TANI SPOSÓB BUDOWANIA

- WSZĘDZIE TAM, GDZIE OBFICIE WYSTĘPUJE GLINA

Domy z gliny (2) W „Muratorze" 4/94 omówiliśmy w ogólnym zarysie historię budownictwa z gliny do czasów powojennych. Przedstawiamy Państwu najnowszą generację polskich domów z gliny - tanich i energooszczędnych - powstałych w ciągu kilku ostatnich lat.

Po drugiej wojnie światowej w Polsce

zaczęto budować domy w technologii

szkieletu wypełnianego lekką gliną, czy­

li gliną z dodatkami poprawiającymi jej

izolacyjność cieplną. W latach pięćdzie­

siątych nastąpił odwrót od budownictwa

z gliny. Stało się to tak nagle, że nawet nie

badano, czy powstałe w tej technologii

budynki — do niedawna tak lansowane

- udały się, czy nie, czy sprawdziły się

przez lata ich normalnej eksploatacji. Na

szczęście nie zostały przerwane zaawanso­

wane prace naukowo-badawcze prowa­

dzone w Instytucie Techniki Budowlanej.

W 1 9 6 2 roku wydany został komplet

norm branżowych odnoszących się do

budownictwa glinianego, aktualny do

dziś. W ten sposób Polska znalazła się

wśród niewielu krajów świata, w których

takie normy są. Z tamtych lat pozostały

także instrukcje Instytutu Techniki

Budowlanej i Instytutu Budownictwa

Mieszkaniowego omawiające zasady

budownictwa z gliny i tworzyw cemento-

wo-glinianych.

Nowa generacja domów z gliny w Polsce Obecnie zmieniły się radykalnie uwa­

runkowania dla rozwoju budownictwa z

gliny. Zwiększone wymagania dotyczące

ochrony cieplnej budynków powodują, że

ściany konstrukcyjne z tego materiału,

dodatkowo ocieplone, są bardzo grube i

ciężkie. Z tych powodów najwłaściwszym

obecnie sposobem budowania z gliny w

warunkach polskich jest budownictwo

szkieletowe wypełniane lekką gliną,

które doskonale sprawdza się we Francji

i Niemczech.

57

Dom w Sierczy - ściana budynku wykonana w technologii szkieletu żelbetowo-drewnianego wypełnianego bloczkami z lekkiej gliny

Od wielu lat szczegółowe badania nad

budownictwem z gliny prowadzą w Polsce

autorzy - Danuta Kupiec-Hyła i

Maciej Hyła („Murator" 7/84, M. Hyła

Domy z gliny). W 1992 roku powstał

pierwszy - starannie przygotowany od

strony teoretycznej - projekt eksperymen­

talnego domu. Został zrealizowany w Kar-

niowicach koło Trzebini (prezentowali­

śmy go także w „Muratorze" 7/8 z 1992 r).

Jest to budynek parterowy, niepodpiwni-

czony, z mieszkalnym poddaszem - o kon­

strukcji szkieletowej, wypełnionej lekką

gliną, czyli wysuszoną masą słomoglinia-

ną. Część elewacji budynku pozostawiono

nie wykończoną, by była dowodem, z cze­

go zrobione zostały ściany.

W Sierczy kończy się budowa następ­

nego domu, zrealizowanego w tej techno­

logii. Zastosowano w nim drobno-

wymiarowy prefabrykowany szkielet

żelbetowo-drewniany.

Powyższe realizacje pozwoliły uzyskać

wiedzę praktyczną i doświadczenie, po­

trzebne przy wdrażaniu tego sposobu bu­

dowania. Zaowocowały one opracowa­

niem własnej technologii budownictwa

szkieletowego wypełnionego lekką gli­

ną, opartej na obowiązujących normach

i przepisach. Powstał cały system pro­

jektowy domów z gliny - w ramach sy­

stemu ujednolicone zostały elementy

konstrukcji i wypełnień, wersje archi-

tektoniczno-funkcjonalne, rozwiązania

detali, wyposażenia wnętrz, itp. Projekt

domu JURA 3 (na rysunku obok) jest

przykładem budynku, który można zre­

alizować także stosując konstrukcję i ma­

teriały tradycyjne.

Do projektów dołączana jest szczegó­

łowa instrukcja budowy szkieletu, a

także robót wykończeniowych — w

szczególności tynków zewnętrznych i

wewnętrznych. Zapewniony jest także

nadzór autorski i konsultacje dla po­

tencjalnych inwestorów i zainteresowa­

nych tematyką budowania z gliny niepa-

lonej. Zorganizowane zostają wymagane

przepisami badania gliny na potrzeby

budowy. Konstrukcja szkieletowa wykonana z rur stalowych pochodzących z odzysku

Narożnik budynku z lekkiej gliny podczas tynkowania. Widoczne trzy fazy: ściana przed tynkowaniem,

narzut i tynk wygładzony

59

Dom w Karniowcach - tynkowanie ścian zewnętrznych

Dom z gliny w Karniowicach

Specyficzne wymogi budownictwa

glinianego w stosunku do formy archi­

tektonicznej - duże okapy, niewielka

wysokość ścian, zdyscyplinowane roz­

mieszczanie otworów okiennych i

drzwiowych wynikające z konstrukcji

szkieletu powodują, że jest ona prosta,

ma czytelną strukturę, a jednocześnie

stanowi kontynuację tradycji regional­

nej architektury. Jest to sposób budo­

wania ekologiczny i energooszczędny,

pozwalający pozyskiwać i eksploatować

obiekty budowlane, a w przyszłości -

wyeksploatowane - rozbierać, nie ni­

szcząc środowiska.

Budownictwo z lekkiej gliny w swej

unowocześnionej wersji może konkurować

z innymi technologiami, stosowanymi w

lekkim, tanim budownictwie. Pozwala na

samodzielne przygotowanie podstawowej

ilości materiału budowlanego o współ­

czesnych parametrach technicznych w

prosty, tani, energooszczędny i ekologicz­

nie czysty sposób, z wykorzystaniem ma­

teriałów miejscowych - gliny oraz słomy

(lub innych domieszek - do granulatu

styropianowego włącznie).

Trwałość poprawnie zrealizowanego

i właściwie eksploatowanego budynku z

lekkiej gliny jest bardzo duża. Świadczą

o tym zabytkowe budynki wykonane w

Niemczech w ubiegłych stuleciach, któ­

re są nadal eksploatowane. Autorzy bada­

li także zachowane w znakomitym sta­

nie XVII-wieczne elementy ścianek

działowych wykonanych z tego materia­

łu w jednej z zabytkowych kamienic Kra­

kowa. Glina doskonale konserwuje drew­

no i słomę — pod warunkiem, że są dobrze

chronione przed wilgocią, co z powodze­

niem realizowano w czasach historycz­

nych, a co przy współczesnych techno­

logiach jest zadaniem odpowiednio

łatwiejszym.

Glina jako materiał budowlany Znajomość właściwości gl in oraz

zgodnego z normą ich obrabiania jest

warunkiem poprawnego budownictwa

Ściany zaznaczone cienkimi liniami - konstrukcja szkieletowa wypełniona bloczkami z lekkiej gliny. Ściana zaznaczona na czarno (kanały wentylacyjne i spalinowe) - wymuro­wana z cegły lub wykonana z elementów prefabrykowanych

z gliny. Budownictwo to objęte jest nor­

mą branżową BN-62/6738-02 „Budow­

nictwo z gliny. Masy gl iniane". Norma

określa zastosowanie mas gl inianych w

budownictwie . Do produkcj i bloków

lub płyt na ścianki działowe i wypełnia­

jące, płyt ocieplających oraz płyt stropo­

wych i dachowych stosuje się masę gli­

nianą lekką.

Glina nie jest spoiwem, lecz lepi­

szczem. Swą wytrzymałość mechaniczną

traci po namoknięciu. Ta jej właściwość,

odpowiednio wykorzystana w technice

budowlanej, pozwala łatwo przygotować

glinę na potrzeby budowy i zapewnić dłu­

gi okres eksploatacji budynku.

Norma ogranicza stosowanie mas gli­

nianych wyłącznie do elementów

nadziemnych budynków nie wyższych

niż 3 kondygnacje, o małym i średnim

zawilgoceniu (mieszkalnych, gospodar­

czych, inwentarskich itp.). Mas glinia­

nych nie należy stosować do elementów

budynków lub pomieszczeń narażo­

nych na silne zawilgocenie, jak łaźnie czy

pralnie. Norma określa także podział i

wymogi stawiane surowcom do mas gli­

nianych - do ich przygotowania mogą

być stosowane jedynie gliny średnio tłu­

ste, tłuste i bardzo tłuste. Wypełniacze

mas mogą być mineralne (piasek, żwir,

żużel) i organiczne (słomy, wysuszone ło­

dygi roślin, trociny i paździerze - dłu­

gość włókien słom i łodyg przeznaczo­

nych do masy g l inianej lekkiej nie

powinna przekraczać 10-30 cm).

Przegrody budowlane wykonane z lek­

kiej gliny umożliwiają właściwą izolację

termiczną b u d y n k u z zastosowaniem

ścian jednowarstwowych (ściana grubo­

ści 45 cm - k = 0,42 W/(m 2 -K). Właści­

wości lekkiej gliny zapewniają dobrą izo­

lację akustyczną ścian i stropów.

W y k a ń c z a n i e zewnętrzne przegród

z lekkiej g l iny zarówno t y n k a m i mo­

krymi, jak i suchymi nie nastręcza trud­

ności ani w wykonawstwie, ani w eks­

ploatacji (można w nie wbijać gwoździe,

kołki, i tp.) . Ściany te, dzięki swej poro­

watości, szybko wysychają w czasie pro­

dukcji i budowy. Podczas eksploatacji

budynku swobodnie oddychają, co wraz

z ich stosunkowo dużą bezwładnością

cieplną, sprzyjającą stabilizacji tempera­

tury, stanowi o doskonałym mikrokl i­

macie wnętrz. Przegrody z lekkiej g l iny

nie emitują żadnych szkodliwych sub­

stancji.

Budowę domu z gliny rozpoczyna

się od wykonania z materiałów tradycyj­

nych fundamentów i komina (przewo­

dy spalinowe i wentylacyjne). Niewielki

ciężar parterowego budynku szkieletowe­

go z mieszkalnym poddaszem sprawia, że

oszczędne jest również jego fundamento­

wanie. Oszczędność tę można jeszcze

zwiększyć, stosując punktowe posadowie­

nie takich budynków — z oparciem ścian

na ryglach lub posadowieniem na płycie

otoczonej wieńcem. Jeśli budynek jest czę­

ściowo podpiwniczony, ilość gliny z wyko­

pu wystarcza na potrzeby budowy. W bra­

ku podpiwniczenia gliny dostarcza wykop

pod fundament i szambo.

Następnym etapem budowy jest po­

stawienie szkieletu d o m u - sztywnej

konstrukcji ścian i stropów. Nakrywa

się go dachem, uzyskując wiatę, pod

którą wytwarza się i suszy elementy wy­

pełnienia szkieletu przy pełnym zabez­

pieczeniu przed niekorzystnymi wpły­

w a m i a t m o s f e r y c z n y m i . T e n sposób

b u d o w a n i a pozwala w y k o n y w a ć ele­

menty z lekkiej gl iny samodzielnie, pod

swoim dachem, co znacznie zmniejsza

koszty budowy.

Budowanie z lekkiej gliny jest szczegól­

nie opłacalne, gdy glina występuje na bu­

dowie. Opłacalny jest także jej dowóz,

ale z niewielkiej odległości.

W j e d n y m z następnych n u m e r ó w

omówimy przygotowanie do produkcji

bloczków z lekkiej gliny i przedstawimy

szczegółowe rozwiązania konstrukcyjne

nowoczesnych domów z gliny.

Danuta Kupiec-Hyta Maciej Hyła

61

Ściana szkieletowa wypełniona bloczkami

Bloczki z gliny lekkiej

Projekt domu JURA 3

1. łazienka 4,7 m2

2. suszarnia 3,2 m2

3. hall 4,2 m2

4. sypialnia 12,5 m2

5. sypialnia 8,0 m!

6. sypialnia 8,0 m2

7. garderoba 2,5 m2

poddasze

1. wiatrotap 2,0 m2

2. hall 10,0 m2

3.WC 1,6 m2

4. gabinet 8,3 m2

5. kuchnia 5,3 m2

6. pokój dzienny 28,0 m2

7. garaż 16,7 m2

8. skład opału 3,6 m2

parter

60

TANIE I ENERGOOSZCZĘDNE SPOSOBY BUDOWANIA

Domy z gliny (3) W „Muratorze" 4 i 6/94 przedstawiliśmy w ogólnym zarysie budownictwo z gliny w Europie i w Polsce oraz technologię budowania z tego materiału, opracowaną po kilku latach badań przez autorów poniższego artykułu. Przedstawiamy w nim Państwu szczegółowy przepis na tani dom o konstrukcji szkieletowej, wypełnianej lekką gliną.

Budownictwo z lekkiej gliny to je­

den z najtańszych sposobów na sa­

modzielne wykonanie domu. Jest

czasochłonne, ale pozwala na przygotowa­

nie podstawowej ilości materiału budow­

lanego o współczesnych parametrach tech­

nicznych w prosty, energooszczędny i

ekologicznie czysty sposób. Jest jednak

opłacalne tylko wtedy, gdy glina o odpo­

wiedniej spoistości występuje w miejscu

budowy lub w najbliższej okolicy.

Konieczne jest przeprowadzenie kon­

trolnych badań mas glinianych w celu

uzyskania oficjalnego „Orzeczenia o jako­

ści gliny do celów budowlanych"^(orzecze­

nia takie wydają specjalistyczne laborato­

ria instytutów naukowo-badawczych

wyższych uczelni lub zakładów badań i

doświadczeń). Samemu można wykonać

wstępne, orientacyjne badanie spoistości

i skurczu gliny, by ustalić, czy jest ona

przydatna do budowy (patrz „Murator"

4/86).

Do przygotowania lekkiej gliny moż­

na użyć tylko gliny średnio tłustej, tłu­

stej lub bardzo tłustej. Przypominamy,

że określenie „lekka glina" odnosi się do

gliny z wypełniaczami nadającymi jej

odpowiednią termoizolacyjność. Glinę

zwykle pozyskuje się z wykopu pod piw­

nice lub fundamenty.

Budynek z lekkiej gliny kryty dachówką glinia-no-cementową

43 44

Rozpoczynamy budowę Szkielet drewniany można wykonywać

Tradycyjnymi metodami buduje się także z przepołowionych okrąglaków,

piwnice, fundamenty i komin z przewo- krawędziaków lub desek,

darni spalinowymi i wentylacyjnymi. Na- Narożniki b u d y n k u muszą być

stępnie stawia się szkielet ścian domu, usztywnione zastrzałami. Oczep należy

który może być wykonany jako: usztywnić na działanie sił poziomych.

• drewniany, Korzystne jest stosowanie niewyso-

• żelbetowo-drewniany, kich słupów szkieletu (osiowo ściska-

• żelbetowy. nych), o wysokości jednej kondygnacji, z

Szkielet ten można przystosować al- prefabrykowanych elementów żelbe-

bo do wypełnienia masą z lekkiej gliny towo-drewnianych, to znaczy z rdze-

układaną w deskowaniu, albo do wypeł- niem żelbetowym i nakładką drewnianą,

nienia bloczkami z tej masy. W pierw- Nakładka drewniana, przymocowana

szym wypadku szkielet musi być tak skon- do słupa podczas jego prefabrykacji uła-

struowany, by można było po jego twia późniejsze przybijanie poprzeczek,

elementach przesuwać deskowanie. W mocowanie ościeżnic i suchych tynków

drugim - szkielet jest po prostu chowa- jak do słupa drewnianego,

ny w ścianie (gdy chcemy wykańczać Narożniki takiego szkieletu najlepiej

wnętrza suchym tynkiem, już na tym eta- usztywniać tarczami betonowymi z docie-

pie muszą być mocowane listwy rusztu). pieniem ze styropianu. Słupy osadza się

Najtańszy szkielet ściany wykonuje w gniazdach otoczonych zbrojeniem -

się z okorowanych okrąglaków (stem- uformowanych w ścianach fundamento-

pli) średnicy 15 cm, rozstawionych co wych lub wieńcu stropu nad piwnicą.

1,0-1,5 m (rys. 1). W miejscach przewi- Po zakończeniu tego etapu budowy

dzianych na okna i drzwi słupy ustawia się przygotowuje się masę glinianą, którą

bezpośrednio przy otworach - ościeżni- następnie wypełnia się szkielet budynku,

ce mocuje się do słupów, a poziome ry- Można także wykonać z niej ściany dzia-

gle zamykają otwór od dołu i od góry. łowe, płyty stropowe, a nawet dachówkę.

Konstrukcja żelbetowa (ze stupami żelbetowo-drewnianymi) przed wypełnieniem bloczkami z lek­kiej gliny

1

W związku z licznymi pytaniami od Czytelników dotyczącymi budownictwa z gliny zamieszczamy wykaz norm oraz bibliografię (w kolejności od najstar­szych do najnowszych wydawnictw).

Normy: BN-62/6738-02 Budownictwo z gliny.

Masy gliniane. BN-62/6738-01 Masy cementowo-gli-

niane z wypełniaczami. BN-62/9012-01 Cegły i bloki cemento-

wo-gliniane z wypełniaczami. BN-62/6749-02 Pustaki cementowo-gli-

niane dymowe, spalinowe, wentylacyjne.

Bibliografia: - Budownictwo z gliny, Z. Racięcki,

PWT, Warszawa 1950 - Instrukcja o stosowaniu materiałów

miejscowych w budownictwie wiejskim, PWRiL, Warszawa, 1953

- Budownictwo z gliny - wytyczne pro­jektowania, Instytut Budownictwa Mieszka­niowego, Warszawa 1955

- Instrukcja wykonywania bloków z gli­ny i wykonywania z nich ścian, Instytut Organizacji i Mechanizacji Budownictwa

- Zarys budownictwa z gliny, St. Ka­czyński, Z. Racięcki, Budownictwo i Archi­tektura, Warszawa 1954

- Nowoczesne budownictwo z gliny, M. Pawlikowski, PWRiL, Warszawa 1955

- Jak samemu zbudować domek z gli­ny, Maria Grąbczewska, Instytut Budow­nictwa Mieszkaniowego, Arkady, Warsza­wa 1962

- Materiały miejscowe i mała energe­tyka w budownictwie wiejskim, Z. Kotarski, PWRiL, Warszawa 1985

- instrukcja stosowania w budownictwie zapraw i wyrobów cementowo-glinianych, Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa 1985

- Leichtlehmbau alter Baustoff - neue Technik, Franz Volhard, Verlag C. F. Mul­ler, Karlsruhe 1990

- Biologiczna architektura i przykład jej wdrożenia w warunkach polskich, D. Ku-piec-Hyta, M. Hyla, J. Szwałko. Instytut Urbanistyki i Planowania Przestrzennego Wydziału Architektury Politechniki Krakow­skiej 1991

- Poradnik budowy szkieletowych do­mów z wypełnieniem lekką gliną, D. Ku-piec-Hyła, M. Hyta, Zarząd Zespołu Juraj­skich Parków Krajobrazowych, Kraków 1993

Przygotowanie lekkiej masy glinianej Do przygotowania masy należy użyć

gl iny w postaci zawiesiny, którą można

przygotować ręcznie lub mechanicznie.

Potrzebną ilość wody ustala się według

próbnego zarobu. Masę z wypełniaczem

przygotować należy zgodnie z normą BN-

62/6783-02 - „Budownictwo z gliny. Ma­

sy gliniane". W praktyce zrealizowanych

budów przygotowywanie zawiesiny glinia­

nej odbywało się za pomocą prostego

młyna kulowego lub betoniarki 150 1,

do której wrzucano na czas mieszania

dwa granitowe otoczaki średnicy 25 cm.

Mieszanie ręczne namoczonej gli­

ny. Glinę wrzuca się do skrzyni o wy­

miarach 2x3 m i zalewa wodą w ilości

nieco mniejszej niż objętość gliny. M i e ­

szanie powinno trwać do otrzymania jed­

nolitej zawiesiny (bez grudek) o konsy­

stencji gęstej śmietany. Następnie glinę

zlewa się do pierwszej komory pojemni­

ka dwukomorowego przez otwór w ścia­

nie skrzyni zaopatrzony w siatkę o

oczkach 8-10 mm, a z niej — do drugiej

komory przez otwór z siatką o oczkach

3-4 m m (rys. 3 ) .

Mieszanie mechaniczne (w betoniar­

ce lub mieszarce). Przed wrzuceniem

gliny tłustej do betoniarki zaleca się wstęp­

nie ją rozmoczyć, a glinę średnio tłustą -

w stanie suszonym - rozdrobnić na grud­

ki nie większe niż 4 cm.

Glinę miesza się z wodą w betoniarce

4 do 6 minut, po czym zlewa się miesza­

ninę korytem do osadnika przez sito sta­

lowe o oczkach 8 mm do osadnika dwu­

komorowego (jeśli glina jest bardzo tłusta,

wystarcza jednokomorowy).

Konsystencja zawiesiny glinianej po­

winna wynosić 15 cm wg stożka pomia­

rowego (patrz rysunek 4 ) ; na 1 m3 za­

w i e s i n y g l in iane j o konsystencj i „ 1 5 "

potrzeba 6 4 0 kg gliny. W zawiesinie o

takiej konsystencji stożek o wadze 300 g

jest całkiem zanurzony, lecz nie tonie.

Rys. 1. Ściana szkieletowa ze stupami z okrąglaków: a) w miejscu połą­czenia ze stropem i więźbą dachową, ze szczegółem osadzenia okna, b) nad cokołem

Rys. 2. Ściana szkieletowa ze stupami żelbetowo-drewnianymi: a) w miej­scu połączenia ze stropem i więźbą dachową, ze szczegółem osadzenia okna, b) nad cokołem

Do zawiesiny g l in iane j dodaje się

wypełniacz. Są wypełniacze mineralne

(np. piasek gruboziarnisty, żwir) lub orga­

niczne (np. słoma rzepakowa, żytnia, jęcz­

mienna, pszenna, wysuszone łodygi roślin

- łęty grochu, fasoli, wrzosu — lub troci­

ny czy paździerze). Najczęściej stosowa­

nym wypełniaczem jest słoma zbóż. Na

48 godzin przed dodaniem do masy wy­

pełniacz silnie zwilża się wodą. Należy

zachować ustaloną dla danego rodzaju

g l iny proporcję, a następnie całą masę

dokładnie wymieszać. Każde włókno po­

winno być dokładnie oblepione zawiesi­

ną glinianą. Przerobioną masę należy

pozostawić na 24 godziny w kopcach

przykrytych folią dla zabezpieczenia przed

wpływami atmosferycznymi. Tak przygo­

towana masa jest gotowa do formowa­

nia z niej elementów budynku.

Wypełnianie ścian w deskowaniu przesuwnym Deskowanie ustawia się poczynając

od narożnika budynku. Wypełnia się je

warstwą lekkiej g l iny grubości około

20 cm, wyrównuje i ubija ubijakami. Co

około 15 cm ubitej warstwy układa się raz

od strony zewnętrznej, a raz wewnętrznej

(na przemian) „zbrojenie" z listew ma­

czanych w glinie. Powinno ono wypeł­

niać przestrzeń między dwoma słupami.

W miejscach, gdzie mają być okna i drzwi

ustawia się szablon zrobiony z desek, wsta­

wiając go między słupy i usztywniając

rozporami. Szablon należy opiąć folią.

Do dowiązania ścian działowych wyko­

nuje się wpusty, także za pomocą szablo­

nu z desek opiętego folią.

Po wykonaniu wszystkich ścian budyn­

ku, zależnie od przyjętego sposobu wy­

kończenia ich powierzchni, usuwa się lub

pozostawia listwy szablonowe, po których

przesuwane było deskowanie. Gdy pro­

jektuje się wykonać na ścianach tynki na

mokro, listwy te należy usunąć: pozosta­

łe po nich rowki zostaną wyrównane tyn­

kiem. Gdy projektuje się wykonanie su­

chych tynków, okładzin drewnianych,

czy też obmurowanie cegłą licową - listwy

pozostawia się po to, by później zamoco­

wać do nich wykonane wykończenie.

Rys. 3. Osadnik dwukomorowy na zawiesinę gl Rys. 4. Stożek pomiarowy do badania konsy­stencji zawiesiny glinianej

46 45

Wykonywanie elementów prefabrykowanych z lekkiej gliny Bloczki. Najprostszym urządzeniem

do wykonywania bloczków jest stół o wy­

miarach 120x100 cm (rys. 5a), którego

płyta ma spadek ok. 12% (wysokość jed­

nej strony stołu — 85 cm, drugiej — 73

c m ) . Przed stołem, na wysokości ok.

55 cm nad ziemią, umieszcza się półkę do

ustawiania formy.

Forma do wyrobu bloczków — bez dna

— wykonana jest z desek 32 cm (rys. 5 b).

Podkładka z deski jest szersza od bloczka

i ma długość ok. 60 cm. Ubijak ma szero­

kość 15 cm, a długość—kilka centymetrów

mniejszą od długości bloczka (rys. 5d).

Na stół wyrzuca się z kopca kilkanaście

łopat masy. Na półce ustawia się namo­

czoną w wodzie formę i napełnia ją ma­

są z lekkiej gliny 7-8 cm ponad krawędź

górną, po czym ubija się ubijakiem, do­

kładając masy do równa z wierzchem for­

my. Uformowany bloczek wraz z pod­

stawką odnosi się do suszenia i zdejmuje

formę. Bloczki schną 15 do 20 dni.

Płyty na ścianki działowe (rys. 6 ) .

Zwykle wykonuje się płyty o wymiarach

100 x 25 cm i grubości 8 do 12 cm. Zbroi

się je trzema listewkami, ułożonymi w

dwóch płaszczyznach. Formę leżącą na

podkładzie wypełnia się masą lekkiej gli­

ny do wysokości 3-4 cm, a następnie wci­

ska się w nią dwie listwy umoczone w

rzadkiej glinie. Dokłada się masy tak, by

zostało jeszcze ok. 5 cm do jej wypełnie­

nia i wciska się trzecią listwę w połowie

szerokości formy, po czym uzupełnia się

masę, ubijając ją.

Płyty stropowe. Powinny mieć szero­

kość do 32 cm, grubość 8-14 cm, a dłu­

gość — dostosowaną do rozstawu belek

stropu, lecz nie więcej niż 1 m. Zbroi się

je l istwami drewnianymi o wymiarach

2,5 x 3 cm.

Po ustawieniu formy na podkładce

wypełnia się ją masą nieco wyżej niż listwy

poprzeczne (rys. 7 ) . Listwy zbrojące mo­

czone w rzadkiej glinie osadza się mocno

wciskając w masę, aż do oparcia się ich na

listwach poprzecznych formy. Następnie

dokłada się masy słomoglinianej i szczel­

nie ją ubija. Po 3 - 4 dniach płyty moż­

na zsunąć z podkładek na listwy ułożone

na płaskim podkładzie.

• Gęstość objętościowa masy glinianej lek­kiej: 600-1200 kg/m3

• Współczynnik przewodności cieplnej ma­sy glinianej lekkiej w stanie powietrzno-suchym 0,23 - 0,47 W/(m-K)

• Wytrzymałość mas glinianych na ściska­nie w stanie powietrzno-suchym dla masy glinianej lekkiej - nie mniej niż 6 kG/cm2

47 48

Rys. 6. Płyty na ścianki działowe: a) zbrojona trzema listwami b) zbrojona dwiema listwami

Rys. 5. Wyrób ręczny bloczków z lekkiej gliny: a) stół do formowania bloczków, b) forma drewniana, c) forma metalowa, d) sposób posługiwania się ubijakiem przy formowaniu bloczków, a poniżej fotografia bloczków ściennych po uformowaniu

Rys. 8. Strop wypełniony płytami lekkiej gliny

Rys. 7. Płyty stropowe z lekkiej gliny: a) płyta stropowa, b) forma do wyrobu płyt stropowych, c) sposób formowania płyt przy użyciu ubijaka

Wypełnianie ścian szkieletowych bloczkami Wysuszone bloczki muruje się w szkie­

lecie na ciepłej zaprawie glinianej lub gli-

niano-cementowej z dodatkiem drobnej

sieczki i plew. Zaletą tego sposobu jest

nieznaczny skurcz i osiadanie wypełnienia,

duże uniezależnienie budowy od pór ro­

ku (można kończyć murowanie jesienią,

stosując nawet zaprawy odporne na mróz

— wapienną lub cementowo-wapienną).

Wymiary bloczków najlepiej dosto­

sować do modułu konstrukcyjnego szkie­

letu i grubości ściany.

Strop wypełniany płytami z lekkiej gliny Płyty układa się pomiędzy belkami

stropowymi; opierają się zbrojącymi je

listwami drewnianymi na listwach przy­

bitych do boków belek (rys. 8) .

Górne płaszczyzny płyt spoinuje się

zaprawą glinianą z dodatkiem krótko po­

ciętej sieczki i plew. Od dołu strop wy­

kańcza się płytami suchego tynku moco­

wanymi do rusztu z listew przybitych do

belek. Masa stropu mieści się w grani­

cach 160-250 kg/m2.

Opracowany już został prefabryko­

wany drobnowymiarowy strop żelbe-

towo-drewniany wypełniany płytami z

lekkiej gliny. Jest przystosowany do pre-

fabrykacji poligonowej. Ma zbliżone pa­

rametry do stropów drewnianych, lecz

jest niepalny.

Osadzanie okien i drzwi w budynkach szkieletowych z lekkiej gliny Słupki szkieletu są tak rozstawione, że

stolarka okienna i drzwiowa montowa­

na jest bezpośrednio do nich. W celu za­

bezpieczenia ściany słomoglinianej pod

podokienniki kładzie się warstwę izolacyj­

ną z papy lub folii technicznej, wywinię­

tą do góry na pionowe płaszczyzny oścież­

nicy na wysokość ok. 5 cm. Zewnętrzny

podokiennik powinien mieć spadek

ok. 1 5 % i wystawać przed lico ściany 7 do

8 cm. Ościeżnice uszczelnia się zaprawą

z tłustej gliny z drobną sieczką i plewami

w stosunku objętościowym 1:2.

W budynku szkieletowym wypełnia­

nym lekką gliną zewnętrzne ściany pomie­

szczeń „mokrych" (łazienka) powinny

mieć tynki cementowo-gliniane 1:1,5:8

(1 cz. cementu, 1,5 cz. zawiesiny gli­

nianej, 8 części piasku), przygotowanej

zgodnie z normą BN-62/6738-01 Ma­

sy cementowe z wypełniaczami. Ścianki

instalacyjne i kominy wykonuje się z ce­

gły palonej lub cementowo-glinianej

(zgodnie z normami BN-62/6728-01

Masy cementowo-gliniane z wypełniacza­

mi oraz BN- 62/9012-01 Cegły i bloki

cementowo-gliniane z wypełniaczami).

Wykańczanie ścian z lekkiej gliny Ściany z lekkiej gliny tynkuje się po

ich całkowitym wyschnięciu i zakończe­

niu procesu skurczu i osiadania, gdy ich

wilgotność spadnie do poziomu ok. 5%.

Najpierw tynkuje się budynek od we­

wnątrz i suszy.

Badanie wilgotności ściany polega na

pobraniu próbki gliny o masie 0,5 kg ze

środka ściany północnej, wysuszeniu jej

i ponownym zważeniu. Jeśli jej masa

zmniejszy się o więcej niż 5%, oznacza

to, że ściana jest jeszcze zbyt wilgotna i

musi jeszcze dosychać.

Przyczepność tynku do powierzchni

lekkiej gliny jest bardzo dobra. Od we­

wnątrz ściany z lekkiej gliny można wy­

kańczać tynkiem na mokro albo płytami

suchego tynku. Decyzja w tym względzie

podjęta musi być odpowiednio wcześnie,

gdyż potrzebne dla mocowania suchego

tynku listwy muszą być związane z kon­

strukcją szkieletu.

Od zewnątrz ścianę z lekkiej g l iny

można wykończyć tynkiem na mokro

lub okładziną, np. obmurować cegłą li­

cówką lub cegłą przeznaczoną do otynko­

wania, ewentualnie kamieniem itp.

Tynkowanie lekkiej gliny na mo­

kro nie wymaga żadnych dodatko­

wych przygotowań ściany, której chro­

powata powierzchnia po omieceniu i

skropieniu wodą doskonale trzyma tynk.

Pierwszą watstwę tynku stanowi obrzut-

ka grubości około 1 cm. Następnego

dnia nakłada się drugą warstwę tynku,

grubości ok. 2 cm. Obie warstwy tynku

wykonuje się z zaprawy o tym samym

składzie.

Wewnętrzne tynki cementowo-glinia­

ne, również dwuwarstwowe, wykonuje

się z zaprawy o proporcjach 1 : 2:14 (1 cz.

cementu, 2 cz. zawiesiny glinianej, 14 cz.

piasku). Od wewnątrz można również

stosować zaprawy wapienne (proporcja

1 : 3) , a od zewnątrz — cementowo-wa-

pienne (proporcja 1 : 2 : 10).

Dachówki cementowo-gliniane Dachówka cementowo-gliniana jest

szczelniejsza od dachówki cementowej.

Masę cementowo-glinianą przygotowu­

je się zgodnie z normą BN-62/6738-01

z cementu portlandzkiego 25 lub 35 oraz

zawiesiny glinianej 15 i piasku ostroziar-

nistego (proporcja 1 cz. cementu, 1 cz. za­

wiesiny glinianej i 3-3,5 cz. piasku). Da­

chówka osiąga wytrzymałość na zginanie

ok. 4,5 MPa.

Do barwienia używa się pigmentów i

dodaje je do cementu w proporcji 1 część

barwnika na 10 części cementu. Zewnę­

trzną powierzchnię dachówki barwi się,

posypując ją suchą mieszanką barwnika

i cementu przez sitko i zacierając po­

wierzchnię strychulcem.

Zawiesinę glinianą przygotowuje się

mieszając z wodą w betoniarce uprzednio

rozmoczoną glinę. Miesza się ją ok. 4-6

minut (można do betoniarki włożyć du­

że kamienie - otoczaki, które pomogą

rozrobić glinę), po czym zawiesinę wyle­

wa się do koryta przez siatkę o oczkach

8 mm, skąd spływa ona do osadnika dwu­

komorowego.

Zawiesinę glinianą miesza się z cemen­

tem w betoniarce ok. 3 minuty, po czym

dodaje się piasek oraz wodę i miesza dal­

sze 3 minuty. Początek wiązania masy

gliniano-cementowej następuje po ok. 2

godzinach - musi w tym czasie być ufor­

mowana na dachówczarce. Podczas wią­

zania i twardnienia (10 — 14 dni) da­

chówki powinny być chronione przed

słońcem i mrozem. Po jednej dobie na­

leży zacząć polewać je wodą. Dachówki

nadają się do krycia po 3 tygodniach.

Szczegółowa instrukcja budowy szkie­

letu, a także robót wykończeniowych do­

łączana jest do każdego projektu domu z

gliny (patrz „Murator" 6/94). Zapew­

niony jest także nadzór autorski i kon­

sultacje dla inwestorów zainteresowanych

tą technologią.

Tekst i zdjęcia: Danuta Kupiec-Hyła Maciej Hyła

Rysunki: Marek Sternicki

49