1 . Wiedza o języku Studia Podyplomowe „Polski Język Migowy” 2014-2016
description
Transcript of 1 . Wiedza o języku Studia Podyplomowe „Polski Język Migowy” 2014-2016
1.Wiedza o języku
Studia Podyplomowe„Polski Język Migowy”
2014-2016
Prof. dr hab. Marek ŚwidzińskiZakład Językoznawstwa Komputerowego
Instytut Języka Polskiego UWe-mail: [email protected]
Konsultacje (pok. 1): śr 14.00-15.00, sob (w dniach zjazdów)
Strona przedmiotu — szukaj pod:http://www.mswidz.republika.pl/
Wykład 1: Co to jest język naturalny?
2
Warunki zaliczenia
Praca zaliczeniowa: czerwiec 2016.
• Forma: zestaw 9 pytań – jeden do wyboru.• Pytania testowe i otwarte, teoretyczne i praktyczne,
dotyczące polszczyzny i PJM.• Rozwiązania wysyłane elektronicznie.• Po ocenie – możliwa popraw(k)a.
3
Cele
• wprowadzenie w świat lingwistyki teoretycznej,• pokaz narzędzi opisu lingwistycznego,• przedstawienie zdyscyplinowanego opisu
gramatycznego polszczyzny,• dyskusja problemów opisu języków wizualno-
przestrzennych,• dyskusja: PJM a polski foniczny.
4
Program
1. Co to jest język naturalny?2. Aparat pojęciowy analizy tekstu. 3. Poziomy struktury tekstu. 4. Derywacja i gniazda słowotwórcze.5. Fleksja polska. 6. Elementarz składni.7. Świat znaczeń: podstawy leksykologii. Leksykografia.8. Komunikacja językowa.9. Inne.
5
Literatura
• EJO: Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, red. K. Polański. Wrocław 1993.
• Grzegorczykowa R.: Zarys słowotwórstwa polskiego: słowotwórstwo opisowe, wyd. 3 popr. , Warszawa 1979.
• Milewski T.: Językoznawstwo, Warszawa 1965 [lub wyd. następne].
6
Literatura
• Świdziński, M.: Elementy gramatyki opisowej języka polskiego, Warszawa 1997 [dostępne w internecie].
• Świdziński, M.: „Języki migowe”. [W:] Podstawy neurologopedii. Red. T. Gałkowski, E. Szeląg, G. Jastrzębowska. Opole 2005. 679-692 [dostępne w internecie].
7
Literatura
• Świdziński, M.: „Jak Głusi przyswajają język: o językach migowych i miganych”. [W:] Język migowy we współczesnym szkolnictwie na świecie i w Polsce. Red. I. Grzesiak. Wydawnictwo Stanisław Sumowski. Malbork 2007. 16-24 [dostępne w internecie].
• Świdziński, M., Mikulska, D.: „Reprezentacja linearna tekstu Polskiego Języka Migowego. [W:] Studia nad kompetencją językową i komunikacją niesłyszących. Red. M. Świdziński i T. Gałkowski. Warszawa 2003. 31-58.
8
Nauka empiryczna
Przedmiot opisu: pewien wycinek rzeczywistości.
Cel opisu: zbudowanie teorii lub modelu.
Przedmiot językoznawstwa (= wycinek rzeczywistości): język naturalny.
9
Co to jest język (naturalny)?
umiejętność ludzka???
urządzenie do komunikacji???
jakieś znaki???
10
Definicja
Język naturalny – dwuklasowy system znaków wykorzystywany przez daną grupę społeczną do komunikacji uniwersalnej.
• Terminy wymagające objaśnienia:
• znak,
• system,• dwuklasowość,• grupa społeczna,• komunikacja uniwersalna. 11
Znak
Językoznawstwo — dział semiologii.
Znak: element rzeczywistości istotny nie ze względu na swoje cechy zewnętrzne, ale ze względu na inny element rzeczywistości, do którego się odnosi.
12
Przezroczystość znaku
Znak ma dwie strony: formę i treść.
Dwa typy znaków:
a. znaki naturalne,
b. znaki konwencjonalne.
Język naturalny — pewien zbiór znaków.
13
System
System znaków (intuicyjnie): zbiór znaków konwencjonalnych obsługujący ten sam wycinek rzeczywistości.
Opozycja: różnica formy, z którą skorelowana jest ściśle określona różnica treści lub funkcji.
[Seryjność opozycji: powtarzanie się danej różnicy formy w serii par znaków.]
System znaków: zbiór znaków z opozycją.
14
Minimalny system znaków
15
Minimalny system znaków
16
5 0
X
5 0
System znaków drogowych
17
Język polski jako system znaków
• dom : domy, kot : koty, mysz : myszy,...• kot : kota, murarz : murarza, monter : montera,...• budować : budował, hodować : hodował, pracować :
pracował,...• budować : budowanie, grać : granie, słuchać :
słuchanie,...• w : we, od : ode, przez : przeze;...
18
Opozycje
• Poziome : Uniesione znaczy stój : jedź• Poziome : Opuszczone znaczy ...................
• Okrągłe niebieskie : Kwadratowe niebieskie .....• Okrągłe niebieskie : Okrągłe czerwone .....• Trójkątne : Kwadratowe .....• Strzałka w prawo : Krzyżyk .....• Plansza barwna : Plansza szara .....
19
20
• Pojedyncza : Mnoga (= Liczba)• Mianownik : Dopełniacz (= Przypadek)• Bezokolicznik : Forma osobowa (=
Bezokolicznikowość)• Czynność : Nazwa czynności (= Gerundialność?)• Bez –e : Z –e (= Wokaliczność?)
Opozycje
21
Znaki klasy A (pierwsza przymiarka)
dom, domy, kot, koty, mysz, myszy, kot, kota, murarz, murarza, monter, montera, budować, budował, hoduje, hodował, pracuje, pracował, budowanie, granie, słuchanie,...
Dwuklasowość
22
Znaki klasy B
• Murarz nie hoduje kota.• Pracował monter.• budowanie murarza• Czy jedziemy?• Wczoraj padało. • matki przełożone• Pracował monter, ale ponieważ wczoraj padało, a
murarz nie hoduje kota, budowanie murarza trwało parę godzin.
Dwuklasowość
23
Klasa A: znaki proste — słowa (uwaga: jest to rozwiązanie prowizoryczne).
Zbiór znaków prostych — słownik.
Klasa B: znaki złożone: konstrukcje zbudowane ze znaków prostych lub złożonych.
REKURENCJA!!!
Dwuklasowość
24
• Jedziemy. : Czy jedziemy?, Wczoraj padało. : Czy wczoraj padało?, Jaś śpi.: Czy Jaś śpi?,...
• lekarz dentysta : lekarz dentysty, panu Janowi : panu Jana, matki przełożone : matki przełożonych,...
• John hit Paul. : Paul hit John., The boy kissed the beggar. : The beggar kissed the boy., Garfield swallows Mickey. : Mickey swallows Garfield,...
Opozycje w zbiorze znaków klasy B
25
• Zdanie oznajmujące : Zdanie pytajne (= Modalność) • Fraza z przydawką apozycyjną : Fraza z przydawką
dopełniaczową (= Typ podrzędnika)• Pozycja podmiotu : Pozycja dopełnienia (= Diateza)
Opozycje w zbiorze znaków klasy B
26
Nie wszystkie kombinacje znaków dają poprawny znak złożony:
* Murarz nie hoduje kot.* Pracował montera.* budowanie murarz* Jedziemy czy?* Wczoraj będzie padało.
Definicja wszystkich poprawnych połączeń znaków: gramatyka.
Gramatyka
27
System dwuklasowy znaków — para:
<Słownik, Gramatyka>.
Słownik: zbiór słów (prowizorycznie!)
Gramatyka: zbiór instrukcji tworzenia // rozkładania wyrażeń.
System dwuklasowy znaków
28
Użytkownicy języka naturalnego: określona populacja (zwykle etniczna).
Język naturalny — komunikacyjnie nielokalny: służy do porozumiewania się o wszystkim.
Ograniczoność i uniwersalność
29
1. Językoznawstwo – nauka empiryczna. Dział semiologii.
2. Przedmiot: języki naturalne.
3. Znaki konwencjonalne. Opozycje. System.
4. Znaki proste i znaki złożone. Dwuklasowość.
5. Język – para <Słownik, Gramatyka>.
6. Populacja rodzimych użytkowników.
7. Komunikacyjna uniwersalność języka naturalnego.
Podsumowanie