II. Ludność i urbanizacja

7. Urbanizacja na świecie

Urbanizacja

URBANIZACJA – jest to zespół przemian ekonomicznych, społecznych, kulturowych i przestrzennych prowadzącychdo rozwoju miast, aglomeracji miejskich i układów metropolitalnych oraz do wzrostu liczby ludności miejskiej i jejudziału w ogólnej liczbie ludności kraju (regionu).

Współczesne procesy urbanizacji prowadzą w szczególności do:

dalszego rozwoju istniejących miast i powstawania nowych;

tworzenia się aglomeracji miejskich o różnym charakterze;

łączenia się aglomeracji miejskich w wielkoprzestrzenne układy metropolitalne, które integrując się funkcjonalnie, tworząmegalopolis;

urbanizacji obszarów wiejskich, prowadzącej do zanikania podziału miasto-wieś.

Statystycznym obrazem procesu urbanizacji jest wskaźnik urbanizacji, czyli procent ludności miejskiej w ogólnejliczbie ludności państwa czy kontynentu.

W skali świata jest on bardzo zróżnicowany i wynosi od kilkunastu procent w krajach afrykańskich do 100% na Malcie, wMonako, Katarze i Singapurze.

Generalnie na świecie wskaźnik urbanizacji wzrasta i wynosił odpowiednio:

w 1900 r. – 13%

w 1950 r. – 29%

w 2005 r. – 49,1%

w 2010 r. – 51,6%

w 2015 r. – 54,0%

W 2030 r. zgodnie z prognozami wzrośnie on do ponad 60%, zaś w 2050 roku do 66,4%.

Wskaźnik urbanizacji na świecie w latach 2000 - 2014

Wybrane państwa (miejsce na świecie)

Wartość wskaźnika urbanizacji w %

2000 2010 2014

Katar 96,3 98,6 99,2

Kuwejt 98,1 98,3 98,3

Belgia 97,1 97,6 97,8

Malta 92,4 94,6 95,3

Islandia 92,5 93,7 94,0

Japonia 78,6 90,5 93,0

Izrael 91,2 91,8 92,1

Argentyna 89,1 91,0 91,6

Holandia 76,8 87,1 89,9

Chile 86,1 88,6 89,4

Australia 87,2 88,7 89,3

Wenezuela 88,0 88,8 88,9

Dania 85,1 86,8 87,5

Nowa Zelandia 85,7 86,2 86,2

Szwecja 84,0 85,1 85,7

Brazylia 81,2 84,3 85,4

Wielka Brytania 78,7 81,3 82,3

Kanada 79,5 80,9 81,6

Stany Zjednoczone 79,1 80,8 81,4

Wybrane państwa (miejsce na świecie)

Wartość wskaźnika urbanizacji w %

2000 2010 2014

Norwegia 76,1 79,1 80,2

Francja 75,9 78,3 79,3

Meksyk 74,7 77,8 79,0

Peru 73,0 76,9 78,3

Białoruś 70,0 74,6 76,3

Niemcy 73,1 74,3 75,1

Rosja 73,4 73,7 73,9

Czechy 74,0 73,3 73,0

Ukraina 67,1 68,7 69,5

Włochy 67,2 68,3 68,8

Rep. Pd. Afryki 56,9 62,2 64,3

P o l s k a 61,9 60,8 60,3

Chiny 35,9 49,2 54,4

Rumunia 53,0 53,8 54,4

Indonezja 42,0 49,9 53,0

Nigeria 34,8 43,5 46,9

Egipt 42,8 43,0 43,1

Pakistan 33,2 36,6 38,3Indie 27,7 30,9 32,4

Wzrost wskaźnika urbanizacji dla kontynentów

Wskaźnik urbanizacji w 2012 r.

Urbanizacja – zależność od rozwoju gospodarczego

Generalnie:

im wyższy poziom rozwoju gospodarczego państwa, tym więcej ludności zamieszkuje w miastach.

Odstępstwem od tej prawidłowości są kraje Ameryki Łacińskiej, w których procesy urbanizacyjne rozwinęły się głównie w płaszczyźnie demograficznej, co określono mianem nadurbanizacji lub urbanizacji pozornej.

Wysoki wskaźnik urbanizacji w tych krajach wynika z braku miejsc pracy wwielkoobszarowym, plantacyjnym rolnictwie, a nie z rozwoju gospodarki.

Płaszczyzny urbanizacji

Procesy urbanizacji związane z przemianami społeczno-ekonomicznymi i demograficznymi współczesnego świataprzebiegają na różnych płaszczyznach.

Aby ująć je całościowo, trzeba mówić o urbanizacji:

demograficznej, czyli wzroście liczby i odsetka ludności miejskiej w wyniku szybszego przyrostu rzeczywistego ludnościw miastach,

głównym czynnikiem wzrostu ludności jest migracja ludności wiejskiej do miast;

ekonomicznej, która polega na wzroście liczby i odsetka zatrudnionych w pozarolniczych działach gospodarki, najpierww przemyśle i budownictwie, a następnie w usługach;

przestrzennej, która sprowadza się do ekspansji przestrzennej istniejących miast oraz do powstawania i rozwoju nowychośrodków miejskich, co z czasem prowadzi do powstawania rozległych obszarów zurbanizowanych;

społecznej, która polega na upowszechnianiu się miejskiego stylu życia zarówno wśród ludności napływającej do miast,jak również pozostającej na obszarach wiejskich.

Panorama Jerozolimy

Fazy urbanizacji (Etapy urbanizacji)

Koncentracja ludności w miastach przebiega w różnych regionach świata w odmienny sposób.

Procesy urbanizacji zmieniają swój charakter oraz dynamikę w zależności od stopnia zaawansowania procesówmiastotwórczych - fazy urbanizacji.

Najczęściej wyróżnia się następujące po sobieCZTERY FAZY URBANIZACJI:

URBANIZACJĘ WSTĘPNĄ,

SUBURBANIZACJĘ,

DEZURBANIZACJĘ ,

REURBANIZACJĘ.

Panorama Dubaju

Panorama Warszawy z lat 60. XX w (na górze) oraz obecnie (na dole)

I Etap – wstępna urbanizacja

WSTĘPNA URBANIZACJA, jest etapem polegająca na powolnej koncentracji ludności w miastach oraz centralnychstrefach aglomeracji, spowodowana systematycznie zwiększającym się zapotrzebowaniem na siłę roboczą wrozwijającym się przemyśle i usługach.

Na tym etapie mamy do czynienia z urbanizacją demograficzną i ekonomiczną.

Pod koniec tej fazy rozwoju procesu znacznie zwiększa się tempo koncentracji ludności w centrum aglomeracji.

W fazie tej obecnie znajdują się miasta najsłabiej rozwiniętych gospodarczo państw, w których wskaźnik urbanizacjijest bardzo niski i nie przekracza zwykle 30%:

m.in. Laosu i Ugandy.

II Etap – wtórna urbanizacja - suburbanizacja

SUBURBANIZACJA (WTÓRNA URBANIZACJA) charakteryzuje się szybkim wzrostem liczby mieszkańcówzewnętrznych stref aglomeracji.

Napływ ludności wiejskiej jest żywiołowy i powoduje niekontrolowane rozrastanie się ubogich dzielnic peryferyjnych– slumsów lub faweli.

Z czasem zaczyna również ubywać mieszkańców w dzielnicach centralnych.

Zamożna ludność przenosi się z nich na obszary podmiejskie, dobrze skomunikowane z centrum aglomeracji – powstają irozrastają się przedmieścia zwane suburbią.

W konsekwencji, miasta i zespoły miejskie rozrastają się.Do urbanizacji w sensie demograficznym i ekonomicznym dochodzi aspekt przestrzenny.

Ten etap procesu często określa się jako „eksplozję miast”.

Obecnie występuje on w miastach m.in. Indii i Nigerii.

Kair

Slumsy i fawele

SLUMSY – obszar miasta, zamieszkany przez biedną ludność.

Najczęściej stanowią ją imigranci lub przybysze z terenów wiejskich.Obszary takie są najbardziej powszechne w wielkich aglomeracjach Trzeciego Świata w Afryce, Azji, czy AmerycePołudniowej.

Nazwa „slum” wywodzi się od XIX-wiecznych przemysłowych miast brytyjskich, gdzie ponad 60% powierzchni miastazajmowały zatłoczone dzielnice mieszkaniowe.

Obecnie większość budynków w nichto prowizoryczne konstrukcje zbudowanez tego, co mieszkańcy zdołali znaleźć(np. tektury, dykty, desek, skrzynek, blachy).

Pozbawione są one często:utwardzonych dróg,

elektryczności,

kanalizacji,

bieżącej wody.

Często realną władzę w takichdzielnicach sprawują zorganizowanegrupy przestępcze.

FAWELA – dzielnice nędzy wokół miast,zamieszkiwane przez biedną ludność.

Szacuje się, że żyje w nich około20-30% ludności Brazylii.

Fawela w Rio De Janerio

Suburbanizacja w krajach wysoko rozwiniętych – dzielnice slumsowe i nowoczesna zabudowa

Dzielnicami slumsowymi czasem nazywa się również dzielnice w bogatszych i wysoko rozwiniętych krajach świata, gdzie mieszka ludność uboga.

Są to najczęściej ogromne skupiska ludzi mieszkających w wieżowcach.

Jednak w takich krajach dominuje z reguły nowoczesna i funkcjonalna zabudowa.

Występuje ona najczęściej w strefie zewnętrznej miast lub podmiejskiej.

Halinów – w woj. mazowieckim(prawa miejskie uzyskała w 2001r.)

III Etap – dezurbanizacja

DEZURBANIZACJA – to kolejne stadium rozwoju będące odwrotnością urbanizacji.

Polega ona na intensywnym odpływie ludności, zarówno z obszarów centralnych, jak i peryferyjnych, na terenybardziej oddalone.

Zjawisko to określa się mianem „kryzysu śródmieścia lub miasta centralnego”, który prowadzi do przestrzennego rozwojumiast i tworzenia dużych stref zurbanizowanych.

Przyczyną jest, z jednej strony modernizacja i automatyzacja produkcji oraz przenoszenie poza miasto zakładówprzemysłowych, m.in. ze względów ekologicznych, z drugiej zaś - ogólny wzrost zamożności mieszkańców.

W tym stadium rozwoju dominuje urbanizacja ekonomiczna i przestrzenna.

Etap dezurbanizacji charakterystyczny jest dla społeczeństw znajdujących się w fazie przechodzenia od gospodarkiprzemysłowej do postindustrialnej.

Obecnie występuje w większości dużych miast europejskich.

Warszawa

Rozkład gęstości zaludnienia na wybranych etapach urbanizacji

IV Etap – reurbanizacja

REURBANIZACJA, czyli „URBANIZACJA NA NOWO„ jest ostatnim etapem.

W początkowej fazie polega ona na przemieszczaniu się ludności z obszarów stref zurbanizowanych do małychmiejscowości położonych na terenach rolniczych.

Następuje zahamowanie urbanizacji w sensie demograficznym i po części ekonomicznym.

Bezpośrednią przyczyną jest dalej postępujący kryzys śródmieścia.

Równocześnie na terenach wiejskich zaczyna zachodzić proces urbanizacji w sensie społecznym - upowszechnia sięmiejski styl życia.

Wymaga on rozwoju szeregu usług, co z kolei powoduje postępowanie procesu urbanizacji przestrzennej.

Proces ten zaczęto nazywać tworzeniem „cywilizacji miejskiej bez miast”.

W późniejszej fazie reurbanizacji następuje modernizacja i przebudowa miast, (zwłaszcza centrum), polegająca nalikwidacji tradycyjnych gałęzi przemysłu i zastosowaniu nowych technologii w przemyśle, usługach i transporcie.

W efekcie do odnowionych centralnych części stref zurbanizowanych ponownie napływa ludność, zwłaszcza ludziestarsi.

Następuje odnowienie centralnych dzielnic:

zaczynają one pełnić nowe funkcje, np. centra finansowe.

Reurbanizacja aktualnie zachodzi we wschodniej i przyjeziornej części USA, a jej symptomy widoczne są również wEuropie Zachodniej.

FAZY URBANIZACJIETAPY KONCENTRACJI

LUDNOŚCI

GŁÓWNE PŁASZCZYZNY URBANIZACJI

ZMIANY LICZBY LUDNOŚCI MIASTA (AGLOMERACJI) BILANS

LUDNOŚCIOWY OBSZARÓWWIEJSKICH

NAJWAŻNIEJSZE SEKTORY W

GOSPODARCE MIASTA

(AGLOMERACJI)

obszary centralne

bliska strefa zewnętrzna

bardziejodległa strefazewnętrzna

1. Urbanizacja

powolna koncentracjademograficzna ekonomiczna

+ 0 - - rzemiosło i handel

szybkakoncentracja

+ + + - - przemysł i handel

2. Suburbanizacja

słabnąca koncentracjademograficzna ekonomiczna przestrzenna

+ + + 0 - przemysł i handel

przewaga dekoncentracji nad koncentracją

- + + + -

przemysł, handel i inne usługi

podstawowe

3. Dezurbanizacja

dekoncentracjaekonomiczna przestrzenna

-- + + + -

usługi podstawowe, usługi IV sektora i

przemysł

silnadekoncentracja

-- - + 0usługi IV sektora i usługi podstawowe

4. Reurbanizacja

słabnąca dekoncentracjaprzestrzenna

społeczna

- -- - + usługi IV sektora

przewaga koncentracji nad dekoncentracją

+ 0 -- + usługi IV sektora

Fazy urbanizacji - podsumowanie

Fazyurbanizacji

Fazy urbanizacji - podsumowanie

Pozytywne i negatywne skutki urbanizacji: skutki gospodarcze

Pozytywne skutki urbanizacji Negatywne skutki urbanizacji

liczne i zróżnicowane miejsca pracy

możliwość uzyskania wyższych zarobków niż na wsi

większa liczba wykwalifikowanych pracowników sprzyja inwestycjom

rozwój infrastruktury technicznej (połączenia telekomunikacyjne, wodociągi, kanalizacja, gazociągi, drogi, metro itp.)

możliwość dotarcia przedsiębiorców do większego rynku zbytu

trudności w znalezieniu zatrudnienia z powodu dużej konkurencji, a także większych wymagań pracodawców

większe koszty związane z poruszaniem się po dużym mieście (czas spędzony w korkach ulicznych, wyższe ceny paliwa i większe jego zużycie, opłaty za parkingi i korzystanie z komunikacji miejskiej)

wyższe koszty utrzymania (np. zakup lub wynajem mieszkania)

Pozytywne i negatywne skutki urbanizacji: skutki ekologiczne

Pozytywne skutki urbanizacji Negatywne skutki urbanizacji

większa świadomość ekologiczna mieszkańców (segregacja śmieci, recykling, oczyszczalnie, kanalizacja)

rozwój transportu zbiorowego umożliwiający ograniczenie emisji spalin

wzrost zanieczyszczenia środowiska (zwiększenie emisji pyłów, gazów, ścieków kanalizacyjnych i hałasu)

specyficzny mikroklimat tzw. miejskiej wyspy ciepła (duże obszary pokryte asfaltem czy smog wpływają na podwyższenie temperatury powietrza)

Plakat ekologiczny: pt. „Czyste powietrze to nasze życie”

Autorzy plakatu:Mateusz Kujda,Miłosz Lasota

(XXIV LO im. C. K. Norwida)

Pozytywne i negatywne skutki urbanizacji: skutki przestrzenne

Pozytywne skutki urbanizacji Negatywne skutki urbanizacji

powstawanie zabudowy o wysokich walorach architektonicznych

tworzenie parków i obszarów zadbanej zieleni miejskiej (architektura i przestrzeń miejska)

gęsta zabudowa zmniejszająca komfort życia (np. zacienienie mieszkań na niskich kondygnacjach)

powstawanie chaotycznej, prowizorycznej zabudowy w dzielnicach nędzy, nazywanych m.in. slumsami i fawelami

Nowojorski Central Park stanowi oazę zieleni wśród nowoczesnej zabudowy Manhattanu.

Zajmuje powierzchnię niemal 350 ha.

Warszawa – przykładowe blokowiska z socjalistyczną zabudową o niskim standardzie.

Pozytywne i negatywne skutki urbanizacji: skutki społeczne

Pozytywne skutki urbanizacji Negatywne skutki urbanizacji

funkcjonowanie licznych instytucji kulturalnych (teatrów, kin, galerii, muzeów)

ułatwiony dostęp do wielu różnego rodzaju usług (m.in. medycznych, edukacyjnych)

rozwój kultury, tolerancji (zróżnicowanie narodowościowe i religijne mieszkańców miast sprzyja przenikaniu się kultur oraz otwartości m.in. na odmienne zwyczaje)

nasilanie się konfliktów na tle etnicznym, religijnym i kulturowym

wzrost przestępczości, a także nasilanie się zjawisk patologicznych, np. narkomanii

częstsze występowanie chorób cywilizacyjnych (niezdrowy tryb życia) i epidemii (nadmierna koncentracja ludności na niektórych obszarach)

długie i męczące dojazdy do pracy (korki, zatłoczone pojazdy komunikacji miejskiej)

Z licznych teatrów, kin i kawiarni znajdujących się na ulicy Broadway masowo korzystają zarówno turyści,

jak i mieszkańcy Nowego Jorku.

Z niektórych stacji tokijskiego metra każdego dnia korzysta nawet milion pasażerów. Dlatego w godzinach szczytu

trudno zmieścić się do wagonu.

Skutki urbanizacji – „za” i „przeciw” urbanizacji (podsumowanie)

POZYTYWNE NEGATYWNE

rozwinięta infrastruktura techniczna

ułatwiony dostęp do dóbr kultury, służby zdrowia, szkół,

wyższych uczelni

powszechniejszy dostęp do informacji i nowoczesnych

technologii

większe możliwość rozwijania zainteresowań

większy komfort życia

łatwy dostęp do komunikacji

większy rynek pracy

duży rynek zbytu

większy wybór towarów w sklepach

problemy komunikacyjne:

zbytnie zagęszczenie ruchu, „korki”

problemy z wodą i z odprowadzaniem dużej ilości ścieków

problemy z gromadzeniem i utylizacją śmieci,

wzrost powierzchni śmietnisk

zwiększenie hałasu

rozpowszechnianie się chorób cywilizacyjnych

wysokie ceny nieruchomości

wzrost liczby bezdomnych

zmniejszenie powierzchni gruntów zielonych

pogłębianie się różnic cywilizacyjnych

dzielnice nędzy i bogactwa

wzrost przestępczości i patologii

anonimowość przyczyniająca się do znieczulicy społecznej

zmiana modelu rodziny

rozpad więzi rodzinnych

spadek poczucia bezpieczeństwa

Megamiasta

Megamiasta – są wielkimi powierzchniowo i ludnościowo (liczącymi po kilkanaście milionów osób) jednostkamiosadniczymi.

Ich powstanie jest głównie wiązane ze skutkami tzw. eksplozji miast, wynikającego z nieustannego i bardzointensywnego, niekontrolowanego, trudnego do obliczenia (dla większości miast z krajów słabo rozwiniętychdysponujemy jedynie danymi szacunkowymi) napływu ludności z terenów wiejskich lub pochodzących z małych miast,związanego z bardzo wysokim przyrostem naturalnym.

Większość megamiast pojawiła się na świecie w ciągu stosunkowo krótkiego okresu przypadającego na okres II połowyXX wieku.

Tokio – megamiasto liczące ponad 13 mln ludności (wraz z całym zespołem miejskim – liczy ponad 37 mln)

Wzrost ludności w miastach w latach 1950 – 2050 na świecie

Wielkie miasta świata - AfrykaAlgier: 2559

Luanda: 5288

Kinszasa: 11587

Kair: 18419

Nairobi: 3138

Lagos: 12614

Johannesburg: 7861

Chartum: 5000

Kapsztad: 3431

Abidżan: 4708

Addis Abeba: 3195

miasto: ludność

zespół miejski: ludność

Wielkie miasta świata – Ameryka Południowa

Bogota: 7760

Buenos Aires: 13479 3044

Belo Horizonte: 5415 2479

Rio de Janeiro: 11872 6430

Sao Paulo: 19684 11822

Santiago: 6472 311

Lima: 10524 7606

Caracas: 2985 2104miasto: ludność

zespół miejski: ludność

Wielkie miasta świata – Ameryka Północna

Hawana: 2117

Filadelfia-Camden-Wilmington: 6035 Filadelfia: 1553

Toronto: 4960

2615

Chicago-Naperville-Joliet: 9537 Chicago: 2719

Atlanta-SandySprings-Marietta: 5523 Atlanta: 448

Dallas-Fort Worth-Arlington: 6811 Dallas: 1258

Houston-Sugar Land-Baytown: 6313 Houston: 2196

Nowy Jork-Northern New Jersey-Long Island: 19950

Nowy Jork: 8406

San Francisco-Oakland-Fremont: 4516 San Francisco: 837

Los Angeles-Long Beach-Santa Ana: 13131 Los Angeles: 3884

Miami-Fort Lauderdale-Miami Beach: 5828

Miami: 418

Meksyk: 21015 8894

Guadalajara: 4677 1498

miasto: ludność

zespół miejski: ludność

Wielkie miasta świata – Europa

Mińsk: 1922

Londyn: 8417

Berlin: 3375

Paryż: 10764 2250

Madryt: 6087 3207

Ateny: 3158 656

Warszawa: 1724

Lizbona: 2822

548

Moskwa: 11972

Sankt Petersburg: 5132

Bukareszt: 1883

Budapeszt: 2559 1736Wiedeń: 2014 1741

Praga: 1243

Belgrad: 1664 1168

Kijów: 2870

Rzym: 2866

miasto: ludność

zespół miejski: ludność

Wielkie miasta świata – Azja

Szanghaj: 14323

Pekin: 13163

Hongkong: 7188

Dżakarta: 9608

Chongqing: 33584

6264

Tokio: 13300 (Tokio-Jokohama-Kawasaki-Chiba: 37200)

Tokio: 8592Jokohama: 3819

Dhaka: 1454311086

Bombaj: 18394 12478

Wuhan: 8221 6842

Ankara: 5045 4474

Seul: 10388

Bangkok: 8305 5674

Kanton: 9702

Manila: 11953 1652

Tiencin: 10040 2770

Bagdad: 6150

Kalkuta: 14058

4487 Rangun: 5210

Kabul: 3414

Rijad: 5188

Baku: 2182

Chengdu: 11880 6317

Harbin: 9952 4596

Delhi: 1635011008

Teheran: 8154

Karaczi: 13210

Singapur: 5470

Stambuł: 13820

miasto: ludność

zespół miejski: ludność

Wielkie miasta świata – Australia i Oceania

Melbourne: 4440

Sydney: 4840

miasto: ludność

zespół miejski: ludność

Brisbane: 2274

Perth: 2021

Adelajda: 1304

Układy funkcjonalne miast – typy zespołów miejskich

Proces urbanizacji prowadzi do przestrzennego i funkcjonalnego rozwoju miasta.

Przejawia się on także wzrostem liczby ludności miejskiej.

Wpływ na to mają głównie migracje ludności z obszarów wiejskich, przede wszystkim w poszukiwaniu pracy.

Ekspansja przestrzenna miast leżących blisko siebie powoduje, że sieć łączących je powiązań nieustannie sięrozbudowuje i zagęszcza.

W ten sposób powstają i następnie prężnie się rozrastają zespoły miejskie.

Elementem spajającym poszczególne miasta jest nie tylko infrastruktura techniczna (np. sieć komunikacyjna czy wodno-kanalizacyjna), lecz także ludność, która przemieszcza się pomiędzy nimi podczas codziennych dojazdów do szkół i miejscpracy.

Ze względu na różnice w układzie przestrzennym wyróżnia się trzy główne typy zespołów miejskich:

aglomerację monocentryczną,

aglomerację policentryczną (konurbację),

megalopolis.

a. Aglomeracja monocentryczna

Posiada ona:

jeden obszar centralny, o dominującej koncentracji ludności i funkcji społeczno-gospodarczych;

niejednokrotnie kilka pierścieni zewnętrznych podporządkowanych centrum,

w jego skład wchodzą tzw. miasta satelickie.

W aglomeracji tego typu gęstość zaludnieniaoraz intensywność życia społeczno--gospodarczego wyraźnie malejąw miarę oddalania się od centrum

Przykłady tego typu zespołów to aglomeracje:

Paryża, Londynu, Berlina i Warszawy.

Przykład aglomeracji monocentrycznej –AGLOMERACJA WARSZAWSKA

b. Aglomeracja policentryczna (konurbacja)

Składa się ona z wielu równorzędnych pod względem potencjału demograficznego i gospodarczego obszarówcentralnych, które podporządkowały sobie różnej wielkości ośrodki satelitarne.

Nie ma tu tzw. „ośrodka dominującego”.

Funkcje miast uzupełniają się dzięki dobrze rozwiniętej infrastrukturze komunikacyjnej.

Konurbacje ukształtowały się w wyniku koncentracji przemysłu i ludności, głównie na obszarach wydobyciasurowców mineralnych;

niekiedy tworzą się z połączenia miast portowych lub blisko położonych ośrodków przemysłu przetwórczego i usług:

Przykłady tego typu zespołów to:

Trójmiasto, GOP,

Zagłębie Ruhry,

Zagłębie Uralskie,

Zagłębie Donieckie.

Przykład aglomeracji policentrycznej - GOP

c. Megalopolis

W miarę postępujących zmian struktury ekonomicznej, wyrażających się w modernizacji i automatyzacjiprzemysłu oraz we wzroście znaczenia usług trzeciego, a następnie czwartego sektora oraz w wyniku podnoszeniasię stopy życiowej ludności oraz szybkiego rozwoju systemów komunikacji indywidualnej i masowej, aglomeracjerozrastają się przestrzennie tworząc UKŁADY METROPOLITALNE.

Procesy integracyjne zachodzące w tych układach prowadzą z czasem do powstania nowych jakościowo struktur,które nazwano MEGALOPOLIS.

MEGALOPOLIS powstaje w wyniku łączenia się peryferyjnych stref zabudowy jednorodzinnej i związanych z nią usługrozwijających się wokół poszczególnych metropolii i dużych miast.

Przykłady układów metropolitalnych, w tym typu megalopolis w Stanach Zjednoczonych

Przykład megalopolis: Bosnywash (megalopolis pn.-wsch. Wybrzeża USA

Megalopolis Boston-Waszyngton (Bosnywash Megalopolis):

Rozciąga się między wschodnim wybrzeżem Oceanu Atlantyckiego a przedgórzem Appalachów:

obejmuje Boston, Albany, Hartford, Newark, Nowy Jork, Filadelfię, Baltimore i Waszyngton oraz wiele mniej szych ośrodków miejskich.

Jest to największy na świecie zespół:

zajmuje pas o długości ok. 850 kmi szerokości 80-200 km

tj. obszar o powierzchniponad 100 tys. km2;

koncentruje ok. 45 mln ludności.

Megalopolis Boston-WaszyngtonNowy Jork – „serce” megalopolis

(Most Brukliński)

Rozwój terytorialny megalopolis Bosnywah

Przykład megalopolis: megalopolis Wielkich Jezior (ChiPitts) w USA i Kanadzie

Megalopolis Wielkich Jezior (ChiPitts) w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie.Główne miasta: Milwaukee - Chicago, Gary, South Bend, Grand Rapids, Flint, Detroit, Toledo, Cleveland, Buffalo, Hamilton iToronto.

Zespół ten - rozrasta się bardzo intensywnie w dalszym ciągu.Integruje się coraz silniej z obszarem zurbanizowanym Indianapolis – Cincinnati – Dayton – Columbus – Wheeling –Pittsburgh oraz z Megalopolis Boston – Waszyngton;

Megalopolis to skupiaponad 35 mln osób.

Megalopolis Wielkich Jezior

Chicago

Przykład megalopolis: megalopolis Sansan w USA

Sansan Megalopolis

Integrujące się układy metropolitalne:

San Francisco (San Francisco – San Jose – Santa Cruz –Oakland – Berkeley – Sacramento);

Los Angeles (Los Angeles – Long Beach – San Bernardino– Santa Barbara – San Diego).

Najważniejsze miasta w megalopolis SanSani ich liczba ludności:

San Francisco (pop.739,426) Oakland (pop.401,392) San Jose (pop.928,821)

Sacramento (pop.407,018) Stockton (pop.279,800) Modesto (pop.206,300)

Salinas (pop.151,060) Fresno (pop.464,727)

Bakersfield (pop.247,057)

Visalia (pop.107,555) Santa Barbara (pop.92,325)

Oxnard (pop.203,412) Pasadena (pop.133,936)

San Bernardino (pop.185,401) Los Angeles (pop.3,694,820)

Riverside (pop. 288,384) Anaheim (pop.328,014)

Long Beach (pop.461,522) Santa Ana (pop.337,977)

Irvine (pop.152,048) San Diego (pop.1,223,400) Chula Vista (pop.173,556)

Przykład megalopolis: Nippon w Japonii

Nippon Megalopolis, w którego skład wchodzą układy metropolitalne:

Keihin (Tokio – Jokohama – Chiba – Kawasaki);

Hansin (Osaka – Kioto – Kobe);

Chukyo (Nagoja – Seto – Toyota).

Rozciąga się wzdłuż południowo – wschodnich wybrzeży wyspy Honsiu:zajmuje pas o długości ponad 1000 km,

obszar o powierzchni ponad 42 tys. km2;

koncentruje ok. 80 mln ludności.

Wszystkie miasta w tym megalopolissą powiązane nowoczesnym systememkomunikacyjnym (m.in. szybka kolej).

Tokio Megalopolis Nippon

Przykład megalopolis: megalopolis w krajach Beneluxu (oraz dalej…)

Megalopolis w krajach Beneluxu, które tworzą:

Bruksela, Antwerpia, Breda, Eindhoven, Rotterdam, Haga, Utrecht i Amsterdam.

Silnie integruje się z Zagłębiem Ruhry, Lille, Paryżem i Londynem.

Tworzące się megalopolis w krajach Beneluxu (oraz dalej…)

Powtórzenie – porównanie typów zespołów miejskich

Oblicza urbanizacji w Polsce

W polskich miastach na początku 2012 r. żyło 23 385,8 tys. osób.

Stanowiło to 60,7% mieszkańców kraju.

Najbardziej zurbanizowane było województwo śląskie, w którym ludność miejska stanowiła aż 77,7% ogółumieszkańców:

w 2010 stanowiła 78,3% ogółu mieszkańców.

Wysokim wskaźnikiem urbanizacji odznaczały się również województwa:

dolnośląskie – 69,8% ogółu mieszkańców (wobec 70,3 w 2010r.),

zachodniopomorskie – 68,8% ogółu mieszkańców (wobec 68,7 w 2010r.),

pomorskie – 65,6% ogółu mieszkańców,

mazowieckie – 64,2% ogółu mieszkańców.

W kilku województwach ludność miejska stanowiła mniej niż połowę mieszkańców:

małopolskim – 49,1% ogółu mieszkańców,

lubelskim – 46,5% ogółu mieszkańców,

świętokrzyskim – 45,0% ogółu mieszkańców,

podkarpackim – 41,4% ogółu mieszkańców.

Obecnie w naszym kraju obserwuje się zahamowanie przyrostu ludności miejskiej, a urbanizacja wkracza w kolejnefazy.

KONIEC

Materiały pomocnicze do naukiOpracowane w celach edukacyjnych (niekomercyjnych)

Opracowanie i redakcja: Sławomir DmowskiKontakt: kontakt@norwid24.waw.pl

WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE- KOPIOWANIE ZABRONIONE -