14 pytań do dr. Sławomira Mazura z Centrum Onkologii ... · aby blizna jak najmniej szpeciła...

Wywiad z ekspertem– 14 pytań do dr. Sławomira Mazuraz Centrum Onkologii– Instytut w Warszawie

Czy

nowotworowejjest możliwa?

seksualnośćw chorobie

Badanie węzławartowniczegometodą na wykrywanieprzerzutów raka piersi

Jak sobie radzić z bólemonkologicznym

SPIS TREŚCI

WYWIAD Z EKSPERTEM – Rekonstrukcja piersi 14 pytań do dr. Sławomira Mazura

WARTO WIEDZIEĆ – Rana po mastektomii łatwo się zagoi, a blizna nie musi szpecić – dr Tadeusz Witwicki

CZY WIESZ, ŻE... Nawrót choroby wcale nie musi boleć, czyli jak sobie radzić z bólem onkologicznym

PSYCHOONKOLOGIA – Seksualność w chorobie nowotworowej – czy w ogóle jest możliwa? – dr Mariola Kosowicz

AMAZONKI POLECAJĄ – Warsztaty dla kobiet po nawrocie – dlaczego warto w nich uczestniczyć

Marianna Reguła

WARTO WIEDZIEĆ – Badanie węzła wartowniczego – metoda wykrywania przerzutów raka piersi

URODA – Jaka bielizna po mastektomii – Hanna Adamczak

NASZE HISTORIE – Trzeba starać się żyć normalnie – historia Marianny Reguły

Z KRAJU I ZE ŚWIATA – Bogatyńskie Amazonki – charyzma i pomysłowość

Z ŻYCIA AMAZONEK – By Amazonka Była Amazing / Problemy intymne kobiet po leczeniu raka piersi

– ......................................................

..................

– dr Jerzy Jarosz

..........................................................................................................................................................................................................

– Bożenna Kolenda,

.......................................................................................................................................................................

– dr Sławomir

Mazur ........................................................................................................................................................................................

...............................................................................................

...........................................................

.........................................................................

/ Zadbaj o siebie.

Modna, piękna i zdrowa ..........................................................................................................................................................

Gdzie szukać pomocy – przydatne adresy, telefony i strony internetowe .....................................................................................

4-5

6

7-8

9-11

11-12

12-13

13-15

15-16

16

17-18

19

właśnie trzymacie w rękach kolejny numer gazety „ ”.Choć zaawansowany rak piersi jest wciąż dla nas tematem bardzo ważnym, posta-nowiłyśmy w tym numerze odejść nieco od tego trudnego zagadnienia. Oczy-wiście nie będziemy go pomijać. W naszych rozmowach, na naszych spotkaniachwciąż będziemy wracać do tematu, że nawrót choroby może nastąpić w każdejchwili, jeżeli nie u nas samych, to u naszych Koleżanek. Musimy być tego świa-dome, przygotować się do tego momentu, aby jak najlepiej móc pomagać. W tymnumerze gazety poruszymy także tematy ważne dla kobiet, które dopierozaczynają zmagać się z chorobą, jaką jest rak piersi.

Wspólnie z ekspertami medycznymi przygotowaliśmy artykuły dotyczące gojenia się ran pooperacyjnych i blizn co zrobić,aby blizna jak najmniej szpeciła nasze ciało. Choroba to często ból – powiemy, czy rak piersi musi boleć i jakie są sposobyradzenia sobie z bólem nowotworowym. Powiemy również o możliwościach rekonstrukcji piersi po operacji onkologicznejoraz o tym, jak po leczeniu operacyjnym piersi dobierać bieliznę. Poruszymy także bardzo ważny, ale często pomijany tematseksualności w trakcie choroby szczególnie u osób, które zmagają się z jej nawrotem.

W tym numerze gazety „RAZEM w trosce o pacjenta” przedstawimy Wam bliżej jeden z naszych oddziałów terenowych orazpowspominamy wydarzenia, w których nie tak dawno brałyśmy udział.

Mam nadzieję, że chętnie zapoznacie się z materiałem, który przygotowaliśmy i będzie on dla Was pożyteczny. Miłej lektury!

Dużo sił i zdrowia dla Was wszystkich!

RAZEM w trosce o pacjenta

–

i po niej –

Drogie Czytelniczki,

Drogie Amazonki,

Ewa Grabiec-RaczakPrezes Stowarzyszenia „Amazonki” Warszawa-Centrum

magazyn informacyjny na temat raka piersi4

WYWIAD Z EKSPERTEM

Panie Doktorze, jakie są metody re-konstrukcji piersi?

Na czym polegają poszczególne metodyrekonstrukcji?

Dr n. med. Sławomir Mazur:

S.M.:

Są dwie główne metody wykorzysty-wane przy zabiegach rekonstrukcjipiersi. W pierwszej wykorzystywanesą wszczepy – ekspandery i endo-protezy, w drugiej wykorzystywane sątkanki własne pacjentki, które są prze-szczepiane z innego miejsca jej ciała.

W pierwszym przypadku podskórę i mięśnie piersiowe na klatce pier-siowej wszczepia się specjalne urządze-nie – tzw. ekspander, które ma za zada-nie rozprężyć i rozciągnąć tkanki tak,aby przygotować miejsce dla docelowejprotezy wewnętrznej. Zabieg wszcze-piania ekspandera trwa kilkadziesiątminut, pacjentka przebywa w szpitalukilka dni, a potem pojawia się kilka lubkilkanaście razy w szpitalu, w pewnychodstępach czasowych, aby go uzupeł-niać solą fizjologiczną. Nie możnawszczepić od razu dużego ekspandera.Proces rozciągania skóry i tkanek jestpowolny i musi być zachowana równo-waga, żeby nie doszło do zaburzeńw ukrwieniu, martwicy tkanek, wresz-cie, żeby ten proces nie przysparzał pac-jentce dodatkowych dolegliwości. Pouzyskaniu odpowiedniego rozciągnięciatkanek w miejsce ekspandera wprowa-

dzany jest docelowy implant, którydopasowujemy wielkością, kształtemi profilem do piersi naturalnej.W drugiej metodzie przenosimy płatskóry pacjentki z tkanką tłuszczowąz podbrzusza – to tzw. płat TRAM, lubpłat skórno-mięśniowy z pleców, tzw.LD i z niego modelujemy pierś.

Tkanki własne z podbrzuszamożna łatwiej modelować, wyprofilo-wać kształt piersi i jej naturalne opada-nie, co jest trudne do uzyskania w przy-padku implantów. Zaletą wykorzysty-wania tkanek własnych jest jeszcze to,że one zachowują się tak, jak drugapierś – gdy kobieta przytyje lub schud-nie to te tkanki się naturalnie zmieniają.W przypadku implantów kobiety musząpamiętać i zdawać sobie sprawę z tego,że każda zmiana wagi będzie powodo-wała dysproporcje między piersiami.Z czasem może być nawet koniecznakorekcja plastyczna drugiej piersi albowymiana implantu na większy bądźmniejszy. Zdarza się tak, że u niektó-rych pacjentek możliwa jest tylko jednametoda rekonstrukcji piersi i wtedy niema możliwości wyboru.

Która z tych metod jest lepsza dlakobiety?

Jeżeli jest możliwość, to kto decydujeo tym, która metoda zostanie wybrana?Czy kobiety mają na to jakiś wpływ?

S.M.:

S.M.:

S.M.:

S.M.:

Kwalifikując panie do zabiegów,oglądamy je i mówimy, co możemyzaproponować ze wskazań anatomicz-nych. Są pewnie sytuacje, gdzie rekon-strukcja piersi z użyciem implantu niemoże być zastosowana – np. w przypad-ku pań po radioterapii. Może zdarzyćsię, że wykorzystanie tkanek własnychnie będzie możliwe, np. jeżeli pacjentkamiała jakieś operacje brzuszne i ma po-przeczną bliznę. Są też takie sytuacje,gdzie żadna z metod rekonstrukcji niejest możliwa do wykorzystania. Kom-fortowa jest sytuacja, gdzie możemywybrać zarówno implanty, jak i tkankiwłasne. Ale należy wtedy pamiętać,że operacja na tkankach własnych jestbardziej rozległa. Jest duża grupa ko-biet, która nie decyduje się na taki za-bieg ze względu na długotrwałą narko-zę i wolą krótki zabieg wszczepieniaekspandera i protezy.

Napromienianie powoduje zmia-nę w tkance skóry. Staje się ona sztywna,tkanki zanikają i jest to podstawoweprzeciwwskazanie do zastosowania im-plantu. U tych pacjentek powinniśmyproponować tkanki własne.

Wiek sam w sobie nie jest prze-ciwwskazaniem. Rozpiętość wieku,gdzie rekonstruowałem piersi, jest od16 do 77 lat. Natomiast są przeciwwska-zania tzw. ogólnomedyczne, czyli np.choroby krążenia, zaburzenia krzepnię-cia krwi, choroby neurologiczne, choro-by kręgosłupa, które mogą się pojawiaćz wiekiem. Czasami dyskwalifikacje są

Wspominał Pan Doktor, że po radiote-rapii nie można zrekonstruować piersiwykorzystując implanty, dlaczego?

Czy istnieją jeszcze jakieś przeciw-wskazania do tego typu operacji, np.wiek kobiety?

Rekonstrukcja piersi

Mastektomia – z jednej strony operacja ratująca życie, z drugiej zabieg, który dlawielu kobiet oznacza utratę kobiecości. Na szczęście współczesna medycyna daje co-raz więcej możliwości na powrót do normalnego życia, nawet po tak traumatycznymprzeżyciu, jakim jest utrata piersi.

O możliwościach rekonstrukcji piersi po mastektomii rozmawiamy z dr. n. med.Sławomirem Mazurem z Kliniki Nowotworów Piersi i Chirurgii Rekonstrukcyjnejw Centrum Onkologii – Instytut w Warszawie.

– możliwość odzyskania kobiecości

i powrotu do normalnego życia

magazyn informacyjny na temat raka piersi 5

ze strony anestezjologa. Operacje,szczególnie te z wykorzystaniem tkanekwłasnych, to rozległe operacje pod nar-kozą. Wiadomo, że narkoza to dodat-kowe obciążenie dla organizmu, więcjeżeli kobieta ma 50–60 lat i dodatkowoobciążenia internistyczne – nadciśnie-nie, niewydolność krążenia – to nawetze względów medycznych przeprowa-dzenie rekonstrukcji nie jest możliwe.Z wiekiem nasza tolerancja na obciąże-nia medyczne jest dużo gorsza. Jeżelioperacja nie jest ratującą życie, a jedyniepoprawiającą jakość życia, to ani kobietysię na nią nie decydują, ani lekarze nanią nie zezwalają.

Jeżeli chodzi o operacje tzw. odro-czone, to jest bardzo różnie. Mam pac-jentki, które robiły rekonstrukcję zarazpo zakończeniu leczenia onkologicz-nego, ale mam też takie, które zdecy-dowały się na taki zabieg dopiero po30 latach. Przyjęliśmy kryterium, że dozabiegu rekonstrukcyjnego przystępu-jemy nie wcześniej niż pół roku pozakończeniu skojarzonego leczenia on-kologicznego (operacja, wielomiesięcz-na chemioterapia, immunoterapia).Musi być czas, żeby pacjentka się potakim leczeniu zregenerowała. Zabiegw trakcie terapii może utrudniać zasad-nicze leczenie. Ten czas regeneracji jestnieco dłuższy po radioterapii. Wtedyminimalny okres to rok, a nawet dwalata po zakończeniu naświetlań.

Są przypadki, kiedy rekonstrukcjępiersi możemy przeprowadzić podczasoperacji usuwającej chorą tkankę gru-czołową. Ale oczywiście nie u każdejpacjentki, która sobie tego zażyczy –trzeba kalkulować, jak intensywne bę-

Po jakim czasie kobieta może myślećo rekonstrukcji, czy jest jakiś moment,kiedy najlepiej to zrobić – np. rok pozakończeniu leczenia, czy później?

Czy można przeprowadzić rekonstruk-cję jednocześnie z operacją, np. usuwa-jącą guz z piersi? Wtedy nie trzeba by-łoby poddawać pacjentki kolejnejnarkozie...

S.M.:

S.M.:

dzie późniejsze leczenie onkologiczne.Jeżeli przewidujemy, że pacjentka bę-dzie wymagała bardzo agresywnego le-czenia – chemioterapii czy radioterapii– to nie proponujemy, a wręcz odra-dzamy wykonanie zabiegu rekonstruk-cji jednocześnie przy usuwaniu cho-roby. Bo może to komplikować dalszeleczenie uzupełniające, a ono jestpriorytetem.

Myślę, że tak. Szczególnie jeżelichodzi o zdrowie psychiczne. Wyglądma duże znaczenie estetyczne i psy-chiczne, szczególnie dla młodych ko-biet. A to z pewnością przyczynia się doszybszego powrotu do zdrowia równieżpo leczeniu onkologicznym.

Po tego typu zabiegach bardzoważna jest rehabilitacja. To kwestia od-zyskania sprawności tak, żeby pacjentkamiała pełen zakres ruchu. Jeżeli dodat-kowo były pobierane tkanki własnez powłok brzusznych, to też musi byćczas na zagojenie i pacjentka przecho-dzi pewien cykl rehabilitacyjny. Ale pozakończeniu całej procedury pacjentkamoże wrócić do normalnego życia i nor-malnej sprawności.

Nie ma żadnych zakazów czyograniczeń, ale kobiety muszą pamiętaćo pewnych zasadach. Mogą pływaćw słonej wodzie czy chlorowanej w ba-senie. Mogą się opalać, ale muszą sobiezdawać sprawę z tego, że w miejscu,gdzie jest odtworzona pierś są zabu-rzone mechanizmy termoregulacji. Dla-tego nie można przegrzewać tej piersi.Zbyt mocne nagrzanie może poparzyćskórę i tkanki, bo nie ma takiej wy-miany, którą zapewnia tkanka zdrowa,w której płynie krew. To przegrzanie do-

Czy zabieg rekonstrukcji piersi pomagapacjentce w powrocie do zdrowia?

Czy po zabiegu rekonstrukcji potrzeb-na jest rehabilitacja? Co z powrotemdo sprawności fizycznej?

Czy po zabiegu rekonstrukcji piersi niewolno czegoś robić, np. opalać się, pły-wać w słonej wodzie?

S.M.:

S.M.:

S.M.:

tyczy zarówno piersi odtworzonychz tkanek własnych, jak i po wszczepie-niu protezy.

Dla kobiet po mastektomii, a więctych, które straciły pierś z powodów on-kologicznych, zabieg jest refundowany.Odrębną kwestią jest profilaktyczna ma-stektomia, gdzie kobieta ma zdrowepiersi i zdrowe badania diagnostyczno--obrazowe, ale ma większe prawdopo-dobieństwo zachorowania na raka – wy-wiad rodzinny, potwierdzone mutacjegenetyczne (gen BRCA1 i BRCA2).W katalogu świadczeń NarodowegoFunduszu Zdrowia nie ma pozycjirekonstrukcji po profilaktycznym usu-nięciu piersi.

Takich powodów pozaonkologi-cznych właściwie nie ma. Występująwady rozwojowe, które mogą powodo-wać deformację, np. zespół Polanda,który charakteryzuje się tym, że docho-dzi do niedorozwoju jednej strony klatkipiersiowej – jest wtedy niedorozwójmięśnia piersiowego. Takie osoby jaknajbardziej powinny mieć wykonywanąrekonstrukcję. Ale zdecydowana więk-szość zabiegów przeprowadzana jestz przyczyn onkologicznych.

Niestety nie jest to zbyt powszech-ny zabieg. W krajach europejskich ok.30% kobiet po mastektomii ma przepro-wadzoną rekonstrukcję, w Polsce jest took. 1%. Jest to dużo za mało. Wynika toz ograniczonej liczby osób, które takimizabiegami się zajmują, ale też ze wzglę-du na fundusze przeznaczane na te za-biegi. To niestety powoduje, że na za-bieg rekonstrukcji trzeba długo czekaćw kolejce.

Czy zabiegi rekonstrukcji piersi są re-fundowane, a jeżeli tak to dla kogo?

A dla kobiet, które straciły pierś niez powodu choroby nowotworowej?

Czy w Polsce dużo się wykonuje takichoperacji?

Dziękuję za rozmowę!

S.M.:

S.M.:

S.M.:


Operacja usuwająca chorą tkankę gruczołową w raku piersi to jedna z najczęściejwykorzystywanych metod leczenia tego nowotworu. Niestety po każdej operacjiwykonanej z użyciem skalpela pozostaje rana, a później blizna. Co zrobić, aby ranaszybko się zagoiła, a blizna nie szpeciła dekoltu kobiety? Odpowiednia pielęgnacjamoże temu zaradzić.

Rana po mastektomii

łatwo się zagoi, a blizna nie musi szpecić

WARTO WIEDZIEĆ

To, jak będzie wyglądała rana, a potemblizna po operacji usunięcia guza pier-si, zależy od chirurga onkologa, którywykonuje operację.

Na szczęście lekarze wiedzą, w którymmiejscu wykonać cięcie, aby nie oszpe-cić pacjentki. Wiedzą również, jakważne jest delikatne wykonanie cięciai delikatne zszycie rany. Rany po ma-stektomii dobrze się goją. Trwa to ok.7–14 dni. Potem zdejmuje się szwy,a te, które są rozpuszczalne, rozpusz-czają się kolejnych kilka tygodni w za-leżności od grubości. W tym czasie nienależy interweniować w gojenie sięrany, organizm sam jest w stanie sobiez nią poradzić. Chyba że coś się dzieje– gdy zrobi się krwiak czy zbiera chłon-ka, należy ją usunąć, bo krwiak możepowodować odwarstwianie tkanki,upośledzenie krążenia, a wtedy ranagorzej się goi.

Czasem konieczne jest zastosowanieantybiotyku lub maści z dodatkiem

specjalnego enzymu. Gojenie ranymoże być gorsze u kobiet, które przedoperacją przechodziły chemioterapięlub radioterapię. Wtedy w miejscu na-świetlania skóra gorzej się goi.

Podczas gojenia, gdy jest założonydren, ważne, aby na ranę zastosowaćopatrunek uciskający, który zmniejszaprzestrzeń, w której może się zbieraćchłonka i tworzyć torbiel. Po 3–4 tygo-dniach można zastosować plastry sili-konowe, które mają za zadanie stwo-rzyć komorę nad blizną. Ta komorapowoduje, że rana się lepiej goi i bli-zna potem jest ładniejsza.

Wskazany jest również ucisk blizny i jejmasaż po 3–4 tygodniach po zagojeniurany.

Przez ok. pół roku po zagojeniu sięrany blizny nie powinno się opalać anikąpać w słonej wodzie. Nie wystawiaćjej na czynniki drażniące, takie jak np.sauna (okolica operowana może puch-nąć, bo jest trochę zaburzony odpływchłonki).

Jeżeli blizna jest ładna, to nic się z niądalej nie robi. Ale jeżeli blizna jestbrzydka – szeroka, rozeszła się po ope-racji, to można spróbować ją skory-gować. Można ją wyciąć i spróbowaćzszyć jeszcze raz bądź częściowo usu-nąć i uzupełnić płatem skóry z innegomiejsca ciała – np. z pleców lub brzu-cha. Dodatkowy fragment skóry spo-woduje, że napięcie tkanek przy bliź-

nie będzie mniejsze i ładniej się onezagoją.

Blizny można korygować po roku odoperacji. Wcześniej raczej nie wykonu-je się żadnych korekcji, bo blizna niejest jeszcze dojrzała i jej wygląd sammoże się zmieniać.

Jakiekolwiek zabiegi poprawiającewygląd blizny najlepiej jest wykony-wać po 2 latach. Wtedy też nie mawiększego znaczenia, czy będzie to po2, czy 10 latach.

Oczywiście zawsze trzeba wziąć poduwagę, czy pacjentka była w tymmiejscu naświetlana, czy skóra jestcienka, czy zdrowa, bo może się oka-zać, że zabieg korekcji blizny niewielezmieni, a blizna będzie wyglądała taksamo, jak po pierwszej operacji.

chirurg plastycznydr n. med. Tadeusz Witwicki


Kobiety, które zmagają się z chorobą nowotworową, szczególnie tą w zaawansowanym stadium, skupiają się przedewszystkim na jej leczeniu nie ma się czemu dziwić. Niestety, przy nawrocie raka piersi, ale także w każdym innymmomencie tej choroby, może pojawić się ból. Wynika to ze specyfiki choroby – z rozwijającego się guza, przerzutówdo różnych narządów, zmian zachodzących w organizmie. Niektórzy mogą pomyśleć, że skoro choruje się na tak poważnąchorobę, jaką jest nowotwór, to musi boleć i nic z tym bólem nie robią. Tymczasem nie musimy się na niego godzić.Tak samo jest, kiedy leczymy nowotwór powinniśmy minimalizować towarzyszący mu ból. Jest to bardzo ważne,ponieważ może on oddziaływać na przebieg procesu leczenia, a z pewnością wpływa na jakość życia kobiety.

– i

–

Nawrót choroby

wcale nie musi boleć,

czyli onkologicznym

w zaawansowanym raku piersi

jak sobie radzić z bólem

Ból nowotworowy jest odczuciem su-biektywnym, niepoddającym się bada-niu obiektywnemu. Ból jest taki, jakopisuje go pacjentka i tylko wtedyzaistnieje, gdy kobieta powie o nimswojemu lekarzowi prowadzącemu.Dlatego w leczeniu bólu bardzo ważnajest szczerość między pacjentką a leka-rzem i od tego będzie zależało, jak bę-dzie przebiegało leczenie bólu.

Nie u wszystkich chorych na nowo-twory da się całkowicie wyeliminowaćból. Nie znaczy to wcale, że trzeba sięz nim godzić, bo lecząc ból, możnaosiągnąć dużą poprawę. Kontrolowa-nie bólu towarzyszącego chorobie no-wotworowej powinno być częścią każ-dego leczenia onkologicznego. Każdakobieta, która choruje na raka, ma pra-wo oczekiwać, żeby bóle towarzyszącejej chorobie były starannie leczonei spotykały się ze zrozumieniemzarówno ze strony personelu medycz-nego, jak i całego społeczeństwa.

W przypadku raka piersi ból może po-jawić się na każdym etapie choroby,zarówno przy pierwszej diagnozie,w trakcie leczenia, jak i w przypadkunawrotu. Sam ból może być pierwszymobjawem nawrotu. Może być też tak,że na żadnym etapie pacjentka nie bę-dzie odczuwała bólu. U kobiet z rakiem

piersi może wystąpić ból miejscowy –może boleć guz w miejscu, w którymsię znajduje; ból spowodowany opera-cją – może pojawić się obrzęk, którypowoduje napięcie tkanek; ból związa-ny z przerzutami – bardzo bolesne sąprzerzuty do kości, mogą być też prze-rzuty w innych narządach i wtedy tennarząd boli. Bóle nowotworowe mająróżne przyczyny. Wyróżniamy bólespowodowane nowotworem lub jegoprzerzutami, bóle spowodowane lecze-niem (przebytym bądź aktualnym)i bóle pośrednio związane z chorobą,czyli wszelkie ograniczenia, np. bólebarku, bóle ramion po mastektomii,zmiana stabilizacji ciała. U chorychz zaawansowaną chorobą ból może byćspowodowany również wyniszczeniemorganizmu. Bez względu na to, o jakimrodzaju bólu mówimy – każdy z nichpowinien być odpowiednio leczony.Językiem ułatwiającym porozumienielekarza z pacjentką w sprawie jej bólusą skale oceny bólu, dzięki którymmożna określić, np. natężenie bólu.Wtedy na linii od 0 do 10, gdzie 0 ozna-cza brak bólu, a 10 ból nie do wytrzy-mania, chora zaznacza, jak odczuwaból. Wykorzystywane są również skalesłowne, kiedy pacjentka opisuje słowa-mi swój ból – silny, bardzo silny, pieką-cy, palący, kłujący itp.

CZY WIESZ, ŻE...

Ból w zaawansowanym raku piersi le-czymy według tego samego schematu,co bóle w każdym innym momenciechoroby. Podstawą jest trójstopniowa

leczenia bóluopracowana przez ekspertów WHO.Dzieli ona leki przeciwbólowe na3 grupy:

– najsłabsze leki przeciw-bólowe, niesteroidowe lekiprzeciwzapalne (NLPZ), np.aspiryna, diklofenak, ketoprofen,ibuprofen oraz paracetamol.

– silniejsze leki przeciwbólowe,tzw. słabe opioidy, np.kodeina lub tramadol.

– najsilniejszeleki przeciwbólowe, tzw.silne opioidy, np. morfinai jej pochodne.

Ideą tej drabiny jest to, aby wybierać lekiz wyższych stopni w momencie na-rastania bólu. Kiedy dojdzie się do pew-nego momentu leczenia, to nie zwięk-sza się dawek leków, tylko przechodzido następnej, wyższej grupy leków.

drabina analgetyczna

I STOPIEŃ

II STOPIEŃ

III STOPIEŃ


Dawek nie zwiększa się ponad zaleca-ne dlatego, że występuje tzw. zjawiskoefektu pułapowego – leki I i II stopniatylko w pewnych granicach dawek dzia-łają silniej. Potem zwiększenie dawki,czy dodanie leku z tej samej grupy jużnic nie daje, oprócz tego, że może nasi-lić działania uboczne. Należy wtedyzastosować leki z III grupy. Te leki niewykazują efektu pułapowego i tu nieistnieje dawka maksymalna, można jąstopniowo zwiększać. Oprócz lekówprzeciwbólowych, na każdym stopniudrabiny analgetycznej, można stosowaćleki uzupełniające – leki, które nie nale-żą do leków analgetycznych (przeciw-bólowych), ale wspomagają leczeniebólu. Są to przede wszystkim leki prze-ciwpadaczkowe i przeciwdepresyjnei stosowane są zazwyczaj w leczeniubólów związanych z uszkodzeniemnerwów i w bólach kostnych.

W przypadku zaawansowanego rakapiersi mówimy o chorobie przewlekłej,której nie możemy wyleczyć. W więk-szości przypadków towarzyszy jej ból,który również jest przewlekły i należysię przygotować na jego przewlekłe le-czenie. Nie zawsze u pacjentek po na-wrocie da się całkowicie wyleczyć ból,ale można go skutecznie ograniczyć.Trzeba wtedy dobrać jak najmniej to-ksyczne leczenie, które będzie stosowa-ne przez kilka lat. Jednak, aby to byłomożliwe pacjentka musi przedewszystkim powiedzieć swojemu leka-rzowi, że ją boli, gdzie boli i jaki to jestból. Dopiero wtedy można dobrać od-powiednie leczenie przeciwbólowe.Niestety w Polsce ból wciąż nie jest le-czony wystarczająco starannie. Podsta-wowym tego powodem jest zbyt małezainteresowanie lekarzy leczeniemprzeciwbólowym, niedocenianie cier-pienia chorych przez lekarzy i społe-czeństwo, lęk przed lekami opioido-wymi, a także zachowania samych pa-cjentek, które często maskują swój ból.Jeżeli choroba jest zaawansowana, tojest ogromne prawdopodobieństwo,że boli, a ból stanowi problem.

Lecz kobiety o tym nie mówią, chcącw ten sposób pokazać, że wcale nie jestz nimi źle i dają sobie radę. Trzeba po-konywać te lęki i bariery, bo pacjentkicierpią zupełnie niepotrzebnie. To,że chorujemy na poważną chorobę– raka piersi – nie znaczy, że musimyżyć z bólem.

W Polsce zużywamy 5 razy mniejleków opioidowych niż w Europie Za-chodniej, co nie znaczy, że polski rakboli 5 razy mniej. Zużycie tych lekówjest wskaźnikiem jakości leczeniaprzeciwbólowego i opieki paliatywnejw danym kraju. Jeżeli zużywa się ich zamało, to oznacza, że chorzy nie otrzy-mują właściwego leczenia. Leczeniebólów nowotworowych na całym świe-cie jest oceniane jako niedostateczne.Połowa chorych nie uzyskuje właściwe-go leczenia, w Europie 63% chorych.W Polsce jest jeszcze gorzej, bo jedynieco piąty chory otrzymuje właściwe le-czenie bólu. Nie jest to dobra sytuacja.Co gorsze, ten współczynnik maleje, coznaczy, że opieka paliatywna i leczeniebólu w Polsce się nie poprawiają.

Leczeniem bólu u pacjentek z rakiempiersi powinien przede wszystkim zaj-mować się onkolog prowadzący. Do-piero jeżeli to nie pomaga, to możnaskonsultować się w specjalistycznej po-radni leczenia bólu. Takie poradnie sązakładane przy większości ośrodków

–

onkologicznych w Polsce. Większeznaczenie dla leczenia bólu i lepszeefekty uzyskuje się wtedy, kiedy lekarzprowadzący leczy ból według schematu– drabiny analgetycznej. 80% chorychuzyska poprawę przy stosowaniu lekówdrabiny analgetycznej. Tylko 10-20%chorych wymaga dodatkowych metod

leczenia i ci pacjenci powinni trafićdo specjalistycznej poradni przeciw-bólowej.

Niestety wciąż jest tak, że leczenie bólunie jest dla onkologa prowadzącegopacjentkę przedmiotem zainteresowa-nia. Lekarz i pacjentka koncentrują sięprawie wyłącznie na leczeniu przeciw-nowotworowym. Leczenie bólu i in-nych dokuczliwych objawów nie po-winno być zaniedbywane. Jest bardzoważne w leczeniu onkologicznym i po-winno stanowić jego integralny ele-ment. Dlatego należy pamiętać o tym,że można, a nawet trzeba, domagać sięleczenia bólu, że choroba nie musi bo-leć. Leczenie bólu jest bardzo ważnez punktu widzenia pacjentki, jej samo-poczucia, przebiegu leczenia i z pew-nością wpływa na przebieg choroby,jakość życia i na czas przeżycia.

specjalista medycyny paliatywnej,anestezjolog specjalizujący się

w leczeniu bólu

Dr n. med. Jerzy Jarosz


Seksualność

w chorobie nowotworowej

– czy w ogóle jest możliwa?

Seksualność to bardzo ważny aspekt życia każdego człowieka. Jest niezależny od tego, czy ktoś zetknął się z chorobą – samchorował bądź cierpiał ktoś bliski – czy też nie. Dodatkowo to temat trudny, bo zależy od bardzo wielu aspektów funkcjo-nowania każdego z nas. Seksualność wiąże się z intymnością, czyli stanem zaufania, szczególnej bliskości, a nie tylkozaspokojeniem fizjologicznej potrzeby naszego ciała. Ciało w tej sytuacji jest rzeczą wtórną. Ważniejsze są nasze emocjei relacje, jakie udało się nam bądź dopiero uda, zbudować z drugim człowiekiem.

PSYCHOONKOLOGIA

W przypadku zetknięcia się z chorobązaczynają pojawiać się w naszej głowiepytania również o tę sferę. Jak piszeBarraclough

Czasami dopiero trudne doświadcze-nie, jakim m.in. jest choroba, mobili-zuje kobietę do głębszej refleksji nadswoim życiem, również w aspekciebliskości, intymności, seksualnościw swoim związku. Perspektywa kru-chości życia nierzadko dodaje sił dopodjęcia trudnych rozmów z partne-rem i dążenia do zmian.

Stres związany z chorobą tostres całej rodziny. Wszyscy zajmujemysię sprawami bieżącymi – biegamy dolekarzy, robimy badania, siedzimy dłu-żej w pracy, żeby zarobić, czujemy pa-raliżujący lęk – i w tym wszystkim zu-pełnie zapominamy o byciu razem, by-

Ciężka, postępująca cho-roba, o trudnym do przewidzenia prze-biegu, a do takich należy zaliczyć cho-robę nowotworową, uszkadza ciało, alerównież kaleczy psychikę i rani duszę(...). Głębokie, przykre doznania wy-zwalają szereg niejednokrotnie niedo-strzegalnych dla osób postronnych, wy-mykających się spod kontroli emocji,takich jak strach, niepokój, żal, smuteki przygnębienie. Diagnoza chorobynowotworowej i trudy jej leczenia,a w szczególności niepowodzenia terapiiprzyczynowej, są źródłem bólu ducho-wego i odwiecznych pytań, na które niema odpowiedzi: Dlaczego ja? DlaczegoBóg mnie wybrał? W czym zawiniłem?

Bliskość.

Psychoseksualność jako funkcja życio-wa rozwija się w nas nieustannie jakodługofalowy proces. Często wyznacz-nikiem stabilizacji i satysfakcji życio-wej jest zadowolenie z życia małżeń-skiego oraz udane kontakty seksualne.Czym zatem jest owa seksualność?

Seksualność w potocznym rozumieniuto wszystko, co wiąże się z aktem seksu-alnym. Kiedy ma być intymnie, to tylkow łóżku, a przecież chodzi równieżo bliskość, przytulenie, czy dotyk. Za-pominamy, że trudności dnia codzien-nego, a tym bardziej choroba, własnabądź kogoś bliskiego, na jakiś czas spy-chają naszą intymność i bliskość na bo-czny tor. Pierwsza myśl, jaka się poja-wia, kiedy dowiadujemy się o chorobie,to przede wszystkim „ratuj siebie”,wszystkie inne sprawy, potrzeby scho-dzą na plan drugi.

Seksualnośćjest wrodzoną, naturalną funkcjąorganizmu ludzkiego i jednym z za-sadniczych czynników motywującychdo podejmowania więzi i kontaktówinterpersonalnych, mającą wymiarbiologiczny, psychiczny, społeczno--kulturowy i hedonistyczny. Seksualnypotencjał fizjologiczny człowieka ule-ga kształtowaniu przez doświadczeniażyciowe.

SEKSUALNOŚĆ CZYLI BLISKOŚĆ,ATRAKCYJNOŚĆ, DOJRZAŁOŚĆ

Wiele kobiet, szczególnie w dojrzałymwieku, mówi, że nigdy nie słyszały lubsłyszały, ale nie przywiązywały do tegowagi, aby do problemu intymnościi seksualności podejść z poziomu doj-rzałości, budowania poprawnych rela-cji, odpowiedzialności za swój stosunekdo samego aktu seksualnego, intymno-ści, partnera i do własnego ciała. Wyra-stały w domach, gdzie seks był kojarzo-ny jedynie z prokreacją i/lub zatrzyma-niem męża przy sobie. Podejście dowłasnej seksualności buduje się na pod-stawie wzorców wyniesionych z domu,kultury i środowiska, w którym czło-wiek się wychowywał. Można to po-równać do wyprawy na wysoki szczyt.Zanim dojdziemy do celu, musimypokonać długą drogę. Jako małe dzieciobserwujemy świat oczami naszychrodziców, którzy mówią nam o miłości,czułości, dystansie do siebie, wyższejinteligencji emocjonalnej, szacunku dowłasnego ciała i to wszystko nam poka-zują. Dopiero wtedy możemy sami do-świadczać tej sfery, eksperymentowaći sprawdzać, co jest nasze, a co nie.Dopiero wtedy, na samym szczycieznajduje się obraz naszej seksualności.

Nie da się ukryć, że kiedy życie toczy sięnormalnym rytmem, rzadko kiedy za-dajemy sobie pytanie, czy jesteśmy usa-tysfakcjonowani ze swojego życia ero-tycznego, intymnego, seksualnego.


czułości, pieszczoty i bezgranicznegooddania się drugiemu człowiekowi.

Dlatego w przypadku wielu par wspól-ne odpowiedzenie sobie na pytanie,czym jest dla nas bliskość, intymność,jest kluczową kwestią do świadomeji dojrzałej pracy nad tymi aspektamizwiązku. Otwartość, szukanie nowychsposobów czerpania przyjemnościz własnego ciała, dotyku może być tupomocne. Z biologicznego punktu wi-dzenia podniecenie u kobiety przecho-dzi przez ośrodek w mózgu, który od-powiada za emocje. Jeśli kobieta na po-ziome emocji boryka się z niezałatwio-nymi, niewypowiedzianymi sprawami,ma złe doświadczenia, sama siebie nielubi i nie akceptuje, to emocje takiejkobiety mówią jednoznacznie NIE, cow perspektywie utrudnia osiągnięciebliskości.

Kobiety rezygnują z bliskości i intym-ności z różnych powodów, np. ze zmę-czenia, z powodów fizjologicznych(nawracające stany zapalne, suchośćpochwy, bóle), żalu do partnera, pro-blemów rodzinnych, ze strachu przedniechcianą ciążą, braku akceptacji swo-jego ciała i wielu niewypowiedzianychproblemów, które skutecznie blokująich seksualność.

ciu tu i teraz, wspólnie. Pozornie jesteś-my razem, ale nie mamy czasu się za-trzymać, głęboko porozmawiać o nas,o naszych pragnieniach. Niekiedywszystkie obowiązki dnia codziennego,wykonywane z potrzeby serca, parado-ksalnie oddalają nas od prawdy o na-szych relacjach. Łatwiej uciec w zada-nia, niż spojrzeć w lustro swojego życia.Życie seksualne w związku odgrywarolę barometru relacji, jakie łącząwspółmałżonków. Jeżeli podstawęatrakcyjności związku stanowi fizycz-ność, to szybciej lub później okaże się,że jest słabym ogniwem związku. Po-dobnie problem wygląda, kiedy zwią-zek dwojga ludzi ogranicza się główniedo wychowywania dzieci. Rezygnująz siebie, z własnych potrzeb, aż dochwili, kiedy któraś ze stron uświada-mia sobie swoje stłumione potrzebyi np. szuka spełnienia poza domem.Każda skrajność niesie za sobą niebez-pieczeństwo „ślepoty” na to, co napraw-dę dzieje się w naszym życiu. Dojrzałyzwiązek opiera się na świadomej pracynad wzajemną atrakcyjnością w wielusferach emocjonalnej, fizycznej, inte-lektualnej, duchowej, na budowaniuwzajemnego zaufania i tworzeniuwspólnych rytuałów, dzięki którym re-lacja nabiera niepowtarzalnego wymia-ru. Wymiaru osobowego. To są teobszary naszego wspólnego życia, doktórego nikogo innego nie dopuszcza-my, i to sprawia, że jesteśmy sobiejeszcze bardziej bliscy. Prawdziwabliskość, oparta na zaufaniu, prowadzido zbliżeń intymnych, pełnych wza-jemnego obdarowywania drugiegoczłowieka swoim ciałem, czułością,dojrzałą miłością. Nie jest ważne, jakbędzie wyglądał już sam akt seksualny,czy będzie długi, krótki, czy tak szaleń-czy, jak kiedyś. Ważną rolę odgrywająsami partnerzy, którzy powinni mócotwarcie porozmawiać o swoich potrze-bach, o tym, jak widzą ten aspekt i czegoby chcieli. Akt seksualny to spotkaniedwojga ludzi, którzy w oczach swoichwspółmałżonków widzą akceptację,zachwyt, pożądanie i miłość. To chwile

–

Atrakcyjność. W potocznym rozumie-niu atrakcyjność kojarzy się przedewszystkim z ciałem. Bezsprzecznie cia-ło stanowi ważny atrybut atrakcyjności,ale nie jedyny. Należy podkreślić, żeatrakcyjność cielesna, jak każda inna,jest pojęciem względnym. Na szczęścienie wszystkim podoba się to samoi każdy z nas ma swoje wyobrażeniepiękna. Faktem jest, że kiedy czujemysię atrakcyjnie, to mamy lepsze samo-poczucie, czujemy się pewniej i z więk-szą otwartością podchodzimy do in-tymności. Problem w tym, ze kanonypiękna ulegają zmianom i w dzisiej-szym świecie panuje kult młodego, nie-skazitelnego ciała. Niestety, wielu ko-bietom udziela się taki obraz atrak-cyjności. Z tego powodu kobiety, zdro-we, chore często toczą wewnętrznawalkę, z jednej strony chcą być blisko zeswoim mężczyzną, z drugiej zaś jakiśwewnętrzny głos podszeptuje, żeby tegonie robić, bo przytyłam, bo mamrozstępy, bo nie mam piersi, noszę pe-rukę. Nie akceptując siebie, projektująswoje lęki na partnerów i obawiają sięodrzucenia. Niestety, czasami obawy temają swoje uzasadnienie w zachowa-niu partnera, który nie wychodzi z ini-cjatywą bliskości i stroni od jakichkol-wiek rozmów na ten temat. Zanimjednak wyciągnie się pochopne wnioski,


Warsztaty dla kobiet po nawrocie

Nawrót raka piersi to dla każdej z nas traumatyczne przeżycie. Choć zdajemysobie sprawę, że w każdej chwili może to nastąpić, to jednak odpychamy od siebietę myśl, tym bardziej, jeśli choroba nie daje o sobie znać przez kilka czy kilka-naście lat. Jak więc poradzić sobie w tej trudnej chwili? Ogromnym wsparciemi pomocą są warsztaty psychologiczne dla kobiet po nawrocie, w których miałyś-my okazję uczestniczyć.

częścią tych warsztatów są rozmowyz innymi kobietami w takiej samejsytuacji.

Warsztaty zaczynają się od opowiedze-nia swojej historii, co z jednej strony jestbardzo trudne, ale z drugiej stronypozwala wyrzucić z siebie wszelkieobawy, lęki związane z chorobą, dal-szym życiem. Spotyka się to z ogrom-

Warsztaty organizowane przez Fede-rację Stowarzyszeń Amazonki prze-znaczone są dla kobiet, u których wy-stąpiła wznowa choroby. Trwają onekilka dni, podczas których odbywają sięspotkania prowadzone przez psycholo-gów i lekarzy. Można się wtedy dowie-dzieć o nowych metodach leczenia,a także porozmawiać o indywidual-nych problemach. Ale najważniejszą

nym zrozumieniem, bo przecież pozo-stałe uczestniczki mają podobne prze-życia, podobne lęki, bo u nich też nastą-pił nawrót. Oprócz tego są różne ćwi-czenia i testy psychologiczne, a takżespotkanie z osobami, które podpowia-dają, jak się ubierać, malować i dbaćo siebie. Pomaga to zmienić postrzega-nie siebie i podnieść naszą samoocenę.Taki jest właśnie cel tych warsztatów.Mają nas podnieść na duchu i sprawić,żebyśmy zaprzyjaźniły się z chorobą.

W warsztatach udział biorą pacjentkiz całej Polski. Atmosfera jest bardzodobra – uśmiechnięte buzie, żarty,śmiech, gdyby ktoś popatrzył na nas

AMAZONKI POLECAJĄ

– dlaczego warto w nich uczestniczyć?

PSYCHOONKOLOGIA

warto porozmawiać. Wielu mężczyzn,obawiając się urazić uczucia partnerki,szczególnie w trakcie choroby, unika te-matu seksu. Sami nie wiedzą, co jest dlaniej dobre, a co może jej zaszkodzić.A ponieważ przeważająca część mał-żeństw 50+ nie rozmawia na tematyintymne, pozostaje to tematem tabu.I tak żyją, wmawiając sobie, że przecieżetap bujnego pożycia seksualnego mająjuż za sobą. Teraz pozostają dzieci,wnuki i szara codzienność. Zapomi-nają, a może chcą o tym zapomnieć,że przytulenie, pocałunek, pieszczotasprawiały im tyle radości.

Innym, a również poważnym proble-mem zakłócającym pożycie w związ-kach partnerskich, jest zmiana we wza-jemnym postrzeganiu siebie. Zdrowypartner widzi w swoim chorym partne-rze osobę słabą, wymagającą ciągłejopieki, niepełnosprawną, natomiastosoba chora traktuje zdrową, jak opie-kuna. W takiej relacji zanika miłość

romantyczna, a wspólne życie ograni-cza się do codziennych czynności.

W wielu pracach poświęconych funk-cjonowaniu związku w sytuacji kryzy-su choroby nowotworowej podkreślasię, że sama choroba nie wpływa nakondycję związku. Stanowi natomiastsprzyjające środowisko do ujawnieniasię niedojrzałości współpartnerów.Okazuje się, że ilość rozwodów kobietpo chorobie nowotworowej jest takasama, jak u kobiet zdrowych. Częstochoroba współmałżonka wydobywa naświat wiele zakurzonych lub wręcz za-kopanych głęboko problemów, urazów,

Prawdziwą intymnośćmiędzy dwojgiem ludzi można zbu-dować pod pewnymi określonymi wa-runkami. Co jest ważne, żeby móczbudować dojrzałą relację dwóch doj-rzałych osób, które zmagają się z trud-ną sytuacją, którą niewątpliwie jestchoroba?

Dojrzałość.

pretensji, niewybaczonych historii.Każda zadra kłuje, jak drzazga. Teore-tycznie można się przyzwyczaić dodyskomfortu, licząc, że może coś sięsamo zmieni. Pytanie, czy warto zosta-wiać swój los w rękach przypadku?Dojrzałość polega m.in. na nieunika-niu konfrontacji z sytuacjami trudny-mi. Dojrzali partnerzy wiedzą, że aktseksualny to za mało, żeby zbudowaćudany związek. Wiedzą też, że będąmusieli zmierzyć się z wieloma trud-nościami dnia codziennego i że wów-czas los powie: „sprawdzam”. Spraw-dzam waszą dojrzałość do poświęceń,do otwartej rozmowy, do zachowaniawierności waszym wspólnym wartoś-ciom, do umiejętności celebrowaniawspólnego życia itp. To, czy oblejemyten egzamin, czy wyjdziemy zwycięskozależy od nas samych.

Poradnia Psychoonkologii, CentrumOnkologii – Instytut w Warszawie

Dr n.med. Mariola Kosowicz


z boku, mógłby powiedzieć, że wcalenie jesteśmy chore, bo tego po nasnie widać. Ale właśnie o to chodzi,a przyjaźnie zawiązane podczas tychkilku dni trwają jeszcze długo po ichzakończeniu.

Po udziale w tych warsztatach mamywięcej energii i zapału. Inaczej patrzy-my na siebie i na świat – zupełnie in-nym okiem. Bardzo podnoszą na du-

Nowotwór piersi może rozprzestrze-niać się po organizmie wraz z chłonką.Udowodniono, że jeżeli w pierwszymwęźle – tzw. węźle wartowniczym, doktórego spływa chłonka z gruczołupiersiowego, nie ma komórek nowo-tworowych, to nie ma ich także w pozo-stałych węzłach i nie ma sensu usuwa-nie ich wszystkich. Metodą, która poz-wala znaleźć węzeł wartowniczy, jestlimfoscyntygrafia, czyli metoda obra-zowania, gdzie do gruczołu podaje sięodpowiedni radioizotop, oczywiściebezpieczny dla pacjentki. Spływa onwraz z chłonką do węzłów chłonnychi w ten sposób można odnaleźć ten,który jest na tej drodze pierwszy.Ta metoda jest najbardziej selektywnai czuła. Można dodatkowo wykonać

limfografię, czyli metodę barwną spły-wu chłonki, gdzie przed zabiegiem po-dawany jest barwnik, który pozwalaprześledzić drogę chłonną przez za-barwienie przewodów limfatycznychi węzła wartowniczego. Znalezionywęzeł wartowniczy usuwa się i przesyłado badania histopatologicznego. Jeżeliw węźle wartowniczym stwierdzi siękomórki nowotworowe, to jest to syg-nał do dalszej diagnostyki, rozszerze-nia zabiegu o tzw. radykalną limfade-nektomię, czyli usunięcie pozostałychwęzłów chłonnych i terapii uzupełnia-jącej, np. radioterapii. Jeżeli w nim niema komórek nowotworowych, to moż-na zakładać, że w pozostałych węzłachchłonnych też ich nie ma. Ta teoriasprawdza się w 99% przypadków. Co to

daje pacjentce?

Chodzi głównie o odpływ chłonki,bo węzły chłonne są naturalnym fil-trem, który „zasysa” chłonkę z kończy-ny. Jeżeli ich nie ma, to może dojść do

Usunięcie tylko jedne-go węzła minimalizuje powikłania pooperacji i pozwala uniknąć kalectwafunkcjonalnego.

Usunięcie wszystkich węzłów powo-duje fizyczne upośledzenie sprawnościręki.

Badanie węzła

wartowniczego

– metoda wykrywania przerzutów raka piersi

Leczenie raka piersi polega na usunięciu chorej tkanki gruczołowej. Do tej pory,w celu zmniejszenia ryzyka nawrotu choroby, oprócz guza usuwano również węzłychłonne w dole pachowym. Okazuje się jednak, że taki radykalny zabieg, okalecza-jący kobietę i wpływający na jakość jej życia, w większości przypadków wcale niejest potrzebny, bo tylko 25% kobiet chorujących na raka piersi ma węzły chłonne

przez komórki nowotworowe. Jak więc sprawdzić, w której grupie znajdujesię pacjentka? Metoda badania węzła wartowniczego, zapoczątkowana przezdr. Donalda Mortona, daje taką możliwość.

zajęte

chu, zdobywa się trochę wiedzy. Pozatym w takim momencie życia bardzoważne jest bycie w grupie i możliwośćwyrzucenia z siebie wszystkiego, cow nas siedzi, a nawet czasami wypłaka-nia się. Można się powymieniać do-świadczeniami. Wszystko, co działo siępodczas warsztatów, nas czegoś nau-czyło – każdy test, każde zadanie, któremiałyśmy wykonać. Nowa wiedza plusnowe spojrzenie na samą siebie.

Na pewno warto wziąć udział w takichwarsztatach, ponieważ człowiek stajesię dowartościowany i dobrze poinfor-mowany. To odskocznia od dnia co-dziennego, gdzie dominuje główniestrach. Tego strachu już wystarczy.

Amazonki – Warszawa-Centrum

Bożenna Kolendai Marianna Reguła

WARTO WIEDZIEĆ

AMAZONKI POLECAJĄ


URODA

PO OPERACJI OSZCZĘDZAJĄCEJI W TRAKCIE RADIOTERAPII

– potrzebujesz delikatnego wsparcia

Czerwona, podrażniona skóra jest czę-stym ubocznym objawem radioterapii.Na ten czas warto zaopatrzyć sięw miękki biustonosz, koniecznie za-pinany z przodu, z odpinanymi z przo-du ramiączkami. Pozwoli on na łatwydostęp do zoperowanego miejsca,nawet przy znacznie ograniczonym za-kresie ruchów. Wszystkie biustonoszemają obustronne kieszonki i można jełatwo połączyć z woreczkiem na dreny.

Dobór odpowiedniej bielizny po operacji piersi ma kluczowe znaczenie. Nie tylko ze względów estetycznych, lecz takżezdrowotnych. Odpowiednio dobrana bielizna może zapobiegać zatrzymaniu przepływu chłonki – a co za tym idzie zapobiegaobrzękom ręki, nie ogranicza ruchów ręki, nie powoduje otarć, a na późniejszym etapie odpowiednio podtrzymuje protezępiersi. Dlatego bardzo ważne jest, aby na poszczególnych etapach terapii i rekonwalescencji wybierać odpowiednią bieliznęi różnego rodzaju zabezpieczenia. Znajomość kilku prostych zasad zapewni komfort i pomoże przywrócić spokój podczasokresu zdrowienia, bez względu na rodzaj przebytej operacji.

PO MASTEKTOMII– potrzebny Ci komfort, funkcjonal-

ność i przywrócenie symetrii

Przez kilka pierwszych tygodni od ope-racji nie zalecamy jeszcze dobieraniasilikonowej protezy piersi. Na ten czasprzewidziana jest bawełniana proteza

tymczasowa – tak zwany PRIFORM –która zapewni naturalny wygląd i możebyć noszona w kieszonce dowolnegobiustonosza pooperacyjnego. Bieliznapowinna być miękka, delikatna, niepo-drażniająca wrażliwej skóry. Zapięciaz przodu pozwalają na łatwy dostęp dooperowanego miejsca. Po zakończeniurekonwalescencji bieliznę taką możnapotraktować jak strój na noc czy też naczas wypoczynku.

Z reguły po 4 tygodniach od operacjimożna już dobrać silikonową protezę

4 TYGODNIE PO MASTEKTOMII,czyli dobór silikonowej protezy piersi

zatrzymania chłonki, a wtedy ręka magorszą funkcję, tendencje do obrzęków,czasami bardzo masywnych, co wyma-ga intensywnej rehabilitacji i troskli-wości pacjentki. Aby wymusić prze-pływ chłonki, trzeba tę rękę codzienniemasować, odpowiednio układać, uwa-żać, żeby jej nie przeciążać.

Pacjentki poradykalnym usunięciu węzłów, muszą

Usunięcie jednego węzła – tylko war-towniczego – nie komplikuje spływuchłonnego i pacjentka szybciej wracado sprawności, nie wymaga tak inten-sywnej i długiej rehabilitacji, a późniejnie musi prowadzić tak bardzo osz-czędnego trybu życia.

całe życie bardzo uważać i nawet powielu latach może dojść do stanu za-palnego i do nieodwracalnego obrzękukończyny.

Jeżeli w węźle wartowniczym nie makomórek nowotworowych, to rokowa-nia pacjentki są zdecydowanie lepsze,takie pacjentki mają zdecydowaniewiększą szansę na trwałe wyleczenie,bo to świadczy o tym, że choroba się nierozsiała. Oczywiście nie gwarantuje tobraku przerzutów za 10 czy 15 lati braku nawrotu choroby, bo tegow onkologii niestety nigdy nie możemyprzewidzieć, ale metoda badania węzławartowniczego jest na tyle pewna dia-

gnostycznie, że te przerzuty w zdecy-dowanej większości przypadków sięnie pojawiają.

Badanie węzła wartowniczego rutyno-wo wykonuje się w czerniaku i rakupiersi. Próbuje się wykorzystywać tęmetodę również w nowotworach prze-wodu pokarmowego czy w obrębie gło-wy i szyi, ale tu jej zastosowanie jestzdecydowanie mniejsze.

chirurg – onkolog,Centrum Onkologii – Instytut

w Warszawie

Dr n. med. Sławomir Mazur

WARTO WIEDZIEĆ

Jaka

po mastektomii?

bielizna


PORADY PRAWNE

piersi, a wraz z nią bieliznę, która z po-zoru nie różni się od bielizny po-wszechnie spotykanej na rynku bie-liźniarskim, choć jej konstrukcja jestinna. Miseczki biustonosza wyposażo-ne są w kieszonki, w których umieszczasię silikonowe protezy zewnętrzne.Krój miseczki biustonosza wiernie od-zwierciedla kształt protezy. To bardzoważny aspekt bielizny dla Amazonek.Gwarantuje, że proteza bezpieczniepozostaje na miejscu, ładnie układa sięw miseczce biustonosza i jest niewi-doczna. Kolejnym ważnym elementemsą szersze w obrębie ramion i miękkieramiączka, które przejmują w znacznejmierze ciężar protezy. Z kolei szerszypas pod biustem działa stabilizująco.

1. Upewnij się, że taśma pod biustemprzylega ściśle, lecz wygodnie. Niemoże przesuwać się do góry naplecach. Jeśli tak się dzieje lub jeśliTwoja proteza podczas noszeniaprzemieszcza się na jedną stronę,potrzebujesz biustonosza o mniej-szym obwodzie. Sugerujemy, abynowy biustonosz mierzyć przy naj-luźniejszym zapięciu.

2. Ramiączka nie mogą wżynać sięw ramiona. Taka sytuacja wystę-puje, gdy obwód biustonosza jest zaduży i nie daje odpowiedniegowsparcia. Pamiętaj! To głównie paspod biustem i miseczki utrzymująciężar piersi, a nie ramiączka.

3. Z przodu, pomiędzy piersiami, biu-stonosz powinien ściśle przylegaćdo ciała. Jeśli odstaje, być może po-trzebny Ci jest biustonosz o mniej-szym rozmiarze miseczki.

Po operacji odtworzenia piersi odpo-wiedni biustonosz kompresujący jestwprost niezbędny. Wraz z pasem kom-

Dobór odpowiedniego biustonosza:

PO REKONSTRUKCJI –potrzebujesz wygodnej kompresji

presującym wspomaga gojenie tkanki,a co najważniejsze zapobiega przesu-waniu ekspandera i implantu.

Po operacji piersi dobre samopoczuciejest bardzo ważne. Szeroka gama pro-duktów pomaga w budowaniu pozyty-wnego wizerunku własnego ciała, pew-ności siebie oraz poczucia własnej war-tości. Poniżej prezentujemy produkty,które zaspakajają potrzeby kobiet nakażdym etapie rekonwalescencji.

Wskazówki dla Amazonek, które po-mogą zachować elegancję zarówno nawierzchu, jak i pod spodem:

„Zawsze noszę 80C i jakoś pasuje”...nic dodać, nic ująć! Skorzystaj z poradyw profesjonalnym sklepie. Może oka-zać się, że noszone przez Ciebie 80Cbyło źle dobrane, a perfekcyjny rozmiarto 75D.

Ten krótki test pokaże, czy potrzebu-jesz konsultacji z zakresu doboru od-powiedniego rozmiaru bielizny:• Potrząśnij górną częścią ciała czy

Twój biust przepełnia biustonosz?• Widok z tyłu czy taśma biustono-

sza podjeżdża do góry?• Widok z góry – czy materiał odstaje

od ciała?

Wskazówka 1:Bielizna we właściwym rozmiarze!

–

–

NA KAŻDĄ CHWILĘ

Jeżeli odpowiedź na te pytania jesttwierdząca, zdecyduj się na poradę pro-fesjonalisty. Będziesz zachwycona, gdyodzyskasz dziewczęcą sylwetkę.

Klasykiem niewidocznej bielizny jestoczywiście beżowy, to profesjonalneokreślenie koloru cielistego. Jeśli niechcesz, aby różowy biustonosz rzucał sięw oczy spod białej bluzki, beżowy stanikbędzie najlepszym rozwiązaniem.

Biały biustonosz pod czarną koszulką?Teoretycznie nie ma problemu, aleto zależy od struktury materiału. Ko-ronki pod delikatnym materiałem stająsię zbyt widoczne. Jeśli masz wątpli-wości, gładkie, bezszwowe biustono-sze w podstawowych kolorach (beżowy,biały, czarny) uwolnią Cię od rozterek.

Czasem „niewidoczny biustonosz”to ostatnia rzecz, której oczekujesz,a bielizna jest kluczowym elementemstroju, np. kolorowe koronki wystająceponad dekolt koszulki, biżuteryjneramiączka kontrastujące z koszulką itp.Jeśli nawet nie zdecydujesz się uchylićrąbka Twojej bielizny, ekstrawaganckibiustonosz sprawi, że poczujesz siępewniej, niemal po królewsku. Spró-buj, będziesz zaskoczona przemianą...

Wskazówka 2:Bielizna we właściwym kolorze!

Wskazówka 3:Zbyt ładny, aby go ukrywać!


Wskazówka 4: kwestia szczegółów!Kochamy różnorodność krojów do-stępnych latem, samonośne koszulki,sukieneczki z ramiączkami spaghetti.Wystające ramiączka biustonosza rzu-cają się w oczy i nie zawsze wygląda todobrze. Powinnaś zaopatrzyć się w biu-stonosz z wymiennymi lub przeźro-czystymi ramiączkami. Ten drobnyszczegół z pewnością wpłynie na Twójwygląd.

Gimnastyka wodna, wodny aerobikczy pływanie stanowią bardzo popular-ne formy aktywności wśród Amazonek.Producenci zadbali, aby również w ta-kich sytuacjach Panie czuły się bezpie-cznie. Co roku swoją premierę mająnowe kolekcje strojów kąpielowych,których kolorystyka i wzornictwo od-powiadają aktualnym trendom mody.Prym wiodą kostiumy jednoczęściowe,choć coraz więcej kobiet decyduje sięna stroje dwuczęściowe. Dużą popular-nością cieszą się tankini (czyli koszul-ki), które można również zaadaptować,jako strój dzienny. Silikonową protezę

STROJE KĄPIELOWE

piersi umieszcza się w kieszonce ko-stiumu. Konstrukcja kostiumu – wyżejzabudowany i ściśle przylegający de-kolt, wyżej zabudowane pachy, regula-cja ramiączek z tyłu – sprawiają, że pro-teza bezpiecznie utrzyma się na swoimmiejscu, a panie mogą pływać lub plu-skać się w wodzie bez, obawy, że pro-teza wyślizgnie się na zewnątrz.

Nie ma żadnych przeciwwskazań, abydo aktywności wodnych zarównow wodzie słonej, jak i chlorowanej uży-wać standardowych protez silikono-

wych. Należy jednak pamiętać, żeby popowrocie z plaży lub basenu zarównoprotezę, jak i kostium umyć. Nie każdazainteresowana Pani wie, że istniejąspecjalne protezy pływackie. Mają onespecjalny kształt i są przeznaczone doporuszania się w wodzie. Symetrycznamiseczka protezy ma falowany spód,co ułatwia przepływ wody oraz redu-kuje zasysanie powietrza pod protezą.

Amoena PolskaHanna Adamczak

URODA

NASZE HISTORIE

Nie można żyć w błogiej szczęśliwości,

ale trzeba starać się żyć normalnie...

Pierwsza diagnoza raka piersi to byłrok 1999. Ginekolog, który badał mojepiersi, wysłał mnie na mammografię,która niestety potwierdziła podejrzenienowotworu. Skierowano mnie doszpitala, gdzie lekarze zastanawiali się,czy od razu usunąć całą pierś, ale tegonie zrobili. Wtedy w mojej głowiezaczęło się kłębowisko myśli. Główniebyły to myśli związane z nachodzącąśmiercią w wyniku choroby.

Po 5 latach, kiedy myślałam sobie, żemoże nie będzie tak źle, miałam zgłosić

się na operację żylaków. Zamiast tegozostałam skierowana na biopsję, bow piersi, której nie usunięto, znowupojawił się guz. Zostałam skierowanana chemioterapię. Miałam 6 kursówchemii. No i wiadomo… szok. Wypa-dły mi włosy już po tygodniu od roz-poczęcia chemioterapii. Byłam zdener-wowana, miałam poczucie, jakby światmi się zawalił.

Ale udało się opanować chorobę aż do2007 roku, kiedy kolejna mammografiawykazała guza w drugiej piersi. To był

szok, bo przecież pierwsza pierś byłajuż całkowicie usunięta wraz z węzła-mi chłonnymi i węzłem wartowni-czym. Jakby tego było mało, w tym sa-mym czasie w wypadku samochodo-wym zginął mój syn, z którym mie-szkałam i który bardzo mnie wewszystkim wspierał. Nie wiem, czy bar-dziej przeżywałam wiadomość o kolej-nym guzie, czy o śmierci syna.

W sumie jestem po 7 zabiegach opera-cyjnych, chemioterapii i po dwukrot-nych naświetlaniach. Chodzę o kulach,


Marianna RegułaAmazonki – Warszawa-Centrum

bo jeden z leków, który przyjmowałamna raka piersi, zaszkodził na stawykolanowe, ale choroby nowotworoweju mnie nie ma, nie czuję żadnych dole-gliwości. Oczywiście są chwile załama-nia, ale staram się, żeby nie było pomnie widać, że jestem chora.

Na szczęście są różne spotkania kobietw takiej sytuacji jak ja, gdzie możnaporozmawiać, zwierzyć się. To mi po-maga. Jest nam dobrze razem, ponie-

waż wszystkie jesteśmy chore, chorobado nich wróciła, jesteśmy ze wznową.Możemy tutaj wspólnie porozmawiaćz uśmiechem na twarzy. Mówią nie-którzy, że fajnie tu przyjść i posłuchać.No bo każdy z nas się boi. Ale nawet jaksię boję, to biorę życie do przodu. Sta-ram się dbać o siebie.

Innym kobietom mogę powiedzieć, że-by się nie załamywały, szły z uśmie-chem do przodu i żeby się nie martwiły.

A czym zaskoczą Amazonki z Bogatyniw roku 2015? Już przygotowujemy siędo nowego projektu, jakim jest przygo-da z profesjonalnym pokazem modypod okiem Aleksandry Irlik. To dużeprzedsięwzięcie i znając Olę, z pewno-ścią będzie przygotowane z niezwykłąprecyzją. Jesteśmy przekonane, że bo-gatynianki sobie poradzą. Jaki będzieefekt końcowy, prosimy śledzić na

lub naFacebooku.

Prezes Zarządu BogatyńskiegoStowarzyszenia „Amazonki”

www.amazonki.bogatynia.pl

Dorota Bojakowska

Bogatyńskie Stowarzyszenie „Ama-zonki” powstało w 2002 roku. Obecnieliczymy 36 członkiń. Kobiety zrzeszo-ne w naszym stowarzyszeniu odzna-czają się niezwykłą charyzmą i chęciądziałania na różnych płaszczyznach.Na uwagę zasługuje fakt, że w tak ma-łej miejscowości, jaką jest Bogatynia,oferujemy kobietom bardzo zróżnico-waną ofertę spędzania wolnego czasu.Można brać udział w zajęciach z reha-bilitantem, tańczyć zumbę, praktyko-wać jogę, ćwiczyć pod okiem instrukto-ra na basenie, chodzić z kijkami. Orga-nizujemy spotkania z różnych okazjiwspólnie z innymi organizacjami po-

zarządowymi, jak Klub Puszystych,Klub Nauczycielski czy Stowarzysze-nie „Silne Kobiety Bogatyni”. Szcze-gólną opieką otoczone są te z kobiet,które skarżą się na obrzęk ręki czy bólekręgosłupa. Przez 3 dni w tygodniu do-stępni są rehabilitanci służący pomocą.

Jako jedyne na Dolnym Śląsku organi-zujemy międzynarodową spartakiadęAmazonek .W tym roku odbędzie się jejVI edycja. Z uwagi na położenie trans-graniczne Bogatyni czerpiemy przykła-dy z działalności Amazonek z Czechi Niemiec, co owocuje licznymi wspól-nymi pomysłami. W 2014 roku, jakojedne z nielicznych stowarzyszeń Ama-zonek w Polsce wydałyśmy kalendarz,bardzo nietypowy, bo składający się z 18miesięcy. Zerkają z niego kobiety zado-wolone, szczęśliwe, w niecodziennychkreacjach. Każda w innej, wybranejprzez siebie, odzwierciedlającej jej standuszy, jej pragnienia i niezrealizowanemarzenia. Integralną częścią kalenda-rza jest zbiór osiemnastu historii każdejz modelek. Takim kalendarzem wrazz folderem historii, dzięki ofiarności lo-kalnych sponsorów, mogłyśmy obdaro-wać każde z ponad 200 stowarzyszeńw Polsce.

Bogatyńskie Amazonki

– charyzma i pomysłowość

Z KRAJU I ZE ŚWIATA


Albina Radzikowska – uczestniczkaprojektu „By Amazonka Była Amazing”to wolontariuszka-ochotniczka od latpracująca w Stowarzyszeniu AmazonkiWarszawa-Centrum. To pełna energii,ciepła kobieta, która przekazuje swojewsparcie, mimo że jeszcze nie tak dawno– sama takiego wsparcia potrzebowała.Jej największą mocą jest uśmiech i to,że każdy potrafi jej zaufać. Albina niewie, ilu kobietom udzieliła wsparcia,ale każdą z nich pamięta. A większośćz nich będzie pamiętać o Albinie, bo byłaprzy nich wtedy, gdy zagubione i przytło-czone chorobą potrzebowały kogoś, ktopotrafi je rozumieć.

By Amazonka Była AmazingAkcja „ ” tometamorfoza kobiet, które dotknął rakpiersi. To akcja stworzona przez SHEDay Spa&Hair Design przy współpracyze Stowarzyszeniem Amazonki War-szawa-Centrum. Ma ona na celu po-

móc kobietom czuć pełnię swojej ko-biecości po przejściu choroby i częstobardzo wyczerpującego leczenia.

Wraz z partnerami akcji – stylistką, tre-nerem osobistym, markami odzieżo-wymi i kosmetycznymi pokazuje ko-bietom, że żadna choroba nie musiprzeszkodzić w powrocie do normal-nego życia i w byciu piękną.

Albina ćwiczyła pod okiem trenerów,chodziła na zabiegi kosmetyczne, ko-rzystała z rad stylistki pani Joli Czaiaż do 4 lutego. Wtedy z okazji „Świato-wego Dnia Walki z Rakiem” w HardRock Cafe odbył się charytatywny kon-cert ALL IS ONE na rzecz Stowa-rzyszenia „Amazonki” Warszawa--Centrum.

Impreza odbyła się w ramach akcji „ByAmazonka Była Amazing!” i uświet-niła zakończenie pierwszej edycji tegoprojektu. To wydarzenie było przedewszystkim próbą zachęcenia kobiet doczęstszych i regularnych badań, by za-pobiegać rozwojowi nowotworów.

Podczas koncertu odbyła się prezen-tacja oraz sprzedaż koszulek z logoHard Rock Cafe sygnowanych przez

najlepszych polskich projektantów mo-dy. Do projektu przyłączyli się: NataliaJaroszewska, Agnieszka Maciejak, EvaMinge, Joanna Przetakiewicz, ŁukaszJemioł, Mariusz Przybylski, Paprocki& Brzozowski oraz Dawid Woliński.Na wydarzeniu obecni byli m.in. Luxu-ria Astaroth, Marcela Leszczak, AnnaSamusionek, Emilia Raszyńska i EwaMielnicka.

Muzycznie o dobry nastój gości zad-bali: Ania Karwan, Natalia Bajak, Ca-rolin Mrugala, Szymon Pejski wrazz zespołem Steamlove, a Marcini Ewelina Muszyńscy przez wspaniałypokaz iluzji uczynili to wydarzeniemagicznym.

Jeszcze raz bardzo dziękuję w imieniuAlbiny, Amazonek ze Stowarzyszenia„Amazonki” Warszawa-Centrum orazwłasnym wszystkim, którzy przyczy-nili się do sukcesu koncertu ALL ISONE i finału akcji. Najbardziej jednakpragnę podziękować samej Albinieza odwagę i determinację do wzięciaudziału w projekcie „By AmazonkaByła Amazing!”

–

Ewa Grabiec-Raczak

By Amazonka Była Amazing

Konferencja „Problemy intymne kobietpo leczeniu raka piersi”, która odbyła się25.11.2014 r. cieszyła się ogromnym za-interesowaniem. Przybyły na nią nietylko Amazonki z Unii Mazowieckiej,lecz także z kilku dalszych klubów. Na-szymi gośćmi byli przedstawicielezaprzyjaźnionych organizacji pacjenc-kich, Centrum Onkologii, firm orazdziennikarze.

Problemy intymne kobiet

po leczeniu raka piersi

Spotkanie otworzyła, witając obec-nych, , zastęp-ca dyrektora COI ds. lecznictwa.Program obejmował aż 10 prelekcjiprowadzonych przez specjalistówz różnych dziedzin medycyny.

wprowadził nas wbardzo złożony świat badań genetycz-nych raka piersi, a poru-szyła bardzo intymne kwestie nietrzy-

dr n. med. Beata Jagielska

DrAndrzej Marszałek

mgr Anna Rosa

mania moczu. Nie mogło zabraknąćoczywiście ginekologów

zwróciła uwagę nanajczęstsze infekcje ginekologicznewystępujące u kobiet, mówiła o tym,co robić, aby nie nawracały, natomiast

na bezpieczeństwostosowania leków hormonalnych.Przez poruszonyzostał temat seksualności kobiet po

– Beata Ster-lińska-Tulimowska

dr Jacek Tulimowski

dr. Bogdana Lindnera

Z ŻYCIA AMAZONEK


leczeniu onkologicznym, apokazał Amazonkom, że ma-

cierzyństwo po zwycięstwie nad choro-bą jest możliwe po spełnieniu wielukryteriów.

jak zawsze w spo-sób niezwykle sugestywny mówiłao tym, jakie zmiany w sferze intymnejniesie ze sobą choroba nowotworowai jej leczenie, ale poruszyła też innezagadnienia ze sfery relacji między-ludzkich. Wystąpienia spotkały sięz żywym zainteresowaniem.

, szefowa PolskiegoStowarzyszenia Pielęgniarek Onkolo-gicznych i współorganizator konfere-ncji pokazała prawdę o nas samychw prezentacji „O czym nie mówimynaszym lekarzom”.

Po przyswojeniu tak dużej ilości cen-nych informacji przyszedł czas nawystąpienie

, która dowcipnie i z niezwykłąswadą zaprezentowała pokaz mody.

dr WojciechKolawa

Dr Mariola Kosowicz

Barbara Jobda

dr Hanny Tchórzewskiej--Korby

–

Stowarzyszenie Amazonki Warszawa--Centrum i marka odzieżowa QUIOS-QUE rozpoczęły współpracę w ramachkampanii społecznej „Zadbaj o siebie.Modna, piękna i zdrowa”, której celemjest zwrócenie uwagi kobiet na ich zdro-wie, zachęcenie do poświęcenia czasusobie, a w szczególności do wykonaniabadań profilaktycznych.

Inspirując się Różową Wstążką – sym-bolem walki z rakiem piersi projek-tantki QUIOSQUE stworzyły wyjąt-kowe t-shirty. Były one dostępne w salo-nach QUIOSQUE w październiku –międzynarodowym miesiącu walkiz rakiem piersi i listopadzie. W wy-branych salonach QUIOSQUE przez

–

–

Modelkami w strojach marki firmybyły nasze koleżanki Ama-

zonki, które poruszały się wspanialei z gracją. Prowadząca nie tylko mówiłao kolekcji, lecz także przekonywałauczestników konferencji do aktywnościfizycznej, która jest niezbędna dla za-chowania zdrowia, prowadzenia aktyw-nego, pełnego pasji życia, kobiecości.

Podczas przerwy w kuluarach słychaćbyło dyskusje na poruszane podczaskonferencji tematy, co pokazywało, żebardzo rzadko można usłyszeć odpo-wiedzi na tak ważne, a bardzo częstowstydliwe i w ogóle niezadawanepytania.

Po przerwie czekał na nas monodram„Jest jak jest”,

na podstawie książki„Dwie kobiety, jedna na-

dzieja”. W powieści autorka opisujeostatnie, naznaczone chorobą trzy latażycia swojej przyjaciółki.

tak mówi o tym spektaklu:

Amoena

Agnieszki RóżańskiejMaliny Stahre-

-Godyckiej

AgnieszkaRóżańskaLudzie, z którymi się spotykam, mówią

–

dwa weekendy października była moż-liwość spotkania i rozmowy z Paniamize Stowarzyszeń Amazonek.

Aby przekonać Polki do regularnegowykonywania samobadania piersi,marka QUIOSQUE wykonała specjal-ną ulotkę. Zaprojektowano ją tak, abyłatwo i chętnie z niej korzystać, naprzykład podczas wieczornej toalety.Będąc obecne w 12 salonach odzieżo-wych, mogłyśmy nie tylko rozdawaćulotki, lecz także w trakcie krótkiejrozmowy z klientką zapytać ją i zachę-cić do samobadania piersi i zwrócić jejuwagę na konieczność wykonywaniainnych badań profilaktycznych. Przezdwa weekendy października prowadzi-

mi, że w życiu jest tyle smutnych historii,że nie chcą już tego oglądać na scenie.Natomiast nasz spektakl ociera się o bar-dzo smutne rzeczy, ale niesie nadziejęi pomoc w zrozumieniu niektórych bar-dzo ważnych rzeczy. Tego, jak my po-winniśmy się zachowywać względemosoby, która jest chora, co taka osoba mo-że sobie myśleć, dlaczego nie chce byćtraktowana z litością i wynoszona napiedestał. Takie osoby chcą, by rozma-wiać z nimi normalnie, a nie patrzeć nanie przez pryzmat tego, że za chwilę ichnie będzie. I o tym także jest ten spektakl.Może być on bardzo pouczający dlawszystkich.

Ewa Grabiec-Raczak

łyśmy tę akcję w 10 miastach Polski:Białymstoku, Elblągu, Olsztynie, Płoc-ku, Siedlcach, Sosnowcu, Szczecinie,Świnoujściu, Zamościu i w Warszawie.

Zadbaj o siebie.

Modna, piękna i zdrowa

Z ŻYCIA AMAZONEK


Z ŻYCIA AMAZONEK

GDZIE SZUKAĆ POMOCY – PRZYDATNE

ADRESY, TELEFONY I STRONY INTERNETOWE

NAJWAŻNIESZE OŚRODKIONKOLOGICZNE

Dolnośląskie Centrum Onkologii

Centrum Onkologii, Szpitalim. Prof. Franciszka Łukaszczyka

Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiejim. św. Jana z Dukli

Szpital Wojewódzki SP ZOZ,Oddział Onkologii

– Lubuski Ośrodek Onkologii

Regionalny Ośrodek Onkologiczny,Wojewódzki Szpital Specjalistyczny

im. M. Kopernika

Centrum Onkologii-Instytutim. Marii Skłodowskiej-Curie,

Oddział w Krakowie


Oddział w Warszawie

Opolskie Centrum Onkologii

pl. Hirszfelda 12, 53-413 Wrocławtel. (71) 36 89 571, 36 89 270

www.dco.com.pl

ul. Romanowskiej 2, 85-796 Bydgoszcztel. (52) 374 30 00

www.co.bydgoszcz.pl

ul. Jaczewskiego 7, 20-090 Lublintel. (81) 747 75 11

www.cozl.pl

ul. Zyty 26, 65-046 Zielona Góratel. (68) 32 96 532

www.szpital.zgora.pl

ul. Paderewskiego 4, 93-509 Łódźtel. (42) 689 56 23

www.kopernik.lodz.pl

ul. Garncarska 11, 31-115 Krakówtel. (12) 422 99 00

www.onkologia.krakow.pl

ul. W.K. Roentgena 5, 02-781 Warszawatel. (22) 546 22 22

www.coi.pl

ul. Katowicka 66a, 45-060 Opoletel. (77) 441 60 01

www.onkologia.opole.pl

Podkarpackie Centrum Onkologii,Szpital Wojewódzki w Rzeszowie

im. Fryderyka Chopina

Białostockie Centrum Onkologiiim. Marii Skłodowskiej Curie

Wojewódzkie Centrum Onkologiiw Gdańsku

Gdyńskie Centrum Onkologiiw Szpitalu Morskim im. PCK


Oddział w Gliwicach

Beskidzkie Centrum Onkologiiim. Jana Pawła II

Świętokrzyskie Centrum Onkologii

Zakład Opieki Zdrowotnej MSWz Warmińsko-Mazurskim Centrum Onkologii

ul. Chopina 2, 35-055 Rzeszówtel. (17) 86 66 450

www.szpital.rzeszow.pl/pco

ul. Ogrodowa 12, 15-027 Białystoktel. (85) 664 68 00

www.onkologia.bialystok.pl

Budynek Aul. Marii Skłodowskiej Curie 2

Budynek BAl. Zwycięstwa 31/32, 80-210 Gdańsk

tel. (58) 341 93 48www.wpo.gda.pl

ul. Powstania Styczniowego 1, 81-519 Gdyniatel. (58) 69 98 300

www.szpital-morski.pl

ul. Wybrzeże Armii Krajowej 1544-101 Gliwice

tel. (32) 278 86 66www.io.gliwice.pl

ul. Wyzwolenia 18, 43-300 Bielsko-Białatel. (33) 816 40 61

www.onkologia.bielsko.pl

ul. Artwińskiego 3, 25-734 Kielcetel. (41) 367 42 08

www.onkol.kielce.pl

Al. Wojska Polskiego 37, 10-228 Olsztyntel. (89) 539 84 28

www.poliklinika.net

Wielkopolskie Centrum Onkologii

Zachodniopomorskie Centrum Onkologii

Poradnia Psychoonkologii przyCentrum Onkologii – Instytut

Centrum Psychoonkologii

CPI Centrum Psychoterapii Integralnej

StowarzyszenieAmazonki Warszawa-Centrum

Polskie Amazonki Ruch Społeczny

Poradnia Amazonki

Portal Onkologiczny „Zwrotnik Raka”

Fundacja „Tam i z Powrotem”– Razem zwyciężymy raka

ul. Garbary 15, 61-866 Poznańtel. (61) 885 05 00

www.wco.pl/pl

ul. Strzałkowska 22, 71-730 Szczecintel. (91) 42 51 410

www.onkologia.szczecin.pl

ul. Roentgena 5, 02-781 Warszawa(wejście B, 1 piętro, pokój nr 7)

tel. (22) 546 32 42

ul. Kopernika 19e, 31-501 Krakówtel. (12) 432 61 00

ul. Wierzbięcice 18/5, 61-568 Poznańtel. 61 8202 746, 502 99 44 97

www.amazonki.org.pl

www.ruchspoleczny.org.pl

www.poradniaamazonki.pl

www.zwrotnikraka.pl

www.tamizpowrotem.org/pl/

PORADNIEPSYCHOONKOLOGICZNE

STOWARZYSZENIAPACJENTÓW

PL 1

5053

2868

3

14 pytań do dr. Sławomira Mazura z Centrum Onkologii ... · aby blizna jak najmniej szpeciła...

Documents

Transcript of 14 pytań do dr. Sławomira Mazura z Centrum Onkologii ... · aby blizna jak najmniej szpeciła...