11_Wiesław Wernic_Na Południe Od Rio Grande

8/10/2019 11_Wiesaw Wernic_Na Poudnie Od Rio Grande

1/287


2/287

Indeks: 00153/2014/11/W_11

Opracowanie edytorskie: Jawa48

na podstawie egzemplarza ze zbiorw prywatnych

Tylko do uytku wewntrznego i osobistego bez prawaprzedruku i publikacji tak

w czci jak i w caoci.Listopad 2014


3/287

Prawa autorskie

nale do autora autorw ilustracji

Wydawnictwa CZYTELNIK

ich spadkobiercw oraz innych osb fizycznych i

prawnych majcych lub roszczcych sobie takie prawa.

Materiay wykorzystane w opracowaniu stanowi rdo danych o

naszej kulturze literaturze i historii stanowi wasno publiczn a ich

rozpowszechnianie suy dobru oglnemu

.

Wykorzystywanie tylko do uytku osobistego, tak jak czyta si ksik wypoyczon

z biblioteki, od ssiada, znajomego czy przyjaciela.

Wykorzystywanie w celach handlowych, komercyjnych, modyfikowanie, przedruk i tym

podobne bez zgody autora edycji zabronione.

Niniejsze opracowanie suy wycznie popularyzacji tej ksiki i przypomnienia

zapomnianych pozycji literatury z lat szkolnych.


4/287


5/287


6/287


7/287

Przez Gry i Prerie Tom 11Wiesaw Wernic NA POUDNIE OD RIO GRANDE


7

Spis rozdziaw

Gady i ludzie str. 8

Nieznajomy str. 23

Opuszczona chata str. 45

Dziewczyna str. 69

Estrella del Sur str. 86

W odpowiedniej chwili str. 116

Znaki przeszoci str. 138

Kurara str. 163

Komplikacje str. 188

Mga str. 215

Kim jest Bede str. 239

Na zdrowie str. 267

Nota edytorska str. 285


8/287



8

I

G a d y i l u d z i e

Wyjechaa o wicie, gdy niebo ledwie zaczo si przeciera zszaroci nocy. To bya jej sidma z kolei wyprawa na nagie paszczyzny

Chihuahua. By moe, tym razem uwieczona powodzeniem, by moe,znowu daremna. Zawsze jednak bez wzgldu na rezultat stanowicarozrywk w nieco monotonnym yciu na hacjendzie rodzicw. Po razpierwszy wyruszya w tak dug drog samotnie. Bez wiedzy matki, bez

wiedzy don Pedro Gonzalesa, ktry gdy nie mg sam towarzyszy crce przydziela jej do ochrony Piotra Asenjo, jednego z najstarszych,

najbardziej dowiadczonych vaquerw. Lecz Inez uwaaa si za taksamodzieln, e nieproszonetowarzystwo i nieproszon opiek traktowaaprawie jak osobist zniewag.

Samodzielna na pewno bya, tak jwychowa ojciec,biadajcy wduchu, e los obdarzy go crk, nie synem, przyszym dziedzicem

rozlegych woci. Nie mogc w tym wypadku nic zmieni, stara si

wyrobi w swej jedynaczce cechy mskie, najcenniejsze w specyficznychwarunkach ycia wrd dziewiczej przyrody, w ssiedztwie na p

cywilizowanych lub zupenie pierwotnych ludzi.

Gdy Inez ukoczya dwanacie lat, ojciec otoczy j specjalnopiek i rozpocz specjaln edukacj. Majc lat czternacie Inez wietniejedzia konno, z powodzeniem polowaa na drobn zwierzyn, a z

szeciostrzaowego amerykaskiego colta potrafia czterokrotnie trafi do

niewielkiego, chocia niezbyt odlegego celu, jaki nierzadko stanowiagwka gwodzia wbitego w desk. Odziana w mski strj, pod ktrym


9/287



9

trudno byo odgadn jej pe, wyruszaa przy boku ojca naparotygodniowe wyprawy w prerie.

Don Pedro Gonzales posiada rozlege tereny rolne i pastwiska tunad granic meksykasko-amerykask, niedaleko Yumy, tam gdzie

Colorado wraz z rzek Gilawpadaj do Zatoki Kalifornijskiej. Zdarzyo sikiedy, e granic przekroczya gar wojownikw nawajskich, aby

uzgodni z Apaczami odamu Chiricahua warunki korzystania z terenwowieckich. Przybysze zostali wcignici w zasadzk. Niespodziewanepojawienie si Gonzalesa z gromad ludzi (wanie wybiera si na dalek

wypraw myliwsk) uratowao od zguby Nawajw i ichwodza, Czarnego

Niedwiedzia. Meksykanin stan po jego stronie i okaza si tak mdry iprzewidujcy, e zanim palce biaych nacisny cyngle strzelb, a donieczerwonoskrych napiy ciciwy ukw doszo do rozmowy, a pniejdo wypalenia fajki pokoju, przy czym don Pedro znalaz, uznanie u obu

skconych ze sob stron. W rok pniej Gon zalesta si biaym bratem"

Apaczw odamu Mescalero z terenw Nowego Meksyku, bliskichkrewniakw grupy Chiricahua, a przez Nawajw z Arizony zostazaproszony na wielkie owy. Wyprawa udaa si znakomicie i na nastpn

don Pedro Gonzales wbrew, lekkim, zreszt protestom ony zabracrk. Odtd rokrocznie, przy boku ojca, Inez p chopak, pdziewczyna uczya si zwyczajw raczej obcych kobietom jej rasy ipochodzenia. Te wyprawy urway si przed dwoma laty, gdy hacjendersprzeda sw posiado na zachodzie i naby inn, znacznie wiksz,

pooon o 180 mil na poudnie od pogranicznego amerykaskiegomiasteczka El Paso i 75 mil od granicznej rzeki Rio Grande del Norte,

zwanej rwnie Rio Bravo.

Z nowej posiadoci do owieckich terenw Arizony byo zbytdaleko. A ponadto inna jeszcze przyczyna zadecydowaa o poniechaniu

wypraw: Pedro Gonzaes,czowiek przewidujcy, uzna, e na dusz metnajlepsze nawet umiejtnoci jazdy na siodle czy na oklep niewiele si

przydadz jego crce. Wywiz j wic do dalekiego miasta,w ktrym Inezmusiaa zrezygnowa z mskiego stroju i mskich zwyczajw (by niegorszy otoczenia) na rzecz odpowiadajcych jej pci sukien oraz...


10/287



10

zeszytw i ksiek. Innymi sowy znalaza si w internacie i w szkole

rwnoczenie, a don Pedro straci ochot do dalekichwypraw.

W okresie ferii Inez wracaa do rodzinnego domu i do swychstarych zwyczajw.

Oto, dlaczego pdzia teraz na koskim grzbiecie, dumna z

samodzielnoci. Otoczenie dawnej hacjendy, tej nazachodzie, gdzie urodzia

si i spdzaa dziecice lata, znaa doskonale, lecz tu bawia dopiero drugirok, a cile szemiesicy wakacyjnych przerw w nauce. Czy przez te

szemiesicy mona byo pozna rozlege tereny, prawiebezludnych ziem,

cigncych si na pnoc ku Rio Grande, na zachd ku skalistym

szczytom pasma Sierra Madre Occidental, na poudniu i wschodzie zamknitych granic rzeki Conchos i piaskami pustynnej Bolson de

Mapimi? Lecz dziewczyna czua si pewna siebie, zbyt pewna.

Beztroski ranek, przestrze wypeniona rzewym wiatrem

wiejcym od skalistych gr, rozwietlona pierwszymi promieniami

wschodzcego soca, natchnaby doskonaym samopoczuciemnajwikszego nawet pesymist, a c dopiero pen energii i...

zarozumiaoci dziewczyn.

Pognaa galopem wzdu pl kukurydzy, zielonkawej runi

pszenicy i plantacji baweny. Za mostkiem, przerzuconym nad sztucznym


11/287



11

kanaem nawadniajcym, wjechaa w krainrwn jak st, pokryt rzadk,ndzn traw.

cigna cugle, zmuszajc wierzchowca do kusa. Teraz ju niktnie dostrzegby jej z okien dalekich budynkwhacjendy.

Lekki wyrzut sumienia, e nie powiadomia nikogo o swej

wycieczce, szybko min. Bya teraz niezalena, swobodna, tak jak przed

laty na pastwiskach u ujcia Colorado. Niezdawaa sobie sprawy z rnicy,dzielcej tamte, znane jej dobrze, gciej zaludnione, a wic bezpiecznetereny, od tych, na ktrych obecnie si znajdowaa. A i czasy si zmieniy.Druga" kadencja prezydenta Stanw Zjednoczonych Meksyku, generaaPorfirio Diaza, rozpoczta w roku 1884, z biegiem lat doprowadzia do

powstawania lokalnych zamieszek wrd ludnoci, zwaszcza chopskiej,ktrej nie odpowiaday dyktatorskie posunicia prezydenta. Saba izdezorganizowana administracja nie potrafia zabezpieczy spokoju na

obszernym terytorium pastwa, a przede wszystkim w jego pnocnychrejonach, na ktrych raz po raz pojawiay si iznikay zbrojne watahy ludzi

podajcych si bd za zwolennikw, bd za przeciwnikw centralnego

rzdu, co najczciej tylko maskowao ich zwyky zbjecki proceder. Awanie rozpocza si wiosna 1888 roku.

Inez posuwaa si wolno, wiedzc, e jazda w prostej linii doprowadzi j w odpowiednim czasie do brzegw strumyka bez nazwy,

dopywu niewidocznej std rzeki Conchos. Tam planowaa zatrzyma si.

Spieszy si nie byo sensu. Przybysze, na spotkanie ktrych si wybraa,nie mogli zjawi si wczeniej ni okoo poudnia. Kiedy wic dostrzega

pasmo zieleni, tak odmiennej ni te poszarzae, wyschnite trawy wrd,

ktrych jechaa, zeskoczya z sioda i prowadzc zwierz za cugle,skierowaa si nadbrzeg pytkiego, szeroko rozlanego strumyka. Rozejrzaa

sidokoa. Jak daleko okiem sign przestrze bezludna.

Pucia wodze wierzchowca, ktry zanurzy pysk w wodzie, pi

dugo i spokojnie, po czym parskn i potrzsn bem rozpryskujckropelki wilgoci.


12/287



12

Siada tu na granicy ziemi i wody, przygldajc siodbiciu swej

sylwetki w poyskliwym nurcie. Trwao to jednak krtko. I nie dlatego, by

ogldanie samej siebie nie sprawiao przyjemnoci. Przyczyna bya inna:

dwik, ktry j przestraszy. Podniosa si ostronie. Wiedziaa zakreswiadomoci z tej dziedziny posiadaa ogromny i kadygwatowniejszyruch stanowi dla poruszajcego si powane niebezpieczestwo. W ciszy,jaka panowaa dokoa, syszaawyranie, coraz wyraniej szmer jak gdyby

szybko przewracanych kartek papieru, szelest, ktry mg spowodowa

tylko jeden z wielkiej rodziny ww:grzechotnik. Gdzie on by?

Ze wzrokiem skierowanym ku ziemi podesza do wierzchowca.

Zwierz znieruchomiao z uniesion gow i sterczcymi w gr uszami.Grony szelest by dla niego taksamo zrozumiay, jak dla czowieka.

Wydobya strzelb ze skrzanego pokrowca. Szelest trwa. Po

chwili dostrzega ciemnooliwkowego, w tepoprzeczne pasy wa. Leaspltany w semk, z bempaskim, trjktnym, uniesionym nad ziemi i zpodobnie uniesionym kocem ogona, ktry wibrowa tak szybko, e

wyglda jak poziomo nakrelony pasek..1. Gad tkwi nieruchomo, jakie

dziesi do pitnastu krokwod Inez.

Zniya luf, z palcem na cynglu. Wwczas uwag jej przykua

gruba jaszczurka o apach palcowatych, skrze szarej, upstrzonej tymiplamami. Spoczywaa na piasku, bliej dziewczyny ni grzechotnika, lecz

Inez wcale si jejnie przelka.

Escorpion szepna. Czyby na ni polowagrzechotnik?

Escorpion tak nazywano w tych stronach jedn z dwu

gatunkw jadowitych jaszczurek heloderm meksykask, zwierztkodla czowieka niezbyt grone, bopowolne i niemrawe.

Inez patrzaa bez ruchu. Grzechotnik rozwin sploty i sun ku

jaszczurce. Jakie moga mie szanse nieruchliwa heloderma w walce z takgronym przeciwnikiem? Dziewczyna ocenia je na... adne! I susznie.

Dlatego przyoya bro do ramienia uznajc, e powinna pomc

1Sdzc z opisu, by to grzechotnik Crotalus Atroks, yjcy na poudniowych obszarach Ameryki Pnocnejoraz

w pnocnym i rodkowym Meksyku.


13/287



13

sabszemu, i to tym bardziej e ten mocniejszy by najgroniejszym zyjcych na meksykaskiej ziemi gadw. .

Przestrze midzy obu wrogami malaa, cho posuwa si tylkow, heloderma leaa bez ruchu jak gruby, kolorowy patyk. Powoli, z

szelestem, grzechotnik zbliy si na niebezpieczn dla Inez odlego.Chwycia konia za uzd i cofna si kilka krokw. Ujrzaa, jak w

byskawiczniezaatakowa. Bya to migajca w oczach pltanina ruchw takszybkich, e nie moga rozrni helodermy od grzechotnika. Chciaapocign za cyngiel, lecz jak tu trafi doupatrzonego celu? Szelest wzmg

si i nagle usta. Inez zwraenia a wstrzymaa oddech.

Nieprawdopodobne... szepna.

Grzechotnik spoczywa nieruchomo, rozcignity na ca swdugo. Na nim leaa heloderma ze szczkami zacinitymi tu poniej

gowy wa. Jakim to niespodziewanym zbiegiem okolicznoci ta powolnaw ruchach jaszczurka zdoaa uprzedzi zwinnego napastnika? Inez nie

potrafia odpowiedzie na to pytanie. Zreszt, zagadki nie potrafibyrozwiza nawet wnikliwy znawcaycia zwierzt.

Tak oto walka zostaa zakoczona. Inez wsuna bro do futerau,wskoczya na siodo i przejechaa na drug stronstrumienia. Tam wybraamiejsce piaszczyste i pozbawione rolinnoci. Dopiero wwczas zsiada i

dokadnie obejrzaa teren. Martwy grzechotnik pozosta za wod, ale tu

mgpojawi si inny, ywy.

Opowiem o tym matce ucieszya si nagle szczliwym

zakoczeniem przygody. Nie, nie matce zaprzeczya sobie w mylach.

Zaraz by si zdenerwowaa,ojciec przyjmie to spokojniej."

Rozcigna si na brzegu ze strzelb pod rk, lecz ju nie czuasi tak swobodnie, jak przed kilku minutami. Wci jej si zdawao, esyszy charakterystyczny dwik, jaki wydaje grzechotnik. Nasuchiwaaczujnie, rozgldaa si.Jeden raz, drugi, trzeci... To byo nie do wytrzymania.

Wstaa i pocza spacerowa tam i z powrotem, tam i z powrotem... Jake

jednak dugo mona kontynuowa tak bezsensowny spacer? Wizja

grzechotnika, caego gniazdagrzechotnikw, nie ustpowaa. W kocu Inez


14/287



14

postanowia porzuci niebezpieczn rzeczk. Ruszya ku pnocy. Okolica

nadal rwna bya jak st, miejscami poronita nisko pienicymi si,

kujcymi chwastami, miejscami naga lub poznaczona kpami szarych

kaktusw o dziwacznych ksztatach i potnych kolcach. Nad tymwszystkim wisiao niebo bez jednej chmurki, a soce, ktre ca tarczwyjrzao zza horyzontu, wyposzyo resztki przedrannego cienia.Widnokrg jak gdyby oddali si, znaczc krace ziemi cienk lini o

fioletowej barwie, ktra przygasaa lub rozbyskaa migotliwym wiatem.

Gdzie z oddali, o setk mil, sycha byo burz, byskawice przekrelayniebo. Jakby przestroga dla samotnej amazonki, lecz jzlekcewaya. Drugieostrzeenie, chocia innego rodzaju, pojawio si w poudnie,, po dalszej

godzinie jazdy. By nim najpierw malutki, lecz z kad sekundpowikszajcy si oboczek kurzu. Szara chmurka, ktra rosa. Mogy j

wzbija tylko kopyta lub racice czworonogw. Ineznatychmiast uznaa, eto kopyta koni nioscych na swych grzbietach oczekiwanych goci. Nie

zdziwio jej, e tumanunoszcy si w powietrzu jest zbyt wielki, jak na dwu

jedcw, i e nadciga z poudnia, zamiast z pnocnegozachodu. Pewnozmylili drog.

Uradowana, e jej wyprawa nie okazaa si daremna, pognaagalopem, nie zwracajc uwagi na zmieniajcy si ksztat oboku kurzu,

ktry pocz si rozszerza w prawo iw lewo, zagina na kracach, tworzccoraz wyraniej obwd pkola. Na koniec dostrzega ludzi. Nawet z tejodlegoci atwo byo stwierdzi, e stanowi spor grup, nie par

samotnych wdrowcw. Wwczas zatrzymaa wierzchowca i przygldaa

si zbyt dugo nadcigajcej kawalkadzie. Po chwili zawrcia.

Gromada jedcw na pustkowiu zwiastowaa niebezpieczestwo, zwaszcza w tak niespokojnych czasach.Ostrono nakazywaa odwrt takszybki, jak to tylko byomoliwe. Popdzia galopem w kierunku rzeczki, co

pewien czas spogldajc za siebie. Kurzawa rozcigna si na ksztatpezajcego smoka o dugim ogonie i szablastych apach-skrzydach, ktre

miay ogarn dziewczyn i jejrumaka.

Nie ulegao wtpliwoci cigano j! Beztroska ustpiamiejsca

przeraeniu. Przypomniaa sobie niezliczone opowieci o bandach


15/287



15

grasujcych w rnych czciach kraju,o rabunkach i innych aktach gwatudokonywanych na bezbronnych ludziach, ryzykujcych samotne wdrwki

poprzez pustkowia.

Jaka jestem gupia!" pomylaa w popochu i zmusia

wierzchowca do jeszcze szybszego biegu.

Daremnie. Koski kark pocz lni potem, zwierz zachrapao

ostrzegawczo. Spojrzaa w prawo, spojrzaa w lewo. Szare skrzyda kurzuwyprzedziy j o jard, a teraz ich koce pkolicie poczy si zbiega.

Wolna przestrzemalaa z kad sekund. Na koniec krg si zamkn, kurz

pocz opada. Inez widziaa ju wyranie sylwetki jedcw: na prawo trzy, na lewo dwie, przed sob pi. Zatrzymaa konia. To by bd,naleao sprbowa przedrze si. Zamiast tego spojrzaa wstecz. Tamposuwali si ludzie pkolist lini.

Strach, obezwadniajcy strach pozbawi j woli iwszelkiej myli.Po sekundzie zdoaa si jednak opanowa. Wydobya strzelb z futerau,

indiaskim zwyczajem oparaj na ku sioda i dopiero teraz ruszya przedsiebie drobnym kusem. Znowu bd. Naleao zaryzykowa galop.

Tymczasem krg jedcw zwiera si coraz bardziej, odstpy midzykomi malay. Inez bya dobrym jedcem, c wic j powstrzymao od

szary na przeciwnikw? Resztki strachu, z ktrego nie zdoaa siotrzsn. Musiaa zatrzyma wierzchowca, gdy twarze tamtych wyoniy

sispoza zasony opadajcego pyu. Twarze, sylwetki ludzkie,koskie by.

Oblicza spalone na maho wiatrem i socem, pokryte kurzem, zaronite, zwlepionymi w ni oczami, ktrychblask wyda si jej okrutny. Odzie tychludzi, brudna, zachmaniona, skadaa si z rozmaitych, nie pasujcych do

siebie czci. Mokasyny i rozdeptane pantofle, do ktrych sznurkiemprzywizano ostrogi, zaplamione, poatane spodnie, dostrzega nawet

godny poaowania wojskowymundur z wypowiaymi lampasami, a obok indiaskie legginy i traperskie skrznie pene dziur. Spod kolorowych kamizelek wida byo zgrzebne koszule, niegdy biae, niektrzy nosili

meksykaskim zwyczajem derki z otworami na gow, cinite w pasierzemieniem. Jaki czerwonoskry, ktry przyplta si do tej gromady

biaych i pbiaych, wetkn sobie we wosy dwa orle pira faktyczny


16/287



16

czy rzekomy dowd dzielnoci... Wrd sfatygowanych sombreros Inez

zauwaya rwnie wrcz nie dowiary cylinder, ktry dawno straci

sw czer.

Miaa dosy czasu, by przyjrze si jedcom. Stanlikrgiem, nie

pado ani jedno sowo i wanie to milczenie bardzo j zaniepokoio.Bezruch i cisza, co w rodzaju indiaskiej narady, podczas ktrej przez

dugieminuty nikt nie omiela si odezwa pierwszy. Inezzdecydowaa siprzerwa t zowrog cisz. Nadrabiajc gosem, aby grzmia grubiej,bardziej msko i stanowczo,zapytaa:

Czego chcecie?

adnej odpowiedzi.

Uderzya konia pitami, by zamanifestowa, e nie lkasi, e jest

pewna siebie. Wierzchowiec zrobi kilka krokwi zatrzyma si przed ywprzeszkod ludzi i zwierzt.

Przepucie mnie! krzykna.

Adonde, caballero?2

Wrd przejmujcej ciszy odezwa si jeden jedyny gos,

chropowaty i drwicy.

Poja, e wzito j za chopca. Na pierwszy rzut oka atwo byo

si pomyli. Ubrana po msku, wosy miaa skryte pod somianym

kapeluszem o szerokich skrzydach,ktre rzucay cie na jej twarz. Zreszt,w tych stronach nierzadko spotykao si mczyzn, ktrych gowy od

miesicy nie zetkny si z noycami.Wracam do domu odpara.

Lo siento mucho, caballero. Es imposible!3

Por que?4sprbowaa rzeczowo i spokojnie zapyta.

2Dokd kawalerze? (hiszp.)

3Bardzo auj, kawalerze. To niemoliwe. (hiszp.)

4

Dlaczego? (hiszp.)


17/287



17

Nie chcemy, aby ktokolwiek dowiedzia si o naszejobecnociw tych stronach.

Przyrzekam, e nie zdradz. Mj ojciec dobrze wam zapaci,jeli pozwolicie mi natychmiast wrci.

Twj ojciec? zainteresowa si. Kto to taki?

Don Pedro Gonzales. Ma w okolicy hacjend. Dobrze wamzapaci... i ugoci dodaa sama nie bardzo wierzc w drug cz swejobietnicy. Kt by chcia goci u siebiebandytw?

Zapaci? mrukn. Jeste tego pewien,caballero?

Oczywicie zapewnia arliwie Inez. Nazywam si InezGonzales... urwaa nagle. Zdradzia swoj pe, co w tej sytuacji byoniewybaczaln gupot. Stwierdzia too sekund za pno.

Ten typ o okrutnym wyrazie twarzy, z ktrym rozmawiaa,zabawnie wybauszy oczy i wybuchn gromkim miechem. Nie by tomiech wesoy, jednak zaraliwy, bo cay krg jedcw pocz rechota.

Widziaa, jak wiercilisi na siodach, walili apskami po udach i po plecach

ssiadw. To trwao dugo, przeraliwie dugo w odczuciu Inez. Zapewnekada inna dziewczyna dostaaby spazmw.Jednak Inez co nieco widziaana szerokim wiecie iniejeden raz (chocia pod czujn opiek ojca) stawaa

twarz w twarz z ludmi o ordynarnym sposobie bycia, o zych oczach imciwie zacitych wargach, o obliczachnapitnowanych otrostwem. Nigdy

nie zmyliy jej udaneumiechy i kapelusze elegancko zdejmowane z gw.

Wiedziaa, e to uznanie nie dla niej, lecz dla siy nieodstpnych vaquerw,

ktrzy zamieniliby w dziurawy worek miaka usiujcego zniewayseorit. Ich seorit, oczko w gowie potnego hacjendera. Lecz ojciec

znajdowa si o kilka mil std, a razem z nim uzbrojona suba.Bezpieczestwo Inez zaleao teraz tylko od niej samej, albo... od jakiegocudu. Lecz rozsdna crka donPedra na cuda nie liczya.

miali si cigle, miali, a ona przymruya oczy, aby niewidzie

tych okropnych, drgajcych twarzy i pocza w mylach powtarza star,jak stary jest Meksyk, pieMajw, ktr tyle razy nucia jej matka:


18/287



18

Jedz, jedz, dopki jest chleb.Pij, pij, dopki jest woda.Nadchodzi dzie, w ktrym py zaciemni powietrze,

Gdy klska spadnie na kraj,Gdy pojawi si chmura,Gdy gra si podniesie,Gdy mocny czowiek zajmie miasto... 5

W miar jak powtarzaa w myli, skandujc sowa, opuszcza jstrach, narasta gniew. Najprawdopodobniej narodzi si wanie ze

strachu. Czsto przecie si zdarza,e rozpaczliwa sytuacja, pooenie bez

wyjcia budzi wczowieku desperack, szalecz wprost odwag.

Otworzya szeroko oczy i skierowaa luf swej strzelbywprost w

to nienawistne oblicze czowieka, ktry musiaby chyba przywdc bandy.

Wrzask urwa si. Przywdca, jakby nie zauwaajc czarnego

otworu lufy, skrzywi si w umiechu, ktry wydasi Inez ohydny, zdj zgowy kapelusz i powiewajc nim nad koskim karkiem zagadn zbazesk uprzejmoci:

Con uien el honor de hablar?6

Me llamo Inez Gonzales7 odpowiedziaa ze zoci. Juwam mwiam, puszczajcie!

Jakie mie spotkanie, seorita! wykrzykn. Niepowinnimy rozstawa si zbyt szybko. Na cze seority! wrzasn i

rzuci kapelusz w gr.

Inni poszli za jego przykadem. Fruny ku niebu mniej lubbardziej dziwaczne, mniej lub bardziej zniszczone nakrycia gw, wszystkowrd wrzaskw i miechw.

Cofnij si! krzykna. Cofnij si, bo strzel...

5Fragment tekstu witych ksig Majw z Jukatanu. Jest to proroctwo Chilam Balama z ostatniej dekady XV

wieku, zapowiadajce nadejcie obcych ludzi ze wschodu. Sprawdzio si wraz z najazdem Hiszpanw.6Z kim mam przyjemno mwi? (hiszp.)

7

Nazywam si Inez Gonzalez (hiszp.)


19/287



19

Strzelaj, seorita odpar i teatralnym gestem przyoydonie do serca a ujrzysz, jak krew bucha z mej bohaterskiej piersi...

Mijay sekundy. No? Czyby nieustraszonej crce Gonzalesa zabrako odwagi?

Licz do trzech: uno... dos... tres... Ech zamiasi szyderczo widz, enic z tego.

Pucie mnie! krzykna rozpaczliwie.

Nie moemy. Mamy pewne porachunki z twoim ojcem. Przedmiesicem potraktowa nas niezbyt gocinnie,gdy przybylimy do hacjendy

napoi nasze strudzone konie. Jego przeklta suba rania dwu naszychludzi. W dziepniej pochowalimy ich na pustyni. Smutne.

Inez Znaa t histori. Ojciec opowiada do szczegowo. Niechodzio wwczas o wod dla koni, lecz o prb kradziey stada byda.

Doszo do strzelaniny i zginjeden z vaquerw. Tak wanie przedstawiaa

si prawda.Dlatego nie wytrzymaa i krzykna:

Kamiesz!

Nie zaprzeczam piknym paniomodpowiedzia zgalanteri.

Jeli uwaasz, e sprawa wygldaa niecoinaczej, nie bd si sprzecza.Czy nie mam racji, amigos?8

Si, si, naturalmente9! ryknli chrem.

A teraz zdecydowa przywdca ruszymy na krtk

przejadk jako eskortaseority.

Dokd? usiowaa opanowa drenie gosu.

Tam wskaza rk na pnoc. I pozwl, e ci siprzedstawi skoni si kapeluszem. Jestem Antonio Robledo, jeszcze

nie don", lecz kto wie?... A to zatoczy kapeluszem koo wiernitowarzysze walki...

8przyjaciele (hiszp.)

9

tak, tak oczywicie. (hiszp.)


20/287



20

Rozboju i rabunku!

Nie rozumiemy si, seorita, lecz gdy pobdziesz wrd nas

duej...Nigdy!

Nie trzeba si upiera jego

gos nabra twardychakcentw. Upr tozy doradca. A teraz zwrci si doswych towarzyszy na cze seority:

salwa!

Podnis bro, podnieli jwszyscy w tym zamknitym krgu koni iludzi.

Poderwaa wierzchowca do skoku

i wtedy wanie zagrzmiay strzelby, od

starych rusznic poczwszy po nowoczesnekarabiny wojskowe, ktre nieodgadnionym

sposobem znalazy si w rkach tych ludzi.

Szarpna za cugle, ko wspi si, przysiad na zadzie.

Nagle dostrzega rzecz dziwn: tu przed ni dwu jedcwpochylio si na siodach. Jeden zakoleba si miesznie, wolno, wolniutko

opad gow na koski kark i tak pozosta nieruchomy. Jego ssiad w

sekund pniej przechyli si do tyu, run na ziemi i lea w kurzu, zlew nog uwizion w strzemieniu. Czerwona struka popyna po

piachu.

Przeraona Inez nie pojmowaa, jak to mogo si sta. Zezdumieniem tylko stwierdzia, e nikt nie zwrci uwagi na ten dziwny

wypadek.


21/287



21

Jeszcze raz, amigos y compaeros10! rycza rozochocony

przywdca. Na cze seority, ktra powikszyanasze grono!

Strzeli pierwszy, zarazrozleg si huk, lecz nim rozpynasi

nad gowami strzelajcych prochowachmura, dwu nastpnych zwalio si z

siode, a trzeci za-koysa si, leczutrzyma rwnowag. To wanie onwrzasn:

Dostaem! Kto mnie

postrzeli! Antonio! Kto strzeli mi wplecy? Patrzcie! on pierwszyzauway lecych na ziemi. Patrzcie! krzykn. Kto

pomordowatych ludzi? Zdrada!

Zwarty krg jedcw rozstpi si byskawicznie, wmgnieniu oka

zmieni si w bezadny kb ludzi i zwierzt. Konie chrapay, czujc krew,

ludzie wrzeszczeli i klli wymachujc broni. Ponad gwar wybi sipojedynczy gos:

Zdrada! Uciekajmy!

Ozwa si kwik koni, zagrzmia ttent kopyt, a po nim potrjnydwik strzaw, z lekka przytumiony, jak gdyby dobiegajcy ze sporej

odlegoci.

Inez nie czekaa na dalszy bieg wypadkw. W krgu jedcwpowstaa szeroka luka. Uderzya wierzchowca po zadzie i skoczya przed

siebie. Nikt jej nie zatrzymywa. Wtpliwe, czy w tym nieopisanymrozgardiaszu w ogle zauwaono ucieczk dziewczyny. A ona gnaa przedsiebie, nie baczc na kierunek, byle dalej i dalej od tamtej bandy zbjw ozych oczach, zych obliczach i jeszcze gorszychzamiarach.

10

Przyjaciele i towarzysze (hiszp.)


22/287



22

Pochylona nad koskim bem, szeptaa wprost do ucha

zwierzcia: Prdzej... prdzej...

Jak to dugo trwao? Nigdy pniej nie potrafia tego okreli,nawet gdy szczegowo i spokojnie opowiadaa o swej wyprawie

przyjacioom. Zapamitaa tylko jedno: egdy grzbiet wierzchowca zalnipotem, a z pyska poczykapa na ziemi biae paty piany, soce mino

szczyt nieba, wkraczajc w drug poow dnia.

Obejrzaa si. Horyzont by czysty i pusty. Wwczas zatrzymaa

si, zeskoczya z sioda. Nogi si pod ni ugiy. Opara gow na ku iwybuchna paczem.


23/287



23

I I

N i e z n a j o m y

No wic nareszcie Meksyk. Pisz nareszcie", poniewawykonanie naszych zamierze, a rwnoczenie spenienie obietnicy,

cigno si przez cztery lata.

W roku 1883 bawiem z Karolem Gordonem (moim byym

pacjentem, a pniej nieodcznym towarzyszem wiosenno-jesiennych

wypraw myliwskich na Dziki Zachd) w Arizonie11 Tam poznalimyrwnie jak my zapalonego mionika przygd i dziewiczej przyrody,meksykaskiego hacjendera: don Pedro Gonzalesa. Przyby w tamte

pustkowia z crk (ktr bralimy dugo za chopca, poniewa nosia mskistrj), z wozem wypenionym sprztem podrnym, w towarzystwie kilku

kowbojw, ktrych z hiszpaska zwano vaqueros. Zawarta w ten sposbznajomo rycho zamienia si w przyja, przypiecztowanzaproszeniem nas (Karola i mnie) do Meksyku, do gospodarstwa Gonzalesa.

Niemaego gospodarstwa!

Obiecalimy zoy wizyt w roku nastpnym. Nic z tego nie

wyszo. Nieprzewidziany zbieg okolicznoci,powtarzajcy si z jak upartzoliwoci losu, odsuwa nasz wyjazd z roku na rok. W tym okresie

Gonzales zdyju sprzeda sw posiado i naby inn na wschodzie,

w stanie (meksykaskim) Chihuahua, w rejonie rzeki Conchos, dopywu RioGrande del Norte.

11

Historia opisana w powieci Soce Arizony (III powie cyklu).


24/287



24

O tej zmianie dowiedziaem si z listu, jaki hacjender do mnie

napisa, ponawiajc, w wyszukanej, eleganckiej formie, swe poprzednie

zaproszenie. I tak wreszcie, wiosn 1888 roku, wyruszylimy z Karolem

Gordonem zwiedzi Estados Unidos Mexicanos, czyli: Stany ZjednoczoneMeksyku, kraj dotychczas nam obcy, a peen egzotyki.

Teraz wyznam, e podczas podry z pnocy (z Milwaukee,gdzie

stale mieszkam) na poudnie drczya mnie wci myl, e znowu jakienieprzewidziane wydarzenie zmusi nas do skierowania si w zupenie innestrony. Tyle ju przecie byo nieudanych prb odwiedzenia Gonzalesa, e

staem si prawie przesdny. Jednak ze przeczucia nie ziciy si.

Dotarlimy bez przeszkd do pogranicznego El Paso, starego miasteczka ohiszpaskiej nazwie.

Wiksz cz drogi przebylimy w kolejowym wagonie, wiozc

bro i sioda. Konie, zupenie nieze, nabylimy dwadziecia mil napnocny wschd od El Paso. Przypadkowa rozmowa z konduktorempocigu staa si wskazwk, dziki ktrej w kilka godzin pniej

dotarlimy bezbdnie do niewielkiego rancho, gdzie wybralimy ze stada

dwie sztuki, na oko wytrzymae, a poza tym.:, tanie. W El Paso sprzedanonam skrzane wory do wody oraz produkty ywnociowe, ktrymi

uzupenilimy nasz skromny zapa, zakupiony jeszcze w Milwaukee.

Nastpnie pospacerowalimy po miasteczku, ktrego opisywa nie bd,poniewa moje spostrzeenia s bardzopowierzchowne, a budowle El Pasonie zasuguj nanajmniejsz o nich wzmiank. Co si tyczy mieszkacw...

Ano, wanie. Ci utkwili w mej pamici z przyczyn, ktre pocztkowouznaem za prawie katastrofalne dla naszej dalszej podry, ale w

ostatecznym efekcie okazay si dlanas zbawienne. Z tego wynika, e nigdynie naley spieszy si z ocen wypadkw i wyciga z nich pochopnychwnioskw.

Zmczeni, zakurzeni, brudni, a nade wszystko godni powdrowalimy w poszukiwaniu dogodnego miejsca, aby przywrci

sobie dobre samopoczucie przy pomocy paru litrw wody i... paru penychtalerzy. Znalelimy.


25/287



25

Nie pamitam, czy to by Hotel-Saloon" czy odwrotnie: Saloon-

Hotel", z dodatkiem jeszcze jakiego przymiotnika, do, e znalelimy si

tam w najbardziej chyba nieodpowiedniej porze. Byo poudnie. Mimo

wczesnej wiosny dokucza soneczny skwar. I z tego powodu wntrzesaloonu (czy hotelu?) wygldao rojnie, gwarnie i... obrzydliwie. Zasnutekbami tytoniowego dymu, wypenione odorem piwa, whisky, ohydnegomitowego samogonu, znanego pod nazw julep", oraz potu parujcego z

kbowiska ludzkich cia, ktre wida pogardzay wod i mydem. W sali

byo gorco i duszno, aden powiew z zewntrz nie chodzi duchoty. Gdyprzekroczylimy prg, nie tylko nie odczuem adnej ulgi po ulicznejspiekocie, lecz przeciwnie, jeszcze bardziej zatskniem za wod, mydem i

rcznikiem.

Wydaje si mruknem do Karola e znajdziemy tuwszystko, co moe zaspokoi pragnienie niewybrednego pijaka, lecz nic do

zjedzenia. Moe lepiej i nad rzek?

owi ryby?

Umy si. Czuj si tak, jakbym przed chwil wyskoczy z

rozgrzanego bagniska. Cay jestem oblepiony kurzem, brudem i wszelkinn ohyd.

Cierpliwoci! Sprbujemy. Chod.

Pocign mnie za rkaw i poczlimy lawirowa w tumie mniejlub bardziej pijanych osobnikw, niebezpiecznych w nagym spotkaniu, bo

z powodu ich mocno zachwianej rwnowagi oraz prb znalezienia podpory

moglimy si obaj znale na obrzydliwie brudnej pododze. Jako

dotarlimy w poblie szynkwasu, od ktregoodgradza nas ywy mur.

Czekalimy cierpliwie, liczc na to, e wreszcie kto bdzie miadosy, a my wliniemy si na jego miejsce.Zudne nadzieje! Wida gociesaloonu posiadali nieograniczone moliwoci konsumpcyjne, mnstwopienidzy i mnstwo czasu.

Ruszajmy nad rzek szepnem, lecz Karol na tpropozycjnie zareagowa ani gestem, ani sowem i pocz delikatnie, lecz pewnie


26/287



26

wciska si midzy dwu najbliszychnam osobnikw. Nie wiem, czy byli atak zajci rozmow, czy te tak zobojtnieli pod wpywem alkoholu na

wszystko, co si wok nich dziao, do, e manewry mego przyjaciela

uszy ich uwadze. Karol dopi swego i opar si o zocicie miedzianblach kontuaru. Stanem potulnie za jegoplecami, lecz nie odwracajc sizapa mnie za bluz ipocign tak mocno, e wbrew swej woli znalazemsi wwskiej szparze midzy Karolem a jakim jegomociem wolbrzymim

sombrero, przypominajcym parasol, ktregorondo przeoraomi policzek.

Zniosem to bez skargi, zreszti tak jakiekolwiek moje uwagi nie dotarybydo uszu adresata. Sombrero wykonao lekki obrt, tym razemtrcajc mniew ucho, i ujrzaem zaczerwienione policzki,potny nos, straszliwie dugie

pod nim wsy, a nad tym wszystkim oczy, ktre zdaway si nic niedostrzega.Powiao mi w twarz zo wonn mieszanin: kiepskimcygarem,

wdk, piwem i jeszcze czym tam. Spodziewaem si awantury, leczusyszaem tylko agodny gos, takbekotliwy, i nie pojem ani swka. Po

jakiemu on do mnie zagada? Przypuszczam, e bya to hiszpasko-

angielska pltanina wyrazw plus znieksztacenia wymowy natury...alkoholowej. Poniewa brak odpowiedzi z mojej strony mogo zostauznane za obraz, rzekem sw wieo wyuczon hiszpaszczyzn:

Pardoneme... przepraszam.

Chyba nie usysza, bo odwrci gow (tym razem ustrzegem siod zetknicia z szorstk krawdzi sombrera) i skoni j na blatszynkwasu. Po paru sekundach osun si powoli na podog. Od razu

uczynio, si luniej. Za mymi plecami kto rykn miechem, kto innywrzasn:Zabierzcie go!", po czym, nie wiem jak to si stao, lecyznikn,

a ja okciami oparem si o kontuar. Bardzo mi to ulyo.

Co jemy? zapytaem rzeczowo Karola.

Zanim zdy odpowiedzie, pojawia si przede mn szklanka,

zupenie jak w czarnoksiskiej sztuce, do szklanki pociek strumie pynu

wprost z szyjki pkatej butelki. To samo misterium powtrzyo si przedKarolem. A przecie o nic nas nie zapytano. Wida taki w tym lokalupanowa zwyczaj. Ale nie koniec mego zdziwienia. Pene szklankiporwaa

rka barmana odzianego w przeraliwie t koszul. Spojrza na nas


27/287



27

badawczo, podsun inne szklanki,puste, i napeni je pynem janiejszymod poprzedniego i z butelki o innej etykiecie. Wszystko to dokonao si

byskawicznie. Barman zwile wyjani:

Dla was, seores, co specjalnego...

Zapewne oceni nas po ubraniach, ktre chocia zakurzonei nieco

pomite byy szczytem elegancji w porwnaniu z tymi, ktre nosili na

swych grzbietach nasi ssiedzi.

Nie bd pi powiedziaem do Karola. Najpierw musz

zaspokoi gd. Co on sobie myli? Hej! krzyknem w kierunku tej

koszuli i pomachaem rk.

Bysn oczami, lecz nie odezwa si, zajty bez przerwynapenianiem szklanek. Ci ludzie pili bez adnego umiaru.

Co tu si bdzie dziao za godzin, za dwie?" pomylaemnieco

zaniepokojony. Karolu, zawoaj go!

Poskutkowao. Barman zbliy si, ale z miny dostrzegem, i jest

w zym humorze.

Que desea...12zagadnpo hiszpasku.

Tengo hambre13odparem ostro.

Mamy guisantes en salda dulce powiedzia z angielska po

hiszpasku.

Moja znajomo hiszpaszczyzny okazaa si niewystarczajca,

abym mg zrozumie, o jak to potraw chodzi, ale z tym si niezdradziem.

Prosz o dwie porcje, podwjne.

Kiwn gow i szybko si oddali.

Nareszcie szepnem do Karola. Czuj piekielnygd.

12Czego sobie yczysz? (hiszp.)

13

Jestem godny (hiszp.)


28/287



28

Co to s te jakie guisantes? odszepn.

Nie wiem wyznaem.

Dlaczego zamwi? Nie lepiej byo wzi piecze o ludzkiejnazwie?

Obawiam si, e oprcz guisantes nie maj tu nic wicej. Poza

wdk, oczywicie.

To tylko przypuszczenie. Zapytam si.

Daj spokj, Karolu. Jestem tak godny, em gotw pokn

cokolwiek, i tak brudny, i marz tylko o wyjciustd i o kpieli.

Szybciej, ni oczekiwaem, stany przed nami dwie miski

wypenione gst mazi. To by sos, w ktrym tkwiy ziarnka grochu. Takoto wygldaa guisantes en salda dulce", jak si pniej dowiedziaem,

jedna z narodowych potraw hiszpaskich.

Chwyciem yk. Groch na sodko! Nie, nie by zy. Stwierdziem

przy pierwszym yku. Przy drugim poczuem lekkie palenie w gardle, przy

trzecim wydao mi si, e cae podniebienie mam w ogniu. Czym prdzejsignem poszklank i oprniem j do poowy. Pomogo.

Zerknem na Karola rwnie wycign do po naczynie,spojrza na mnie i jednoczenie parsknlimymiechem.

Do licha, Janie. Ta potrawa smakuje jak szko pomieszane zcukrem.

Nie narzekaj. Za to whisky jest wysokiej klasy.

Nie myliem si, otrzymalimy trunek przedniego gatunku. Lecz

ile mona wypi, majc w perspektywie dalek jazd konn? Tak, na oko,wedug mej mapy okoo 150 mil,co, w zalenoci od stanu drogi, oznaczao

trzy- lub czterodniow podr.

Moe poprosimy o piwo? zaproponowaem.


29/287



29

Zgodzi si. Do dugo czekaem, zanim ta koszulapojawia siw zasigu mego gosu.

Tengo sedpochwaliem si sw hiszpaszczyznchce misi pi...

Whisky?

No, no zaprzeczyem gwatownie. Cerveza!

Pokrci si za kontuarem i w chwil pniej podsun nam dwa

kufle i dwie butelki. Przy piwie piekco-sodki groch okaza si atwiejszydo przeknicia i uporalimy si znim szybko.

A teraz, Karolu powiedziaem odstawiajc pusty kufel musz si umy i ogoli.

Idziemy nad rzek?

Chwilowo wystarczy mi miednica, mydo i rcznik. Ikonieczniekawaek lusterka dodaem przesunwszy doni po kujcym zarociebrody.

Obawiam si, e w tym zakadzie nie znaj ani miednic, ani

luster.

Zapytam si tej koszuli".

Zagadnity le mnie zrozumia.

Seores pragn wynaj pokj?

Ale nie. Chcemy si umy i ogoli.

Studnia jest na podwrzu.

Potrzebujemy miednicy.

Wszystkie nasze pokoje wyposaone s w miednice

stwierdzi z odcieniem dumy w gosie. W lustra rwnie.

A jakiej zbdnej miednicy nie mona poyczy?


30/287



30

Pokrci przeczco gow.

Gospodarz zabrania wynoszenia sprztu. Pniejginie.

Wic zgoda, wynajmujemy pokj dwuosobowy.

Rozjani twarz w umiechu.

Aguarde un momento14przeszed nahiszpaszczyzn.

Popychani z boku, potrcani z tyu, nie dalimy si oderwa odszynkwasu, pki nie pojawia si znowu ta koszula" w towarzystwiejakiego malca, na oko w wiekudwunastu-czternastu lat.

To ci panowie poinformowa barman wskazujc na naspalcem. Dasz im najlepszy pokj. Panowie pac...

Byo to pytanie zadane w formie stwierdzenia. Zapacilimy.Dosono. Za jedzenie i za wynajcie pomieszczeniana jedn dob. Okazao si,

i na czas krtszy nie mona. Chciaem zaprotestowa, lecz. Karol kopn mnie w nog, wic daem spokj.

Prosz poczeka zagadn chopaczek w poprawnejangielszczynie i znikn.

Zjawi si niespodziewanie po naszej stronie bufetu. I Ruszylimyza nim, torujc sobie drog poprzez kbicy si i rozgadany tum goci.

Dobrnlimy na zaplecze bufetu, skd po stromych schodach,

przypominajcych drabin, wdrapalimy si na piterko i trafili dokorytarzyka rozgrzanego, dusznego i tak wskiego, i dwie osoby z

trudem mogy si min. Panowa tu pmrok, mimo to moglimy zauway

charakterystyczne rysy twarzy naszego przewodnika: wystajce kocipoliczkowe, ksztat nosa i usta powiedziay mi wiele malec byIndianinem. Karol musia to rwnie zauway, bo kiedy wleklimy si

korytarzykiem, zagada nagle do chopca w niezrozumiaym dla mniejzyku.Malec odpowiedzia.

O co chodzi? zwrciem si do przyjaciela.

14

Prosz chwilk poczeka (hiszp.)


31/287



31

Indianin z plemienia Papago wyjani.

Karol odwzajemni si za moj cakowicie mu obc

hiszpaszczyzn. Zna kilkanacie dialektw indiaskich. A ja zaledwiemow Czarnych Stp i kilku pokrewnych jzykowo plemion. Karol mnie

uczy, lecz tylko dorywczo itylko podczas naszych wdrwek. Dziki temuco niecorozumiaem Dakotw, Apaczw, Komanczw, no i CzarneStopy.

Mogem tym imponowa mieszkacom rodzinnego Milwaukee, ale napreriach moja skromna pod tym wzgldem wiedza sprawiaa mi niecokopotw.

To tu powiedzia chopak. Bardzo dobry pokj,

najwikszy ze wszystkich.

Otworzy drzwi zbite z chropowatych tarcic. Nie byo w nich

klamki. Zamiast niej wbito dwa gwodzie: jeden wdrzwi, drugi w futryn, i

poczono kawakiem sznurka.

Pokj istotnie by obszerny i wyposaony w dwa metalowe ka,

w stolik z miednic i dzbanek. Tyle tylko zdyem zauway, gdy Karolzatrzyma si na progu.

To chyba nie tu powiedzia.

Nie tu? zdziwiem si i w tym momencie dostrzegem

lecego na skotaszonej pocieli, w ubraniu i wbutach, mczyzn. Nawetchrapa! Jego kapelusz jasnote sombrero spad na podog.

Zatrzymalimy si zaskoczeni tym widokiem. Ale may Papago nie okaza

zdziwienia.

To tu, seores owiadczy z pewnoci siebie.

Podszed do picego, chwyci go za nog tkwic w ogromnymbucisku.

Ej! wrzasn. Wstawaj!

Noga drgna, ciao poruszyo si, lecz tylko po to, by zmieni

pozycj. Rozemiaem si.


32/287



32

To jest pokj dla panw zapewni nas malec. Ten pijak

przyszed tu bez wiedzy gospodarza. Czasem tak bywa. Wstawaj!

krzykn, po czym doda co pohiszpasku, czego nie zrozumiaem.

Moe pjdziemy gdzie indziej? zaproponowaKarol.

Papago potrzsn przeczco gow.

Inne pokoje s mniejsze, seores zapacili za ten wanie...Trzeba wyrzuci tego draba... spojrza na naswymownie.

Dobrze zgodzi si wesoo Karol. Pomoemy ci.

Daj spokj usiowaem powstrzyma przyjaciela. Napewno jest sporo wolnych ek...

Lecz wanie te przeznaczono dla nas. Nie lubiustpowa bylepijakowi. Bierzemy si do dziea, Janie.

Zanim zdyem powtrnie zaprotestowa, podszed dopicego,chwyci doni za konierz bawenianej koszuli i cign bezwadne ciao

na deski podogi. Nieproszonygo dopiero teraz si ockn. Otworzy oczy,

popatrzybdnym wzrokiem, co zamamrota i siad.Ujem go pod pachyi dwignem. Poczuem mdy odralkoholu pomieszany z dymem cygara.

Wytrzeszczy na nas oczy, mtne i na pozr nic nie widzce.Jednak jak si pniej okazao zapamitanas bardzo dobrze. Chwia

si na nogach, wreszciewybekota:

No me siento hien...

Co on gada? zainteresowa si mj przyjaciel.

Powiada, e si le czuje przetumaczyemskwapliwie.

Ja myl! Jest pijany jak bela. Pom go wypchn.

Nie tylko wypchnlimy za drzwi zataczajcego sijegomocia, alenawet doprowadzilimy go do schodw, abymie pewno, e nie zawrci,

kierowany pijackim uporem. Po czym, ju w pokoju, usyszelimy rumor,


33/287



33

jakby kto stacza si po stopniach. A z dou dociera nadal wrzask

pomieszanych gosw.

Nie wrci stwierdzi Karol, a chopaczek klasnw donie iwybieg z pokoju.

Hasta luego! wykrzykn ju na progu.

Co on powiedzia?

Do zobaczenia.

Ta hiszpaszczyzna ju mi bokiem wyazi, a przecie jeszcze

nie przekroczylimy granicy.

To bardzo przykre odparem udajc wspczucie.

Spojrza na mnie ponuro. Umiechnem si nie bez zarozumiaoci. Po raz pierwszy zdarzyo si, e podczas wsplnych

wdrwek potrafiem w czym przewyszyswego towarzysza. Poza mojwiedz lekarsk, oczywicie.

Zdjem kurtk, cignem kamizelk i koszul, zanurzyemdonie w miednicy napenionej zimn wod.Co za ulga! Kiedy ju wymyem

si i odwieyem, mojemiejsce nad miednic zaj Karol, a ja, rozcignityna ku, wypuszczajc oboczki dymu z fajki, suchaem brzku kuba iplusku wody. Znowu pocza ogarnia mniesenno.

Dugo jeszcze? zagadnem.

O co chodzi?

Piekielnie tu gorco. Marz o kpieli w rzece.

Przecie tak ci radziem odpar wycierajc sircznikiem ale si upare.

Podszedem do okna, by poczu na twarzy podmuchrzewiejszego powietrza. Okropnie si rozczarowaem. Za oknem wisia

parzcy tuman kurzu. Zerwa si lekki wiatr, ale e soce stao u szczytunieba, zamiast chodzi, grza.


34/287



34

Wyjrzyj no, Janie, czy nasze konie jeszcze stoj.

Dlaczego nie miayby sta? zdziwiem si, lecz posusznie

wysunem gow za framug.Przede mn, poniej, leao pasmo szarorudej drogi, midzy

dwoma rzdami niskich budynkw. Ulica bya pusta,pogrona w spiekociednia i w ciszy. Dostrzegem spadzisty daszek nad werand, a przed ni

poprzeczny drg na palach wbitych w ziemi, do ktrego przywizywanokonie. Byo ich pi. Nasze znajdoway si nieco dalej. Trzech mczyzn, araczej trzy sombrera bo tyle widziaem zgry zdradzay podejrzanezainteresowanie naszymi wierzchowcami. Jedno sombrero usiowao

zajrze do pyska memu koniowi, drugie co majstrowao przy jukach

zwierzcia Karola.

Nie podoba mi si to powiedziaem gono.

Co takiego?

Zejd na d, jakie typki tam si krc.

Karol podszed do okna i wyjrza.

Pd, zaraz ci dogoni.

Skoczyem do drzwi i pognaem drabiniastymi schodami na d.Przekroczyem prg wielkie] sali i zatrzymaem siraptownie. Zwarty tum

zagrodzi mi przejcie.

Przepraszam zwrciem si ku barczystym plecom, ktre

wyrosy na mej drodze. Przepraszam powtrzyem goniej prosz

zrobi mi miejsce i natychmiast przetumaczyem to na hiszpaski,najbardziej dokadnie, jak tylko potrafiem: Tenga la bondad de darmeasiento!

Plecy nawet nie drgny. W gwarze panujcym dokoa mj gosnie dotar widocznie do odpowiednich uszu.Posunem si o krok, usiujcbokiem min yw przeszkod. Jako mi si udao, lecz ugrzzem na

nastpnej. Zapijaczona twarz, nieprzytomne oczy, niechlujny zarost i

wsiska dawno nie podcinane. Do licha! Toby ten sam pijak, ktrego tak


35/287



35

niedelikatnie cignlimy z ka. Gapi si bezmylnie, byem pewien, emnie nie pozna. Sprbowaem go obej. Nieprzytomne oczy zamrugay.

Nim zdoaem znikn w tumie, cikie apskospado mi na rami.

Gringo! wrzasn.

Sowo gringo" oznacza cudzoziemca, lecz jest tookrelenie raczejobelywe, bowiem poprawnie brzmi w jzyku hiszpaskim: extranjero".

Wiedziaem o tym bardzo dobrze.

Nie zareagowaem na obelg, mylaem o naszych koniach, przy

ktrych krciy si podejrzane typy. Wic tylkostrciem ap z ramienia i

powiedziaem najbardziejuprzejmym tonem:

Perdoneme.

Ju go mijaem, gdy ta sama cika do po raz drugi opada na merami.

Gringo! zabrzmia mi nad uchem ochrypy gos. Patrzcie,przyjaciele! Gringo nas odwiedzi.Czego tu szukasz, lalusiu? Amigos! dar

si bekotliwie,mieszajc na przemian sowa hiszpaskie i angielskie. On

mnie napad! Jamu poka!

Tego byo za wiele nawet jak na moje agodne usposobienie.

Zapomniaem o koniach, odwrciem si energicznie i odepchnemnapastnika. Zatoczy si i pewnie runby, gdyby znajdowa si

gdziekolwiek chocia skrawek wolnego miejsca. Opar si o przygodnego

ssiada i znowu rykn: Gringo! Obrazie mnie! Patrzcie, przyjaciele!Jakem Luis Vivas, rozpatam brzuch temu przybdzie!

Dar si tak gono, e zaguszy gwar panujcy na sali. Od razuprzycicho. Sign za pas i wydoby dugi myliwski n. Chciaem si

cofn, ale nie mogem,chocia nieoczekiwanie rozlunio si wok mnie iznalazem si jakby na malutkiej arenie, otoczonej zwartym krgiemwidzw. Nie mieli zamiaru mnie przepuci. Bjka w saloonie! C za

urozmaicenie nudnego dnia.


36/287



36

Luis Vivas jeli tak rzeczywicie si nazywa uczyni krok wprzd, krok do tyu, po czym, lekkozgarbiony, skoczy ku mnie. Uchyliem

si. Ech, nie bya to wielka sztuka wobec niepewnych ruchw pijaka.

Trzasnem go w pochylon gow, nim zdy mnie pchn byszczcymostrzem. Zachwia si i run na podog.Uczynio si nagle bardzo cicho.Lecz ta cisza nie byawyrazem uznania dla mnie, raczej wrogoci, bo wsekund pniej czyj gos zachci napastnika:

Dalej, Luis! Wal tego gringo!

Nie miaem zamiaru przedua spotkania. Kiedy lecygramolisi niezdarnie z podogi, odwrciem si, zdecydowany przerwa krg

widzw. Pchnem piersiamipierwszego z brzegu, otrzymaem cios piciponiejramienia, a rwnoczenie jaki yczliwy gos ostrzeg:

Uwaaj!

W sam por. Pijany Luis gotowa si do powtrnego ataku.

Jednak nie zdy. To Karol zdoa roztrci stojcych mu na drodze, jego

pi trafia prociutko w szczk Luisa, ktry run ciko, a z desekpodogipowiao kurzem. Buchn gwar gosw. Gwatownych ibezadnych,

istny galimatias hiszpasko-angielskich sw, moe i indiaskichdialektw.

Karol chwyci mnie za rkaw kurty: Szybko!" rozkaza.Przedar si przez tum, ja za nim. Jednak do drzwi nie dotarlimy, bochocia rozstpiono si na boki, drog wiodc ku ulicy zatarasowao

trzech wsatych jegomociw w wysuonych sombrerach, rozchestanych

koszulach barwy zuytych cierek, w spodniach penych plam. U pasw,

nabijanych mosinymi wiekami, zwisaypotne kabury rewolwerw.

Czekajcie, panowie odezwa si jeden z trjki. Tak rzeczynie mona zakoczy a zwracajc si w gbsali: Luis! Chode tu! Cidentelmeni gotowi pomyle,e stchrzy!

Luis musia istotnie stchrzy, bo gdy spojrzaem za siebie, nie

dostrzegem go.


37/287



37

Przepucie nas, seores odezwaem si najgrzeczniejszym,

na jaki potrafiem si zdoby, tonem. Z powodu jednego pijaka nie

bdziemy do siebie strzela.

Luis powinien dosta szans. Zosta obraony.

Byo towrcz bezczelne stwierdzenie.

Cofnijcie si rozkaza Karol.

Gdzie za naszymi plecami zagrzmia huk wystrzau, a kilka

gosw wrzasno:

Na nich! Bi gringos! Grin-gos, grin-gos, grin-gos!...

Chralne skandowanie ogarno cay saloon. Jednak pozasown

zaczepknie nastpia adna inna. Nikt z krzykaczynie ruszy si z miejsca.Na nasze szczcie. Nie oparlibymy si, gdyby rzuci si na nas ten tum.

Lecz tych trzech nadal barykadowao nam drog. Skoczylimy kudrzwiom.Otrzymaem uderzenie powyej ucha, grzmotnem napastnika w szczk.Zachwia si, lecz nie upad. Drzwi znalazy si w zasigu mej doni. Nie

zdyem za nie chwyci, bo straszliwy cios w karknieomal przygnit mnie

ku ziemi. W sekund pniej ktoskoczy mi na plecy zaatakowano nasod tyu. Dostrzegem, jak Karol zmaga si z dwoma narazprzeciwnikami, a

trzeci zblia si ku mnie z rewolwerem w rce. Miaem wyprbowa na

wasnej czaszce uderzeniegrubej rkojeci. I pewnie tak by si stao, gdybynie nagaodsiecz. Staraem si wyprostowa, zrzuci napastnika zplecw,

aby uskoczy przed atakujcym z przodu, gdy usyszaem, ponad gwargosw, trzask podogowych desek,jakby na nie run spory ciar. Prawie

rwnoczenie moje plecy zostay oswobodzone. Nie miaem czasu na sprawdzenie, co byo tego przyczyn. Ruszyem do ataku. Lew rk

chwyciem za kolb skierowanego ku mnierewolweru, praw wepchnembyskawicznie pod pach przeciwnika i z rozmachem pochylajc siuczyniem obrt.Schwytany przewin si nad moim ramieniem i run nadeski. Bya to sztuczka, ktrej nauczy mnie Karol.Wyprostowaem si.

Dalej, dalej, amigos! wrzasn kto z boku.


38/287



38

Zostaem popchnity ku drzwiom, pniej nieznajoma sylwetka

skoczya ku szamoczcemu si Karolowi. Dwa szybkie ruchy i mj

przyjaciel, oswobodzony, wybieg za prg. Teraz nastpi grzmot dwu

strzaw, brzk rozbijanegoszka. Znalazem si na werandzie, daem susaw piach ulicy.

Szybciej, szybciej,

dentelmeni pogania mnienieznajomy gos. Konie! Gdzie waszekonie?

Wierzchowce stay tam, gdzie

je poprzednio przywizalimy. Czy

wypatroszono juki? Ktby terazsprawdza. Skaczemy na sioda,ruszamy w chwili, gdy przez otwarte

drzwi saloonu wylewa si wrzeszczcypotok. Ale ju kopyta wzbijaj kurz.

Kilka goniejszych od innychokrzykw, ponich strza.

W lewo, w lewo, dentelmeni!

Skrcamy midzy domy, w ciek tak wsk, e z trudem

minyby si na niej dwa wierzchowce. cieka jest pusta, domy jak

wymare. Cwauj za Karolem, lecz wiem, e za mn jedzie jeszcze ktotrzeci. Kto to jest? Chyba nasz sojusznik.

ciana budynkw urywa si raptownie po lewej, poprawej pale

dugiego corralu, pniej paszczyzna zrudziaych traw przecitamigotliwym pasem wody. To granica. Rio Grande del Norte. Jadcy dotd za

mn terazzrwnasi.

Szybciej, szybciej, kolego...

Wyprzedzi mnie, wyprzedzi Karola krzyknwszy co w

przelocie. Karol uderzy wierzchowca po zadzie. Rzeka byatu-tu. Jeszczepiaszczysta plaa i bryzgi wody niby krople rzsistego deszczu.


39/287



39

Osignwszy przeciwlegy brzeg nie zwolnilimy tempa i dopiero gdy okrynas cie piniowego lasku, nasz przewodnik cign cugle i zeskoczy z

sioda.

No odezwa si ukazujc po raz pierwszy swrozemian i

pokryt kurzem twarz moemy chwilkodpocz. Przyda si to naszymdzielnym rumakom. Jak siczujecie, dentelmeni? Nikt nie jest ranny?

Spojrzaem na Karola, przesunem doni po policzkach ipotrzsnem przeczco gow.

To si nam upieko stwierdzi nieznajomy. Mogo by

gorzej.

Paska pomoc przysza wsam por powiedziaem.

Dzikujemy.

Gupstwo, lubi tak zabaw

rozejrza si dokoa. Pusto, ale moewywiodem was w nieodpowiednistron?

Wybaczcie. Kada inna droga odwrotumoga okaza si niebezpieczn. Oni bylimocno rozarci. O co poszo, bo pocztku

nie zauwayem?

Zdalimy krtk relacj z

przebiegu wydarze naleao sinaszemu obrocy i wyjanilimy, e

jedziemy do Meksyku.

Nieznajomy kiwn gow:

wietnie! Bo zawrci w tej chwili byoby przedsiwziciem

ryzykownym.

Oczywicie przytaknem chocia... to tylko gromadapijakw.


40/287



40

Tym gorzej. Wdka podsyca namitnoci, zwaszcza tu, na

poudniu, gdzie nawet wrd trzewych czyny wyprzedzaj rozum. To

paskudne strony i gdyby nie pewne... hm... koniecznoci, nigdy bym tu nie

zawita.

Podczas tej rozmowy miaem okazj przyjrze si naszemu towarzyszowi. Na pierwszy rzut oka wyglda sympatycznie. Tak mi si

wydawao. Moe dlatego, e miaszczere oblicze, jasne oczy i jasne wosy,e by gadko ogolony i czysty, w przeciwiestwie do tych brudasw, zjakimi zetknlimy si w saloonie. Co tu robi, czym si zajmowa? Z jego

poprzednich sw przecie wynikao, e wEl Paso by przelotnym gociem.

Na to pytanie nie mg miudzieli odpowiedzi strj z jelonkowej skry, takwiey, e strzepnwszy warstw kurzu, mona by go sprezentowa w witrynie eleganckiego magazynu. Sylwetka nieznajomego, a moe jegosposb bycia przypomniaa mi Colorado tajemniczego jedca

przemierzajcego pustkowia Nowego Meksyku z ktrym Karol i ja

przebylimy spory szmatdrogi, dopki naga mier nie zakoczya naszejznajomoci15 *. Byo co wsplnego w postaciach obu tych ludzi i chyba

tylko wiey strj jednego, a zaniedbany drugiego stanowiy rnic,

przecie nieistotn.

No, dentelmeni odezwa si nasz nowy towarzyszwstajc z

ziemi pora mi wraca, a i wam radz stdrusza.

Podszed do konia, sprawdzi poprgi i wskoczy na siodo.

Nie zapomnimy o przysudze poegna go Karol.Moe sikiedy jeszcze spotkamy.

Kto wie, kto wie? Szczliwej drogi!

Uderzy wierzchowca ostrogami, poderwa do biegu i w paruskokach dosign brzegu rzeki. W chwil pniejzakryy go srebrne bryzgiwody. Ujrzelimy go znowu, po tamtej stronie, lecz tylko na mgnienie oka.Najpierw tuman kurzu, pniej zabudowania zakryy go przed naszymi

oczami.

15

Historia opisana w powieci Colorado (IV powie cyklu).


41/287



41

Jedziemy? zapytaem.

Oczywicie, ale najpierw zajrzyj, Janie, do swej wspaniaej

mapy. Dotd ja prowadziem, teraz na ciebiekolej.Wydobyem z juku map, rozpostarem na ziemi. Ta mapa

stanowia mj osobisty sukces, z ktrego byem bardzo dumny. Nieatwobyo naby tak doskonae dzieo kartograficzne. Szperaem przez kilka

miesicy po ksigarniach i antykwariatach, a wreszcie znalazem, cochciaem, i kupiem. Mapa musiaa mie dug histori. Od razu byo to

wida. wiadczyy o tym zarwno poprzecierane zgicia papieru, ktryskadano w semk, jak kilka plam w rogach, a przede wszystkimnaniesione atramentem poprawki. Gdy si im dobrze (jeszcze wMilwaukee) przyjrzaem, stwierdziem, e pirem pocignito po liniachuprzednio naszkicowanych owkiem. To znaczy epoprawek dokonano

na gorco", w konkretnym miejscu, w ktrym nieznany podrnik odkrybd na mapie.

Mapa obejmowaa pnocn cz Meksyku, cilej stan

Chihuahuo, od granicy Rio Grande ku poudniowi, a poBolson de Mapimi,

pustynn wyyn, ku zachodowi a po krace grskiego pasma SierraMadre. Niektre rzeczki wydrukowano lini przerywan, co oznaczao, ekierunek koryta jest wtpliwy. Tak samo zaznaczono w kilku miejscachzarysy gr. Ot przerywane linie zostay parokrotnie uzupenione

atramentem, nadano im inny kierunek. Mao tego, nieznany kartograf

nanis szereginnych rzeczek, ktrych. nie uwzgldniono w druku. Moe tobyy tylko okresowe strumienie, znikajce z powierzchni ziemi w porze

suchej. Tym lepiej dla nas, jako ewjedalimy do tego kraju w przededniu

pory deszczowej. Ale to jeszcze nie wszystko. Tym samym, nieco wyblakymatramentem porobiono linie cige, biegnce prosto poprzez paszczyzny i

wijce si wok wzniesie. Przypuszczaem, e s to drogi lub szlakinajatwiejszego przejazdu. Jedna z takich linii przykua na duej mojuwag. Oto, obok niej, wdwu miejscach, narysowano dwa trjktne znaczki.

Ta wanie linia wioda ku zachodowi, wprost ku grom, i koczya sinakrelonym pirem malekim kwadracikiem. Tajemnicze znaki tak mnie

zaintrygoway, e udaem si do waciciela antykwariatu, by dowiedzie


42/287



42

si, od kogo naby map. Bezskutecznie. Powiedzia mi tylko tyle, e

przyniesiono mu j przed dwomamiesicami, lecz kto jprzynis tego

nie pamita.

Map ogldalimy z Karolem wielokrotnie, dziki czemu

naniesione na ni atramentem geometryczne figury nie staysi ani trochbardziej zrozumiae. Mj przyjaciel przypuszcza, e w ten sposb

oznaczono jakie lokalnerda. Na t map spogldalimy teraz obaj, lecztym razem nie chodzio nam ani o trjkty, ani o kwadracik, lecz o najkrtszy szlak wiodcy do gospodarstwa Gonzalesa. Jak ju

wspomniaem, a o czym pisa do mnie Meksykanin,posiado jego leaa w

pobliu rzeki Conchos, dopywuRio Grande. Don Pedro dokadniej okrelipooenie swejhacjendy: przez sam rodek toczy swe wody may strumyk,wpadajcy do Conchos. Posuwajc si z biegiem strumykanie sposb byozabdzi. Ba, lecz jak dotrze do strumyka? Chyba najpewniej jecha

wzdu koryta Rio a do skrzyowania z Conchos, a pniej w gr tej

ostatniej a do ujcia strumienia. Bya to pewna droga, lecz bardzo duga. Znacznie krtsza wioda poprzez pustkowia rozcigajce si w trjkcie,

ktrego dwa boki tworzyy koryta Rio Grande i Conchos, trzeci mielimy

wyznaczy sami.

Nasza narada trwaa krtko. O jedzie brzegami Rio mj przyjaciel

nawet nie chcia dyskutowa, byaby to jego zdaniem niepotrzebna strataczasu. Nie sprzeciwiem si. Karol posiada przecie tak zwany traperskiwch i jak wielokrotnie to stwierdziem ten wch odnajdywania

waciwych szlakw nigdy nas nie zawid.

Zoyem map, schowaem pieczoowicie i wycignem z

kieszeni kompas, co wywoao na obliczu Karola lekki umiech.Wskoczylimy na sioda. Raz jeszcze przy pomocy lornetki zlustrowaem

okolic. Za nami brzeg rzeki nadal by bezludny, przed nami cigna sijaowa pustka piaskw i rzadkich traw, ponad ktre gdzieniegdziewystrzelaapogmatwana sylwetka samotnego kaktusa. Klepnem koniapo

zadzie i opucilimy piniowy lasek.

Tu musz doda, e podczas pospiesznego odjazdu] z El Paso

nieznajomy sojusznik wyprowadzi nas na poudnie i przebylimy rzek


43/287



43

znacznie poniej bliniaczego miasteczka wznoszcego si ju pomeksykaskiej! stronie. Nie mielimy zamiaru go odwiedza, wystarczyo

nam El Paso.

Jechalimy ze dwie godziny, starajc si nie mczy! zbytnio

wierzchowcw. Co pewien czas zwalnialimy biegu, a nawet przystawali.Najgorsza pora spiekoty ju mina,pochodniao. Dokoa nadal byo pusto,

adnego ladu ludzkiej obecnoci, adnego tropu czworonoga. Po kilkudalszych godzinach horyzont wypeniy drzewa mesquity, natomiast drogprzecio nam rozlege pole kolczastych agaw. Tu zatrzymalimy si na

krtki postj. Zgodnie ze starym zwyczajem, wpojonym mi przez Karola,

zanim zeskoczyem z sioda, dokadnie rozejrzaem si po okolicy. Napnocy szka lornetki nie ukazay mi nic, poza pustk, taka sama pustkarozcigaa si na poudniu, lecz za nami,na szlaku przebytej drogi, ciemny,ruchomy punkt zwrci m uwag.

Jedziec powiedziaem.

Karol przyoy szka do oczu.

Tylko jeden stwierdzi. Zostajemy, zwierzta musz

odpocz. Jak si nazywa ta hacjenda Gonzalesa?

Nie wiem. Chyba siwcale nie nazywa.

Szkoda, mona by zapyta o drog tego, ktry gna za nami.

Nie ufam przygodnym informatorom, ju wol wierzy swej

mapie. Zreszt... tu spojrzaem jeszcze razza siebie.

Karolu, przecie to nasz wybawiciel! Wida nie powiodo musi w El Paso.Karol znowu sign po lornetk.

Wyglda na to, e go nikt nie ciga. Ano, poczekamy.

Wreszcie okryty pyem jedziec zatrzyma si przed nami.

Witajcie, dentelmeni powiedzia z humorem rozstaniebyo krtkie, lecz obfitowao w dramatyczne wypadki. Jednak... tu

obejrza si chyba ich zgubiem...


44/287



44

Kogo?

Niech to licho porwie! Zbyt zaufaem swej dobrej gwiedzie.

Oni nie byli tak bardzo pijani, jak sdziem.Musiaem przejeda obok tegoprzekltego saloonu, przedktrymsterczaa chmara udzi. Nie wyobraacie

sobie, jaki wrzask podnieli! Rzucio si bractwo ku mnie, jeden nawetzdy zapa mnie za nog. C miaem pocz? Kopnemgo, a pofrun

na sam rodek ulicy, i spiem koniaostrogami. Pobiegli za mn i prbowaliswych pukawek. Bez skutku. Wtedy rzucili si do koni. Wywiodem ich zamiasto, na pnoc, pniej skrciem na zachd i gdy straciem ich z oczu,

zawrciem na poudnie, przebyem rzek, trafiem na wasz lad i oto

jestem! Myl, e teraz powinienem kilka dni przeczeka po tej stroniegranicy. Chyba nie bd wam przeszkadza?

Oczywicie, e nie odparem skwapliwie, nazbytskwapliwie.

Przecie nie znaem tego czowieka, a najduej za dwa dnimielimy dotrze do hacjendy. I co wwczas? Wprowadzi pod dachGonzalesa przygodnego znajomka? Sytuacja moga sta si wielcekopotliwa, lecz terazzapobiec jej nie byo sposobu.

No, dentelmeni! Prowadcie tam, gdzie ley celwaszej drogi,

bo dla mnie obojtne, w ktrej znajduj sistronie wiata. Byle dalej od RioGrande.

Postpilimy zgodnie z tym apelem, jako e inaczej postpi niemoglimy. Po pgodzinnym odpoczynku skierowalimy konie na szlak,

przy kocu ktrego sta miaodomostwo Pedro Gonzalesa.


45/287



45

I I I

O p u s z c z o n a c h a t a

Powiedzia, e nazywa si Barry Bede. Moe to prawda, moenieprawda. Dla nas sprawa zupenie nieistotna. Dlaczego ucieka z El

Paso wiedzielimy, lecz po co tam przyby pozostawao nadal

tajemnic. Czym si trudni? Nie wypadao pyta, skoro sam dotychczastego nie wyjawi.

Karol zagadn go, czy zna tutejsz okolic. Odpar, e bywa wMeksyku, lecz jedynie w zachodniej czci. Karol pomarkotnia, niezbytdowierza mojej mapie, a przecie w tej sytuacji tylko ona moga by

naszym przewodnikiem.

Jechalimy we trzech krain pust i otwart, co pozwalao w por

zauway jakiegokolwiek wdrowca. Ale i my w ten sposb bylimywidoczni. Cigle jeszcze spodziewaem si pogoni z El Paso, jednak mojeprzewidywania nie sprawdziy si.

Odlego z El Paso do hacjendy Gonzalesa, to znaczy do miejsca,

w ktrym prawdopodobnie leaa, wynosia w liniiprostej sto pidziesitmil. Tak wymierzyem na mapie. Ba, lecz przecie nie sposb porusza si

po linii idealnie prostej. Sto pidziesit mil mogo rwnie dobrze oznacza

w praktyce mil dwiecie!

Jechaem na czele naszej maej kawalkady, co pewien czas

przystajc, co pewien czas spogldajc na map i na kompas. W takichwarunkach nie moglimy posuwa si szybko. Zaabsorbowany swymi


46/287



46

czynnociami nie suchaem rozmowy, jak Karol prowadzi z naszymnowym towarzyszem. Prawdopodobnie chcia go wybada".

Soce ju powdrowao na zachodni pkul nieba i dolnymrbkiem dotykao horyzontu, a my nadal znajdowalimy si wrd nagiej

paszczyzny, pozbawionej wody, pozbawionej drzew, jeli nie liczysamotnych mesquitw, przypominajcych supy nie istniejcego

ogrodzenia. Nocleg w takich warunkach nie zapowiada si przyjemnie. Na szczcie, po dalszej godzinie jazdy dostrzeglimy zamazane konturyczego, co mogo by samotn ska, lecz rwniedobrze budynkiem. Jeli

budynek, to i woda, a tego najbardziej nam brakowao. Popdzilimy konie.

Po paru minutach wyjrzay z dali kontury domu, a na koniec ukaza sizupenie wyranie. Karol, ktry wysforowa si na czoo, nagle zatrzymawierzchowca. Podjechaem. Drog przecinaa rozpadlina. Jak gboka, niesposb stwierdzi. Jej dno gino w wieczornym mroku i tak mi si

wydao w gszczukrzeww, a moe nawet drzew. miaek, ktry w por

nie zauwayby jaru, znalazby w jego gbi niechybn mier. A cel naszejdrogi dom wznosi si po przeciwlegej stronie,zaledwie kilka jardwod nas. Bez sowa ruszylimy wzduparowu. Na szczcie, nie by dugi. Po

przebyciu p mili ujrzelimy, jak jego dno zaczyna si dwiga, w kocuzrwnao si z powierzchni paszczyzny, ktr jechalimy.Karol skrci, ja

za nim, Bede za mn. Ruszylimy cwaem ku czarniejszej od nocy budowli.

Tam nikogo nie ma odezwa si Karol.

Tam nikogo nie ma odezwa si Karol.

Sdzisz?

Przecie narobilimy dosy oskotu, a nikt nie wybiegzobaczy, kto nadjeda. Hej! Jest tam kto? zawoa.

Milczenie. Wydobyem winchester z futerau i zeskoczyem z

sioda.

Ostronie, Janie szepn Karol pochylajc si kumnie.

Nim minem ogrodzenie, usyszaem guchy odgos. Taki, jaki

wywouje upadek lub skok czowieka. Bedeznalaz si tu obok.


47/287



47

Ja to zaatwi powiedzia pgosem. Mam dowiadczeniew podobnych sprawach.

Podeszlimy bliej, a objawia si nam w peni caa strukturabudowli: poczerniae, drewniane ciany pene dziur, powyrywane deski.

Dwa otwory okienne, po prawej i po lewej stronie czego, co zapewne byowejciem,pozbawione szyb, a nawet ram.

Karol ma racj zauwayem pgosem tu nikt niemieszka.

Bede pierwszy przekroczy prg, ja zatrzymaem si. Wewntrzu

byo ciemno jak w borsuczej norze. Mino kilkanacie sekund. Z wntrzabudowli dobieg mnie jaki szmer, pniej ozwa si czyj gos, na koniecusyszaemkroki. Z czerni wyoni si Bede, nie sam.

Trudno si z nim dogada powiedzia i pchniciem rkiskierowa ku mnie cudaczn posta w dziurawym sombrero na czubku

gowy, omotan w jakie pledy nie pledy tak, e gin w nich ksztat

czowieczy.

Kto to?

Wycignem go z mysiej dziury, to znaczy prawie spod

podogi, bo tam si zagrzeba. Zupenie nie rozumiem,co on bekocze.

Sprbujemy. Se un poco el espaolzwrciem sido obcego.

Me entiende?16...

Lo entiendo17odpar gosem, w ktrym wyczuemdrenie.

Poklepaem go po ramieniu dla dodania odwagi. Jego derka byatak brudna, e moja do prawie przylepia si do niej.

Gadaj rozkazaem, nadal prbujc swejhiszpaszczyzny. Co za jeden?

Biedny kaboklo, seor wyjka.

16Znam troch hiszpaski. Czy rozumiesz? (hiszp.)

17

Rozumiem (hiszp.)


48/287



48

Tu mieszkasz?

Si.

Sam?

Si.

Dlaczego si ukrywae?

Rni tdy wdruj...

Rozumiem, od nas nic ci nie grozi. Gdzie tu jest woda?

Pokaza rk.

Ruszyem we wskazanym kierunku i niewiele brakowao, a

zapadbym si w ziemi. To bya dziura o sporej rednicy, obramowanakamieniami, lecz tak nisko, e mona si byo o nie potkn i run do

rodka. Obok spoczywao wiadro idugi drg z hakiem. A wic studnia.

Jest woda poinformowaem Karola.

Dopiero teraz zeskoczy z sioda, uj za uzdy trzy nasze konie iprzeprowadzi je przez wyrw w ogrodzeniu.

Co on ci gada?

Powiada, e jest biednym kaboklem i e si nas boi.

Niezbyt wiele. Radz sprawdzi, czy w tej ruderze nieukrywa

si kto jeszcze. Przydaaby si pochodnia.

Bede przytakn. Ba, lecz gdzie tu znale smoln szczap?Wrciem do ogrodzenia i z niemaym wysikiem, przy pomocymyliwskiego noa, odupaem sporejwielkoci drzazg. Zapaliem. Jarzya

si zupenie dobrze.Bede pozosta przy koniach, Karol i ja wkroczylimy do

wntrza czego, co przed laty stanowio zapewne mieszkaln izb.Migotliwy pomie odkry naszym oczom podog uoon co prawda zdesek, lecz pokryt takwarstw kurzu i zeschego bota, e przypominaa

raczej klepisko stodoy. Gdzieniegdzie deski powyrywano i trzeba byo


49/287



49

uwaa na dziury. Nie znalelimy nawet ladu jakichkolwiek sprztw.Rzecz zrozumiaa, e nocleg w takim pomieszczeniu byby udrk.

Wyszlimy na dwr, gdy ksiyc ukaza si rbkiem tarczy i wysrebrzy

okolic. Naleao rozpali ognisko, lecz z czego? Wok nie rosonajmniejsze nawet drzewko.

Hej, ty Bede zwrci si do

nieznajomego. Masz opa? No, ebyrozpali ogie. Ogie... ognisko,rozumiesz?

Zagadnity gapi si na nas

bezmylnie. Jak na zo zapomniaemsowa drewno" w jzyku hiszpaskim.

Habla ingles18? zapytaem liczc zreszt na odmown

odpowied.

Skin gow. Jednak bardzo dugo mczylimy si, aby

wytumaczy, o co nam chodzi. Na koniec znowu kiwngow i powiedzia:

Si, si... esperar.

Co znaczyo, e mamy zaczeka. Znikn nam z oczu w czarnym

wntrzu budowli. Pniej usyszelimy suchy trzask i pokaza si kaboklo

cigncy dug i grub dech. By to na pewno kawaek podogi.Pomylaem, e czowiek, ktry tak lekkomylnie postpuje z wasn

chaup, bardzo szybko pozostanie bez dachu nad gow.

Przywleczon desk poczlimy ciosa noami, costanowio prac

mudn, lecz nie mielimy siekiery.

Nie, ten obcy czowiek na pewno nie by wacicielemchaty, lecz

przybd korzystajcym przypadkowo z opuszczonego budynku. Pewnie

dlatego kry si przednami. Szepnem o tym towarzyszom.

Po chwili Meksykanin przycign drug desk. Wydobyn zzapasa i pocz z nami wspzawodniczy w struganiu drzazg i szczapek. W

18

Czy mwisz po angielsku? (hiszp.)


50/287



50

ten prymitywny sposb uzyskalimy spor kupk wirw i trzasek, lecz oporbaniu caego drewna mowy by nie mogo. Zgromadzilimy drzazgi i

Karol usiowa je podpali. Niestety, ani od pierwszej, ani od drugiej, ani od

trzeciej zapaki drewno wida zbyt wilgotne nie zapono,Sprbowaem ja bez skutku. Bede, ktry obserwowa nasze wysiki,pogrzeba pokieszeniach i wydoby wiartk papieru.

Pozwlcie, moe mi si uda...

Zwin papier w rulonik, uklk i wsun go midzydrobne cinki

drewna. Papier zapon, a pniej ogieprzeskoczy na trzaski, przygas iju-ju mia znikn, gdynagle obj cay stos. Od razu uczynio si weselej.

Dwignlimy jedn z desek i pooyli w poprzek ogniska.Z zabawn troskobserwowalimy, czy pomie j chwyci. Czulimy wzmagajcy si chd.Jak zwykle bywa na jaowych,ppustynnychobszarach, rozgrzana socemziemia stygnie bardzo szybko, rnice temperatur midzy dniem a noc

sigaj kilkunastu stopni. Na szczcie, deska zapona. Karol naczerpawody, rozkulbaczylimy wierzchowce i rozoyli obozowisko. Gdy woda

pocza wrze w garnczkach, wydobyem nasze zapasy ywnoci. Karol z

wielk wpraw zaj si przypiekaniem pocitego na paski boczku ipierwszy kawaek wrczy Bedemu. Przyj go skwapliwie.

Wybaczcie powiedzia e nie mog si dooy. Niecopospieszny wyjazd z El Paso nie pozwoli zaopatrzysi na drog. eby rzec

prawd, zdany jestem tylko na wasz pomoc, w dodatku przyznam, e

myliwy ze mnie aden,wic nawet w ten sposb nie potrafi powikszywaszej spiarni.

Gupstwo odpowiedziaem wtykajc mu w do blaszanykubek pachncej kawy. To kiepskie jedzenie nawet w czci niewyrwna naszego dugu...

C za dug? rozemia si. Po prostu... nieza zabawa.Zaczynaem ju nudzi si w tym El Paso, wicskoro ujrzaem dwu solidniewygldajcych facetw,zaatakowanych przez tum pijakw, postanowiem

nieco rozrusza si i chyba zrobiem to z niezym skutkiem. Jak sdzicie,

dentelmeni?


51/287



51

Nie zachwyci mnie taki punkt widzenia. Awantura w saloonie

moga si tragicznie zakoczy, nawet mimo nieoczekiwanej pomocy

Bedego. Kime by nasz towarzysz? Czy przypadkiem nie jednym z takich

samych zabijakw, jacy nas napadli? Tylko z przekory popierajcy stronsabsz? Jeli tak mg si sta bardzo dla naskopotliwym uczestnikiempodry. I takiego czowieka musielibymy wprowadzi pod dachGonzalesa? Bo jak tego unikn? Nie wiedziaem.

Ej, Janie, ce si tak zamyli?

Drgnem, o mao nie rozlewajc kawy. To Karol przerwa mojerozwaania, przysun si ku mnie i szepn:

Daje co gospodarzowi. Gapi si na nas, jakby odtygodnia niejad.

Spojrzaem. Kaboklo siedzia w krgu blasku padajcego odogniska. Teraz zauwayem, jak ndznie by odziany, jakbardzo wychudy.On jeden z naszej czwrki nic nie trzyma w doniach i tylko spoglda

smutnym wzrokiem. Zawstydziem si. Odkrajaem spory kawa boczku.

Gracias19szepn.

Oprniem wasny kubek i wie porcj podsunemkaboklowi.

Graciaspowtrzy.

Daleko std do hacjendy Gonzalesa? zapytaem.

Bysn ku mnie oczyma i milcza. Ponowiem pytanie.

Lejos... daleko.

Ile mil?

Wzruszy ramionami.

No se... nie wiem.

Mgby nas doprowadzi?

19

Dzikuj (hiszp.)


52/287



52

Lo siento mucho, pero estoy ocupado20...

Nie nagabywaem go wicej. Odpowied wydaa mi si zwykym

wykrtem, majcym pokry wrodzone lenistwo.C on tu mia do roboty?Skoczy je, odda mi kubek, powiedzia znowu: gracias i

znikn w gbi chaty.

Niezbyt przyjemny jegomo mrukn Bede. Chtnienauczybym go lepszych manier.

Nie warto.

Ano, w takim razie postpimy chyba podobnie jaknasz brudas.

Ju pno.

Przywizalimy mocniej konie do potu, rozoyli sioda i derkidokoa ogniska.

Losujemy? zapytaem Karola.

20

Bardzo auj, ale jestem zajty.(hiszp.)


53/287



53

Losujemy.

Co za losowanie? zdumia si Bede. Bdziecie gra w

karty?

Ale nie. Trzeba ustali kolejno nocnych wart.

Skrzywi si zabawnie:

A po co? Dokoa jest pusto i cicho. Kogo si obawiacie? Tego

kabokla?

Moe kabokla, moe nie kabokla odpar Karol. Pustka nie

gwarantuje bezpieczestwa. Niekiedy samotny podrnik budzi si wbardzo licznym towarzystwie, nie zawsze sympatycznym. Albo te nigdy siju nie budzi.

Bede westchn:

Cignijmy wic te losy...

Wypado, e pierwsz wart ma obj Karol, drug ja, trzeci

Bede. To by paskudny dla mnie wynik. Bardzo nie lubi przerywa sobiesnu w poowie nocy.

Wymociem swoje legowisko, otuliem si derk, podsunemsiodo pod gow i prawie natychmiast zasnem. nio mi si, e jestem

ptakiem, e kr swobodnienad ziemi, ponad lasy, sawanny, gry. Z tychpiknych majakw zostaem bardzo brutalnie wyrwany. Siadem i odruchowo chwyciem za bro.

Co takiego?

Nade mn nachyla si Karol.

Kaboklo uciek powiedzia przyciszonym gosem.

Widziae?

Zajrzaem do chaupy. Nie ma go.


54/287



54

Pewnie wyszed na chwil mruknem tumic ziewanie i

odkadajc bro. To nie powd, eby mniebudzi.

Obszedem dom dokoa.Przypumy, e uciek. Niech sobie ucieka, co nas toobchodzi?

To rzekszy prbowaem nacign na siebie derk, leczKarol mi

nie pozwoli.

Czego chcesz?

Maego spacerku. Zabierz bro i chod.

A on? wskazaem na picego Bede.

Nie jest nam potrzebny. Przynajmniej na razie. Ani z niegowestman, ani tropiciel ladw. Idziemy.

Nietrudno sobie wyobrazi, jaki byem wcieky. Zwinchesteremw garci powlokem si za Karolem. Byowidno, bardzo widno, prawie jakw dzie. Tarcza ksiycawisiaa nad ziemi jak wielka lampa i tylko z jednej

strony budynku leao szerokie i dugie pasmo cienia. Podeszlimy do koni.Spay z opuszczonymi bami.

Widzisz, jakie s spokojne? zaszeptaem.

To nie mustangi mrukn. Nie obudziby ichnawet strza

armatni.

Obraziwszy w ten sposb nasze wierzchowce, pocign mnie

dalej, za rozwalone ogrodzenie, a pniej za przeciwleg cian chaupy.

Tam przystanlimy. Byocicho, najlejszy szmer nie zakca spokoju nocy.

Nikogo stwierdziem pgosem. Ani czowieka, anizwierzcia na wiele mil dokoa.

Nie bd taki pewny. Gdzie w okolicy musz znajdowa siludzie. W przeciwnym wypadku nasz kaboklo nie czmychnby. Bo i po co?


55/287



55

Poczuem lekki niepokj. Rzeczywicie, w jakim celu uciekabykaboklo? Bez wierzchowca nie zaszedby daleko,wic kto na czeka. Kto?

I gdzie?

Ale dlaczego uciek?

Gdybym wiedzia, pewnie bym ci nie budzi, a takmusimy siprzespacerowa kawaek. Jedyne miejsce, wktrym mona by si ukry, to

ten parw przed domem.Musimy tam zajrze.

Moe wyraziem przypuszczenie kaboklo w nim siedzi

samotnie i czeka, a odjedziemy? Zauwayem, e sinas boi.

Chyba artujesz, Janie! Obchodzilimy si z nim jak z jajkiem.

Nie, nie. Przyczyna jego ucieczki musi by inna.Chodmy.

Nie lepiej poczeka do witu?

Lepiej nie. Zreszt, widno jak w dzie.

Nie protestowaem duej. Midzy innymi i dlatego, eresztka snu

wyparowaa z mej gowy, poczuem chd ipozostawanie bez ruchu wcale

mi nie odpowiadao.

Rozejrzaem si dokoa, dostrzegem na ziemi jaki jasny przedmiot. Papier! Lekko zmita spora kartka papieru.

Na ulicach miast miecie nie nale do rzadkoci, ale na

pustkowiach, podczas moich wypraw z Karolem, nigdy dotd nie znalazemnajmniejszej nawet karteczki. Westman ani traper, jeli nawet wioz

ywno owinit w papier, niewyrzucaj go.

Co tam masz?

Wyprostowaem kartk. Z jednej strony bya czysta, z przeciwnejzadrukowana.

Popatrz powiedziaem Pinkerton zawita a w teodludnestrony. Gdzie go nie ma? To list goczy, jeli sinie myl.

List goczy? Skde si tu znalaz?


56/287



56

Z kieszeni naszego towarzysza. Pamitasz, jak rozpala

ognisko? Kawaek jest oddarty. Po prostu zgubi,wylecia mu z kieszeni.

Jak ju wspomniaem, noc bya widna, wic bez truduodczytalimy tekst. Na grze kartki widnia duymi literami odbity napis:

Narodowa Agencja WywiadowczaPinkertona"21. Poniej wizerunek okaz podpisem: My nigdy nie pimy", a jeszcze niej: Zaoona przez Allana

Pinkertona, 1850". Taki tekst miaem okazj ju parokrotnie czyta, awspominam o nim dlatego tak szczegowo,poniewa nie kady z nim sizetkn. Gona nie tylko naobszarze Stanw Zjednoczonych agencja staa

si z biegiem lat znakomitym instrumentem walki z przestpczoci i

odgrywaa sw rol dopty, dopki stanowa i federalnapolicja nie zostayprzeorganizowane w sposbzapewniajcy sprawne dziaanie. Pod nazw iadresami agencji rzuca si w oczy grubymi czcionkami wydrukowanynapis: 700 dolarw nagrody", a dalej: Reuben Houston Burrows, alias

Rube Burrows, oskaronyo dokonanie rabunku, z bratem James Buchanan

Burrows i innymi (wszyscy zamaskowani), noc, w pitek 9 grudnia1887. Wsiadszy do pocigu linii kolejowej St. Louis, Arkansas i Teksas, na stacji

Genoa Arkansas, zmusili kuriera Southern Express Company do oddania

kluczy od schowka pancernego, z ktrego zabrali 3500 dolarw. James Buchanan Burrows i trzej inni zostali aresztowani. Podczas prbyaresztowania braci Burrows w Montgomery, Alabama,23 stycznia 1888,

Reuben Burrows zastrzeli Neila Bray, zecera gazety Advertiser,wezwanego do pomocy przez funkcjonariusza policji. Rysopis: Reuben

Houston Burrows, lat 32, 6 stp wysokoci, way 160 funtw, oczyniebieskie, nosi kapelusz, nasunity na czoo, oczy szeroko rozstawione,noskrtki, cera niada, wosy jasne, lew rk nieco krtsz od prawej (po

zamaniu), trzyma zwykle w kieszeni...

No prosz, jaki dokadny opis zauwayem..

Karol co tam odmrukn i czytalimy dalej:

Nosi ciemne ubrania i weniane koszule..."

21

W angielskim: Pinkertons National Detective Agency


57/287



57

Mnstwo osb uywa wenianych koszul powiedziaem.Ja

rwnie.

Nie przeszkadzaj...Numer butw 8, nie nosi biuterii (w tym miejscu rozemiaem

si), nie uywa tytoniu; pije, lecz nie upija si, nie gra w karty, lubi

opowiada historie o wach, psach, kotach itd. Dobry jedziec, nosi

rewolwer kaliber 45, celnie strzela. Urodzi si w okrgu Lamor, wAlabamie. onaty,ma dwoje dzieci, ona przebywa..."

W tym miejscu arkusz zosta przedarty. Zoyem go weczworo i

pieczoowicie wsunem do kieszeni. Spojrzaemna Karola, Karol spojrzana mnie.

Nie zauwaye zapytaem czy jego lewa rkajest krtszaod prawej?

Uwaasz, e to Reuben Burrows, nie Barry Bede?

Wszystko si zgadza: oczy niebieskie, cera smaga, rewolwer,

dobrze si przyjrzaem, colt kaliber 45...

I co jeszcze, i co jeszcze?... Zmierzye buty? Ej, Janie,Janie! Za

par dni i my bdziemy mieli smag cer, soce w tych stronach niele

piecze. Opowiadaem ci niegdyhistori o grzechotnikach. Wic moe to jajestem Burrows?

Moesz sobie kpi do woli, ale przecie nawet wiek sizgadza.

Wielki z ciebie mdrala. Czytae jego akt urodzenia?

Zgoda, Karolu. Skoro darzysz go takim zaufaniem...

O, przepraszam! Tego nie powiedziaem.

Wic jednak!

Jednak, jednak! Wolabym go nie wprowadza pod dach

hacjendy Gonzalesa, tylko e nie mam pojcia, jak temu zapobiec, eby go


58/287



58

nie obrazi... Przecie Bede bardzo nam pomg w El Paso. Porusz gow,Janie, wymyl co.

Obiecaem. Wrcilimy do ogniska. Bede spa nadal.Postanowilimy nie budzi go i powoli, kryjc si w cieniu padajcym od

chaty, ruszylimy w stron parowu. Cie si skoczy, oblao nas wiatoksiyca. Stalimy si widocznijak dwa kotlety na patelni. Dlatego Karol po

przejciu kilkujardw najpierw uklk,

11_Wiesław Wernic_Na Południe Od Rio Grande

Documents

Transcript of 11_Wiesław Wernic_Na Południe Od Rio Grande