1

Listen & Learn

Angielski przed wyjazdem dla początkuj ących

1000 słów i zwrotów w podróży Spis treści Strona Ścieżka Grammar Help Lekcja 1 Podstawowe zwroty 2 ♪ 1 Tryb rozkazujący Lekcja 2 Powitania i pożegnania 3 ♪ 2 “This is” / “These are” Lekcja 3 Dane osobowe 4 ♪ 3 Czasownik “to be” Lekcja 4 Rodzina 6 ♪ 4 “have got” / “has got” Lekcja 5 Szukanie pracy 7 ♪ 5 Present Simple Lekcja 6 Informacja kolejowa 8 ♪ 6 Present Simple / pytania Lekcja 7 Kupowanie biletu 9 ♪ 7 Rzeczownik / liczba mnoga Lekcja 8 Meldowanie w hotelu 10 ♪ 8 Czasownik “can” Lekcja 9 Wynajmowanie pokoju 11 ♪ 9 “would like” z rzeczownikiem Lekcja 10 Zamawianie jedzenia 12 ♪ 10 “I’d like”/“I’ll have”/“Can I have?” Lekcja 11 Napoje i desery 13 ♪ 11 “some” / “any” Lekcja 12 Pytanie o drogę 14 ♪ 12 “There is” / “There are” Lekcja 13 Podróżowanie po mieście 15 ♪ 13 Present Continuous Lekcja 14 Zakupy w sklepie spożywczym 16 ♪ 14 “this”/that”/ “these”/ “those” Lekcja 15 Na poczcie 17 ♪ 15 Zaimki osob. w dopełnieniu Lekcja 16 W banku 18 ♪ 16 “would like” z czasownikiem Lekcja 17 U lekarza 19 ♪ 17 Simple Past Lekcja 18 Kłopoty 21 ♪ 18 Present Perfect Lekcja 19 Kontrola paszportowa 22 ♪ 19 “to be going to” / Present Continuous Lekcja 20 Odprawa celna 23 ♪ 20 Wyrażanie przyszłości “will” Lekcja 21 Przydatne słowa 24 ♪ 21-32 Liczby / Dni tygodnia / Miesiące /

Pory roku / Państwa i narodowości / Członkowie rodziny / Zawody / Określenia czasu / Podawanie godziny / Pogoda / Części ciała / Cechy charakteru

DIM Nauka i Multimedia ul. Milskiego 1 80-809 Gdańsk www.audiokursy.pl e-mail: info@dimnim.pl tel. (58) 324 91 51 fax. (58) 324 91 52

2

Lekcja 1 PODSTAWOWE ZWROTY ♪1 - Tak. Yes. - Nie. No. - Proszę. Please. - Dziękuję Thank you. - Dziękuję bardzo. Thank you very much. - Dzięki. Thanks. - Nie ma, za co. Not at all. - Przepraszam. I’m sorry. - Bardzo przepraszam. I’m very sorry. - Przepraszam (zwracając czyjąś uwagę). Excuse me. - Słucham? Pardon? - Jestem cudzoziemcem. I’m a foreigner. - Nie mówię po angielsku. I don’t speak English. - Nie rozumiem. I don’t understand. - Proszę mówić wolniej. Speak slowly, please. - Proszę to napisać. Write it down, please. - Co to znaczy? What does it mean? - Nie wiem. I don’t know. - Co to jest? What is it? - Powtórz proszę. Repeat, please. - Czy może mi pan pomóc? Can you help me? - Tak, oczywiście. Yes, of course.

GRAMMAR HELP Tryb rozkazuj ący W zdaniu w trybie rozkazującym stosowany jest czasownik w formie podstawowej. W celu uzyskania formy bardziej uprzejmej, możemy dodać wyraz „please”, czyli proszę. W formie przeczącej zdanie rozpoczynamy od przeczenia „don’t”. Sit down. Usiądź. Don’t write it. Nie pisz tego. Repeat, please. Powtórz,

proszę. Don’t speak English. Nie mów po

angielsku. Speak slowly, please.

Proszę mówić wolniej.

Don’t open the window, please.

Proszę, nie otwieraj okna.

3

Lekcja 2 WITANIE SI Ę, PRZEDSTAWIANIE I ŻEGNANIE ♪2

- Nazywam się Jean Smith. My name’s Jean Smith. - To jest moja żona Ann. This is my wife, Ann. - Cześć. Hello. - Ja jestem Suzy. I’m Suzy. - Bardzo miło mi panią / pana poznać. Nice to meet you. - To jest mój mąż. This is my husband. - To są moi przyjaciele. These are my friends. - To są moje dzieci. These are my children. - Proszę poznać moich przyjaciół. Please meet my friends. - Bardzo się cieszę, że was widzę. I’m happy to see you. - Dzień dobry (przed południem). Good morning. - Dzień dobry (po południu). Good afternoon. - Dobry wieczór. Good evening. - Jak się miewasz? How are you? - W porządku. A ty? I’m OK, thanks. And you? - Bardzo dobrze. I’m very well. - Do widzenia. Good bye. - Dobranoc. Good night. - Do zobaczenia. See you. - Cześć (żegnając się). Bye.

GRAMMAR HELP This is / These are Zaimek wskazujący „this is” stosowany jest z rzeczownikiem w liczbie pojedynczej a „these are” z rzeczownikiem w liczbie mnogiej.

This is To jest

husband. mąż.

These are To są

my your his her our their

moja, mój, moje, moi twoja, twój, twoje, wasza, wasz, wasze jego jej nasza, nasz, nasze ich

friends. przyjaciele.

4

Lekcja 3 DANE OSOBOWE ♪3

- imię, nazwisko name - Jak się nazywasz? What’s your name? - Nazywam się Peter Bury. My name’s Peter Bury. - Ile masz lat? How old are you? - Mam 32 lata. I’m 32. - obywatelstwo nationality - Jakiej jesteś narodowości? What nationality are you? - Jestem Polakiem. I’m Polish. - Skąd jesteś? Where are you from? - Jestem z Warszawy. I’m from Warsaw. - adres address - Jaki jest twój adres? What’s your address? - Warszawa, ul. Jasna 12. It’s 12 Jasna Street, Warsaw. - numer telefonu telephone number - Jaki jest twój numer telefonu? What’s your phone number? - (22) 620-13-76 It’s 22 620 13 76. - komórka mobile phone - Jaki jest twój numer komórki? What’s your mobile phone number? - zawód job - Jaki jest twój zawód? What’s your job? - Jestem sekretarką. I’m a secretary. - Gdzie pracujesz? Where do you work? - Pracuję jako pielęgniarka w szpitalu. I work as a nurse in a hospital. - Jestem studentem. I’m a student. - numer konta account number - Jaki masz nr konta bankowego? What’s your bank account number? - numer ubezpieczenia insurance number - Jaki masz numer ubezpieczenia? What’s your insurance number?

5

GRAMMAR HELP Czasownik „to be” Czasownik „to be”, czyli „być” odmienia się przez osoby. W formie przeczącej do czasownika dodawane jest przeczenie „not”. W rozmowach codziennych najczęściej używane są formy skrócone. I ja ’m (am) jestem ’m not (am not) niejestem You ty ’re (are) jesteś are’t (are not) nie jesteś He/She/It on/ona/ono

’s (is) jest isn’t (is not) nie jest

Polish. Pol-ką/-akiem. a student. student-em/-ką.

We my ’re (are) jesteśmy are’t (are not) nie jesteśmy

You wy ’re (are) jesteście are’t (are not) nie jesteście

They oni/one

’re (are) są are’t (are not) nie są

from Warsaw. zWarszawy. unemployed. bezrobotni.

Pytania „Czy ...?” tworzymy przestawiając na początek zdania odpowiednią formę czasownika „to be”. Na tak postawione pytania najczęściej udzielamy krótkiej odpowiedzi. Is he

she it

Yes, he is. Yes, she is. Yes, it is.

No, he isn’t. No, she isn’t. No, it isn’t.

Are you we they

American? (Amerykan-ką/-inem) married? (mężatką/żonaty) interested in music? (zainteresowan-y/-a/-i muzyką)

Yes, I am. Yes, we are. Yes, they are.

No, I’m not. No, we aren’t. No, they aren’t.

Pytania szczegółowe zaczynamy od odpowiedniego pytajnika.

is your/ his/her name? Jakie jest twoje/jego/jej imię? What co,jaki are you/they good at? W czym ty jesteś / oni są dobrzy?

is he/she from? Skąd on/ona pochodzi? Where gdzie/skąd are you/they from? Skąd ty pochodzisz / oni pochodzą?

is he/she? Ile on/ona ma lat? How old ile lat are you/they? Ile ty masz /oni mają lat?

is he/she? Jakiej narodowości on/ona jest? What nationality jakiej narodowości

are you/they? Jakiej narodowości jesteś / jesteście?

6

Lekcja 4 RODZINA ♪4

- Czy jesteś mężatką / żonaty? Are you married? - Jestem mężatką/ żonaty. I’m married. - Jestem panną/kawalerem. I’m single. - Jestem po rozwodzie. I’m divorced. - Jestem wdową. I’m a widow. - Jestem wdowcem. I’m a widower. - Jak ma na imię żona? What is your wife’s name? - Ma na imię Anna. Her name’s Ann. - Ile ona ma lat? How old is she? - Ma 29 lat. She is 29. - Czy macie dzieci? Have you got any children? - Mam córkę. I’ve got a daughter. - Mamy syna. We’ve got a son. - Jak ma na imię? What’s his name? - Na imię ma Tom. His name’s Tom. - Ile on ma lat? How old is he? - Ma 12 lat. He’s 12. - Czy masz braci lub siostry? Have you got any brothers or sisters? - Mam siostrę. I’ve got a sister. - Mam dwóch braci. I’ve got two brothers.

GRAMMAR HELP have got / has got Mówiąc o posiadaniu stosujemy zwrot „have got”, czyli „mieć”. W zdaniach przeczących do „have” dodawane jest przeczenie „not”, a w pytaniach czasownik „have” lub „has” w 3-ciej osobie liczby pojedynczej przestawiany jest na początek zdania. np. I’ve got a daughter. Mam córkę. He has got a son. On ma syna. Have you got any children? Czy masz dzieci? I/You We/They

have got (’ve got) haven’t got

He She

has got (’s got) hasn’t got

a daughter. a son. a family n Britain.

Have you we they

Yes, I have. Yes, we have. Yes, they have.

No, I haven’t. No, we haven’t. No, they haven’t

Has he she

got any brothers or sisters? got any children? Yes, he has.

Yes, she has. No, he hasn’t. No, she hasn’t.

7

Lekcja 5 SZUKANIE PRACY ♪5

- Szukam pracy. I’m looking for a job. - Czy potrzebujecie kogoś do pracy? Do you need anyone to work? - Jaka jest stawka za godzinę? How much do you pay an hour? - Ile godzin dziennie? How many hours a day? - Jaka jest pensja miesięczna? What’s the salary? - Kiedy mogę zacząć? When can I start? - Jakie dokumenty mam przynieść? What documents do you need? - Tu jest moje CV. Here is my CV. - doświadczenie experience - Czy masz doświadczenie? Do you have any experience? - stanowisko position - Pracowałem na tym stanowisku przez trzy lata. I worked in this position for three years. - kwalifikacje qualifications - Jakie masz kwalifikacje? What qualifications do you have? - dyplom diploma - Jestem dyplomowaną pielęgniarką. I have a diploma in nursing. - szkoła średnia secondary school - Skończyłem średnią szkołę techniczną. I have graduated from the Secondary Technical School. - liceum grammar school - technikum technical school - szkoła zawodowa vocational school - Ukończyłem Uniwersytet. I have graduated from the University. - Politechnika Polytechnic/Technical University - Akademia Medyczna Medical Academy - licencjat a Bachelor’s Degree/ a B.A. - Mam tytuł licencjata z Pedagogiki. I’ve got a Bachelor’s Degree in Pedagogy. - magister a Master of Arts/an M.A. - Mam tytuł magistra z Ekonomii. I’ve got a Master of Arts in Economics. - kurs a course - Ukończyłem kurs mechanika samochodowego. I have finished a course in car maintenance. - prawo jazdy a driving licence - Mam prawo jazdy, kategorie B, C. I have a driving licence, category B and C. - świadectwo certificate - Mam uprawnienia spawacza. I have a certificate in welding. - języki obce foreign languages - Jakie znasz języki? What languages do you speak? - mówić to speak - Mówię płynnie po niemiecku. I speak German fluently. - Mówię trochę po rosyjsku. I speak a little Russian. - Znam podstawy angielskiego. I know basic English.

GRAMMAR HELP Czas tera źniejszy prosty – Present Simple

Czynności zwyczajowe oraz stale trwające w naszym życiu wyrażamy w czasie teraźniejszym prostym. W zdaniu twierdzącym używamy czasownika w formie podstawowej a w 3-ciej osobie liczby pojedynczej do czasownika dodajemy końcówkę „-s” lub „-es” . W zdaniach przeczących czasownik poprzedzamy przeczeniem „don’t” lub „doesn’t” w 3-ciej osobie liczby pojedynczej.

speak German. don’t speak French. have a diploma. don’t have a certificate. live in Poland. don’t live in France.

I You We They like music. don’t like jazz.

knows French well. doesn’t know English. has a driving licence. doesn’t have any experience.

He She

likes books. doesn’t like football.

8

Lekcja 6 INFORMACJA KOLEJOWA ♪6

- O której odjeżdża pociąg do Brighton? What time is the train to Brighton? - Kiedy chciałby pan jechać? When would you like to leave? - Rano. In the morning. - Po południu. In the afternoon. - Wieczorem. In the evening. - W nocy. At night. - Jest pociąg o 7.40. There is a train at 7.40. - Czy to jest pociąg bezpośredni? Is it a direct train? - Gdzie muszę się przesiąść? Where do I have to change? - Ma pan przesiadkę w Gatwick Airport. You change at Gatwick Airport. - Pociąg bezpośredni byłby lepszy. A direct one would be better. - Proszę więc jechać tym o 9.05. Take the 9.05, then. - Ten pociąg mi pasuje. This train suits me. - Z którego peronu odchodzi? Which platform does it leave from? - Z peronu 1. Platform one. - O której przyjeżdża do Brighton? What time does it arrive in Brighton? - Pociąg osobowy. A slow train. - Pociąg pospieszny. A fast train. - Czy w pociągu jest wagon restauracyjny? Is there a restaurant car? - Czy pociąg ma opóźnienie? Is the train delayed?

GRAMMAR HELP Pytania w czasie teraźniejszym prostym Pytania „Czy...?” w czasie teraźniejszym prostym tworzymy zaczynając zdanie od słowa „do” lub „does” w 3-ciej osobie liczby pojedynczej. Na tak postawione pytania najczęściej udzielamy krótkiej odpowiedzi.

Do you we they

Yes, I do. Yes, we do. Yes, they do.

No, I don’t. No, we don’t. No, they don’t

Does he she it

change at Gatwick Airport? need anyone to work? have any experience?

Yes, he does. Yes, she does. Yes, it does.

No, he doesn’t. No, she doesn’t. No, it doesn’t.

Pytania szczegółowe zaczynamy od odpowiedniego pytajnika. Where Gdzie

have to change?

When Kiedy

do

I you we they leave?

What time O której godzinie

arrive in Brighton?

Which platform Z którego peronu

does he she it leave from?

9

Lekcja 7 KUPOWANIE BILETU ♪7

- Proszę bilet do Londynu. I’d like a ticket to London? - Express o 9.05. The express train at 9.05. - Pierwsza klasa. First class. - Druga klasa. Second class. - W wagonie sypialnym. In the sleeping-car. - Proszę bilet powrotny. Return ticket, please. - Bilet powrotny tego samego dnia. Day return ticket. - Okresowy bilet powrotny. Period return ticket. - Ile kosztuje bilet? How much is a ticket? - Bilet normalny. Regular ticket. - Bilet ulgowy dla dziecka. Discount ticket for a child. - Czy są zniżki dla studentów? Are there any discounts for students? - Czy płacę za miejscówkę? Do I pay for a reserved-seat ticket? - Czy płacę za bagaż? Do I pay for the luggage? - Czy mogę zapłacić kartą kredytową? Can I pay by credit card? - Nie, tylko gotówką. No, cash only.

GRAMMAR HELP Rzeczownik – liczba mnoga Rzeczownik nieokreślony w liczbie pojedynczej poprzedzany jest przedimkiem „a” przed spółgłoską lub „an” przed samogłoską rozpoczynającą słowo. Gdy mówimy o rzeczach konkretnych lub nam znanych przed rzeczownikiem w liczbie pojedynczej i mnogiej występuje przedimek „the”. Do rzeczownika w l. mn. dodajemy: Liczba pojedyncza Liczba mnoga

“-s” a ticket an express train

tickets express trains

“-es” , gdy kończy się na –s, -ss, -sh, -ch

a bus an address

buses addresses

“-ies” , gdy kończy się na -y

a family a salary

families salaries

“-ves” , gdy kończy się na –f , -fe

a wife a life

wives lives

Rzeczowniki nieregularne

a man a woman a child

men women children

10

Lekcja 8 MELDOWANIE W HOTELU ♪8

- Mam rezerwację na dwa pokoje. I’ve got a reservation for two rooms. - Czy mogę prosić o pani/pana nazwisko? Can I have your name? - Proszę wypełnić formularz. Fill in this form, please. - Proszę tu podpisać. Sign here, please. - Czy mogę prosić o paszporty? Could I have your passports? - Tutaj są klucze. Here are the keys. - Na którym piętrze? Which floor? - Na pierwszym. First floor. - Na drugim. Second floor. - Gdzie jest winda? Where is the lift? - Mogę prosić o wniesienie bagażu na górę? Will you take my luggage upstairs? - Płacę z góry czy przy wyjeździe? Do I pay now or when I check out? - O której muszę się wymeldować? What time is the check-out? - Gdzie jest restauracja? Where is the restaurant? - Z lewej strony. On the left. - Z prawej strony. On the right. - Naprzeciwko recepcji. Opposite reception. - otwierać restaurację to open the restaurant - O której otwieracie? What time do you open? - zamykać to close - serwować posiłki to serve meals - śniadanie breakfast - O której podawane jest śniadanie? What time is breakfast served? - obiad/kolacja dinner - O której podawany jest lunch? What time do you serve lunch? - Lunch podajemy od 12:00 do 14:00. We serve lunch from 12:00 to 14:00. - Czy jest basen? Is there a swimming pool? - Czy jest siłownia? Is there a gym? - W hotelu jest sauna. There is a sauna. - siłownia a fitness centre - basen a swimming pool - bar kawowy a coffee shop - parking a car park - Damskie toalety są tam. The women’s toilets are over there. - męskie toalety men’s toilets

GRAMMAR HELP Czasownik “can”/ umiejętności, prośby i propozycje

Aby wyrazić możliwość lub umiejętność zrobienia czegoś, stosowany jest czasownik „can”, czyli „móc, potrafić”. „Can” we wszystkich osobach ma taką samą formę, a występujący po nim czasownik używany jest w formie podstawowej. W przeczeniach występuje forma „can’t”, a w zdaniach pytających czasownik „can” przestawiany jest na początek zdania.

can swim. I / he / she we / you /they can’t repair it.

Can I / he / she we / you /they

pay by credit card?

When I go home? Yes can. What

can you do? No

I / he / she we / you /they can’t.

Czasownik “can” stosowany jest również w pytaniach wyrażających prośby i propozycje. Aby nasza wypowiedź brzmiała bardziej uprzejmie, możemy również zastosować czasownik „could” lub „may”, czyli mógł/-byś, -abyś.

Yes, of course. Certainly .

Tak, oczywiście. Oczywiście. Can

Could you

help me? get me a taxi? I’m sorry, but... Przepraszam ,ale...

Yes, thank you. Yes, please.

Tak, dziękuję. Tak, proszę.

Can Could May

I / we help you? have your passports? No, thank you. Nie, dziękuję.

11

Lekcja 9 WYNAJMOWANIE POKOJU I MIESZKANIA ♪9 - Czy są wolne pokoje? Are there any vacant rooms? - Poproszę pokój dwuosobowy. I’d like a double room. - Pokój jednoosobowy. A single room. - Pokój z dwoma łóżkami. A twin room. - Z wanną. With a bath. - Z prysznicem. With a shower. - Ile kosztuje za noc? How much is it per night? - Czy w cenę wliczone jest śniadanie? Is breakfast included? - Czy są opłaty dodatkowe? Are there any extra charges? - Wezmę ten pokój. I’ll take this room. - Chciałbym wynająć mieszkanie. I’d like to rent a flat. - Na jak długo? For how long? - Na trzy miesiące. For three months. - Jaki jest czynsz? What’s the rent? - Mam problem. I’ve got a problem. - W moim pokoju nie ma ciepłej wody. There is no hot water in my room. - Kiedy będzie naprawiona? When will it be fixed? - Pokój nie jest posprzątany. The room isn’t clean. - Nie działa klimatyzacja. The air-conditioning is out of order. - Nie mogę włączyć telewizora. I can’t switch on the TV.

GRAMMAR HELP Zwrot “would like” z rzeczownikiem Zwracając się z prośbą lub składając propozycję używamy zwrotu “would like”, czyli “chciałbym” z rzeczownikiem. I’d like We’d like

a double room, please. a cup of coffee, please.

’d = would

Would you like Would you like

a room with a shower? some tea?

Yes, please. No, thank you.

12

Lekcja 10 ZAMAWIANIE JEDZENIA ♪10

- Proszę o kartę dań. The menu, please. - Czy już można przyjąć zamówienie Are you ready to order? - Co mógłby pan polecić? What could you recommend? - Jakie macie zupy? What kinds of soup have you got? - Poproszę zupę cebulową. I’ll have onion soup. - Zupa pomidorowa. Tomato soup. - Rosół. Chicken soup. - A na główne danie? And for the main course? - Kurczak z ziemniakami. Chicken with potatoes. - I pieczarki. And mushrooms. - Rybę z frytkami. Fish and chips. - I jeszcze sałatkę ze świeżych warzyw. And a green salad, please. - Stek, proszę. Steak, please. - Poproszę pizze z pieczarkami. Pizza with mushrooms, please. - Proszę kanapkę z szynką i serem. I’d like a sandwich with ham and cheese. - Dwa hamburgery. Two hamburgers, please. - Danie wegetariańskie. A vegetarian dish. - Makaron z sosem pomidorowym. Pasta with tomato sauce. - Czy smakowało? Did you enjoy the meal? - smaczne delicious - niedogotowane undercooked - rozgotowane over-cooked - przesolone too salty - rachunek a bill - Poproszę o rachunek. Can I have the bill, please? - Czy w cenę wliczony jest napiwek? Is service included?

GRAMMAR HELP I’d like / I’ll have / Can I have…? Gdy zamawiamy posiłek lub prosimy o produkty w sklepie, najczęściej używamy zwrotów: “I’d like… ” Chciał-bym/-abym… “I’ll have…” Wezmę… / Poproszę… „Can I have…?” Czy mogę prosić…? / Poproszę… I’d like I’ll have

onion soup. a sandwich with ham.

’d = would ’ll = will

Can I have some tea? the bill? Yes, please.

13

Lekcja 11 NAPOJE I DESERY ♪11

- Co mogę podać? What can I get you? - Sok pomarańczowy. Orange juice, please. - Poproszę sok jabłkowy. Apple juice, please. - Poproszę coca colę. A Coke, please. - Poproszę wodę mineralną. Mineral water, please. - gazowana sparkling - niegazowana still - Poproszę dwie kawy. I’d like two coffees. - kawa ze śmietanką i cukrem Coffee with cream and sugar - Poproszę herbatę z cytryną. I’d like a tea with lemon. - Kieliszek wina. A glass of wine, please. - Poproszę jedno piwo. A beer, please. - Czy podać deser? Would you like a dessert? - Nie, poproszę tylko kawę. No, I’ll just have a coffee. - Poproszę sernik. Cheese cake, please. - ciasto czekoladowe chocolate cake - Lody. Ice-cream, please. - Proszę o popielniczkę. Can I have an ashtray, please? - Poproszę paczkę chipsów i papierosy. A packet of crisps and cigarettes, please. - Czy są herbatniki? Are there any biscuits?

GRAMMAR HELP some / any Określniki „some” i „any” występują z rzeczownikiem policzalnym w liczbie mnogiej oraz przed rzeczownikiem niepoliczalnym. „Some” stosowane jest w zdaniach twierdzących, a „any” w pytaniach i przeczeniach.

Rzeczowniki policzalne Liczba poj. Liczba mnoga

Rzeczowniki niepoliczalne

I’d like a biscuit. some biscuits. I’d like some apple juice. Are there any biscuits? Is there any apple juice? There aren’t any biscuits. There isn’t any apple juice.

14

Lekcja 12 PYTANIE O DROGĘ ♪12

- Zgubiłem się. I’ve got lost. - Przepraszam, jak dojść do centrum? Excuse me. How can I get to the centre? - Idź prosto ulicą Regent. Go along Regent Street. - Idź prosto. Go straight on. - Skręć w prawo. Turn right. - Skręć w lewo. Turn left. - Czy to jest dalekostąd? Is it far from here? - Kilka minut pieszo. A few minutes on foot. - Proszę pokazać to na mapie. Show it on the map, please. - O tu jesteśmy. Here we are. - Pójdzie pan tędy. Go this way. - Czy w pobliżu jest bank? Is there a bank near here? - Jest tam, w pobliżu centrum handlowego. Over there, near the shopping centre. - Przepraszam, gdzie jest dworzec? Excuse me. Where is the station? - Apteka jest z prawej strony. The chemist’s is on the right. - Sklep spożywczy jest z lewej strony. The grocer’s is on the left. - Pomiędzy pocztą ikwiaciarnią. Between the post office and the florist’s. - Przed księgarnią. In front of the bookshop. - Z tyłu za postojem taksówek. Behind the taxi rank. - Obok kiosku. Next to the newsagent’s.

GRAMMAR HELP There is / There are Mówiąc, że wdanym miejscu, czasie lub sytuacji znajduje się czy występuje określona rzecz lub zjawisko, używana jest konstrukcja „there is” w liczbie pojedynczej oraz „there are” w liczbie mnogiej. W przeczeniach stosowana jest forma przecząca czasownika „to be”, a w zdaniach pytających czasownik ten przestawiany jest na początek zdania.

is Yes, there is. There isn’t

a post office here. Is there a bank near here? No, there isn’t.

are some hotels in the centre. Yes, there are. There aren’t any restaurants here.

Are there

any coffee bars? No, there aren’t.

15

Lekcja 13 PODRÓŻOWANIE PO MIE ŚCIE ♪13

- Czym dojadę do centrum? What do I take to the centre? - Gdzie jest najbliższa stacja metra? Where is the nearest underground station? - Jakim autobusem dojechać do supermarketu? Which bus goes to the supermarket? - Proszę wsiąść do autobusu nr 11 lub 16. Take bus number 11 or 16. - Chcę dojechać do Starego Miasta. I want to get to the Old Town. - Gdzie mam wysiąść? Where should I get off? - Przepraszam, wysiadam tutaj. Excuse me, I’m getting off here. - Czy ten autobus jedzie w kierunku lotniska? Does this bus go towards the airport? - Gdziemogę kupić bilety? Where can I buy the tickets? - W kiosku. In the newsagent’s. - Poproszę jeden bilet. A ticket, please. - normalny regular - ulgowy half-fare - bilet całodzienny a day ticket - Czy są jakieś zniżki? Are there any discounts? - zniżki dla dzieci discounts for children - zniżki dla studentów discounts for students - Gdzie jest postój taksówek? Where is the taxi rank? - Proszę mnie zawieść do hotelu. Please take me to the hotel. - Proszę zaczekać. Zaraz wracam. Please wait. I’ll be right back.

GRAMMAR HELP Czas teraźniejszy ciągły - Present Continuous

Czynności, które odbywają się w chwili, gdy o nich mówimy wyrażamy w czasie teraźniejszym ciągłym – Present Continuous. Czas ten używamy również mówiąc o czynnościach zaplanowanych w najbliższej przyszłości. Zdanie tworzymy dodając do odpowiedniej formy czasownika „to be” czasownik wyrażający czynność z końcówką „-ing”, natomiast w zdaniach przeczących stosujemy formę przeczącą czasownika „to be”. I am ‘m not looking for a job.

getting off here. speaking on the phone.

He She It

is isn’t going home soon.

We You They

are aren’t working now.

Pytania „Czy...?” w czasie teraźniejszym ciągłym tworzymy przestawiając na początek zdania odpowiednią formę czasownika „to be”. Na tak postawione pytania najczęściej udzielamy krótkiej odpowiedzi.

Are you we they

Yes, I am. Yes, we are. Yes, they are.

No, I’m not. No, we aren’t. No, they aren’t.

Is he she it

working today? using the computer? seeing the manager? Yes, he is.

Yes, she is. Yes, it is.

No, he isn’t. No, she isn’t. No, it isn’t.

Pytania szczegółowe zaczynamy od odpowiedniego pytajnika.

What Co doing?

How Jak are

you we they feeling?

Where Gdzie going?

When Kiedy is

he she it visiting us?

16

Lekcja 14 ZAKUPY W SKLEPIE SPOŻYWCZYM ♪14

- Poproszę chleb i sześć bułek. I’d like some bread and six rolls, please. - Coś jeszcze? Anything else? - 1 kg cukru. 1 kilogram of sugar. - Masło A packet of butter - Kawę Coffee, please. - Którą kawę? Which coffee? - Tamtą, proszę. That one, please. - Proszę paczkę płatków. A packet of cornflakes, please. - Karton mleka A carton of milk - Proszę czekoladę. A bar of chocolate. - Proszę gazetę. A newspaper, please. - Proszę paczkę gumy do żucia. A packet of chewing gum. - Kawałek sera. A piece of cheese. - Ten, proszę. This one, please. - Dwie butelki wody mineralnej. Two bottles of mineral water. - Trzy kartony soku. Three cartons of juice. - Proszę pół kilo szynki. Half a kilo of ham, please. - Proszę 25 dag sera. 250 grams of cheese, please. - truskawki strawberries - maliny raspberries - czarne porzeczki blackberries - jabłka apples - gruszki pears - śliwki plums - brzoskwinie peaches - ananas y pineapples - cytryny lemons - winogrona grapes - morele apricots - arbuzy water-melons - ziemniaki potatoes - pomidory tomatoes - ogórki cucumbers - pieczarki mushrooms - szparagi asparagus - marchewki carrots - kapusta cabbage - sałata lettuce - kalafior cauliflower - brokuły broccoli - cebula onion - czosnek garlic - Płaci się przy kasie. Pay at the cashier’s desk. - £3 reszty. £3 change.

GRAMMAR HELP this / that / these / those

Odpowiednie zaimki wskazujące stosowane są w zależności od tego, czy rzeczownik jest w liczbie pojedynczej czy mnogiej oraz odległości, w jakiej znajduje się od mówiącego.

Liczba pojedyncza Liczba mnoga This Ten / tę

These Ci / te

That Tamt-en/-ę/-o

packet, please. newspaper, please. roll, please. Those

Tam-ci/-te

bottles, please. cartons, please. rolls, please.

17

Lekcja 15 NA POCZCIE ♪15

- Poproszę 10 znaczków na pocztówki. 10 stamps for postcards, please. - Ile kosztuje znaczek na list? How much is a stamp for a letter? - Pocztą lotniczą? By airmail? - Priorytet. An express letter. - Gdzie mogę wysłać paczkę? From where can I send a parcel? - Chciałabym nadać paczkę do USA. I’d like to send a parcel to the USA. - Proszę wypełnić ten druk. Fill in this form, please. - Co mam wpisać tutaj? What should I write here? - Wartość paczki. The value of the parcel. - Zawartość paczki. The contents of the parcel. - Czy mogłaby mi pani pomóc z tym Could you help me with this form, please? formularzem? - Czy mogę wysłać przesyłkę kurierską? Could I send a parcel by courier? - Ile wynosi opłata? What is the charge? - Kiedy będzie dostarczona? When will it be delivered? - Usługą expresową. By express service. - Chciałbym odebrać paczkę. I’d like to pick up a parcel. - Gdzie mam podpisać? Where should I sign? - Poproszę kartę telefoniczną. A phone card, please. - Poproszę kopertę. An envelope, please. - Potrzebuję dużą. I need a big one.

GRAMMAR HELP Zaimki osobowe w dopełnieniu

Zaimki osobowe w formie dopełnienia stosujemy, gdy zaimek występuje jako dopełnienie czasownika (odpowiadające na pytania kogo? co? komu? czemu?), np.: I know Peter. I know him. I gave Ann a book . I gave her a book. I’d like to send a parcel. I’d like to send it . I work with children. I work with them.

Zaimki w podmiocie Zaimki w dopełnieniu

I you he she it we they

ja ty, wy on ona ono my oni, one

me you him her it us them

mnie, mi, mną ciebie, tobą, was, wam, wami jego, go, jemu, mu, nim jej, niej, ją, nią je, jego, go, jemu, mu, nim nam, nas, nami ich, im, nimi, nich

18

Lekcja 16 W BANKU ♪16

- Chciałbym wymienić 100€ na funty. I’d like to change 100 € into pounds. - Jaki jest dzisiaj kurs? What’s the exchange rate today? - Czy jest prowizja? Is there a commission? - W jakich banknotach? How would you like your money? - Proszę o banknoty 20 funtowe. Please give me £20 notes. - Czy mogę wymienić bilon? Can I exchange the coins? - Chciałbym zrealizować czek. I’d like to cash this cheque. - Gdzie jest bankomat? Where is the cash dispenser? - Bankomat “połknął” moją kartę. The cash point has “swallowed” my card. - Chciałbym wypłacić pieniądze z konta. I’d like to withdraw money from the account. - Chciałbym sprawdzić stan konta. I’d like to check the account statement. - Proszę włożyć kartę. Please insert the card. - Wpisz PIN. Enter your PIN. - Naciśnij OK, aby potwierdzić. Press OK for confirmation. - Operacja nie może być zrealizowana. Access denied. - Limit jest przekroczony. Your account is overdrawn. - Chciałbym zablokować kartę. I’d like to block the card. - Numer mojej karty to … My card number is … - Chciałbym otworzyć konto. I’d like to open a bank account. - Chciałbym zlikwidować konto. I’d like to close the account.

GRAMMAR HELP “would like” z czasownikiem Zwracając się z prośbą lub składając propozycję możemy zastosować zwrot “would like”, czyli “chciałbym” z czasownikiem w formie podstawowej ze słowem „to”. I’d like He’d like We’d like

to change to open to rent

100 € into pounds. a bank account. a double room, please.

’d = would

Would you like to block Would you like to see

the card? the room?

Yes, please. No, thank you.

What would you like to do?

19

Lekcja 17 U LEKARZA ♪17

- Czy możesz wezwać lekarza? Could you call the doctor? - Proszę wejść. Come in, please. - Usiądź. Sit down. - Wstań. Stand up. - Obróć się. Turn round. - Połóż się. Lie down. - Otwórz usta. Open your mouth. - Zegnij kolana. Bend your knees. - Podwiń rękaw. Roll up your sleeve. - Zdejmij koszulę. Take off your shirt. - Ubierz się. Get dressed. - Zamknij oczy. Close your eyes. - Weź głęboki wdech. Take a deep breath. - Co się dzieje? What’s the matter? - Boli mnie głowa. I’ve got a headache. - Mam katar. I’ve got a runny nose. - Boli mnie gardło. I’ve got a sore throat. - Mam temperaturę. I’ve got a temperature. - Kaszlę. I’ve got a cough. - Jestem przeziębiona. I’ve got a cold. - Tu jest recepta. Here’s the prescription. - Jak często mam brać lekarstwa? How often should I take the medicine? - Trzy razy dziennie po posiłku. Three times a day after meals. - Nie czuję się dobrze. I don’t feel very well. - Niedobrze mi. I feel sick. - Wczoraj wymiotowałam. I was sick yesterday. - Boli mnie brzuch. I’ve got a stomach-ache. - Mam rozwolnienie. I have diarrhoea. - Bolą mnie plecy. I’ve got a backache. - Boli mnie ząb. I’ve got a toothache. - Chciałabym umówić się na wizytę. I’d like to make an appointment. - Boli mnie tutaj. It hurts here. - Mam trudności z oddychaniem. I have difficulty in breathing. - Mam wysokie / niskie ciśnienie. I have high / low blood pressure. - Jest mi słabo. I feel faint. - Zaraz zemdleję. I’m going to faint. - Miałem atak serca przed 2 laty. I had a heart attack 2 years ago. - Skręciłam kostkę. I’ve sprained my ankle. - Złamałam nogę. I’ve broken my leg. - Mam uczulenie na koty. I’m allergic to cats. - Dostaniesz zastrzyk. You’ll get an injection.

20

GRAMMAR HELP Czas przeszły - Simple Past Gdy czynność lub stan miały miejsce w przeszłości (często określonej) stosujemy czas przeszły Simple Past. W czasie przeszłym czasownik „to be” odmienia się przez osoby i samodzielnie tworzy przeczenia i pytania.

I/ He/She was (był/-a/-em/-am) wasn’t (was not)

We/You/ They

were (byli/-śmy/-ście) weren’t (were not)

at home at 7:00. (w domu o 7:00) at work yesterday. (w pracy wczoraj)

Was he she

Yes, I was. Yes, he was. Yes, she was.

No, I wasn’t. No, he wasn’t. No, she wasn’t

Were we you they

abroad last year? (za granicą w zeszłym roku?) in the office last week? (w biurze w zeszłym tygodniu?)

Yes, we were. Yes, they were.

No, we weren’t. No, they weren’t

Zdanie twierdzące z innymi czasownikami w czasie przeszłym tworzymy dodając do czasownika regularnego końcówkę „-ed” lub „-d”, a w przypadku czasownika nieregularnego stosujemy jego drugą formę. Czasownik ma tę samą postać we wszystkich osobach. W zdaniach przeczących wstawiamy przeczenie „didn’t” przed czasownikiem w formie podstawowej. Pytania „Czy...?” tworzymy przestawiając na początek zdania słowo „did” i stosując czasownik wyrażający czynność w formie podstawowej.

worked here last year. didn’t work there two years ago. finished university in 1995. didn’t finish medical college.

had a heart attack two years ago. didn’t have low blood pressure.

I/He/She/It We/You/ They went to work in the morning. didn’t go to work yesterday.

Did I/he/she/it we/you/ they

work here? finish school? have a cold? go to work?

Yes, I did. Yes, he did. Yes, we did. Yes, they did.

No, I didn’t. No, she didn’t. No, we didn’t. No, they didn’t.

Pytania szczegółowe zaczynamy od odpowiedniego pytajnika. Where was he/she yesterday? When were we/you/they at work? When work here? What finish in 1995? What have two years ago? Where

did I/he/she/it we/you/ they

go in the morning?

21

Lekcja 18 KŁOPOTY ♪18

- problem problem - Mam problem. I have a problem. - Chciałbym zgłosić kradzież. I’d like to report a theft. - Zostałem napadnięty. I’ve been mugged. - Ktoś ukradł mój plecak. Somebody has stolen my rucksack. - Dokumenty i karty kredytowe. My documents and credit cards. - Zgubiłem paszport. I’ve lost my passport. - Chcę się skontaktować z Polskim konsulatem. I’d like to contact the Polish consulate. - Mówię słabo po angielsku. I don’t speak English well. - Ktoś ukradł mój samochód. Somebody has stolen my car. - Zostawiłem go na parkingu. I left it in the car park. - Zepsuł mi się samochód. My car has broken down. - Czy może pan wezwać pomoc drogową? Can you call the emergency breakdown service? - Skończyło mi się paliwo. I’ve run out of petrol. - Moje bagaże zaginęły. My luggage is lost. - Spóźniłem się na samolot. I’m late for the plane. - Był wypadek! There was an accident! - Jaki jest numer ratunkowy? What’s the emergency number? - Czy ma pan komórkę? Have you got a mobile? - Dzwońcie po pogotowie! Call an ambulance! - Dzwońcie na policje! Call the Police! - Dzwońcie po straż pożarną! Call the fire brigade! - pomoc help - Czy potrzebujesz pomocy? Do you need help? - Tak, proszę. Yes, please. - Nie, dziękuję. No, thanks. - konieczne necessary - To nie jest konieczne. It’s not necessary. - dać radę to manage - Dam sobie radę. I can manage.

GRAMMAR HELP Present Perfect

Aby wyrazić czynność, która właśnie się zakończyła lub odbyła się w przeszłości, ale ma wyraźne skutki w teraźniejszości, stosujemy czas Present Perfect. Zdanie tworzymy dodając do odpowiedniej formy czasownika „to have” czasownik regularny z końcówką „-ed” lub „-d” a w przypadku czasownika nieregularnego jego trzecią formę (Past Participle). W zdaniach przeczących używamy formy przeczącej „haven’t” oraz „hasn’t” a w pytaniach czasownik „to have” przestawiany jest na początek zdania.

finished secondary school. I/You We/They

have (’ve) haven’t lost my passport.

worked as a driver before. He/She/It

has (’s) hasn’t run out of petrol.

Have you we they

Yes, I have. Yes, we have. Yes, they have.

No, I haven’t. No, we haven’t. No, they haven’t

Has he she

worked here? lost the documents? Yes, he has.

Yes, she has. No, he hasn’t. No, she hasn’t.

22

Lekcja 19 KONTROLA PASZPORTOWA ♪19

- Poproszę paszport. Passport, please. - Proszę (podając). Here you are. - Jaki jest cel pańskiej podróży? What’s the purpose of your visit? - Jadę do pracy. I’m going to work. - Jadę na kurs angielskiego do Brighton. I’m taking an English course in Brighton. - Spędzam tu wakacje. I’m spending my holiday here. - Jadę do rodziny w Londynie. I’m visiting my family in London. - Szukam pracy na wakacje. I’m looking for a summer job. - Jestem w podróży służbowej. I’m on a business trip. - Gdzie się pan zatrzyma? Where are you staying? - Zamierzam wynająć pokój. I’m going to rent a room. - Zatrzymam się w hotelu. I’m staying in a hotel. - Zatrzymam się u rodziny angielskiej. I’m staying with an English family. - Czy wcześniej byłeś w Wielkiej Brytanii? Have you been to Great Britain before? - To mój pierwszy pobyt. It’s my first visit. - Byłem tu rok temu. I was here a year ago. - Byłem tu kilka razy. I’ve been here a few times. - Jak długo tu zostaniesz? How long are you going to stay? - Przez dwa miesiące. For two months. - Dwa tygodnie. For two weeks.

GRAMMAR HELP Wyrażanie przyszłości – “to be going to” / Present Continuous

Mówiąc o czynnościach już zaplanowanych na najbliższą przyszłość zdanie tworzymy stosując zwrot „to be going to” z czasownikiem w formie podstawowej. Na język polski zwrot ten tłumaczony jest „zamierzam”. W zdaniu czasownik „to be” występuje w odpowiedniej dla danej osoby formie, tworzy przeczenia, a w pytaniach przestawiany jest na początek zdania.

I am ’m not

He She

is isn’t

We/You They

are aren’t

going to work . rent a room. stay with an English family.

Is he she

Yes, he is. Yes, she is.

No, he isn’t. No, she isn’t

Are we/you they

going to stay in a hotel? Yes, I am.

Yes, we are. No, I ‘m not. No, they aren’t.

How long are you going to stay?

Chcąc wyrazić zaplanowe działanie możemy również zastosować czas teraźniejszy ciągły Present Continuous.

I am ’m not

He She

is isn’t

We/You They

are aren’t

taking spending visiting

an English course next month. my holiday here. my family in London tomorrow.

Is he she

Yes, he is. Yes, she is.

No, he isn’t. No, she isn’t

Are we/you they

staying in a hotel? Yes, I am.

Yes, we are. No, I ‘m not. No, they aren’t.

Where are you staying?

23

Lekcja 20 ODPRAWA CELNA ♪20

- Proszę przygotować się do kontroli celnej. Please get ready for customs control. - Tu są moje dokumenty. Here are my documents. - Proszę otworzyć bagażnik. Please open the boot. - Proszę otworzyć walizkę. Please open your suitcase. - Nie mam nic do oclenia. I have nothing to declare. - To są prezenty dla rodziny. These are gifts for my family. - To są moje rzeczy osobiste. These are my private things. - Mam dwie butelki wódki. I have two bottles of vodka. - Tego nie wolno przewozić. You can’t bring it into this country. - Czy muszę za to płacić cło? Do I have to pay customs duty for this? - Za to trzeba zapłacić cło. You have to pay customs duty for this. - Ile to wynosi? How much is it? - Cło wynosi … Your customs duty amounts to …. - Ile ma pan papierosów? How many cigarettes do you have? - Ile mogę przewieźć bez cła? How many can I bring in duty-free? - Czy to jest dozwolone? Is it allowed?

GRAMMAR HELP Wyrażanie przyszłości - „will” Czynności w czasie przyszłym wyrażamy w różnych formach w zależności od sytuacji. Gdy podejmujemy nagłą decyzję w czasie rozmowy, czynność przyszłą wyrażamy za pomocą „will” i czasownika w formie podstawowej, np.: ‘The walls are dirty. I’ll paint them.’ ‘Ściany są brudne. Pomaluję je.’ Aby utworzyć przeczenie używamy formy przeczącej „won’t” (will not), a w pytaniach słowo „will” przestawiane jest na początek zdania. Zadając pytanie „Will you...?” zwracamy się z uprzejmą prośbą. I/he/she/it we/you/they

’ll won’t

pay customs duty. bring it.

Will you help me?

will = ’ll will not = won’t

24

Lekcja 21 PRZYDATNE SŁOWA ♪21

Ćwiczenie 1 LICZBY

- 1 one - 2 two - 3 three - 4 four - 5 five - 6 six - 7 seven - 8 eight - 9 nine - 10 ten

- 11 eleven - 12 twelve - 13 thirteen - 14 fourteen - 15 fifteen - 16 sixteen - 17 seventeen - 18 eighteen - 19 nineteen - 20 twenty

- 21 twenty-one - 22 twenty-two - 30 thirty - 40 forty - 50 fifty - 60 sixty - 70 seventy - 80 eighty - 90 ninety - 100 a hundred

Ćwiczenie 2 DNI TYGODNIA ♪22

- Poniedziałek Monday - Wtorek Tuesday - Środa Wednesday - Czwartek Thursday

- Piątek Friday - Sobota Saturday - Niedziela Sunday

Ćwiczenie 3 MIESIĄCE ♪23

- Styczeń January - Luty February - Marzec March - Kwiecień April - Maj May - Czerwiec June

- Lipiec July - Sierpień August - Wrzesień September - Październik October - Listopad November - Grudzień December

Ćwiczenie 4 PORY ROKU ♪24

- Wiosna Spring - Lato Summer

- Jesień Autumn - Zima Winter

Ćwiczenie 5 PAŃSTWA I NARODOWO ŚCI ♪25

- Poland Polish - England English - France French - Germany German - Spain. Spanish

- Italy Italian - Norway Norwegian - Sweden Swedish - Ireland Irish - The USA American

Ćwiczenie 6 CZŁONKOWIE RODZINY ♪26

- rodzice parents - matka mother - ojciec father - brat brother - siostra sister - mąż husband - żona wife - dzieci children

- syn son - córka daughter - babcia grandmother - dziadek grandfather - ciocia aunt - wujek uncle - kuzyn / kuzynka cousin

25

Ćwiczenie 7 ZAWODY ♪27

- lekarz a doctor - sprzedawca a shop assistant - pielęgniarka a nurse - policjant a policeman - kierowca a driver - taksówkarz a taxi driver - urzędnik a clerk - dyrektor a manager

- sekretarka a secretary - księgowy an accountant - dziennikarz a journalist - kelner a waiter - opiekunka a baby sitter - emeryt, emerytka retired - student(ka) a student

Ćwiczenie 8 OKREŚLENIA CZASU ♪28

- dzisiaj today - wczoraj yesterday - jutro tomorrow - przedwczoraj the day before

yesterday - pojutrze the day after tomorrow - dwa dni temu two days ago - za trzy tygodnie in three weeks - w zeszłym miesiącu last month

- w poniedziałek on Monday - podczas weekendu at the weekend - rano in the morning - po południu in the afternoon - wieczorem in the evening - w nocy at night - o północy at midnight - w marcu in March

Ćwiczenie 9 PODAWANIE GODZINY ♪29

- o 7.00 at 7.00 - o 7.15 at a quarter past 7 - o 7:20 at ten past seven

- o 7.30 at half past seven - o 7.45 at a quarter to eight - o 7.50 at ten to eight

Ćwiczenie 10 POGODA ♪30

- Jaka jest dzisiaj pogoda? What’s the weather like today?

- Pada deszcz. It’s raining. - Pada śnieg. It’s snowing. - Jest gorąco. It’s hot. - Jest ciepło. It’s warm.

- Jest zimno. It’s cold. - Wieje wiatr. It’s windy. - Jest mokro. It’s wet. - Jest słoneczny dzień. It’s a sunny

day. - Okropna pogoda. Terrible weather.

Ćwiczenie 11 CZĘŚCI CIAŁA ♪31 - głowa head - oko eye - ucho ear - nos nose - włosy hair - usta lips - zęby teeth

- dłoń/ręka hand - ramię arm - noga leg - stopa foot - kolano knee - brzuch stomach - plecy back

Ćwiczenie 12 CECHY CHARAKTERU ♪32

- miły kind - wrażliwy sensitive - spokojny calm - towarzyski easy-going - cierpliwy patient - wstydliwy shy

- samolubny selfish - bystry smart - głupi stupid - gadatliwy talkative - optymista optimistic - pesymista pessimistic