu środowiska naturalnego, a tym samym jakościwarunków życia w mieście. Zostały one docenione poprzez przyznanie miastu tytułu Lidera PolskiejEkologii 2008.

Stacja uzdatniania wody

6 ekopartner 12 (206)/2008

Nowoczesny tramwaj

Ekologiczny autobus miejski

grudzien2008:MAKIETA.QXD 12/5/2008 9:07 AM Strona 6

Innym ważnym działaniem jestdostosowywanie gospodarkiodpadami do najwyższych stan-dardów europejskich. W tym celuwdrożono system selektywnegozbierania odpadów i system odga-zowania składowiska. Obecniemiasto przygotowuje się do roz-budowy Zakładu UtylizacjiOdpadów. Projekt o wartościponad 80 mln zł wpisany jest nalistę kluczową ProgramuOperacyjnego Infrastruktura i Śro-dowiska na lata 2007-2013. Przed-sięwzięcie w sposób komplekso-wy porządkuje, unowocześniai racjonalizuje system gospodarkiodpadami na obszarze miastaElbląga oraz w pięciu gminachpowiatu elbląskiego (GronowoElbląskie, Markusy, Milejewoi Tolkmicko). W ramach rozbudo-wy powstaną: sortownia, kompo-stownia i miejsce przeróbki odpa-dów wielkogabarytowych. Kolejnym proekologicznym zada-niem realizowanym w Elblągujest program kompleksowejmodernizacji systemu oświetleniaulicznego, którego celem jestzmniejszenie mocy urządzeńoświetleniowych i wdrożenieenergooszczędnego sprzętuoświetleniowego. Sukcesywniemodernizowana jest równieżsubstancja mieszkaniowa i obiek-ty użyteczności publicznej miastaz uwzględnieniem termomoder-nizacji. W latach 2004-2008 ocie-plone zostały 162 budynki nałączną kwotę ponad 55 mln zł. Wpływ na poprawę jakości śro-dowiska mają także realizowane

zadania związane z rozbudowąinfrastruktury drogowej, dziękiktórym wyprowadzony zostajeruch tranzytowy poza granicecentrum miasta. Z zachowaniem zasad ekologiirealizowane są w mieście równieżnowe inwestycje. Obecnie uzbra-jane są tereny byłego poligonuwojskowego zwanego Modrze-winą. Obszar, którego ogólnapowierzchnia wynosi około 400 ha,podzielony został na dwie części.Na Modrzewinie Północ powsta-nie nowa dzielnica mieszkaniowa.Jest to teren o bardzo korzyst-nych warunkach bioklimatycznychdo zamieszkania i rekreacji, poło-żony na południowo-zachodnimstoku Wysoczyzny Elbląskiej,w bezpośrednim sąsiedztwielasów i parku krajobrazowego.Modrzewinę Południe zaś prze-znaczono na cele produkcyjno-usługowe. Na ponad 60 hapowstaje tu Elbląski ParkTechnologiczny, który stanowićbędzie pomost między naukąa gospodarką poprzez koncentra-cję podmiotów obu sfer i umożli-wienie rozwoju współpracymiędzy nimi. Obszar parkupodzielono na 6 subparków, gdzielokowane będą firmy. Wydzielonoteż teren o powierzchni ponad30 ha pod potrzeby sportui rekreacji. Zatrudnienie na tere-nie parku znajdzie ok. 3 tys. osób. Poprawa stanu środowiska natu-ralnego to zasługa nie tylko władzmiasta, ale i samych elblążan.Proekologiczne działania eduka-cyjne propagowane są już wśród

najmłodszych mieszkańców.Służą temu różnorodne projekty,konkursy oraz akcje takie jak:Europejski Tydzień Zrównowa-żonego Transportu, Dzień bezsamochodu, Sprzątanie świata,Dzień Ziemi czy Elbląskie DniRecyklingu. Od 10 lat realizowanyjest wyjątkowy w skali kraju pro-gram edukacji ekologicznej dziecii młodzieży w Ośrodku EdukacjiEkologicznej w Piaskach, bę-dącym własnością elbląskiegosamorządu.Zarówno mieszkańcy, jak i wła-dze Elbląga dbają również o to,aby w mieście wzrastała liczbaterenów zielonych. Powstają zie-lone skwery, a powodem dodumy jest zwiększający sięobszar lasu na terenie miasta.

Fot. nadesłane

Więcej informacji:Urząd Miejski w Elbląguul. Łączności 1Tel. (+4055) 239 33 33www.umelblag.pl

black cyan magenta yellow

Wizualizacja Centrum Logistycznego Elbląskiego Parku Technologicznego

Ośrodek edukacji ekologicznej

Teren Modrzewiny

ekopartner 12 (206)/2008 7

Wielokrotnie nagrodzeniO dbałości o naturę świadcząliczne nagrody i wyróżnienia,które otrzymał elbląski samo-rząd. Oprócz tytułu LideraPolskiej Ekologii 2008 sąto m.in.:

� I Nagroda Związku Miast Bałtyckich zadziałalność ekologiczną miasta – 2001 r.

� I nagroda Unii Europejskiej – DyplomHonorowy w konkursie RegionalnegoCentrum Ochrony Środowiska dlaEuropy Środkowej i Wschodniej„Miasto a wymagania Unii Europejskiej– narzędzia. Integracja, informacjai edukacja ekologiczna” – 2001 r.

� Certyfikaty w konkursach pod patrona-tem Prezydenta RP „Miasto przyjazneśrodowisku” w latach: 2000, 2001,2002 i 2003.

� Złoty medal w konkursie pod patrona-tem Ministra Edukacji Narodowej„Nauczającym jak chronić i pielęgno-wać Ziemię” –2001 r.

� Wyróżnienie i nagroda pieniężna I edy-cji konkursu ekologicznego NFOŚiGW„Nasza Gmina w Europie – 2003 r.”

� Dyplom Mistrza Edukacji Ekologicznej.Wyróżnienie dla Urzędu Miastaw Elblągu w V edycji KonkursuPrzeglądu Komunalnego o PucharRecyklingu (2004)

� Zielony Puchar Warmii i Mazur za dzia-łania na rzecz ochrony środowiskai zasługi dla edukacji ekologicznejw latach 2004–2005.

grudzien2008:MAKIETA.QXD 12/5/2008 9:07 AM Strona 7

Uroczystość otworzył AndrzejArendarski, Prezes Krajowej IzbyGospodarczej, PrzewodniczącyKomitetu Polskiej NagrodyJakości.Następnie Wojciech Henryko-wski, Prezes Polskiego CentrumBadań i Certyfikacji S.A.,Wiceprzewodniczący PNJ mó-wił o tym, jak ważna jest dlaprzedsiębiorstwa innowacyjność,o tym, że to właśnie ta cechapowinna być wyznacznikiem roz-woju i konkurencyjności. Zwróciłuwagę na konkurencyjne zagro-

żenie dla polskiej – i nie tylko –gospodarki ze strony towarówz Chin.Dr inż. Mirosław Recha,Sekretarz PNJ, odczytał komuni-kat sekretariatu konkursuPolskiej Nagrody Jakości, w któ-rym podano finalistów XIV edycjikonkursu, wyłonionych w dniu29 sierpnia 2008 r. na posiedze-niu Prezydium Komitetu PolskiejNagrody Jakości. Prezentujemyje w ramce obok.Laureatom, finalistom orazwyróżnionym nagrody wręczali

minister Grażyna Henclewska,Adam Leszkiewicz, podsekretarzstanu w Kancelarii Premiera orazAndrzej Arendarski, WojciechHenrykowski i Elżbieta Krodkie-wicz-Skoczylas, Prezes klubuPOLSKIE FORUM ISO 9001,Wiceprzewodnicząca PNJ.Po raz kolejny KrajowaOrganizacja Partnerska EFQMprzyznało też czterogwiazdko-we odznaczenia dla dwóch firm:Schenker Polska oraz Przedsię-biorstwa Energetyki Cieplnejw Kaliszu.W drugiej części uroczystościnastąpiły wyróżnienia gości orazlaureatów.Minister Grażyna Henclewskaw imieniu Wiceprezesa RadyMinistrów Waldemara Pawlaka

pogratulowała finalistom i wyróż-nionym i zaznaczyła, że PolskaNagroda Jakości, promując dobrefirmy przyczynia się do rozwojugospodarczego. Tym bardziej, że„nasza przyszłość to globalnagospodarka”. Jedną z dróg do roz-woju jest np. udział w Programiena rzecz Przedsiębiorczości.Jego Ekscelencja biskup TadeuszPikus przypomniał, że w drodzedo osiągania wyznaczonych celówważna jest tak jedność, jak i odpo-wiednie zarządzanie całym swoimżyciem: pracą, życiem osobistym.Piotr Dudek, prezes firmyAQUA S.A. z dumą mówił o tym,że jako pierwsza firma wodocią-gowa AQUA otrzymała certyfikatHACCP, a w 2007 r. certyfikatzgodności z normą ISO 22000.

8 ekopartner 12 (206)/2008

Polska Nagroda Jakości 2008

black cyan magenta yellow

Uroczysty finał Polskiej NagrodyJakości 2008 odbył się 12 listopadana Zamku Królewskim w Warszawie.Była to już XIV edycja konkursu.

Laureaci XI edycji Konkursu Polskiej Indywidualnej Nagrody Jakościim. prof. Edwarda Kindlarskiego:– w kategorii nauka:dr hab. Zofia Zymonik i dr Janusz Zymonik – Politechnika Wrocławska

– w kategorii praktyka:mgr inż. Mieczysław Rus – ekspert Śląskiej i Polskiej Nagród Jakości

– w kategorii promocja:mgr Małgorzata Szulc – wieloletni rzecznik prasowy PNJ – Krajowa Izba Gospodarcza

Finaliści II edycji Konkursu „Znakomity Przywódca”:Tadeusz Donocik – prezes FINAL S.A., Dąbrowa GórniczaPiotr Dudek – prezes AQUA S.A., Bielsko-BiałaRafał Dutkiewicz - prezydent Miasta Wrocławia

Odznakę „Zasłużony dla Polskiej Nagrody Jakości” Prezydium PNJprzyznało:Ryszardowi Cedrowskiemu – wieloletniemu członkowi Komitetu PNJ oraz byłemu prezes KEMYTomaszowi Kloze – wieloletniemu członkowi Komitetu PNJ i Komisji SędziowskiejTomaszowi Kruszewskiemu – wieloletniemu członkowi Komitetu i ekspertowi PNJ,sponsorowi PNJAnnie Osińskiej – wieloletniemu pracownikowi Sekretariatu Konkursu PNJAndrzejowi Sulińskiemu – wieloletniemu członkowi Komitetu PNJStanisławowi Walencie – wieloletniemu członkowi Komitetu PNJ i współzałożycielowiPNJ z ramienia PCBC.

Laureaci XIV edycji Konkursu Polskiej Nagrody Jakości w kategoriizespołowej:– w kategorii dużych organizacji produkcyjnych i usługowych:AQUA S.A. – Bielsko-Biała

– w kategorii średnich organizacji produkcyjnych i usługowych:FINAL S.A. – Dąbrowa Górnicza

– w kategorii organizacji publicznych:Centrum Onkologii im. prof. Franciszka Łukaszczyka – Bydgoszcz

– w kategorii organizacji edukacyjnych:Zespół Placówek Oświatowych – Opole

Wyróżnieni w XIV edycji Konkursu Polskiej Nagrody Jakości w kategoriizespołowej:– w kategorii organizacji produkcyjnych i usługowych:Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowejw Ostrowcu Świętokrzyskim S.A.LOGISTICS SERVICE S.A. – Młochów, Urzut

– w kategorii organizacji publicznych:Urząd Miejski WrocławiaZespół Opieki Zdrowotnej w Końskich

Laureat Polskiej Honorowej Nagrody Jakości:Umbrella Consulting Sp. z o.o. – Warszawa

grudzien2008:MAKIETA.QXD 12/5/2008 12:08 PM Strona 8

W ubiegłym roku firma otrzyma-ła też Śląską Nagrodę Jakości.Tadeusz Donocik, prezesFINAL S.A. zwrócił uwagęna czasowa zbieżność finału PNJze świętem niepodległości.Przedsiębiorczość może byćw pewnym sensie uważana zaaspekt niepodległości, zwłasz-cza, że dzisiejszy biznes musiuwzględniać politykę komunika-cji i odpowiedzialności społecz-nej. Pan prezes więc z chęciąi dumą przedstawił pracowni-ków swojej firmy, a za jegoprzykładem poszło później jesz-cze kilku przemawiających.Laureaci mówili o znaczeniudobrej załogi, o tym, że sukcesi tajemnica dobrej jakości zależątakże od najniższych szczebliw organizacji. Zaniedbanie odpo-wiedniej komunikacji z nimimoże skutkować poważnymikonsekwencjami.

Marta SzczepanikFot. nadesłane

ekopartner 12 (206)/2008 9

black cyan magenta yellow

Aqua S.A. – Laureat Polskiej Nagrody JakościAqua S.A. z Bielska-Białej prowadzi działalność wodociągowo-kanalizacyjną na tereniePodbeskidzia i sąsiednich gmin. Misją Spółki Akcyjnej Aqua jest harmonijne i łączne osiąganiezadowolenia jej klientów, akcjonariuszy i załogi przy jednoczesnym ograniczeniu wpływudziałalności na środowisko naturalne. Aqua jest nie tylko firmą usługową. W ramach swojejdziałalności kieruje się koncepcją Corporate Social Responsibility.Spółka funkcjonuje w oparciu o Zintegrowany System Zarządzania. Należy zaznaczyć, że Aqua

wdrożyła system zarządzania bezpieczeństwem zdrowotnym żywności ISO 22000:2005jako pierwsze przedsiębiorstwo wodociągowe w UE.Firma jest także laureatem XI edycji konkursu LIDER POLSKIEJ EKOLOGII 2008.

Aqua S.A.ul. 1 Maja 23

43-300 Bielsko-Białawww.aqua.com.pl

PROFILE ALUMINIOWE – ANODOWNIA – PREFABRYKACJAAluminium, nowe technologie i najwyższa jakość – miarą współczesnych wyzwań.Laureat Polskiej Nagrody Jakości, firma Final S.A. to nowoczesna i dynamiczna firma zajmującą się produkcją profilialuminiowych, ich anodowaniem oraz obróbką mechaniczną.Spółka Final S.A. powstała w roku 1998 w Dąbrowie Górniczej, na terenie Katowickiej Specjalnej StrefyEkonomicznej. Pół roku później wyciśnięto pierwsze profile, a w 2001 roku uruchomiono anodownię, jednąz większych w tej części Europy.Najwyższą wartość dla Final S.A. ma rozwój oferty produktowej w kierunku realizacji zasady „wszystko pod jednymdachem”. Sztandarowymi produktami są wyroby o wysokim stopniu przetworzenia, firma jest w stanie zagwarantowaćkompleksową obsługę klienta w zakresie wyciskania profili, ich późniejszego anodowania oraz obróbki mechanicznej.Takie produkty wzbudzają największe zainteresowanie klientów i na tym polu FINAL S.A. jest w stanie sprostaćnajwyższym wymaganiom.

FINAL S.A.Dąbrowa Górnicza 42-523ul. Koksownicza 9www. final.pl

POLSKA NAGRODAJAKOŚCI

XIV edycja 2008

L A U R E A Tw kategorii:

DUŻE ORGANIZACJEPRODUKCYJNEI USŁUGOWE

grudzien2008:MAKIETA.QXD 12/5/2008 12:08 PM Strona 9

Monitoring jest niezbędny do za-rządzania eksploatacją sieci wo-dociągowej poprzez kontrolę,regulację i sterowanie. Jego zada-nie to minimalizowanie zakłóceńw wodę, redukcja szkodliwegowpływu na zdrowie publiczne. To zespół skoordynowanychdziałań takich jak pomiary, archi-wizacja i opracowanie wyników. Są dwa modele monitoringu:kontrolny i przeglądowy. Pierw-szy ma za zadanie wspomagaćbieżący nadzór sanitarny nad jakością wody poprzez regularnebadanie i przekazywanie informa-cji o jej jakości. Z kolei monitoringprzeglądowy dostarcza informacjido oceny przestrzegania wymagańokreślonych w załącznikach dorozporządzenia Ministra Zdrowiaz 29 marca 2007 r. w sprawie ja-kości wody przeznaczonej dospożycia przez ludzi (Dz.U. 2007nr 61, poz. 417). Celem monito-rowania sieci wodociągowej jestciągła identyfikacja i rejestracjastanu i odnotowanie wszelkichzmian wartości parametrów jako-ściowych wody oraz stanu tech-nicznego sieci. Pozwala to na pra-widłowe zarządzanie dystrybucjąwody, a w efekcie na kontrolę jakości świadczonych usług, zwią-zanych z dostawą wody do spoży-cia o wymaganych parametrach,odpowiedniej ilości i wystarczają-cym ciśnieniu. Z mocy ustawy(Ustawa z 7 czerwca 2001 r.

o zbiorowycm zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowa-dzaniu ścieków) przedsiębiorstwowodociągowe ma za zadanie prze-prowadzać kontrolę wewnętrznąjakości wody, która jest prowa-dzona przez producenta wody najego koszt. W tym kontekścieszczególnego znaczenia nabieram.in. dobrze zaplanowany i syste-matycznie prowadzony monito-ring z wykorzystaniem systemównadzorujących przebieg procesówtechnologicznych i produkcyjnych.Powszechnie wykorzystuje się ste-rowniki programowe PLC (Pro-grammable Logistic Controllers),bezprzewodową transmisje da-nych — GSM: SMS, UMTS, GPRS,GIS czy też komputerowe stero-wanie i wizualizację poprzez opro-gramowanie SCADA (System Con-trol land Data Acoquistion).Z kolei systemy SCADA pozwalana zbieranie i przetwarzanie da-nych, wizualizację stanu procesu i sterowanie nim, wreszcie naalarmowanie i rejestrację zda-rzeń niepożądanych czy archiwi-zację danych. To kompleksowenarzędzie do zarządzania obiek-tami wodociągowymi i kanalizacyj-nymi, w tym rozległych sieciamiwodociągowymi. System charak-teryzuje się modularną budową,układ można rozszerzać o dalszefunkcje, a stosując standardoweinterfejsy można go połączyć z in-nymi („obcymi”) rozwiązaniami.

Systemy te podlegają nieustającejtransformacji, która wynika z co-raz większego wpływu nowychtechnologii oraz zmiany sposobuw jaki firmy podchodzą do tema-tu restrukturyzacji i racjonaliza-cji. Według danych globalny rynek systemów SCADA dla sek-tora wod-kan będzie nadal dyna-micznie się rozwijał: sektor w ska-li globalnej szacowany w 2006 r.na ponad 200 milionów dolarów,już za 3 lata ma być wart ponad275 milionów dolarów.Powszechną już metodą jest FDP(data fusion) czyli przetwarzaniedanych poprzez ich fuzję by uzy-skane informacje z kilku źródełprzeobrazić w informacje o wy-ższej jakości. Metoda ta polega nawielopoziomowej hierarchiwizacjistruktury danych wejściowych z czujników, stopniowej ich agre-gacji, aż do uzyskania oczekiwanejinformacji syntetycznej, przydat-nej w podejmowaniu decyzji. Z kolei perspektywiczną metodąmogącą znaleźć zastosowanie w monitorowaniu procesów tech-nologicznych jest tomografia pro-cesowa. Zasada jej działania jestpodobna to tomografii stosowanejw medycynie i pozwala na uzyski-wanie elektronicznych obrazówzjawisk wewnątrz urządzeń tech-nicznych w czasie rzeczywistym.

Obraz uzyskuje się dzięki zainsta-lowaniu czujników. Sygnały z nichzależą od komponentów we-wnątrz obszaru pomiarowego, a komputer przetwarza je, two-rząc w czasie rzeczywistym obraztomograficzny przekroju po-przecznego obszaru obserwowa-nego przez czujniki. Tomografia procesowa jest sto-sowana do wykrywania zagrożeńśrodowiskowych takich jak: ska-żenia gruntu, wody, w bioreakto-rach i układach koloidalnych orazkontroli przepływów wielofazo-wych — tam, gdzie występują me-dia o znacznej różnicy gęstościoraz w transporcie hydraulicznym.Niewątpliwą zaletą tego rozwiąza-nia jest brak inwazyjności orazprzesunięcie interpretacji obra-zów monitorujących z opisu jako-ściowego na ilościowy.Dobrze zaplanowany i systema-tycznie prowadzony monitoringzapewnia to szereg korzyści:usprawnienie eksploatacji, zwięk-szenie bezpieczeństwa, zmniej-szenie ryzyka ujemnego wpływuna zdrowie publiczne oraz popra-wę efektywności funkcjonowaniasystemu zaopatrzenia w wodę.

Oprac. red., na podst. „Rozwój monito-ringu systemu zaopatrzenia w wodę”,

prof. dr hab.inż. Janusz Ryszard Rak, Katarzyna Pietrucha, art. opublikowany

w “Wodociągi-Kanalizacja” 6/2008Fot. red.

�� ���������� ������������

Rozwój monitoringu systemu zaopatrzenia w wodę

Problematyka bezpieczeństwa związanego

z funkcjonowaniem systemu zaopatrzenia

w wodę nabiera obecnie podstawowego

znaczenia. W tym kontekście standardem staje

się monitorowanie i modelowanie komputerowe.

SCADA z wykorzystaniem technologii 3D, tu oferta firmy Revere Control Systems,

info: www.reverecontrol.com

W 2006 r. wystąpiły opóźnie-nia, związane z problemamiz Wykonawcą robót i jego dodatko-wymi żądaniami finansowymi,w realizacji kontraktów na robotybudowlane pn.: Sieć kanalizacyjnaw ulicach: „Warszawska”, „ulice nadRawą”, „Sokolska”. Roboty budowlanei inżynieryjne zaprojektowane przezZamawiającego – Kontrakt nr 3oraz Kontrakt nr 4 – Projekt, budo-wa i uruchomienie oczyszczalni ście-ków. Spowodowały one odstąpienieod realizacji ww. kontraktóww styczniu 2007 r.Miasto Katowice, w wyniku tych nie-możliwych do przewidzenia działań,w 2007 r. musiało zinwentaryzowaćwykonane roboty, przygotowaćmateriały przetargowe na dalszeusługi inżyniera oraz na dokończenierobót budowlanych i w efekcie prze-prowadziło w 2007 r. dwie procedu-ry przetargowe:� na usługi – Inżynier Kontraktu:dokończenie modernizacji siecikanalizacyjnej oraz oczyszczalniścieków – projektowanie i budowa

– Kontrakt nr 2000/PL/16/P/PE/004-2B – Kontrakt nr 2B, który zostałzawarty w październiku 2007 r.,� na roboty budowlane –Dokończenie robót – sieć kanaliza-cyjna w ulicach: „Warszawska”, „ulicenad Rawą”, „Sokolska”. Roboty budow-lane i inżynieryjne zaprojektowaneprzez Zamawiającego. Katowice –Kontrakt nr 2000/PL/16/P/PE/004-3A – Kontrakt nr 3A, który zostałzawarty w listopadzie 2007 r.Wykonawcą sieci kanalizacyjnychprzewidzianej w Kontrakcie nr 3Ajest: Konsorcjum Firm „SANIMET”Krzysztof Grzywacz, Częstochowaoraz CZ.P.B.P. Przemysłówka S.A.Częstochowa. Pierwsze krokiprzedsięwzięto dnia 21.12.2007 r.,kiedy to nastąpiło przekazanieWykonawcy placu budowy w cen-trum miasta. Następnie wykonywa-ne były wszystkie roboty związanez budową kanalizacji ogólnospław-nej wraz z przyłączami do budyn-ków. Obecnie trwają ostatnie pracezwiązane z wykonaniem nawierz-chni drogowych.

Dodatkowo w III kw. 2007,w związku z wyrażeniem woli dopolubownego zakończenia sporówi uniknięcia wieloletniego postępo-wania arbitrażowego i sądowegoprzez Miasto Katowice i Wyko-nawców Kontraktu nr 3 i nr 4(lidera konsorcjów – Hydrobudo-wę-6 S.A.) Strony rozpoczęły nego-cjacje w celu zawarcia ugód, którepodpisano 16.01.2008 r.W przypadku Kontraktu nr 4uzgodniono jego wznowienie i kon-tynuację wykonania wszystkichrobót w pierwotnej kwocie kon-traktowej, podpisano Ugodę wrazz Aneksem oraz Uzupełnienie nr 2dn. 14.02.2008 r. Wykonawcyponownie został przekazany placbudowy, a roboty rozpoczętow dn. 15.02.2008 r.Kontrakt nr 4 realizowany jestprzez Konsorcjum Firm:Hydrobudowa 6 S.A. Warszawaoraz Passavant – RoedigerAnlagenbau GmbH Niemcy.Obecnie na terenie oczyszczalniścieków prowadzone są robotyrozruchowe, wykończeniowei poprawkowe na wybudowanychobiektach. Przeprowadzanie pełne-go zakresu prób eksploatacyjnychpotwierdzających pełną zgodnośćparametrów pracy z wymaganiamifunkcjonalnymi oczyszczalni ście-ków będzie trwało kilka miesięcyw 2009 r.Nadzór nad wykonywanymi robo-tami budowlanymi pełni do kwiet-nia 2009 r., Konsorcjum Firm: ILFBeratende Ingenieure ZT GmbHAustria, ILF Consulting EngineersPolska Sp. z o.o., Warszawa.Planowany jest drugi etap realiza-cji inwestycji z zakresu ochronyśrodowiska. Za jego przygotowa-nie i realizację odpowiedzialna jest

utworzona nowa spółka miejskapn.: „Katowicka Infrastruktura Wo-dociągowo-Kanalizacyjna” Sp. z o.o.,z siedzibą w Katowicach naul. Wandy 6. Spółka również zamie-rza korzystać z dofinansowania UniiEuropejskiej.

Fot. nadesłana

ekopartner 12 (206)/2008 11

black cyan magenta yellow

Projekt ten przyczynia się do zmniejszenia różnic społecznychi gospodarczych pomiędzy obywatelami Unii Europejskiej

Zbliżamy się do osiągnięcia celu, czyli zrealizowania prac określonych w podpisanychumowach z terminem zakończenia 15.12.2008 r. Roboty rozpoczęły się w 2004 r.i związane były z modernizacją i wykonaniem kanalizacji w centrum Katowic orazrozbudową oczyszczalni ścieków w Katowicach, na ul. Obr. Westerplatte 130.

MIASTO KATOWICE

Realizacja Projektu FS nr 2000/PL/16/P/PE/004 na ukończeniu

NAZWA PROJEKTU:

„Katowice– oczyszczanie ścieków”

nr 2000PL16PPE004

Wartość projektu:

Wartość projektu kwalifikowanafinansowo: 34.448.830 euroDofinansowanie z FunduszuSpójności: 20.669.298 euroUdział procentowy FunduszuSpójności w kosztachkwalifikowanych projektu: 60%Szacunkowe wydatki kwalifikowanei niekwalifikowane łącznie dlaprojektu: 55.880.115,68 euro

Dane projektu:

Lokalizacja projektu: Miasto Katowice Obszar oddziaływania projektu:zlewnia rzeki Rawy w obrębiemiasta Katowice – centrum miasta Katowice– oczyszczalnia ścieków Data decyzji Komisji Europejskiejo przyznaniu dofinansowania:07.09.2001 Data decyzji modyfikującej:K(2005)4773 z dnia 30.11.2005 r.K(2006)7064 z dnia 19.12.2006 r.K(2008)6698 z dnia 14.11.2008 r.

Dodatkowe informacje:

Zadanie inwestycyjne prowadzonejest przez: Urząd Miasta Katowice– Wydział Inwestycji(Jednostka Realizująca Projekt)ul. Warszawska 440-006 Katowicee-mail: [email protected]. (32) 259 36 25; 259 81 41fax (32) 259 36 37

Szczegółowe informacje o projekcieznajdują się na stronie internetowejUM www.um.katowice.pl

grudzien2008:MAKIETA.QXD 12/5/2008 2:37 PM Strona 11

Sieć supermarketów Carrefourjuż na początku br. sporządziła listę 600 substancji i rozesłała w 3 językach urzędowych dowszystkich dostawców produk-tów nie spożywczych. Siec su-permarketów Decathlon już od1998 roku sukcesywnie eliminujez procesu produkcji sprzętu i ar-tykułów sportowych substancjetoksyczne.Jednak REACH to jeszcze więcej— od finalnego sprzedawcy narynku konsumenta wymaganajest gwarancja jakości i pełnaprzejrzystość procesu produkcji— śledzenie substancji chemicznej„od kołyski do grobu”, nabiera nowej mocy i ma przed sobą du-żą przyszłość...

Rejestracja produktówto tylko wierzchołekgóry lodowej REACH

Czy możliwe jest śledzenie wszy-stkich substancji używanych doprodukcji zelówki z kauczukusyntetycznego? Rozporządzenie zmieni życiefirm wg zasady „no data, no mar-ket”. Będą one musiały poddaćewaluacji wszystkie substancjechemiczne które produkują,

których używają lub dystrybuują.Już 30 listopada wszystkie sub-stancje chemiczne, z którymi firmy wiążą swoją przyszłość po-winny być zarejestrowane. I tonie tylko te substancje chemiczne,które w cysternach przemierzajątrasę do instalacji przemysłowychw postaci półproduktów, substra-tów lub odczynników. Wiele pro-duktów codziennego użytku,które zakupimy w supermarkecielub sklepie osiedlowym będzie w przyszłości na etykietach zawie-rać informację o ryzyku ich stoso-wania dla użycia skierowana doobywatela Kowalskiego.

Większość podmiotów dotknię-tych rozporządzeniem REACHna europejskim rynku to małe i średnie przedsiębiorstwa, któreczęsto nie zdają sobie jeszczesprawy z trudności jakie mogąnapotkać w swojej działalności— pole implementacji rozporzą-dzenia jest ogromne i odnosi sięnie tylko firm chemicznych, ale z wielu branż, m.in. samochodo-wej czy przetwórstwa tworzywsztucznych, sieci supermarketów,które sprowadzają swoje produk-ty spoza terenu UE, a nawet pro-

ducentów „zwykłych” artykułówcodziennego użytku, jak długopisykulkowe czy perfumowany papiertoaletowy...Na razie trwa wielka wymiana in-formacji na wszystkich etapachprodukcji angażujących substan-cje chemiczne. Firma, która po-siada 6000 dostawców musiskontaktować się już dzisiaj z każdym z nich i zapytać czy za-rejestrowały zakontraktowanypółprodukty.Na listach substancji stwarzają-cych ryzyko są oleje silnikowe,środki czyszczące i powierzch-niowo-czynne — a więc nie tylkote substancje, które zostaną uży-te w produkcji długopisu kulko-wego, ale również te, które zwy-czajowo służyły do utrzymaniaczystości w halach czy wymianyoleju w silnikach flot samocho-dów dostawczych, które rozwo-żą gotowy towar po kraju...

Badania na czasREACH normalizuje podejścienaukowe i metodykę badaniaskutków oddziaływania substancjichemicznej na organizm ludzki.Trwa dyskusja — konieczna jestnowa systematyka danych podwzględem fizyko-chemicznym,toksykologicznym i ekotoksyko-logicznym. Deficyt danych toksy-kologicznych jest ogromny —przypomnijmy: na 3 listach REACH: zielonej, pomarańczo-wej i czerwonej znajduje się ok.

30 000 substancji! Wiele z nichnie badano nigdy dotąd, a prze-cież ryzyko negatywnego oddzia-ływania na organizmy żywe liczysię w latach. Jak przeskoczyć tępróżnię? Obok metod konwencjo-nalnych rozwijane są więc metodyalternatywne — badań komórko-wych ex- a nawet in vitro oddzia-ływania na genom ludzki — chodzio to, by jak najszybciej i jak naj-mniejszym kosztem otrzymać informację, która ma już dziś war-tość rynkową. Oliwy do ognia dolewają organi-zacje ekologiczne, które w ra-mach swoich kampanii palcemwskazują na konkretne substan-cje kancero i mutagenne zawartew produktach kosmetycznychprodukowanych na szeroką skalę,np. pasty do zębów, perfumy,kremy i wiele innych...

Zoom na kosmetyki Ftalany to substancje, które do-dawane do dezodorantów, szam-ponów, lakierów do paznokci,perfum i kremów są potencjalnietoksyczne i mutagenne. Ich to-ksyczność zależy od długości łań-cuchów — im bardziej krótkie,lekkie tym łatwiej przenikają doorganizmu człowieka przez inhala-cję lub skórę. Są ponadto szerokostosowane w produkcji PCV,którym jesteśmy otoczeni w in-nych produktach codziennegoużytku....

oprac. red. Fot. red.

�� ���������� ������������

REACH: od dzisiaj kupujekologicznie

RUSZA RYNEK KONSUMENTA PRZYJAZNY ŚRODOWISKU NA WIELKĄ SKALĘ

Większość produktów nie spożywczych, po które sięgamy

podczas zakupów w supermarkecie jest objęta rozporzą-

dzeniem REACH, a często nawet opakowania niektórych

produktów spożywczych zawierają substancje chemiczne

objęte tym rozporządzeniem...

Każda substancja chemiczna pod-legająca dopuszczeniu do obrotu,zgodnie z obowiązującymi prze-pisami, musi mieć wykonaną ilo-ściową ocenę ryzyka dla zdrowiai środowiska. Jest ona podstawąprzy ustalaniu wartości dopusz-czalnych limitów środowisko-wych. Ponieważ nie jest możliwesprowadzenie do zera niepożąda-nych skutków zdrowotnychważne jest aby zminimalizowaćich ujemne efekty. Wiąże się toz koniecznością przeprowadzeniaszeregu badań według powszech-nie akceptowanych metod.Instytut Przemysłu Organicznegow Warszawie wraz z Oddziałemw Pszczynie jest w pełni przygo-towany do przeprowadzaniabadań niezbędnych z punktuwidzenia rozporządzenia REACH.Instytut w Warszawie wykonujebadania właściwości fizykoche-micznych substancji i preparatówchemicznych natomiast Oddziałw Pszczynie przeprowadza w sze-rokim zakresie badania toksykolo-giczne i ekotoksykologiczne środ-ków ochrony roślin, produktówleczniczych i weterynaryjnych,

dodatków do żywności i pasz,przemysłowych substancji che-micznych, biocydów oraz odpa-dów przemysłowych. Badania tesłużą ocenie szkodliwości sub-stancji chemicznych dla zdrowialudzi, zwierząt i środowiska.Instytut jest jednostką badawczo-rozwojową o ponad 60 letniejtradycji. Na przestrzeni latugruntował swoją pozycję narynku badawczym, stał się zna-nym zarówno w kraju jak i pozajego granicami. PszczyńskiOddział jako jedyny instytutw Polsce wykonuje wszystkieoferowane badania toksykolo-giczne i ekotoksykologicznezgodnie z systemem GLP(Good Laboratory Practice).Współpracuje z innymi laborato-riami na terenie kraju i poza jegogranicami. Uczestniczy w projek-tach badawczych realizowanychwspólnie z zagranicznymi pla-cówkami naukowymi w ramachprogramów Unii Europejskiej.Przez cały czas rozszerza swojądziałalność wychodząc naprze-ciw współczesnym wymaganiom.W 2009 r. planuje wdrożyć

metodę alternatywną Działanieżrące na skórę in vitro. DorobekInstytutu stawia Polskę w rzędziekrajów posiadających laboratoriaprzygotowane do prowadzeniabadań wynikających ze współcze-snych programów bezpieczeń-stwa. Posiadane CertyfikatyDobrej Praktyki Laboratoryjnej(GLP) obligują Instytut do stoso-wania ściśle określonych proce-dur badawczych i są gwarancjąuzyskania rzetelnych wyników.Wykonywane badania toksykolo-giczne pozwalają na ocenę toksy-kologiczną substancji chemicz-nych zawartych w produktachfarmaceutycznych, lekach wete-rynaryjnych, środkach ochronyroślin, dodatkach do żywnościi pasz, przemysłowych substan-cjach chemicznych i innych,umożliwiają opracowywaniemodeli pozwalających na śledze-nie losów substancji chemicznychw organizmie i wyjaśnianiemechanizmów powstawaniawywoływanych przez nie skut-ków toksycznych, służą rutyno-wej ocenie toksykologicznejnowych związków chemicznych.

Badania ekotoksykologiczneto m.in.:– analizy chemiczne w zakresie

badań środowiskowych: anali-za stężeń/pozostałości sub-stancji chemicznych w wodzie,glebie, żywności, materialeroślinnym i zwierzęcym; bada-nia przemieszczania substancjichemicznych w profilu glebo-wym; badania losu i zachowa-nia substancji w środowisku;

– badania szkodliwego wpływuśrodków ochrony roślin, prepa-ratów i substancji chemicznychna organizmy wodne konieczneprzy analizie zagrożenia i ocenieryzyka środowiskowego;

– badania apitoksykologiczne;– badania wpływu substancji

chemicznych na organizmyglebowe niezbędne do uzyska-nia zezwolenia na dopuszcze-nie substancji chemicznych doobrotu i stosowania.

Jerzy Olek, fot. nadesłane

Instytut PrzemysłuOrganicznego

Oddział w Pszczynie43-200 Pszczyna

ul. Doświadczalna 27Telefon: ( +48) 32 210 30 81,

Fax (+48 ) 32 210 30 81,(+48 ) 32 210 35 37

e-mail: [email protected]

ekopartner 12 (206)/2008 13

black cyan magenta yellow

Z dniem 30 listopada br. dobiegł końca pierwszy etap rejestracjisubstancji chemicznych wymaganej rozporządzeniem REACH.Rozporządzenie to nakłada, na producentów i importerówsubstancji chemicznych spoza UE, obowiązek udowodnienia,że mogą one być bezpiecznie stosowane.

REACH i badania toksykologiczne i ekotoksykologiczne

w Instytucie Przemysłu OrganicznegoOddział w Pszczynie

Instytut Przemysłu Organicznegożyczy wszystkim Czytelnikom wesołychŚwiąt Bożego Narodzenia.

grudzien2008:MAKIETA.QXD 12/6/2008 12:46 PM Strona 13

14 ekopartner 12 (206)/2008

black cyan magenta yellow

Badamy środki ochrony roślini likwidujemy odpady pestycydowe

CERTYFIKATY:– akredytacja Polskiego Centrum Akredytacji – badanie skuteczności

działania środków ochrony roślin – AB 440, od 2003 r.;– certyfikat Dobrej Praktyki Eksperymentalnej – Decyzja GIORiN

nr 1/2005 – badanie skuteczności środków ochrony roślin;– certyfikat Dobrej Praktyki Laboratoryjnej wydany przez Biuro d/s

Substancji i Preparatów Chemicznych, Nr rej. 7/2008/DPL – badaniaskładu i właściwości fizycznych i chemicznych środków ochronyroślin.

Badania naukowe, wdrożeniowe, realizacja państwowych monitorin-gów oraz prace usługowe z dziedziny ochrony roślin i ochrony śro-dowiska.

ZAKRES DZIAŁALNOŚCI:– występowanie i zwalczanie chorób grzybowych zbóż;– występowanie i zwalczanie szkodników rzepaku i kukurydzy;– zwalczanie chwastów w uprawach rolniczych;– nowe programy ochrony roślin;– łączne stosowanie agrochemikaliów;– badanie skuteczności środków ochrony roślin w celu ich rejestracji;– fitotoksyczność;– wykonywanie ekspertyz, diagnostyka;– szkolenia;– fizykochemia i analityka środków ochrony roślin w tym badania

jakości, badania składu;– pozostałości środków ochrony roślin w materiale roślinnym, glebie,

wodzie, ściekach;– badanie stanu środowiska w kierunku zanieczyszczeń pestycydami;– likwidacja mogilników i ich inwentaryzacja;– metody rekultywacji terenów po zlikwidowanych mogilnikach

oraz monitoring skażeń;– prace informatyczne z dziedziny tworzenia i obsługi baz danych

środków ochrony roślin.Stosujemy nowoczesny sprzęt polowy i najlepszą aparaturę analityczną.Gwarantujemy wysoką jakość prac w udokumentowanych systemachjakości.

Instytut Ochrony RoślinPaństwowy Instytut Badawczy

Oddział Sośnicowiceul. Gliwicka 29, 44-153 Sośnicowice

tel. (032) 238 75 84fax (032) 238 75 03

e-mail: [email protected]: www.ior.gliwice.pl

grudzien2008:MAKIETA.QXD 12/6/2008 12:42 PM Strona 14

���������� ������������ ��

Umowa o wartości 52 mln zł (w tym 44 mln zł dofinansowaniaunijnego) została podpisanaprzez GIOŚ (główny beneficjent),prezesa NFOŚiGW (instytucjawdrażająca) oraz wiceministraresortu środowiska (instytucjapośrednicząca).Dzięki niej do 2010 r. zostanie zbu-dowany ogólnokrajowy, nowocze-sny system pomiarowo-analitycznyzanieczyszczeń wpływających naczłowieka i środowisko. Dane po-zyskane z systemu są niezbędnem.in. do raportowania stanu bez-pieczeństwa Polski w zakresieochrony środowiska do Unii Euro-pejskiej. Kraje unijne, które nie speł-niły tych wymagań, już płacą karyokreślone w traktacie akcesyjnym.Mobilne laboratoria, aparatura i sprzęt pomiarowy rozlokowanew WIOŚ oraz delegaturach w by-łych miastach wojewódzkich będą realizować pomiary zanie-czyszczeń wody, powietrza i zie-mi w szerokim zakresie.

Rząd polski uznał ten projekt zakluczowy dla kraju i został on wpi-sany przez Ministerstwo RozwojuRegionalnego i Ministerstwo Śro-dowiska na listę programów prio-rytetowych. To pierwsza umowaspośród wszystkich wydatków re-alizowanych w całym POIiŚ, naktóry w części środowiskowej w latach 2007-2013 zaplanowanoblisko 5 mld euro.Dzięki zakupionemu sprzętowipomiarowo-laboratoryjnemu Polska będzie mogła wywiązywaćsię z ponad 400 obowiązkowychraportów o stanie środowiska,które nasz kraj musi przesyłać doBrukseli. Mamy do zrealizowaniatrzy programy: ochrony powie-trza, wody i analizy hałasu. Do te-go niezbędne są zakupy m.in. ana-lizatorów pyłów drobnej frakcji,chromatografów gazowych czymierniki hałasu. W wielu laborato-riach do tej pory posługiwano sięprzestarzałą aparaturą z lat 80.Oprac. red. na podst. informacji NFOŚiGW. Fot. NFOŚiGW

Nowoczesny system pomiarowo-analityczny

14 listopada br. w trakcie ogólnopolskiego spotkania przed-

stawicieli Instytucji Pośredniczącej oraz Instytucji Wdrażających

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ)

w Konstancinie-Jeziornej, doszło do podpisania umowy

na dofinansowanie zakupu i wymiany aparatury oraz

sprzętu laboratoryjnego eksploatowanego w inspektoratach

ochrony środowiska w kraju.

Z myślą o małych przedsiębior-cach zrezygnowano z wielu biuro-kratycznych zapisów. Na przykładprzedsiębiorstwa, które z tytułukoncesji starosty płaciły mniej niż300 zł za pół roku eksploatacji zasobów zostaną całkowiciezwolnione z opłaty eksploatacyj-nej w wypadku kopalin pospoli-tych (piasek i żwir). W myśl nowejustawy, każdy będzie miał prawobez dodatkowego zezwolenia po-zyskać z własnej działki do 10 m3

kopaliny rocznie. Dla dużych przedsiębiorstw też sądobre wiadomości. DotychczasRada Ministrów corocznie ustalałaopłaty koncesyjne. W nowym Prawie geologicznym te kwestiebędą zagwarantowane ustawą, a opłaty będą rozliczane w trybiepółrocznym. W postępowaniu o koncesję na eksploatację złóżzrezygnowano z udziału UrzęduNadzoru Górniczego. Zrezygno-wano też z określania kryteriówbilansowania złoża (powinny wy-nikać z dokumentacji eksploata-cyjnej). Z drugiej strony wzmoc-niono funkcję i rolę UrzęduNadzoru Górniczego, któregoprezesem od 1 listopada br. jestPiotr Litwa. Nadzór Górniczy będzie takżekontrolował ratownictwo górni-cze. Przedsiębiorcom będzie więcłatwiej, ale na pewno nie kosztemBHP, które zostanie wzmocnione,mimo że kwalifikacje górnicze nanajniższych szczeblach nie będąjak dotąd zatwierdzane przez

Liberalizacja Prawa geologicznego i górniczego

W obowiązującym Prawie geologicznym i górniczym istnieje

36 aktów wykonawczych, w tym 16 aktów dotyczących

wyłącznie górnictwa. W nowej, właśnie dyskutowanej wersji

będzie obowiązywać tylko 26 aktów wykonawczych, w tym

12 dla górnictwa. Zmiany idą w kierunku uproszczenia procedur

z jednej strony i zwiększenia odpowiedzialności przedsiębior-

ców za przestrzeganie wymagań ustawy ze strony drugiej.

Nadzór Górniczy. Ustawodawcawychodzi z założenia, że to przed-siębiorca powinien decydować, kogo i na jakim stanowisku zatru-dnia. Za to bezwzględnie zaostrzonowymagania dla osób zatrudnianychna samodzielnych, decyzyjnych sta-nowiskach. Ich właśnie, począwszyod funkcji kierownika, będzie obo-wiązywał dwuetapowy egzamin pisemny i ustny. Kierownik ruchugórniczego nie będzie już szkolonyw zakładach górniczych, lecz w okręgowych dyrekcjach Nadzo-ru Górniczego.W górnictwie przepisy BHP po-winny być wdrażane na podstawiestosownych aktów prawnych obo-wiązujących w krajach Unii Euro-pejskiej. Może dzięki temu nastąpiradykalna poprawa, gdyż dotych-czasowy system nakazów i kar jestnieskuteczny. Dlatego Minister-stwo Środowiska wszystkie spra-wy związane z BHP składa na bar-ki przedsiębiorców. To oni mają kontrolować, nadzorować i prze-ciwdziałać wypadkom, gdyż w istocie odpowiadają za stanbezpieczeństwa ludzi i mienia w zakładzie górniczym. Zrezy-gnowano też z absurdalnego obo-wiązku utrzymywania własnychsłużb ratowniczych przez przedsię-biorstwa dokonujące eksploatacjizłóż powierzchniowych. Te kwe-stie będą powierzane podmiotomzewnętrznym, np. straży pożarnej,która już posiada, ale także ciągleunowocześnia, specjalistycznysprzęt.

Tego krótkiego przeglądu podsta-wowych zmian w przygotowywa-nym Prawie geologicznym i górni-czym podczas listopadowej konfe-rencji prasowej dokonał GłównyGeolog Kraju, Pan Henryk Jezierski.Wskazał on też na podstawowekierunki zmian w projektowanejustawie. Są to:1. Pełne dostosowanie polskiegoprawa do dyrektywy regulującejwarunki udzielania i korzystania z zezwoleń na poszukiwanie, ba-danie i produkcję węglowodorów.Udzielenie koncesji na działalnośćdotyczącą węglowodorów ma byćpoprzedzone przetargiem.2. Rezygnacja z koncesji na pro-wadzenie działalności polegającejna poszukiwaniu i rozpoznawaniuzłóż kopalin objętych własnościągruntową (wszystkich kopalinskalnych), a także wód leczniczychtermalnych i solanek objętych wła-snością górniczą. Wystarczającymi wymaganym dokumentem bę-dzie projekt prac geologicznych.

3. Zmiana prawnego modelu wła-sności złóż kopalin. Odtąd SkarbPaństwa będzie właścicielem tylkowymienionych w ustawie kopalistrategicznych (węglowodory, wę-giel, rudy metali).4. Uproszczenie i skrócenie pro-cesu koncesyjnego.5. Decentralizacja zadań. Konce-sjonowanie wód leczniczych ter-malnych i solanek będzie w gestiimarszałka województw.6. Umożliwienie właścicielomnieruchomości wydobywania kru-szywa na potrzeby własne bezkoncesji.7. Regulowanie opłat eksploata-cyjny nie raz na kwartał, lecz co 6miesięcy.8. Rezygnacja z obowiązku two-rzenia funduszu likwidacji (rekulty-wacji) zakładu górniczego, a takżezorganizowania ratownictwa gór-niczego.9. Usuwanie barier w podejmowa-niu i prowadzeniu działalności w za-kresie geologii oraz górnictwa.

Dziennikarze jednak mają wątpli-wości, czy taka głęboka liberalizacjanie stanowi zagrożenia dla zaso-bów naturalnych naszego kraju. Na przykład: wody podziemne w myśl nowego prawa przestanąbyć zasobami strategicznymi, a o ich eksploatacji będą decydowalimarszałek i geolog wojewódzki. W gestii ministerstwa pozostająnatomiast wody lecznicze i ter-malne, co także budzi zdziwienie,bowiem uzdrowiska zamiastświadczyć usługi uzdrowiskowo-lecznicze koncentrują się raczej na butelkowaniu i sprzedaży wo-dy, co generuje nawet 70% ichwpływów. - No cóż, prawdą jest, żenie od Ministerstwa Środowiska za-leży, czym de facto zajmują sięuzdrowiska - to leży w gestii Mini-sterstwa Zdrowia — stwierdziłGłówny Geolog Kraju, dodając, że ministerstwo stoi na stanowi-sku, iż dotąd nie ma zagrożenianadmiernego poboru wody. Po-nadto uważa się, że sieć monito-ringu wód podziemnych w skali

kraju i w sieci lokalnej pozwala nastwierdzenie, że sytuacja jest podpełną kontrolą ministerstwa...Zdaniem twórców nowego Prawagórniczego, nie ma też obawy o nasilenie dzikich eksploatacji kru-szywa z powodu nasilonych inwestycji drogowych, które, szcze-gólnie na Mazurach, mogłyby pro-wadzić do niepowetowanych stratw cennych przyrodniczo rejonach.Zjawisku temu przeszkodzi m.in.sieć Natura 2000, a ponadto z nowej ustawy wynika przesłanie:utrudniać nielegalną eksploatację, boza to grożą dotkliwe kary pieniężne.Więcej na temat zmian w nowymPrawie geologicznym i górniczymna stronie www.mos.gov.plProjekt został przyjęty 18 listopa-da br. przez Radę Ministrów i bę-dzie skierowany do Sejmu. Jestwięc czas na udział społeczeństwaw debacie na temat proponowa-nych przez Ministerstwo Środowi-ska zmian.

���

�� ���������� ������������

���������� ������������ ��

Łącznie — targi POLEKO 2008,odbywające się pod hasłem „Tech-nika dla klimatu Ziemi” i 1. edycjatargów KOMTECHNIKA zgroma-dziły blisko 1000 wystawców i firmreprezentowanych z 21 krajów. Bogata między-narodowa oferta wystawców przyciągnęła licznągrupę zwiedzających z całego niemal świata: po-nad 18 000 osób z 3 kontynentów i 28 krajów. W tym roku na uwagę zasługiwały dwie eks-pozycje specjalne. Przede wszystkim „Naukadla Środowiska” — wystawa przedstawiającapotencjał instytutów i jednostek obszaru B+Rw zakresie technologii ochrony środowiska.Tu swoją innowacyjną ofertę zaprezentowałookoło 40, w tym blisko 20 krajowych ośrod-ków B+R, a ich udział został w większości sfi-nansowany ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.Z kolei w ramach „Salonu Aparatury Kontrol-no-Pomiarowej” 26 wystawców z 4 krajówzaprezentowało urządzenia przeznaczone dopomiarów, analiz laboratoryjnych i kontroli ja-kości wody, ścieków, powietrza i hałasu. Wydarzeniem okazał się „Młodzieżowy SzczytKlimatyczny”, który zgromadził ok. 750 gimna-zjalistów i licealistów z całej Polski. Młodzież,wybrana do udziału w drodze konkursu, ucze-stniczyła w warsztatach i dyskusjach o tematy-ce ekologicznej. Kulminacyjnym momentemsesji plenarnej było odczytanie oraz przegłoso-wanie treści apelu młodych do uczestnikówgrudniowego „dorosłego” szczytu COP14.Wśród wielu prezentacji warto odnotowaćpokaz samochodu marki Toyoty z silnikiemhybrydowym. Dużą popularnością cieszyły się

wystawy: „Bali - Poznań - Kopenhaga”, „ZłapZająca” (organizatorem był Sekretariat Pro-gramu „Odpowiedzialność i Troska”) orazekspozycja fotografii pt. „Porozmawiajmy o wodzie” zorganizowana przez Krajowy Za-rząd Gospodarki WodnejNa POLEKO działał także punkt konsultacyj-ny unijnego programu „Inteligentna Energiadla Europy”. Na stoisku w jednym z pawilo-nów eksperci Komisji Europejskiej udzielaliinformacji na temat możliwości dofinansowa-nia projektów w zakresie wykorzystania odnawialnych źródeł energii.W trakcie targów nie obyło się również bez eks-pozycji związanych z usługami komunalnymi.

Hitem okazała się wystawa 15 ekologicznychławeczek, które powstały z okazji 15-lecia firmy REMONDIS. Zaprojektowała je rzeź-biarka Monika Szener, a do produkcji wyko-rzystała surowce wtórne, m.in.: 1500 butelekplastikowych, 200 zużytych klawiatur, 15 sta-rych komputerów oraz pół tony tektury. Firma przyciągała zwiedzających również no-woczesnym designem stoiska, które zostałonagrodzone w konkursie ACANTHUS AU-REUS. Dodamy, że przedstawiciele firmyodebrali „Złotą Butelką PET” za osiągnięciaw zbiórce tworzyw sztucznych. Serdeczniegratulujemy. Red.

�� ���������� ������������

XX Edycja Targów POLEKOTegoroczna edycja targów POLEKO była wyjątkowa z kilku powodów. Po pierwsze targi

świętowały swój okrągły dwudziesty jubileusz. Po drugie wyjątkowo odbyły się w dniach

27-30 października 2008 r., czyli prawie miesiąc wcześniej niż zwykle. I wreszcie: targi POLEKO

odbyły się w towarzystwie nowego wydarzenia — Międzynarodowych Targów Techniki

Komunalnej KOMTECHNIKA, w ramach których swoją ofertę przedstawiły firmy oferujące

rozwiązania dla szeroko rozumianego sektora usług użyteczności publicznej.

Jedno z wyróżniających się stoisk, należące do firmy SARPI, któreznalazło się wśród laureatów konkursu ACANTHUS AUREUS. Serdecznie gratulujemy, red. Fot. red.

Stoisko firmy REMONDIS, Fot. REMONDIS

1. Pompa ciepła do przygotowania ciepłej wody użytkowej EUROPA 313.1OCHSNER, AustriaZgłaszający: OCHSNER Sp. z o.o., Kraków

2. Analizator spalin MGA5+MRU GMBH, NiemcyZgłaszający: MRU Sp. z o.o., Mosina

3. Kolektor słoneczny płaski o nazwie "Re 2.85"Sunex Sp. z o.o. Racibórz

4. Biogazowy agregat kogeneracyjny HE-KEC-480/510-PG480-PPPUH HORUS ENERGIA Sp. z o.o., Sulejów

5. Internetowy system OLZA sterowania zrzutem wód zasolonych do zbiorników wód powierzchniowychPrzedsiębiorstwo Gospodarki Wodnej i Rekultywacji S.A., Jastrzębie Zdrój

6. Stacja ENVIRO 151 monitorowania hałasu komunikacyjnego i warunków środowiskowychFAR DATA Derela i Wspólnicy Sp. z o.o., Kraków

7. System zbiórki i transportu lekkich opakowań - ZITOPPUH GNIOTPOL Kazimierz Gniot, Kurznie

8. Mieszanka do budowy nawierzchni dróg o właściwościach redukujących hałas - NANOSOFCOLAS Polska Sp. z o.o., Palędzie

9. Olej bazowy N-200Rafineria Nafty Jedlicze S.A., Jedlicze

10. Linia technologiczna BIOMASSER do produkcji brykietów ze słomySerwis AKPiA Roman Długi, Poznań

Zgłaszający: ASKET Roman Długi, Poznań

11.Mikrofalowy reaktor ATON 200 do unieszkodliwiania odpadów azbestowych, ATON - HT S.A. Wrocław

ZŁOTE MEDALE MTP POLEKO 2008:

Program Operacyjny Infrastruktura i Śro-dowisko oferuje możliwości współfinansowa-nia różnorodnych inwestycji OZE w ramachdwóch osi priorytetowych: IX Infrastrukturaenergetyczna przyjazna środowisku i efek-tywność energetyczna oraz X Bezpie-czeństwo energetyczne, w tym dywersyfi-kacja źródeł energii, i czterech działań:9.4 Wytwarzanie energii ze źródeł odnawial-nych, 9.5 Wytwarzanie biopaliw ze źródełodnawialnych, 9.6 Sieci ułatwiające odbiórenergii ze źródeł odnawialnych i 10.3 Rozwójprzemysłu dla odnawialnych źródeł energii.W ramach działania 9.4 Wytwarzanie ener-gii ze źródeł odnawialnych wsparcie uzy-

skają projekty dotyczące budowy lub zwięk-szenia mocy jednostek wytwarzania energiielektrycznej wykorzystujących energię wiatru,wody w małych elektrowniach wodnych do10 MW, biogazu i biomasy albo projekty doty-czące budowy lub zwiększenia mocy jedno-stek wytwarzania ciepła przy wykorzystaniuenergii geotermalnej lub słonecznej. Do obję-cia wsparciem zakwalifikowane zostaną pro-jekty o minimalnej wartości 20 mln PLNi 10 mln PLN w przypadku inwestycji w zakre-sie wytwarzania energii elektrycznej z bioma-sy lub biogazu oraz w zakresie budowy lubrozbudowy małych elektrowni wodnych.W ramach tego działania sfinansowane możezostać także przyłączenie jednostek wytwa-rzania energii elektrycznej do najbliższej ist-niejącej sieci elektroenergetycznej.Budowa oraz modernizacja sieci umożliwiają-cych przyłączenie jednostek wytwarzaniaenergii elektrycznej ze źródeł odnawialnych doKrajowego Systemu Elektroenergetycznegomoże zostać dofinansowane w ramach działa-nia 9.6 Sieci ułatwiające odbiór energii zeźródeł odnawialnych. Zakwalifikowane dodofinansowania zostaną tylko projekty o war-tości przekraczającej 20 mln PLN w pełnidedykowane przyłączeniu nowych jednostekwytwórczych energii z OZE.Beneficjentami w ramach obydwu działańmogą być przedsiębiorcy, jednostki samo-rządu terytorialnego oraz ich związki i sto-warzyszenia, podmioty wykonujące usługi napodstawie umowy zawartej z jednostkąsamorządu terytorialnego, w których więk-szość udziałów lub akcji posiada samorządterytorialny, podmioty wybrane w wynikupostępowania przeprowadzonego na pod-stawie przepisów o zamówieniach publicz-nych wykonujące usługi publiczne na podsta-wie umowy zawartej z jednostką samorząduterytorialnego, dodatkowo w ramach działa-nia 9.4 kościoły, kościelne osoby prawne

i ich stowarzyszenia oraz inne związkiwyznaniowe.Tylko przedsiębiorcy planujący inwestycjeo wartości przekraczającej 20 mln PLN będąmogli ubiegać się o dofinansowanie w ramachdziałania 9.5 Wytwarzanie biopaliw zeźródeł odnawialnych i 10.3 Rozwój prze-mysłu dla odnawialnych źródeł energii.W przypadku działania 9.5 wspierane będąprojekty budowy zakładów lub instalacji doprodukcji biokomponentów i biopaliw stano-wiących samoistne paliwa.Rozwój przemysłu dla odnawialnych źródełenergii, czyli inwestycje związane z budowąnowoczesnych linii technologicznych wytwa-rzających urządzenia wykorzystywane doprodukcji energii elektrycznej i cieplnej zeźródeł odnawialnych oraz biokomponentówi biopaliw, będzie finansowany w ramachdziałania 10.3.Wybór projektów do dofinansowania będziesię odbywał w trybie konkursu zamkniętego,z określonymi datami rozpoczęcia i zamknię-cia naboru wniosków. Nabór i ocenę wnio-sków prowadzić będzie Instytucja Wdrażająca– Instytut Paliw i Energii Odnawialnejw Warszawie. Ocena wniosków odbywać siębędzie w dwóch etapach: pierwszy z nich –preselekcja polega na ocenie wniosków podkątem spełnienia kryteriów formalnychi merytorycznych I stopnia w oparciu o nie-pełną dokumentację projektową, na drugimetapie wymagana jest już pełna dokumenta-cja, a ocena wniosków prowadzona jestw oparciu o kryteria merytoryczne II stopnia.Ocena w oparciu o kryteria merytoryczneI stopnia jest oceną punktową.Ogłoszenie konkursów według obowiązują-cego harmonogramu planowane jest w przy-padku działania 9.4 na grudzień 2008 roku,natomiast działania 9.5 i 10.3 zostaną urucho-mione w I kwartale 2009 roku. Nabór wnio-sków w ramach działania 9.6 planowany jestna II kwartał 2009 roku.

Urszula Kaźmierczak, Marta Dołęga,Magdalena Mielczarska-Rogulska

Instytucja Wdrażająca, Instytut Paliwi Energii Odnawialnej

Instytut Paliw i Energii OdnawialnejInstytucja Wdrażająca

ul. Jagiellońska 55, 03-301 Warszawatel.: +48 22 5100 300fax: +48 22 5100 320

www.ipieo.pl/poiis

Fundusze europejskie na odnawialne źródła energiiz Programu Infrastruktura i Środowisko

ekopartner 12 (206)/2008 19

black cyan magenta yellow

W obecnej perspektywie finansowej na lata 2007-2013 z funduszy europejskich– Funduszu Spójności oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,na rozwój energetyki odnawialnej przeznaczono prawie 500 mln euro.Środki te można pozyskać z Programu Operacyjnego Infrastrukturai Środowisko, priorytetów IX i X. Jest to znaczące wsparcie dla dynamicznieobecnie rozwijającego się w Polsce sektora wytwarzania „zielonej energii”.Można przypuszczać, że środki z funduszy unijnych znacząco przyczynią siędo osiągnięcia zadeklarowanego przez Polskę poziomu 15% udziału zielonejenergii w ogólnym bilansie energii do roku 2020.

grudzien2008:MAKIETA.QXD 12/6/2008 12:38 PM Strona 19

Rynek rozwoju technologii ogniwfotowoltaicznych i produkcji ener-gii z promieniowania słonecznegonotuje wzrost o 50% rocznie w takich krajach jak Niemcy czyHiszpania. Obszary zastosowańpaneli i kolektorów są coraz rozle-glejsze. Rynek zrewolucjonizowa-ły ogniwa na bazie elastycznychpowłok — lekkie i cienkie mogąbyć zwijane, składane, rozwijanena krzywych lub kolistych pła-szczyznach, co daje ogromne polemanewru ich wykorzystania w każdej skali.Wśród powstających właśnie urzą-dzeń tzw. trzeciej generacji są teżpowłoki otrzymywane w nano-technologii. Jedną z nich jest panelfirmy Nanosolar, wyprodukowany— wg tygodnika „The Times” — jedną z 50 wiodących technolo-gii minionego roku na świecie. Fir-ma — właściciel patentu — zinwe-stowała już 150 mln dolarów w roz-wój swojej innowacji powłok po-krytych nanocząsteczkami krzemu. Dla użytkowników indywidual-nych i produkcji energii dla źródełrozproszonych ogniwa trzeciej

generacji są produkowane napodłożu z folii. Na nią nanosi się 2 warstwy dwutlenku krzemuoraz warstwy półprzewodników p i n, metalowych elektrod zbior-czych oraz warstwy przeciwod-blaskowe. Stosuje się dwa systemykoncentratorów: lustrowe (odbi-ciowe) lub soczewkowe (załamu-jące), wzmacnianych poprzez wy-korzystanie efektu soczewki Fre-snela, znanej z latarni morskich. Prym wiodą moduły ogniw cien-kowarstwowych z krzemu amor-ficznego tzw. thin film. A-Si — z amorficznego krzemu, CdTe— na bazie telluru lub CIGS — se-leneu, miedzi, irydu i galu. uzyskująnajwiększe sprawności w praktyce,a ich moc waha się od 10 do 200 W.

Teoria a praktykaTeoretycznie wystarczyłby szklanytalerzyk, na który naniesiono dwiepowłoki: z dwutlenkiem krzemu i dwutlenkiem tytanu. Potem nale-żałoby rozgnieść na nich trochęmalin lub kwiatu hibiskusa i kiedydobrze naciągną zawarte w nichbarwniki, pozostałoby tylko wy-

płukać szklanką wódki i delikatnieosuszyć bibułą. Potrzebna byłabyjeszcze druga elektroda, którąmożna zrobić z grafitu ołówkowe-go i kilka kropel płynu Lugola jakoelektrolitu. Jeszcze tylko kawałekprzewodu, dwie klamry i mamygotowy panel, który po wystawie-niu na słońce powinien wyprodu-kować 0,45 V i 1 mA na cm2 energiielektrycznej... W rzeczywistościsprawa jest nieco bardziej skom-plikowana, choć generalnie chodzio to, by zaabsorbować na po-wierzchni modułu jak najwięcejfotonów i wyprodukować jak naj-więcej energii. W ogniwie, dzięki wystąpieniu efek-tu fotowoltaicznego, promieniowa-nie słoneczne zostaje przekształco-ne bezpośrednio w elektryczność.Ale przekształcić promieniowanie,a zachować ciągłość procesu i uzy-skać dobrą moc urządzenia to dwieróżne sprawy. Panel można porównać do drzwi,przez które przechodzą fotonyróżnej wielkości w zależności odrodzaju promieniowania od pod-czerwieni do ultrafioletu, a o tym,

które cząstki mają pierwszeństwoprzejścia decyduje złącze p-n.W chwili, gdy na ogniwo padaświatło słoneczne, powstaje paranośników o przeciwnych ładun-kach elektrycznych, elektron-dziu-ra, które zostają następnie rozdzie-lone przez pole elektryczne.Rozdzielenie ładunków powoduje,iż w ogniwie powstaje napięcie.Fotony, padając na półprzewodni-kowe złącze p-n, powodują wyge-nerowanie prądu stałego o napię-ciu zależnym od materiału ogniwa(dla krzemu około 0,5 V) i natęże-niu zależnym od powierzchniogniwa. Po dołączeniu obciążeniado tych zacisków płynie przez nieprąd elektryczny. Sprawność ogniwa to jakby licznikprzechodzących przez panel czą-stek, mierzący płynność ich przepły-wu, tak by nie tworzyły się korki, a ich ruch mógł być stale odnawiany,a więc ciągły.O konkurencyjności urządzeniadecydują nie tylko parametrytechniczne, jak np. wybór pół-przewodników — dziś obydwiewarstwy, pozytywną i negatywną

�� ���������� ������������

Wydzierżawię dach lub ziemię pod panele fotowoltaiczne...

Zestawy urządzeń wykorzystującychpromieniowanie słoneczne — określanemianem darmowego paliwa XXI wieku — czeka jeszcze ogromny rozwój.Technologie oparte na arsenku galu, które jeszcze kilka lat temu stosowanotylko w statkach kosmicznych, dziś podbijają Ziemię. Prawdopodobnie to one z biegiem czasu zaczną wypieraćużywane powszechnie panele krzemowekrystaliczne i polikrystaliczne.

wzbogaca się rutynowo atomamiboru czy fosforu — ciągle jednak in-stalacja zestawów: kąt nachylenia,ruch powietrza wokół instalacji czywreszcie pogoda mają decydująceznaczenie w ich rentowności.W technice fotowoltaicznej tem-peratura modułu ma ogromneznaczenie. Krzem traci swoje wła-ściwości przewodnictwa wraz zewzrostem temperatury.

Utrata własności przewodzącychjest inna w przypadku krzemu kry-stalicznego, CdTe, Cis etc. Jest tojedna z barier, które naukowcy sta-rają się za wszelką cenę pokonać.

Rekordy do pobicia na dużą skalę

W Saksonii powstaje właśnie naj-większa elektrownia na świecie o mocy 40 MW (jej rozruch plano-wany jest na koniec 2009 r.). Wykonawcą urządzeń jest amery-kańska firma First Solar Inc, a in-westycja pochłonie 130 mln euro.Na 40 ze 110 ha dawnego lotniskawojskowego w pobliżu Lipska,550 000 modułów CdTe produko-wać będzie 40 000 MWh czystejenergii, zasilając 10 000 gospo-darstw i zapobiegając emisji 25 tys. ton CO2 rocznie.Ogniwa o ogromnej sprawności,stosowane dotychczas w prze-strzeni kosmicznej, podbijają Ziemię. Chodzi o ogniwa wielo-warstwowe — multi-jonctions PVna bazie związków arsenu i galu.Są one zbudowane z nawet 30

warstw różnych półprzewodni-ków, których zadaniem jest jedno-czesne przetwarzanie światła w o wiele większym spektrum. Teo-retycznie możliwa jest konwersjaaż 87% promieniowania, w prak-tyce w najbliższych latach czołoweinstytuty osiągną 65%. W tejchwili rekord w warunkach labo-ratoryjnych wynosi 37,6%. Lide-rem jest niemiecki Fraunhofer Instytut, który w lipcu br. osiągnąłrezultat pracy całego zestawu w warunkach rzeczywistych 28,5%,podczas prób we Freiburgu. Osia-gnięcie sprawności 39% w modu-łach tego typu produkowanych seryjnie zapowiada też firma Spec-trolab i Emcor. Zestawy pracująjuż na dużą skalę w Hiszpanii, w elektrowniach słonecznych.Zwykle są one wyposażone do-datkowo w trackery, urządzeniasłużące do śledzenia pozornegoruchu Słońca po niebie i dziękioprogramowaniu wybierają opty-malne warunki operacji promie-niowania również przy zachmu-rzonym niebie.

Ogniwa fotowoltaiczne stają sięwszechobecne w elektronice po-wszechnego użytku, systemachniezależnych produkcji energii i energii i ciepła w skojarzeniu, a także tych włączonych do siecielektroenergetycznej. We Francjiod początku br. producentemenergii słonecznej może być każdegospodarstwo rolne z zastrzeże-niem, że zyski z indywidualnejelektrowni słonecznej nie mogąprzekraczać 50% dochodu gospo-darstwa.W tej sytuacji może warto skorzy-stać z dobrych praktyk i zastanowićsię nad lepszym wykorzystaniem„darmowego paliwa” w Polsce?

oprac. A. Oleszkiewicz

���������� ������������ ��

Elektrownia słoneczna w Portugalii, fot. EC 2008

Moduł CIGS

Początki działalności Spółki sięgają roku 1997,kiedy to ostatecznie zakończono realizacjęzapory i elektrowni wodnej Czorsztyn –Niedzica na rzece Dunajec. Zadania jakiepostawiono przed nowo powstałą firmąi jakie realizuje ona niezawodnie po dzień dzi-siejszy, to przede wszystkim:1) ochrona przeciwpowodziowa obszarówpołożonych nad górnym Dunajcem, któredotychczas regularnie ponosiły dotkliwestraty związane z częstymi i gwałtownymiwezbraniami tej górskiej rzeki.

2) racjonalna gospodarka wodna, której głów-nym celem jest zapewnienie optymalnychwarunków wodnych dla ekosystemów przy-rodniczych związanym z Dunajcem. ZEWNiedzica S.A. współdziała także z PienińskimParkiem Narodowym w celu lepszej ochro-ny przyrody Pienin, podejmuje także szereg

działań mających na celu poprawianie jako-ści i ochronę wód Dunajca, współpracującprzy tym z krajowymi i zagranicznymiinstytucjami badawczymi.

3) produkcja czystej energii elektrycznej,pochodzącej z odnawialnego źródła jakimjest woda.

Przez ponad 10 lat swej działal-ności ZEW Niedzica S.A. stał sięjednym z wiodących producen-tów energii ze źródeł odnawial-nych w Polsce. Korzystającz bogatych doświadczeń przyrealizacji i eksploatacji elektrow-ni w Niedzicy i SromowcachWyżnych, Spółka zrealizowała

w tym okresie dwie małe elektrownie wodnena Wiśle w Smolicach i Łączanach, dziękiczemu aktualny potencjał produkcyjny firmyto ok. 98 MW mocy elektrycznej.W najbliższych latach Spółka pragnie w dalszymciągu zwiększać produkcję „zielonej energii”poprzez realizację inwestycji w energetykęwodną, wiatrową i inne źródła odnawialne, takby do 2015 uzyskać 30% przyrost mocywytwórczych. Firma ZEW Niedzica S.A.zamierza także współpracować we wdrażaniunowych, innowacyjnych technologii w energe-tyce, jeszcze bardziej przyjaznych dla środowi-ska, pozwalających na coraz bardziej efektywnąi niezawodną produkcję czystej energii.

Zespół Elektrowni WodnychNiedzica S.A.

22 ekopartner 12 (206)/2008

black cyan magenta yellow

Zespół Elektrowni WodnychNiedzica S.A.

34-441 Niedzica, ul. Widokowa 1tel.: 018 2610150fax: 018 2610151

www.zzw-niedzica.com.pl

grudzien2008:MAKIETA.QXD 12/6/2008 12:56 PM Strona 22

Pierwszy etap prac nad projektemzakończył się w bieżącym roku.Polegał on na rozpoznaniu ogólne-go stanu wiedzy na temat ruchówmasowych w Polsce, opracowaniujednolitej metodyki pozyskiwania i przetwarzania danych oraz spo-sobu ich prezentacji. Cały projektskłada się ze III etapów i zakończysię w roku 2016. System Osłony Przeciwosuwisko-wej jest projektem ogólnopań-stwowym. W przyszłości będziemiał on fundamentalne znaczeniedla projektowania i zarządzaniaprzestrzenią dla potrzeb budow-nictwa drogowego i mieszkanio-wego w obrębie terenów narażo-nych na osuwiska. Wyniki projektupomogą w zarządzaniu ryzykiemosuwiskowym, a tym samym po-zwolą na wyeliminowanie szkód i zniszczeń spowodowanych osuwi-skami. Oznacza to, że będą miałyduży wpływ na gospodarkę i finanseoraz aspekty społeczno-ekono-

miczne. Dlatego na zakończenieprojektu z niecierpliwością czeka-ją planiści, urbaniści, samorządyterytorialne i prywatni inwestorzy.

W ramach I etapu projektu:

1. Opracowano zasady i kryteriawyznaczania obszarów narażonychna masowe ruchy ziemi, na podsta-wie analizy budowy geologicznej i geomorfologii. W efekcie na mapach topograficznych w skali1:50 000 zaznaczono obszary, na których mogą wystąpić osuwi-ska. Obliczono powierzchnię tychobszarów i wytypowano je doszczegółowego kartowania na ma-pach w skali 1:10 000.

2. Wykonano szczegółowe praceterenowe dla 6 wytypowanychobszarów, tj. 3 obszarów w Karpa-tach (Cieszyn, Gorlice, Strzyżów)oraz 3 obszarów pozakarpackich(Władysławowo, Włodawa, Poła-niec).

3. Opracowano zasady i celemonitoringu dla gminy Hańczowaw powiecie gorlickim, gdzie od25 lat poruszanie się po głównejdrodze dojazdowej do Uzdrowi-ska Wysowa na odcinku około 1 km grozi urwaniem podwoziasamochodu. Co gorsza, przez tewszystkie lata droga była bezsku-tecznie remontowana z kasy samorządowej. Natura okazałasię silniejsza i dlatego na tymprzykładzie tak wielkie nadziejenależy pokładać w SystemieOsłony Przeciwosuwiskowej. W powiecie gorlickim wzmogłysię ruchy mas ziemnych od czasuwybudowania sztucznego zbiorni-ka wodnego Klimkówka na rzeceRopa. Bywa, że w ciągu jednejnocy do rzeki spływa 4 ha grun-tów rolnych. Wybudowanie tegozbiornika uaktywniło erozjęwgłębną w całej zlewni rzeki Ropy.Dobrze więc, że powiatem gorlic-kim zajął się Instytut Geologicznyw I etapie realizacji programuprzeciwdziałania osuwiskom, bow istocie rzeczy na tym polega bu-dowany System Osłony Przeciwo-suwiskowej.

4. Opracowano instrukcję, a więctakże jednolitą metodykę tworzeniamap o zagrożeniach osuwiskowych

i czynnych osuwiskach. Instrukcjęrozesłano do wszystkich powia-tów naszego kraju.

5. Opracowano projekt bazy da-nych o osuwiskach i zagrożeniachosuwiskowych. Baza ta wzbogacicentralną bazę danych geologicz-nych. Będą w niej gromadzonekarty rejestracyjne osuwisk i te-renów zagrożonych, mapy orazwyniki badań geologicznych i mo-nitoringu osuwisk.

6. Wytypowano dalszych 100 obszarów wymagających pilnychbadań nad osuwiskami na tereniewojewództw: małopolskiego, pod-karpackiego i śląskiego. Łącznie ba-daniami osuwiskowymi zostanieobjęte 75% powierzchni polskichKarpat! Do roku 2012 powstaniemapa w skali 1:10 000 dla 35 gminw 3 powiatach woj. śląskiego (po-wiat bielski, cieszyński, żywiecki), dla117 gmin w 14 powiatach woj. ma-łopolskiego oraz 45 gmin w 7 powia-tach woj. podkarpackiego. W III eta-pie badania geologiczne nad osuwi-skami w Polsce obejmą obszary pozakarpackie.

Wielki i ambitny to projekt! A pozajego bezsprzecznie ważnymi wa-lorami naukowo-poznawczymi,ekonomicznymi i społecznymi na-leży podkreślić fakt, że po razpierwszy po 40 latach Instytut Geologiczny prowadzi kartowa-nie, czyli tworzenie aktualnychmap dla potrzeb gospodarki, a właściwie jej dalszego stabilnegorozwoju. oprac. red. Mapa geoportal.pgi.gov.pl

Koniec epoki niewiedzy o osuwiskachPaństwowy Instytut Geologiczny otrzymałNagrodę Ministra Środowiska — Innowacjaroku 2008 - za stworzenie Systemu OsłonyPrzeciwosuwiskowej. Jest to duży projekt z dziedziny geologii środowiskowej, powstający we współpracy z GIS-Partner,dostarczającym narzędzi informatycznych.

Państwowy Instytut Geologiczny w ramach realizacjiProjektu SOPO przygotował wstępne informacjedotyczące problematyki ruchów masowych na obszarze Polski pozakarpackiej. Na mapachposzczególnych województw zostały przedstawionezasięgi obszarów predysponowanych do występowania ruchów masowych oraz dotychczas udokumentowane osuwiska, badane na przestrzeni ostatnich 30-40 lat. Obok mapa województwa świętokrzyskiego

���������� ������������ ��

Planowany czas realizacji projektu SOPO wynosi 9 lat.Zakończenie jest przewidziane w 2016 r.Projekt jest wykonywany na zlecenie Ministra Środowiskai finansowany ze środkówNarodowego Funduszu OchronyŚrodowiska i Gospodarki Wodnej

Budując nowe obiekty i modernizu-jąc stare, musimy zapewnić wyższystopień oczyszczania ścieków, a z tym wiąże się wzrost ilości osa-dów ściekowych. Wzrasta bowiemmasa osadu nadmiernego, znacznietrudniejszego do utylizacji pod ką-tem redukcji organiki i odwadnia-nia. W konsekwencji wzrasta masaosadu, który opuszcza oczyszczal-nię i nie bardzo wiadomo, co z tymosadem zrobić. Oczyszczalnie, należące do obiek-tów infrastruktury wodociągowo-kanalizacyjnej, nie mają wsparcia w tym zakresie od strony tych,którzy zajmują się zagospodarowa-niem odpadów. Obowiązuje zasada— wyprodukowałeś osady, no to maszproblem i go sobie rozwiąż.Należy jednak pamiętać, że go-spodarka odpadami nie jest statu-towym zadaniem przedsiębiorstwwodociągowo-kanalizacyjnych.Wielokrotnie sami budujemy spa-larnie, kompostownie, poszukuje-my terenów, gdzie można je wy-korzystywać do celów rolniczychczy rekultywacji. Dobrych, wdrożonych już rozwią-zań gospodarowania osadami jest

bardzo mało. Podczas wizyty naoczyszczalni lepiej nie zadawać py-tania gospodarzom — co robicie z osadami? Obecnie walczy się tyl-ko o to, aby pozbyć się rosnącejmasy osadów i nie popaść w kon-flikt z prawem. Problem polega natym, że operatorzy indywidualnieposzukują rozwiązań, w zależno-ści od lokalnych możliwości, czę-sto w determinacji korzystając z rozwiązań nie całkiem popraw-nych czy ekonomicznie nieuzasa-dnionych.

Prognozy na przyszłośćnie są optymistyczne

Przede wszystkim dlatego, że ma-my jeszcze zbyt małą bazę tech-niczną profesjonalnych instalacji.Te, które powstają, nie są elemen-tami całościowej polityki odpado-wej w skali krajowej lub regional-nej. Dlatego stosowane rozwiąza-nia mają wady i są nieekonomiczne. Kwestia zagospodarowania osa-dów ściekowych nie może zostaćtylko na poziomie oczyszczalniścieków. Zresztą osady ściekowenie są tylko problemem w Polsce.W Europie problem ten jest rów-nie nabrzmiały jak w naszym kraju. Podczas konferencji Stowarzysze-nie zaprezentowało stanowiskopraktyków. Wydaje się bowiemkonieczne, aby w trakcie realizo-

wania wielkich inwestycji środowi-skowych w Polsce, uniknąć stoso-wania rozwiązań nieekonomicz-nych. Najważniejsze w tej dzie-dzinie stwierdzenia to:— Oczyszczalnia ścieków bez roz-

wiązanego problemu gospodar-ki osadami nie spełnia podsta-wowej funkcji dla ochrony wód.

— Jakość i ilość osadów powinnabyć podstawowym kryteriumdla wyboru metod przeróbkiwtórnej i ich końcowego za-gospodarowania.

— Spalarnie dedykowane wyłącz-nie osadom ściekowym są roz-wiązaniem drogim i powinnybyć rozważane w przypadkutylko dużych aglomeracji.

— Osady ściekowe z mniejszych iśrednich oczyszczalni, w zależ-ności od ich jakości, winne byćunieszkodliwiane lub podda-wane odzyskowi w regional-nych zakładach odpadowych(na przykład - spalarnie lubkompostownie regionalne).

— Osady o dobrej jakości są do-brym surowcem do komposto-wania. Metoda ta wina być pre-ferowana dla osadów z małych i średnich oczyszczalni o nie za-nieczyszczonych zlewniach.

— Stała tendencja rosnących masosadów organicznych wymagaciągłego zwiększania efektyw-

ności przeróbki pierwotnej osa-dów na terenie oczyszczalni.

— Utrzymanie i eksploatacja sąrównie ważnymi elementami go-spodarki ściekowej (art.10 dy-rektywy w sprawie oczyszczaniaścieków komunalnych) dlategonależy profesjonalizować zawódoperatora oczyszczalni ściekówpoprzez system szkolenia usta-wicznego i podnoszenia kwalifi-kacji zawodowych.

Wnioski te zostały zapisane w for-mie tez i wsparte stanowiskiemIzby Gospodarczej Wodociągi Pol-skie skierowane do ministerstw re-alizujących politykę środowiskową. Pozostaje tylko nadzieja, że w czasie realizacji ogromnych in-westycji dofinansowywanych z UE, głos praktyków przyczynisię do przemyślanego działania.Tylko konkretne działanie grupyskładającej się z praktyków, nau-kowców i strony rządowej, przyścisłej współpracy z władzami sa-morządowymi, doprowadzi dopozytywnych rozwiązań.

Oprac. red. na podst. materiałuStowarzyszenia Eksploatatorów

Obiektów Gospodarki Wodno-Ściekowej

� ���������� ������������

Osady — problem? Konieczne rozwiązania = konieczne wspólne działanie!

Problem zagospodarowania

osadów poruszony był podczas

tegorocznej konferencji

nt. Problem osadów ściekowych

- konieczne rozwiązania,

zorganizowanej przez Izbę

Gospodarczą Wodociągi Polskie

podczas tegorocznych Targów

WOD-KAN w Bydgoszczy.

Stowarzyszenie Eksploatatorów

Obiektów Gospodarki Wodno-

-Ściekowej przedstawiło główne

bolączki środowiska

w zakresie osadów ściekowych,

proponując jednocześnie plan

działania, jaki powinien

być podjęty.

PPrrooggnnoozzaa ggoossppooddaarroowwaanniiaa oossaaddaammiiśścciieekkoowwyymmii wwgg KKPPGGOO 22001100

źródło: prezentacja "Sytuacja gospodarki osadowej w Polsce w świetle praktyki

eksploatacyjnej", Helena Darul, Konferencja:Problem osadów ściekowych - koniecznerozwiązania. Bydgoszcz, 28 maj 2008 r.

���������� ������������ ��

W traktacie akcesyjnym ustalono,że dyrektywa 2001/80/WE w okre-sie przejściowym do końca 2015 r.nie będzie dotyczyła 36 zakładówenergetycznych, tj.: elektrowni,elektrociepłowni i dużych elek-trociepłowni przemysłowych.Uzyskano także zgodę na zmniej-szenie standardów z 500mg do200mg/m3 w zakresie emisji tlen-ków azotu do końca 2016 r. dla87 kotłów, a w zakresie pyłuokres przejściowy będzie trwałdo 2017 r. dla ciepłowni komu-nalnych. Ale nowe, zaostrzonewymagania będą dotyczyły aż 269 zakładów energetycznychi ciepłowniczych. Wynika to z dy-rektywy LCP, doprecyzowującejdefinicję źródła spalania dla ist-niejących instalacji, myśl którejkażdym źródłem jest każdy ko-min w zakładzie. W ten sposóbdefinicja dotyczy ponad 1100 ko-tłów. Nowe zapisy praktycznie eli-minują możliwości spalania węglaw źródłach powyżej 50 MW bez instalacji odsiarczania, oda-zotowywania i wysokosprawne-go odpylania. A to oznacza, że doroku 2015 gruntownej moderni-zacji trzeba poddać 1000 kotłóww ponad 250 zakładach.

Uczelniane Centrum BadawczeEnergetyki i Ochrony Środowi-ska Politechniki Warszawskiejprzeprowadziło analizę i ocenęwdrożenia nowej dyrektywy w zakresie możliwości zaspokoje-nia krajowego zapotrzebowania na ciepło i energię elektryczną. Za-łożono, że operator ma do wyborudwa rozwiązania: albo dobudowa-nie instalacji do źródła istniejącego,albo likwidację starego źródła i wy-budowanie na jego miejscu źródłacałkowicie nowego.Z rachunku ekonomicznego wy-nika, że nie jest uzasadnionepodejmowanie prac inwestycyj-nych, mających na celu osiągnię-cie zgodności z nowym podej-ściem dyrektywy IPPC. Jest tospowodowane brakiem możli-wości uzyskania zwrotu kosztówinwestycji w przypadku kotłów,których koniec okresu eksploata-cyjnego jest krótszy niż 10 lat. Wtakim wypadku nastąpiłyby nie-dobory mocy energetycznej orazcieplnej i to w skali uniemożliwia-jącej zaspokojenie potrzeb mie-szkańców i przemysłu. Wobectego należałoby przyspieszyć de-cyzje o budowie nowych zakła-dów, ale z tym wiążą się wysokiekoszty dostosowania do wymo-

gów dyrektywy IPPC. Koszty tenie są też możliwe do zaakcepto-wania przez społeczeństwo,które dotkliwie odczuje skutkipodwyżki cen energii. Pozostajewięc wprowadzanie wymogównowej dyrektywy IPPC w sposóbstopniowy i długookresowy, copozwoli w czasie zmniejszyć wy-datki inwestycyjne. Można takżerozważać wdrożenie w Polscemechanizmu dopuszczalnych ma-ksymalnych produktowych wska-źników oraz systemu handluuprawnieniami do emisji SO2oraz NOx.

Z opracowania przygotowanegona Politechnice Warszawskiej ja-sno wynika, że skala inwestycji,koniecznych do przeprowadze-nia w kraju w celu odnowieniazdolności wytwórczych i spełnie-nia wymagań dyrektywy IPPCjest bardzo duża. Istnieją nawetpoważne obawy, czy będzie tomożliwe do roku 2015, a więc w okresie 7 lat. Pozostaje więcprzesunięcie terminu wdrożenianowej dyrektywy, co leży w gestiipolskiego rządu i jego umiejętno-ści negocjacji z Unią Europejską.

���

KALENDARIUM IPPC

— grudzień 2007 - KE przedstawiła Projekt dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Europy w sprawie emisji przemysłowych (IPPC)

— maj 2008 - rozpoczęto prace legislacyjne— styczeń 2009 - głosowanie projektu w PE— lipiec 2012 - pełna transpozycja nowych przepisów w krajach człon-

kowskich, dyrektywa obowiązuje dla wszystkich nowych instalacji— styczeń 2014 - wszystkie istniejące instalacje muszą spełnić wyma-

gania nowej dyrektywy (z wyjątkiem LCP)— lipiec 2015 - wszystkie nowe sektory objęte dyrektywą musza

spełniać jej wymagania— styczeń 2016 - LCP musza spełniać nowe wymagania, w tym nowe

standardy emisyjne

NOWY AKT PRAWNY BĘDZIE ŁĄCZYĆ:

— Dyrektywę Rady 96/61/WE z dnia 24 września 1996 r. w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (IPPC)

— Dyrektywę Rady 2001/80/WE z 23 października 2001 r. w sprawieograniczania emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania (LCP)

— Dyrektywę Rady 2000/76/WE z dnia 4 grudnia 2000 r. w sprawiespalania odpadów (WI)

— Dyrektywę Rady 1999/13/WE z dnia 11 marca 1999 r. w sprawieograniczenia emisji lotnych związków organicznych spowodowanejużyciem organicznych rozpuszczalników podczas niektórych czynności i w niektórych urządzeniach

— Dyrektywę Rady 78/176/EWG z dnia 20 lutego 1978 r., DyrektywęRady 82/883/EWG z dnia 3 grudnia 1982 r. oraz Dyrektywę Rady92/112/EWG z dnia 15 grudnia 1992 r. związane z produkcją dwutlenku tytanu

Z opracowania przygotowanego na PolitechniceWarszawskiej jasno wynika, że skala inwestycji,koniecznych do przeprowadzenia w kraju w celuodnowienia zdolności wytwórczych i spełnieniawymagań dyrektywy IPPC jest bardzo duża.

Nowa dyrektywaIPPC zagraża stabilnemu rozwojowipolskiej energetyki

Do pomiaru zanieczyszczeniapowietrza potrzebny jest prób-nik o pewnej aerodynamicznejspecyfice. Próbniki z zewnątrzwyglądają tak samo. Są to różnejwielkości słoiki z przykrywką,która nad słoikiem tworzyszczelinę. Niezależnie od kalibru,typu i wyposażenia tych próbni-ków, mają one pewne ogranicze-nia pomiarowe, przerastającewyobraźnię wielu mądrychnaukowców, biegłych w innych,trudnych dziedzinach nauki.Najłatwiej jest przyjąć, że zanie-czyszczenia powietrza mierzy sięw jakiś idealnych, baśniowychwarunkach, zwracając uwagętylko na porę roku, która nic dotych pomiarów nie wnosi.W takich warunkach próbnikidziałają bardzo dobrze, wproststworzone są do tego, żeby zasy-sać przypisaną im, stałą porcjępowietrza z zanieczyszczeniamiprzy jednakowym rozkładzieciśnienia wokół szczeliny zasysa-jącej.Rzeczywistość jest jednak cał-kiem inna, kiedy podczas takichpomiarów zawieje wiatr.Wówczas nadmiar powietrzaprzy próbniku z jednej stronyspowoduje różnice ciśnień wokółobwodu szczeliny zasysająceji utworzy zupełnie nowy sposóbopływu powietrza wokół próbni-ka. Ten nowy opływ utrudniadostęp do wnętrza próbnikacząstkom składającym się nazanieczyszczenie powietrza.Widoczne to jest na fig. 1, przed-

stawiono, w jaki sposób wiatr niedopuszcza cząstek do wnętrzapróbnika. Po prostu je odfiltrowu-je. Czyli wszystko „bokiem leci”.Przepływ wewnętrzny w próbni-ku też jest nieprzyjazny specjali-stom, którzy chcieliby popra-wnie zmierzyć zanieczyszczeniepowietrza. Takie wyniki pomia-rów obecności wiatru i jednocze-śnie samego wiatru w przedsta-wione są na fig. 2, gdzie aż trzypróbniki mierzą koncentracjęzanieczyszczeń w pewnym stop-niu odwrotnie proporcjonalniedo prędkości wiatru. To znaczy,że dla prędkości wiatru 1 m/sbłąd w pomiarze koncentracjimoże wynieść około 50%.W związku z powyższymi pro-blemami z dokładnością pomia-rów zanieczyszczeń powietrzaw obecności wiatru opracowanonowy przyrząd i nową metodykępomiaru, której naukowcy korzy-

stający z próbników nie zauważa-ją. Dlaczego tak jest? Można towyjaśnić.W połowie października br.odbyła się w Zakopanem konfe-rencja pt. „Ochrona Powietrzaw Teorii i Praktyce”. Opis prak-

tyk był imponujący, ale z teoriamibyło różnie. Niewygodne dlaorganizatorów teorie „chowanopod stół” lub nazywano je kon-trowersyjnymi. Z referatu zro-biono komunikat.W przedmowie „Od Redaktora”do dwutomowej książki z konfe-rencji napisano: „Zauważa się teżbrak nowych pomysłów odno-śnie metod badawczych orazrozwiązań w dziedzinie aparaturypomiarowej i analitycznej, któremiałyby szanse wejść do obrotumiędzynarodowego”.To co? Trzeba się przez tę apa-raturę wywrócić, żeby jązauważyć, a może dla promocjiposadzić tam jakąś ładnie rozne-gliżowaną panienkę, żeby PanRedaktor tę aparaturę zauważył?Zawartość powyższej książkiskłada się z 65 referatów.Bezpośrednio opisujących po-miary przy użyciu próbników lubwyniki z takich pomiarów jest 24,w tym 19 referatów niezauważa-jących przy pomiarach wpływuwiatru. W trzech dalszych o wie-trze tylko wspomniano, bez ana-lizy jego wpływu na wyniki.W materiałach konferencyjnychtylko dwóch autorów, jeden zeSzczecina, a drugi z Warszawy,zwracało uwagę na dominującywpływ wiatru w pomiarachzanieczyszczeń, każdy inną nowąmetodą. W opisie konstrukcjiurządzenia zbudowanego wedługnowej metody, wiatr nie psujepomiarów przez izokinetycznypobór próbki powietrza.Te 19 referatów wygłoszonychw Zakopanem można nazwaćjako „tyż dobre albo ****dobre”, czyli jeszcze inaczejdobre. Celował w tym pewien

Co w powietrzupiszczy?

black cyan magenta yellow

Trochę wyjaśnień dla użytkowników urządzeńmierzących zanieczyszczenie powietrzaGdy trzeba zmierzyć stan wody w Wiśle, do sprawdzeniawodowskazu i podania wyniku dalej wystarczy jakakolwiek osoba.Kiedy trzeba zmierzyć stan zanieczyszczenia powietrza,to pomiarem muszą się zająć specjaliści, najlepiej naukowcy,łącznie z naukowcami PAN.

Fig. 1. Widok opływu cząstek wokół pobornika w obecności wiatru 4,4 m/s

Fig. 2. zależność zmierzonej koncentracji od prędkości wiatru.Źródło: www.rpco.com [2005] TEOM Series 1400a Ambient Air Particulate Monitor.pdf 1

26 ekopartner 12 (206)/2008

1 Obecnie to źródło zniknęło ze stron internetowych – widocznie autorzy właściwie zrozumieliwykres.

grudzien2008:MAKIETA.QXD 12/6/2008 12:31 PM Strona 26

Tytan z Zabrza, który był współ-autorem 7 na 19 wymienionychreferatów, a sekundowała2 muPani, która przy 5 referatach taksię zapracowała, że będąc jed-nocześnie współorganizatoremkonferencji żadnego posteru opi-sującego nową technikę niechciała przyjąć. Ta Pani wierzyjeszcze, jak wiele innych osób, żepróbniki są najlepszymi przyrzą-dami do pomiaru zanieczysz-czenia powietrza. Dla osób wie-rzących, racjonalne argumentyopisujące lepsze metody są niedo przyjęcia. A może to niewiara, tylko obawa przed utratądorobku naukowego albo wygo-da? Wygodnictwo jest przyjem-ną formą bytu niezakłóconego

niczym nowym, co wymagałobypracy, nauki, a może jeszczeprzyznania się do błędu. Przecież wszystkie badanianaukowe wykonane przy pomo-cy próbnika „błogosławionego”przez CEN z Brukseli, w obecno-ści wiatru są obarczone więk-szym lub mniejszym błędem.Dlatego prace tutaj opublikowa-ne i wcześniejsze mogą za paręlat być warte tyle, co makulatura.Dlaczego nie zauważa sięnowych metod, które nie mająpowyższych błędów? Bo to jestniewygodne. Można postawićinne pytanie: Co w powietrzupiszczy? Odpowiedź jest prosta:W powietrzu piszczy OBAWAi WYGODA!

Dr inż. Stanisław KamińskiFot. i wykresy nadesłane

Nanotechnologia stała się nie-odzowną częścią współczesności.Wykorzystywana jest pośrednioi bezpośrednio niemal w każdejdziedzinie życia człowieka.Niemniej jednak prace badawczew tej dziedzinie nauki trwająi w ostatnich latach nabierająszczególnego tempa. Wobec stalerosnących cen energii elektrycz-nej oraz zagrożenia związanegoz ograniczaniem się naturalnychzasobów paliw istnieje coraz

większa potrzeba szukania alter-natywnych źródeł energii. W tejdziedzinie prowadzone są badanianad wytworzeniem miniaturo-wych źródeł energii, które mogły-by być zintegrowane z włóknamimateriału, pozwalając na skon-struowanie na przykład kurtki,wytwarzającej podczas ruchuczłowieka energię elektrycznąi umożliwiającej ładowanie np.telefonu komórkowego, zegarkalub przenośnego komputera.

black cyan magenta yellow

2 Gwara góralska: gra na drugich skrzypkachlub zaśpiew drugim głosem.

Nanotechnologiaw służbie człowieka i środowiska (cz. II)

W I części artykułu (Ekopartner 9/2008) wyja-śniliśmy czym właściwie jest nanotechnologia.Wskazaliśmy główne trendy zastosowania orazomówiliśmy korzyści wnikające z miniaturyzacjii zastosowania nanomateriałów. W II częściudowadniamy tezę, że jest wykorzystywanapośrednio i bezpośrednio niemal w każdejdziedzinie życia człowieka.

Ogniwo paliwowe ze zestalonym elektrolitem tlenkowym, Argonne National Laboratory

27

grudzien2008:MAKIETA.QXD 12/6/2008 12:31 PM Strona 27

Kolejnym wyzwaniem jest kon-strukcja superwydajnych bateriisłonecznych. Takie baterie mogły-by z mniejszej powierzchni gene-rować więcej energii, a ponadtomogłyby być całkowicie przeźro-czyste dla światła widzialnego.Można sobie wyobrazić budynkisamowystarczalne elektryczniez oknami zbudowanymi jakobaterie słoneczne. Przy zerowejemisji zanieczyszczeń do środo-wiska wytwarzana byłaby energiaumożliwiająca normalną pracębiurowców – zasilając oświetle-nie, układy sterowania i automa-tyki budynku oraz urządzeniaelektryczne znajdujące sięwewnątrz. Kolejnym wyzwaniemjest stworzenie superwydajnychprocesorów umożliwiającychkonstrukcję komputerów kwan-towych, mających ogromną mocobliczeniową. Być może powsta-ną komputery wielkości zegarkazasilane miniaturową bateriązegarkową, umożliwiające reali-zację złożonych algorytmówobliczeniowych, monitorujące nabieżąco stan zdrowia właścicielaoraz służące do komunikacjii rozrywki. Nie nagrzewałyby sięone prawie wcale, a mała bateriamogłaby starczyć na całe życieczłowieka. Duże moce oblicze-niowe mogłyby być wykorzysta-ne również do analizy zjawiskpogodowych, ruchu planet orazobliczeń umożliwiających znajdo-wanie szczepionek na nieuleczal-ne choroby.

Innym obszarem badań są biode-gradowalne tworzywa sztuczne.Rozwiązania te bazowałyby nainteligentnych nanomateriałachmających zakodowane informa-cje na temat „czasu życia”i powodujących np. przyspie-szony rozkład biologiczny rekla-mówek foliowych po miesiącuużytkowania. Przykłady możnamnożyć np.: niewydzielająceciepła silniki elektryczne i spali-nowe o ekstremalnie wysokichsprawnościach pracy, układyuzdatniania wody pitnej i powie-trza czy wysoce wyspecjalizo-wane konstrukcje pozwalającena eksploracje i badania prze-strzeni kosmicznej, wnętrzaZiemi, dna oceanów lub wnę-trza ciała człowieka i organi-zmów żywych. W tym miejscunależy wspomnieć o projektachkoncepcyjnych z zakresu nanoro-botyki, która umożliwia tworze-nie nanorobotów wielkości czer-wonej krwinki. Takie nanorobotymogłyby być połykane w piguł-kach lub wstrzykiwane do krwio-biegu i prowadzić wprost bezin-wazyjne dla człowieka operacjena chorych komórkach (np.leczenie raka lub usuwanie złośli-wego cholesterolu).Zastosowanie nanotechnologiijest niezwykle szerokie i prak-tycznie nieograniczone. Jednakz drugiej strony dziedzinata wywołuje pewne obawy codo zbyt dużej ingerencji w ży-cie człowieka. Przybliża ona

bowiem coraz bardziej możliwo-ści związane z klonowaniemorganizmów żywych na dużąskalę oraz tworzeniem sztucz-nych organizmów żywychi sztucznej inteligencji posiadają-cej zdolności do nauki. Te kwe-stie stają się przedmiotem inten-sywnych dyskusji nie tylkow obszarze biologii i techniki, alerównież w obszarze etyki.Ponadto jak każdy przemysłnanotechnologia może powodo-wać wydzielanie się do środowi-ska związków niebezpiecznychoraz nowych cząstek mogącychmieć szkodliwy wpływ na organi-zmy żywe. Badania nad wpływemprzemysłu nanotechnologiczne-go na otaczające środowisko sąprowadzone równolegle z bada-niami rozwijającymi tę technolo-gię. Szacuje się jednak, że roz-wój nano- i mikrotechnologiisam w sobie pozwoli na eli-minację zagrożeń związanych

z wytwarzaniem i użytkowaniemnanosystemów, a także na stwo-rzenie struktur samowystarczal-nych ekologicznie, pracującychw obiegu zamkniętym, czyliw praktyce obojętnych dla śro-dowiska naturalnego.Choć wizja systemów nanotech-nologicznych jest jeszcze bardzofuturystyczna, to otaczające nasrzeczy mają coraz więcej wspól-nego z nanotechnologią, nawetjeśli jako użytkownicy produk-tów konsumenckich nie jesteśmytego świadomi. Potrzeba jednakbardzo intensywnych badań oraztworzenia mikromaszyn i urzą-dzeń, a także nanotechnologiiprzetwarzania materiałów,pozwalających na pracę w tymobszarze. Stanowi to dużewyzwanie dla badaczy, naukow-ców, konstruktorów i technolo-gów na całym świecie.

Mgr inż. Daniel Prusak, AGH Kraków

28 ekopartner 12 (206)/2008

50%

40%

30%

20%

10%

0%USA Japonia Europa

Całkowite nakłady na poziomie globalnym na prace badawczo-rozwojowe w dziedzinie nanonauki i nanotechnologii szacuje się na około

8 miliardów euro rocznie, z czego około 37% przypada na USA, 28% na Japonię i 24% na Europę

Źródło: KE

Firma Evonik specjalizuje się m.in. w nowych materiałach do fotowoltaiki. Firma nieustannie pracuje nad nowymi procesami pozwalającymi zwiększyć ich

wydajność oraz ograniczyć surowiec (krzem), fot. Elements22, Science newsletter 2008, www.evonik.de

grudzien2008:MAKIETA.QXD 12/6/2008 12:31 PM Strona 28

W Polsce pomimo wzrastającegozużycia wody dla potrzeb przemy-słowych, jej jakość nie pogarsza się,a wręcz przeciwnie, notujemyduży postęp. Zamykane są obiegiwody technologicznej, budowanesą obiekty zmniejszające ładunekścieków oraz nowe oczyszczalnieprzemysłowe. Warto zatem przyj-rzeć się rozwiązaniom, które wy-nikają z wieloletnich doświadczeńjak choćby firmy Bayer, która z roku na rok coraz bardziej udo-stępnia swój know how, pokazującgo na rynku technologii prośrodo-wiskowych. Przykładem możebyć proces LOPROX , spraw-dzona technologia, istniejąca oddłuższego czasu, która pokonałajuż na swojej drodze wiele barier.Chodzi tu o proces wet air oxida-tion, czyli utleniania odpadówciekłych, który może zachodzićw różnych temperaturach i podróżnym ciśnieniem w zależnościod zapotrzebowania. Niewątpli-wym atutem jest minimalna ilośćpowstających osadów, problemem

był zwykle koszt instalacji. Tech-nologia jest bezkonkurencyjnawszędzie tam, gdzie w grę wcho-dzi usuwanie i utylizacja drogichszlamów zawierających związkitoksyczne i niebezpieczne. Takieodpady można usunąć jedynie w specjalistycznych instalacjach.Na kanadyjskim rynku wypróbo-wano dla celów eliminacji trud-nych odpadów małą spalarnięFRALMA™ Technologies, dziękiktórej nie trzeba wozić na dalekieodległości odpadów zawierającychPCB.

���������� ������������ �

Kilka newsów z rynku eliminacjiodpadów przemysłowych

Trudne odpady ciekłe pochodzące z różnychgałęzi przemysłu wciąż są wyzwaniem.

dokończenie strona 36

Mazda Kiyora oznacza ‘czysty i prosty’ i jestbodaj najpiękniejszą kwintesencją wizji roz-woju technologicznego marki - filozofii zrów-noważonego rozwoju „Zoom-Zoom”. Najpiękniejszą, gdyż motywem przewodnimdesign tego modelu stała się... woda. Auto masprawnie przeciskać się po malutkich ulicz-kach miast, parkować na niewielkich przestrze-niach, a dzięki silnikowi nowej generacji orazsystemowi wyłączania silnika podczas postojówSISS (Smart Idle Stop System) ma być oszczęd-ne i niekłopotliwe dla środowiska. Zresztą koncern Mazda wiele razy dał dowód,że wpisuje się w trend rozwoju przyjaznychaut. Zapowiedział też, że w kolejnych latachbędzie konsekwentnie realizować ambitne cele, tj.: w perspektywie roku 2015 we wszyst-kich markach dostępnych w Europie zużyciepaliwa ma zostać zredukowane o 19%, do tegoteż roku wyeksploatowane auta Mazdy mająbyć w 95% zdatne do ponownego wykorzysta-nia, z kolei do 2010 r. należy się spodziewaćczystego ekologicznie silnika diesla — z inno-wacyjną funkcją redukcji NOx... Na paryskiej scenie zaprezentowałysię także 3 modele Toyoty: trzeciageneracja Avensis — z silnikiem dieslajeszcze czystszym i oszczędniejszym;Toyota Urban Cruiser oraz samo-chód miejski - iQ, w którego nazwieukryto dwa znaczenia: ‘indywidualność’i ‘jakość’. Samochód, pomimo niewiel-kich rozmiarów (niespełna 3 m), jest w stanie przewieźć w komfortowych

warunkach 3 osoby dorosłe i dziecko (3+1).Zapewnia czynne i bierne bezpieczeństwo, jestprzyjazny środowisku: zużycie paliwa wynosi3,9 l/100 km, a emisje CO2 - 92 g/km. Dodajmy,że ten mikrosamochód trafi do sprzedaży w Europie na początku przyszłego roku. Również koncern Peugeot odsłonił w Paryżuswoją strategię oraz fachową wiedzę w zakre-sie alternatywnych jednostek napędu. Firmaprzecież już od wielu lat zajmuje się badaniaminad wykorzystaniem właściwości energetycz-nych wodoru i wciela w życie program poświę-cony ogniwom paliwowym (PAC, z franc. pile

a combustible). Efekty? W 2002 r. zaprezento-wano model Peugeot H2O, w 2004 r. - pojazdkompaktowy Quark, zaś kilka lat później odby-ła się premiera modelu Peugeot 207 Epuré. Zaprezentowany w Paryżu model z serii RC HY-motion4 to hybrydowy, czterodrzwiowy coupe,łączący silnik benzynowy o mocy 160 kW(217 KM) oraz jednostkę elektryczną o mocymaksymalnej 70 kW (95 KM). Emisja CO2 we-dług producentów nie przekracza 109 g/km. Z kolei poziom zużycia paliwa w Seacie IbizaEcomotive zbliża ten model do motocykla. A jeśli do tego dodamy, że emisja CO2 wyno-si tylko 99 g/km, co w pewnych krajach jestrównoznaczne ze zwolnieniem z opłaty reje-stracyjnej (Hiszpania), mamy oto samochód,który wyznaczył nowe standardy aut w tejklasie. Te cechy zostały dostrzeżone przezekspertów i użytkowników. Model Seata IbizaEcomotive znalazł się na pierwszym miejsculisty niemieckiego stowarzyszenia Verkehrsc-lub Deustchland (VCD) w kategorii “pojazdprzyjazny dla środowiska”. Wyjaśnijmy, że już

od 9 lat specjaliści VCD testują sa-mochody pod kątem emisji CO2 , ha-łasu oraz liczby i rodzaju emitowanychzanieczyszczeń. Biorą również poduwagę środowiskowe zobowiązaniaproducentów. Celem tego rankingu jestpodniesienie świadomości konsumen-tów, aby producent auta, które kupią,oprócz walorów użytkowych uwzglę-dnił także kwestie środowiskowe.

Być pionierem nowych technologii, wprowadzać innowacjeprzyjazne środowisku, wyprzedzać obowiązujące normy — ta myśl przyświeca coraz większej liczbie międzynarodowychkoncernów motoryzacyjnych. Niedawno zakończone targiParis Motor Show pokazały, że to już jest strategia, filozofia,kanon postępowania. To idea przewodnia, jeśli nie teraźniejszości,to na pewno niedalekiej przyszłości.

Toyota iQ Concept, fot. Wikipedia

Ford, fot. Carscoop

Z.E. Concept, fot. Renault

�� ���������� �����������

Mazda Kiyora

RC HYmotion4 , fot. Carscoop

Zbudować czystą przyszłość (cz. II)

Jak podaje producent Ibizy Ecomo-tive, niską emisję CO2 i redukcjęzużycia paliwa (3,8 l/100 km) udałosię uzyskać dzięki nowej generacjisilnika (1.4 TDI o mocy 80 KM ), fil-trowi cząstek stałych DPF (DieselParticle Filter) oraz zmniejszeniuwagi auta (1084 kg).Również Ford postanowił poka-zać, że potrafi sprostać nowymwyzwaniom. Model Fiesta ECO-netic wpisuje się na listę aut su-peroszczędnych: spalanie w cy-klu mieszanym wynosi 3,7 l olejunapędowego na 100 km, poziomCO2 to 98 g/km...Natomiast dla firmy Renault spoj-rzenie w przyszłość to auta elek-

tryczne, a zatem zero emisji:koncern zamierza pierwsze mo-dele wprowadzić na rynek już za2 lata. Póki co w Izraelu, Danii,Portugalii czy w Japonii, Renault— wspólnie z Nissanem — two-rzy infrastrukturę, która ma do-prowadzić do masowego obrotutego typu pojazdami W czasie paryskiego salonu za-prezentowano też futurystycznyZ.E. Concept — pojazd elek-tryczny z oknami z mocno zielo-nego szkła kwasowego, mającegowłaściwości izolacyjne. Zresztąoptymalizacja zarządzania energiąjest w tego typu autach sprawąkluczową: od oświetlenia, poprzez

ogrzewanie, do klimatyzacji — słowem poziom gwarancji pod-stawowego komfortu użytkowa-nia. Równie istotna jest sprawawykorzystania/obiegu ciepła. Waż-ne stają się tu takie czynniki, jak lakier/materiały przyczyniające siędo zmniejszenia wahań tempera-tury, rodzaj i kolorystyka zastoso-wanego szkła. Z nowatorskich rozwiązań zastoso-wanych w tym aucie warto wymie-nić kamery zastępujące lusterkaboczne. Zdaniem producenta,dzięki nim znacznie zwiększy sięwidoczność, zwłaszcza podczasmanewrowania, a przy okazji po-lepszy aerodynamika auta.

Kolejna innowacja to zderzakiwykonane z żelu poliuretanowe-go, eliminującego odkształcania,pęknięcia czy rysy. I na koniecspojrzymy na system MMIs (Man Machine Interfaces), który auto-matycznie wskaże najbliższą stacjędoładowania akumulatora lub par-king. Z.E. Concept wyposażono wsilnik elektryczny o mocy 70 kW.Tym modelem Renault pokazujewizje mobilności w przyszłości.Kto i kiedy dołączy do niej? A może wskaże inny kierunekrozwoju? Zobaczymy już za rok,na kolejnych targach Paris MotorShow.

Oprac. red.

���������� ������������ ��

Jako generalne założenie do tegodokumentu przyjęto, że będzieon ostrzegał przed potencjalnymizagrożeniami na tzw. poziomiestrategicznym. W pierwszej ko-lejności skupiono się zatem nadskutkami środowiskowymi, jakiewystąpią w skali całego kraju. Być może okaże się, że lista ta,zwłaszcza w odniesieniu do zi-dentyfikowanych potencjalnychkolizji przyrodniczych, będzie w rzeczywistości węższa. Tymbardziej, iż każde z wymienio-nych w Programie zadań zostaniepoddane co najmniej jednej, dużobardziej szczegółowej ocenie od-działywania na środowisko, anali-zującej już konkretne otoczeniedanego odcinka drogi podany zo-stanie też ewentualny inny wa-riant jej przebiegu).

Co można stwierdzić już teraz?Co można zobaczyć z „lotu pta-ka? Jak pakiet inwestycji linio-wych wpłynie na przestrzeńprzyrodniczą i krajobrazową? Jaką kreską szkicowany jest czar-ny scenariusz?Przypomnijmy, że w latach 2008--2012 zakłada się budowę, prze-budowę i modernizację ponad 4 tys. km autostrad i dróg ekspre-sowych oraz realizację szeregu innych projektów, m.in. budowęobwodnic (54), przepraw mosto-wych czy węzłów komunikacyj-nych. Jest to — co podkreślająautorzy dokumentu — najwięk-szy w naszej dotychczasowej historii Program zamierzeń inwe-stycyjnych w drogownictwie. W praktyce tak ambitne planyoznaczają, że teren naszego kraju

Unikaćkonfliktów ześrodowiskiem

W listopadzie br. zakończono drugą turękonsultacji społecznych dotyczących uzupeł-nionego projektu Prognozy Oddziaływaniana Środowisko dla Programu Budowy DrógKrajowych na lata 2008-2012.

jest i będzie w ciągu nadchodzą-cych lat placem budowy, że w naj-dalszych zakątkach Polski roz-poczną się — względnie już trwa-ją — inwestycje, z których zdecy-dowana większość powodowaćbędzie określone skutki środowi-skowe.

Zagrożenia środowiska

Do kategorii najważniejszychmożliwych oddziaływań inwestycjidrogowych na środowisko zaliczasię, biorąc pod uwagę zarównobudowę, jak i późniejszą eksploa-tację: — degradację krajobrazu, fragmen-

tację przestrzeni, przerwaniepołączeń przyrodniczych, w tymtworzenie barier na trasach ko-rytarzy migracji zwierząt,

— emisje substancji powodują-cych zanieczyszczenie atmo-sfery, emisje hałasu oraz zmia-ny lokalnego mikroklimatu,

— zanieczyszczenie wód, zaburze-nie stosunków wodnych orazprzekształcenia powierzchniziemi.

Najpoważniejszym zagrożeniemjest jednak kolizja przyrodniczo-przestrzenna z obszarami Natura2000, a także z łączącymi poszcze-gólne elementy tego systemu tzw.korytarzami ekologicznymi. Nie-których z nich nie sposób uniknąć.Długość kolizji, rozumianych jakoprzecięcie oraz bliskie sąsiedztwo(do 2,5 km od osi drogi) obszarówNatura 2000, oszacowano na ok.385 km (w tym ok. 250 km - pta-sie i 135 km - siedliskowe). Obliczono też, że w obrębie ko-rytarzy ekologicznych przebiegaćbędzie ok. 1000 km nowych i modernizowanych dróg (czyliok. 25% długości odcinków pla-nowanych do realizacji). Stwier-dzono możliwość wystąpienia w ok. 120 miejscach trudnych douniknięcia oddziaływań o różnejskali wpływu na funkcjonowanie29 ostoi ptasich i 61 obszarówsiedliskowych, zaliczonych dosieci Natura 2000.Dla osób mniej obeznanych z za-wiłością tematu przykład: dlaptaków żyjących na terenach

otwartych tzw. „strefapłoszenia” wynosić możenawet ponad 1000 m odosi drogi, a więc budowaruchliwej trasy w pobliżuich siedlisk może spowo-dować „wyprowadzkę”dotychczasowych natu-ralnych lokatorów takie-go terenu.

Garść szczegółów

Jako szczególnie silniekonfliktogenne z punktuwidzenia zachowania bio-różnorodności wytypo-wano takie odcinki, jaknp. modernizowana dro-ga ekspresowa S8 na tra-sie od Warszawy doprzejścia granicznego w Budzisku; modernizo-wana droga S7, której plany prze-widują trzykrotne przejście przezDolinę Drwęcy (obszar siedliskowyi rezerwat). Do listy tej zaliczonorównież okolice Warszawy, gdziekolizyjność nastąpi na styku z Kam-pinoskim Parkiem Narodowymoraz obszarem ochrony ptakówDolina Środkowej Wisły. Natomiastplanowana droga S19 praktyczniena całym przebiegu będzie kolido-wać z obszarami Natura 2000,szczególnie w rejonie Białegostoku i na całym odcinku na południe odKraśnika.Analizując budowę obwodnic,wskazuje się, że w potencjalną koli-zję z obszarami „wrażliwymi” możewchodzić ponad połowa przewi-dzianych do realizacji przedsię-wzięć. Łączna długość odcinkówdróg realizowanych na obszarachchronionych w granicach parkówkrajobrazowych może wynieść ok.156 km. Co więcej, wariantowanieprzebiegów w przypadku tego typu kolizji przestrzennej nie przy-nosi znaczącego zmniejszenia ichpoziomu.Spojrzymy teraz na wycinkę drzewpod nowe drogi. W skali całego kra-ju będzie to prawdopodobnie ok. 600 tys. m3 drewna. Dla porów-nania stopnia ingerencji podajmy, że Lasy Państwowe pozyskują rocz-nie około 30 mln m3 drewna.

A jak wygląda kwestia zagrożeniainwestycji drogowych przewidy-wanych do realizacji w granicachtzw. Głównych Zbiorników WódPodziemnych (GZWP)? Największy potencjalny wpływna GZWP o niskiej odporności nazanieczyszczenia może mieć mo-dernizacja drogi ekspresowej S7:tutaj całkowita długość inwestycjijest największa i wynosi łącznie613 km. Planowane odcinki drógkolidują także z GZWP Nr 215Subniecka Warszawska i GZWPNr 215A Subniecka Warszawska(część centralna).Czas na wody powierzchniowe,dla których ryzyko stanowiąprzejścia i przeprawy mostowe.Największa koncentracja poten-cjalnych miejsc kolizyjnych wy-stąpi w przypadku autostrad: A1,A4 oraz A8, oraz dróg ekspreso-wych S1 i S17. Są to drogi, którestosunkowo często przechodząnad większymi ciekami, a ponad-to przewidywane jest na nich naj-większe natężenie ruchu. W cią-gach tych realizowanych będzierównież najwięcej inwestycjiokreślonych jako najbardziej koli-dujące z wodami powierzchnio-wymi.Warto również zdać sobie spra-wę, że w wielu miejscach koryta-rze transportowe powodować

będą zaburzenie ładu przestrzen-nego i ekologicznego. Mogą wtór-nie wywoływać różnorodne, regionalne i lokalne zmiany presjina środowisko przyrodnicze. W niektórych przypadkach skutkipośrednie mogą prowadzić m.in.do powstawania nowych skupiskzabudowy mieszkalnej i usługo-wej, przy jednoczesnym spadkuznaczenia i degradacji gospodar-czej innych miejscowości.

���

Pytanie, czy budować drogi i jemodernizować jest bezzasadne.Natomiast wciąż otwartą kwestiąpozostaje, czy realizować teprzedsięwzięcia zgodnie z zasada-mi ekorozwoju. Omawiany doku-ment był w listopadzie podstawądyskusji w ramach drugiej tury for-malnych konsultacji społecznych.Zakłada się, że na podstawie prze-kazanych opinii i wniosków pro-jekt Prognozy zostanie ostateczniezredagowany i ponownie przed-stawiony do wiadomości opinii publicznej. Czekamy zatem na ko-lejne informacje w tej sprawie.

Oprac. red. na podst. cytowanego

dokumentu

�� ���������� ������������

Kolej to niewątpliwie ekologicz-ny środek transportu. Pociągiemmożemy bez korków dostać siędo miejsca pracy, czy na letniwypoczynek. Jednak kolej, szcze-gólnie dla osób zamieszkującychw pobliżu linii, może być uciążli-wym, bo hałaśliwym sąsiadem,jak zresztą każdy rodzaj trans-portu. PKP Polskie LinieKolejowe S.A. pracują nad tym,by sukcesywnie zmniejszać teniedogodności.Linie kolejowe, po których prze-jeżdża ponad 60 000 pociągówrocznie, zalicza się do obiektów,których eksploatacja może powo-dować negatywne oddziaływanieakustyczne na znacznych obsza-rach. Dla tych odcinków zgodniez przepisami prawa ochrony śro-dowiska należy wykonać mapęakustyczną. Odcinki o takim natę-żeniu ruchu pociągów występująna terenie największych aglome-racji miejskich tj. Warszawy,Gdańska, Krakowa oraz na odcin-kach szlakowych po za aglomera-cjami miejskimi.Mapa akustyczna to źródłodanych wykorzystywane doinformowania społeczeństwao zagrożeniach środowiska hała-sem. Zagadnienia zawarte w nichwykorzystywane są także doopracowania danych dla pań-stwowego monitoringu środowi-ska, tworzenia i aktualizacji pro-gramów ochrony środowiska.Gotowe dokumenty przekazy-wane są odpowiedniemu staro-ście, wojewódzkiemu inspekto-rowi ochrony środowiska orazmarszałkowi województwa.

Żeby stworzyć mapę akustycznąpotrzebne są m.in. dane o stanieinfrastruktury kolejowej dotycząceanalizowanego odcinka linii, nume-ryczny model terenu (NMT), róż-nego typu dane przestrzenne,a także dane o ruchu pociągów,o warunkach meteorologicznych,ludności i budynkach, niezbędnedokumenty m.in. w zakresie poli-tyki ochrony środowiska orazprace inwentaryzacyjne. Kolejnyetap pracy to przetwarzaniei weryfikacja uzyskanych informa-cji. Następnie na wyniki te „nakła-da się” dane o ruchu kolejowymi wszelkie obliczenia akustyczne.Dopiero teraz można mówićo całościowej mapie akustycznej.Wartość przedsięwzięcia zależyod długości analizowanego odcin-ka linii oraz warunków lokalnych,jaki ma objąć przygotowywanydokument. PKP Polskie LinieKolejowe S.A. w całości pokrywa-ją jego koszt.Do tej pory spółka zleciła i ode-brała dwie mapy. Przygotowy-wanie tego typu projektu przezzewnętrznego wykonawcę trwa-ło ok. 3 miesięcy.Mapy akustyczne, które PLK jużma, obejmują swoim zasięgiemlinie na odcinkach Zawiercie –

Łazy (E 65) oraz Pszczółki –Pruszcz Gdański (E 65). Poza tymPLK uczestniczy w tworzeniuprojektów dla wielu miastw zakresie hałasu kolejowego,przekazując niezbędne dane.Kiedy Warszawa tworzyła swojąmapę akustyczną, PLK dostarcza-ła takie informacje jak dane

o infrastrukturze, ruchu pocią-gów i parametrach taboru.Mapy akustyczne to pierwszy krokdo rozpoznania klimatu akustycz-nego wzdłuż linii kolejowych cha-rakteryzujących się największymnatężeniem ruchu pociągów.

Urszula WróbelFot. nadesłane

ekopartner 12 (206)/2008 33

Podstawowe przyczyny powstawania hałasukolejowego:– natężenie ruchu;– prędkość przejazdu składów pociągów;– zmiany płynności ruchu (konieczność hamowania

składów);– udział pociągów towarowych w strukturze ruchu;– geometria linii;– stan techniczny linii; rodzaj i stan techniczny pojazdów

kolejowych.

Cele wykonania map:1. wykonanie opracowania i analiz dających kompleksową

informację i rozpoznanie związane ze stanem środowiskaakustycznego zarządcy linii kolejowej, instytucjomi organom ochrony środowiska oraz społeczeństwu;

2. spełnienie wymagań określonych przepisami (krajowymii zagranicznymi);

3. zainicjowanie opracowań wykonywanych cyklicznie;4. wspomaganie procesu tworzenia planów ochrony przed

hałasem oraz ich realizacji.

Mapa akustycznana kolei

Mapa akustyczna to źródło danych m.in. o poziomie hałasu. Zawiera wszystkie niezbędne informacjeo stanie środowiska akustycznego oraz stanowi podstawę do opracowania planów działań i strategiiredukcji hałasu. PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. posiadają już dwa takie dokumenty.

black cyan magenta yellowgrudzien2008:MAKIETA.QXD 12/6/2008 12:33 PM Strona 33

� ���������� ������������

Innowacyjnametoda utylizacjiosadówściekowych

��ZłOTY MEDAL EUREKA

W ramach 57. Międzynarodo-wych Targów Wynalazczości, Badań Naukowych i NowychTechnik „INNOVA”, które odbyłysię w dn. 13-15 listopada 2008 r.w Brukseli przyznano Instytuto-wi Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego m.in. złotymedal konkursu EUREKA za wy-nalazek „Termiczna metoda prze-kształcania osadów ściekowych w lekkie kruszywo dla budownictwa”.

W wyniku termicznej niskotem-peraturowej (1100°C) syntezyosadów ściekowych z mineralnymiodpadami komunalnymi (zanieczy-szczona stłuczka szklana) i z gór-nictwa skalnego (pyły chalcedoni-towe), uzyskuje się lekkie kruszywosztuczne. Zawarte w osadach ście-kowych związki metali ciężkichzostają wbudowane w strukturękrystaliczną spieku krzemianowe-go. Są niewymywalne i bezpiecznedla środowiska. O innowacyjnościmetody decyduje użycie tylko odpadów do produkcji nowegorodzaju kruszywa, które spełniawymagania norm dot. bezpieczeń-stwa i własności fizyko-chemicz-nych stawianych produktowi han-dlowemu.

opr. Ryszard Kwiecień - IMBiGSfot. IMBiGS

W połowie listopada w CentrumTargowo-Wystawienniczym Mię-dzynarodowych Targów LubelskichS.A. odbyła się pierwsza edycja Lu-belskich Targów EnergetycznychENERGETICS 2008, nad którą nasza redakcja miała przyjemnośćobjąć patronatem medialnym. W ramach debiutu organizatorzyprzyciągnęli blisko 70 wystawców.Patronat honorowy nad Targamiobjęli: Minister Gospodarki Wal-

demar Pawlak, Prezydent MiastaLublin, Przewodniczący Rady Mia-sta, Marszałek Województwa Lubelskiego. Ze względu na lokali-zację Lublina Targi przyciągnęłyrównież wielu wystawców i zwie-dzających zza wschodniej granicy w dużej mierze także za sprawąhonorowych patronatów Ambasa-dora Republiki Białorusi oraz Konsu-la Generalnego Ukrainy w Lublinie.Tematyka targów bezpośrednio

związana była z branżą energe-tyczną. Profi wystawców dotyczyłróżnych gałęzi tego sektora, przezco mogliśmy odwiedzić stoiskafirm zajmujących się niemalżewszystkimi aspektami energetyki.W ramach pierwszej edycji ENER-GETICS Komisja Konkursowaprzyznała trzy równorzędneGłówne Nagrody Targowe orazszereg wyróżnień.

oprac. Artur Andrzejewski

Modernizacja nieefektywnych

energetycznie budynków

mogłaby w skali roku przynieść

oszczędności rzędu 270 mld euro

i redukcję CO2 o 460 mln ton.

Stworzyłaby również ponad

500 000 miejsc pracy w Europie.

Komisja UE postanowiła iść tym

tropem. Zamierza działać na rzecz

poprawy energooszczędności

budynków i wzmacniania klu-

czowej w tym zakresie Dyrektywy.

W listopadzie br. KE podjęła istot-ny krok na drodze od nieefektyw-nych energetycznie budynków do budynków o niskiej emisji tlen-ków węgla. Dzięki nowemu Pakie-towi Efektywności Energetycznej,obywatele UE mogą spodziewaćsię lepszej i rozważniejszej moder-nizacji starych, nieefektywnychenergetycznie budynków. Pracującnad modyfikacją Dyrektywy2002/91/WE, UE zamierza wyko-rzystać ogromny potencjał dla wy-pracowania oszczędności energiioraz redukcji emisji CO2, szcze-gólnie w starych budynkach.Według starej Dyrektywy z 2002 r.obowiązek poprawy charaktery-styki energetycznej dotyczył je-dynie budynków o powierzchniprzekraczającej 1000 m2. NowaDyrektywa usunie ten limit. No-wością jest fakt, że każde Państwo

Członkowskie określi cele do2020 r. i sporządzi krajowy planmodernizacji budynków do ni-skiego lub zerowego zużyciaenergii i niskiej/zerowej emisjizwiązków węgla. Wymagania tedotyczą nie tylko nowych budyn-ków, lecz również istniejącychbudowli. Każde Państwo Człon-kowskie musi również określić i przekazać KE cele pośrednieudziałów budynków o niskiej lubzerowej emisji związków węgla i zużyciu energii w rynku krajo-wym do roku 2015. — Widzimy, że najbardziej proak-tywne Państwa Członkowskie walcząo pozycję lidera na polu wdrożeniapowyższych wymagań dla nowychbudynków. Wielka Brytania osiągnieten cel jako pierwsza w 2013 r., a poniej kraje takie jak Niemcy, Francja i Holandia. Miejmy nadzieję, że Dy-rektywa zmobilizuje spóźnialskich.

Ważniejsze jest jednak to, że Dy-rektywa musi spowodować moder-nizację istniejących budynków. W końcu nowe budynki stanowiąjedynie 1% wszystkich budynków.Jeśli chcemy faktycznie zredukowaćemisję CO2 oraz straty energii, mu-simy zmodernizować stare budynkii podnieść ich ekonomiczność— mówi Claus Bugge Garn, wiceprezes Grupy Rockwool.Przewiduje się zaostrzenie pro-cesu przyznawania świadectwenergetycznych budynków kupu-jącym i najemcom, poprzez usu-nięcie szeregu luk prawnych.Państwa Członkowskie zostanąrównież zobowiązane do wdro-żenia niezależnych systemówkontrolnych umożliwiających we-ryfikację dokładności świadectw.Oprac. red. na podst. informacji

Rockwool Polska Fot. Nadesłane

UE zwiększy efektywność energetyczną i zredukuje emisję CO2 w budynkach

��PAKIET EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ

aktua lnośc i

ENERGETICS 2008��PATRONAT: EKOPARTNER

���������� ������������ ��

W tworzenie łódzkiego centrumzaangażowały się: PolitechnikaŁódzka, instytuty PAN oraz inneuczelnie tego miasta. Ma to być jeden z najnowocześniejszychośrodków badawczych w kraju,

w którym prace będą skupiały sięprzede wszystkim wokół ochronyśrodowiska, energii i medycyny. W CBNT realizowany ma być całyproces - od badań teoretycznychdo badań wdrożeniowych.

Centrum będzie rozwijać działal-ność naukowo-badawczą zgodne z kierunkami badań czołowychośrodków naukowych na świecieoraz priorytetami badawczymiProgramu Ramowego UE.

Centrum Bio- i Nanotechnologii (CBNT)��BIOTECHNOLOGIA I NANOTECHNOLOGIA

aktua lnośc i

Co najmniejczterokrotniewyższy

��POZIOM NF3

Dokonując po raz pierwszy po-miaru znajdującej się w atmosfe-rze ilości drugorzędnego gazucieplarnianego - trójfluorku azotu(NF3) i tendencji, jakie wykazuje,grupa naukowców z instytutuoceanografii kalifornijskiego uni-wersytetu w San Diego stwierdziła,że poziom NF3 jest co najmniejczterokrotnie wyższy niż pierwot-nie oceniano. Wcześniej szacowa-no, że w 2006 r. zawartość w at-mosferze gazu, którego nie możnabyło wykryć przy użyciu uprzedniostosowanych metod, wynosiłamniej niż 1200 t metrycznych. Nowe badania wykazują, że fak-tycznie ilość ta sięgała 4200 ton. W 2008 roku w atmosferze znajdo-wało się około 5400 ton.Trójfluorek azotu jest jednym z kilku gazów wykorzystywanychprzy produkcji płaskich, ciekłokry-stalicznych monitorów, cienkowar-stwowych ogniw fotowoltaicznychjak również mikroobwodów. W ostatnich latach wiele zakładówstosowało ten gaz jako alternaty-wę dla perfluorowęglowodorów,w które też są silnie działającymigazami cieplarnianymi ufając, że nie więcej niż 2% zastosowanejw tych procesach ilości NF3 zosta-ło wyemitowanych do atmosfery. Sądzono, że emisja NF3 jest natyle nieznaczna, że gaz ten nie byłbrany pod uwagę jako mający poważny wpływ na globalne ocie-plenie; nie uwzględniono go na-wet w Protokole z Kioto. Jednakw 100 letnim horyzoncie czaso-wym gaz ten jest 17000 razymocniejszy jako sprawca global-nego ocieplenia niż dwutlenekwęgla o podobnej masie i pozo-staje w atmosferze około pięć razydłużej niż dwutlenek węgla.

Firma Picarro Inc. zaprezentowałanowy, ulepszony analizator do mo-nitorowania śladowych poziomów

H2S (siarkowodór) w otaczającympowietrzu, charakteryzujący sięniższą granicą wykrywalności, wynoszącą 1 ppbv. Skonstruowanyw oparciu o technologię firmyzwaną WS-CRDS (spektroskopiastrat we wnęce skanowanej długo-ści fali) nowy analizator H2S oferu-je bardzo duży zakres dynamiki(do 300 ppmv) i nie wymaga czę-

stego kalibrowania. Szczególne ob-szary zastosowania urządzenia do-tyczą emisji z zakładów petroche-micznych, z kominów, pochodnigazowych i kanałów spalin jak rów-nież emisji z wysypisk, oczyszczalniścieków i urządzeń związanych z gospodarką wody odpływowej.

oprac. red. Fot. Picarro Inc.

Analizator do monitorowania poziomów H2S��ANALIZATOR DO H2S

W dniu 24 listopada 2008 r.

w Warszawie odbyła się

uroczystość wręczenia nagród

laureatom XII edycji Konkursu

„Polski Produkt Przyszłości”,

organizowanego przez Polską

Agencję Rozwoju

Przedsiębiorczości.

Poniżej przybliżamy wybrane

wyróżnione projekty.

— Zmodyfikowany katalitycznyproces wodorowy regeneracjiolejów odpadowych (wyróżnie-nie w kategorii „TechnologiaPrzyszłości w fazie wdrożenio-wej”)Przedmiotem projektu jest zmo-dyfikowany, katalityczny, wodo-rowy sposób przeróbki olejówprzepracowanych, który z su-rowca odpadowego pozwala wy-tworzyć klarowny, pełnowarto-ściowy olej bazowy, pozbawionykoagulatów, stanowiący surowiecdo produkcji wysokojakościowych

olejów smarowych. Innowacyjnośćprojektu polega na zastosowaniunowego układu katalitycznego,który (przy odpowiednio dobra-nych parametrach pracy instalacji)umożliwia recykling mieszaninyolejów zużytych do wysokojako-ściowych olejów bazowych, alter-natywnych do produktów uzyski-wanych bezpośrednio z ropy na-ftowej. Autorem projektu jest Instytut Nafty i Gazu z Krakowa — Technologia wytwarzania mi-krofiltracyjnych membran z po-lipropylenu (Wyróżnienie w ka-tegorii „Technologia Przyszło-ści w fazie wdrożeniowej”)To nowoczesna i przyjazna środo-wisku technologia wytwarzaniakapilarnych membran z polipro-pylenu. Proces wytwarzania po-lega na przygotowaniu roztworuprzędnego o optymalnym składziekomponentów, a następnie na for-mowaniu kapilar, ich kolekcjono-waniu i myciu poprodukcyjnym.

Projekt opracowano na WydzialeInżynierii Chemicznej i ProcesowejPolitechniki Warszawskiej przywspółpracy z firmą Polymem Ltd. — Granulowane nawozy orga-niczno-mineralne na bazie wę-gla brunatnego (Wyróżnienie w kategorii „Wyrób przyszłościw fazie przedwrożeniowej”)Substancją organiczną (min. 50 %)jest specjalnie aktywowany węgielbrunatny, zawierający naturalnesubstancje humusowe. Stosowa-nie nawozu umożliwia m.in. odbu-dowę właściwej struktury podłoża irekultywację gleb zdegradowanychoraz mniejsze zużycie nawozówmineralnych i środków chemicz-nych. Projekt został opracowanyprzez firmę Inco-Veritas S.A.

oprac. red. na podst. inf. PARP

Polski Produkt Przyszłości`2008��XII EDYCJI KONKURSU

OŚWIADCZENIE

Oświadczam, iż użyty w opublikowanym w miesięczniku „Ekopartner” w lipcu 2006 r. wywiadzie skrót „OTOP” nie dotyczył Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków i przepraszam te osoby, które mogły się poczuć obrażone.

Jerzy Zieliński, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie

Wywiad pt. „Dobrzy” i „źli” ekolodzy został wydrukowany na stronie 14 w wydaniu „Ekopartner” 7(177)/2006

System zawiera dwie komoryspalania i suche oczyszczanie ga-zów, zdolność wynosi 1 tonadziennie, a redukcja to 1 mg z każdego utylizowanego kilogra-ma odpadu PCB (PCB<1 mg/kg).Cytujemy parametry niektórychemisji: — tlen O2 > 3% , — CO < 57mg/Nm3, — pyły < 20 mg/Nm3, — chlorowodów < 50 mgNm3, — kwasy fluoro i bromowe

< 5 mg/Nm3, — czas rozpadu związków orga-

nicznych w temp. 1200oC to2 sekundy.

Coraz bardziej zaawansowaneaplikacje pod postacią różnychzwiązków dla neutralizacji i elimina-cji niewygodnych zanieczyszczeń

ze ścieków, gazów, a nawet zanie-czyszczonej ziemi, również in situznajduje znane od tysięcy latwapno. Jedna z francuskich firmopatentowała środek, zastępują-cy powszechnie używany wewszelkiego typu instalacjachoczyszczania spalin węgiel ak-tywny. Na razie jest on w użyciuwielu francuskich cementowni,być może wkrótce zostanie za-stosowany w Polsce. Bardzochętnie wyłapuje zwłaszcza dio-ksyny, tak więc w przyszłości z pewnością nie zabraknie insta-lacji, które będą mogły dziękiniemu poprawić znacznie para-metry emisji.

oprac. red.Fot. i schematy:

www.bayertechnology.comFot. www.fralma.com

�� ���������� ������������

The EEP is a Europe-wide

association of 17

environmental magazines.

Each member is the leader

in its country and is committed

to building links

between 400,000

environmentalprofessionals

across Europe in the public

and private sectors.

★ Ekoloji Magazin (Turkey) ★

★ Ekopartner (Poland) ★

★ Environnement Magazine (France) ★

★ Hi-Tech Ambiente (Italy) ★

★ Industria & Ambiente (Portugal) ★

★ Keskkonnatehnika (Estonia) ★

★ milieuDirect (Belgium) ★

★ MilieuMagazine (Netherlands) ★

★ Miljo Horisont (Denmark) ★

★ MiljoRapporten (Sweden) ★

★ MiljoStrategi (Norway) ★

★ Residuos (Spain) ★

★ Umwelt Perspektiven (Switzerland) ★

★ UmweltMagazin (Germany) ★

★ Környezetvédelem (Hungary) ★

★ UmweltJournal (Austria) ★

★ Uusiouutiset (Finland) ★

To find out more about advertising throughout the EEP magazines, contact Agnieszka Oleszkiewicz, tel. +4822 865 24 71 or [email protected]

mała spalarnia FRALMA™ Technologies

d o k o ń c z e n i e z e s t r o n y 2 9

rockwool 205x290 mm.indd 1rockwool 205x290 mm.indd 1 2008-12-08 21:10:432008-12-08 21:10:43