1. - ekonomik.edu.plekonomik.edu.pl/download/Geografia/Radoslaw Małkus/dla maturzystow... ·...

7
1 Materiały szkoleniowe „Czynniki egzogeniczne” 1. Z podanych procesów podkreśl te, które są wywołane czynnikami zewnętrznymi a następnie wyjaśnij, co to są czynniki egzogeniczne. powstanie pokryw lessowych, erupcja wulkanu, erozja rzeczna, tworzenie się skał magmowych, tworzenie się wydm, powstawanie źródeł termalnych, trzęsienia ziemi, fałdowanie łańcuchów górskich, abrazja brzegu morskiego, tworzenie się jaskiń, gejzery 2. Na poniższej mapie zaznacz wymienione obszary a następnie określ dominujący typ wietrzenia na tych terenach. 1. Himalaje 2. Sahara 3. Ninina Amazonki 4. Kotlina Kongo 5. Wielka Pustynia Wiktorii 6. Nowa Ziemia 3. Poniższe fotografie przedstawiają krajobrazy, których główne formy powstały w wyniku wietrzenia. Do każdej z nich dopasuj typ wietrzenia i kr ótko opisz ten proces: 4. Uzupełnij schematy a następnie wypisz, jakie czynniki mają wpływ na typ i szybkość wietrzenie. A. B. Skała wielomineralna (minerały o różnych barwach) Rozpad ziarnisty (dezintegracja granularna) Wietrzenie fizyczne (zamróz) Skała porozcinana szczelinami

Transcript of 1. - ekonomik.edu.plekonomik.edu.pl/download/Geografia/Radoslaw Małkus/dla maturzystow... ·...

1

Materiały szkoleniowe „Czynniki egzogeniczne”

1. Z podanych procesów podkreśl te, które są wywołane czynnikami zewnętrznymi a następnie wyjaśnij, co to są

czynniki egzogeniczne.

powstanie pokryw lessowych, erupcja wulkanu, erozja rzeczna, tworzenie się skał magmowych, tworzenie się wydm,

powstawanie źródeł termalnych, trzęsienia ziemi, fałdowanie łańcuchów górskich, abrazja brzegu morskiego, tworzenie

się jaskiń, gejzery

2. Na poniższej mapie zaznacz wymienione obszary a następnie określ dominujący typ wietrzenia na tych terenach.

1. Himalaje

2. Sahara

3. Ninina Amazonki

4. Kotlina Kongo

5. Wielka Pustynia Wiktorii

6. Nowa Ziemia

3. Poniższe fotografie przedstawiają krajobrazy, których główne formy powstały w wyniku wietrzenia. Do każdej

z nich dopasuj typ wietrzenia i krótko opisz ten proces:

4. Uzupełnij schematy a następnie wypisz, jakie czynniki mają wpływ na typ i szybkość wietrzenie. A.

B.

Skała

wielomineralna

(minerały o różnych

barwach)

Rozpad ziarnisty

(dezintegracja

granularna)

Wietrzenie

fizyczne

(zamróz)

Skała porozcinana

szczelinami

2

5. Napisz, którym numerem

oznaczono na rysunku

a) lej krasowy ...........................................

b) uwał ........................................................

c) polje ........................................................

d) mogot (hum)........................................

e) wywierzysko .......................................

f) komin jaskiniowy ..............................

g) stalaktyt .................................................

h) stalagmit................................................ i) stalagnat ................................................

j) komorę jaskiniową............................

Powyższe formy krasowe podziel na formy krasu powierzchniowego i podziemnego a następnie wytłumacz, na czym

polegoa zjawisko krasownienia.

6. Na mapie zaznacz rejony występowania zjawisk krasowych w Polsce.

7. Połącz nazwy jakskiń z miejscami ich występowania

i zaznacz je na mapie.

Jaskinia Niedźwiedzia

Jaskinia Raj

Jaskinia Mroźna Jaskinia Szachownica

Grota Łokietka

Jaskinie Ciemna

Wyżyna Krakowsko – Częstochowska (Ojcowski Park Narodowy) , Sudety (Masyw Śnieżnika, Wyżyna Wieluńska

Góry Świętokrzyskie – Dolina Kościeliska w Tatrach

8. Uzupełnij tabelę. Poniższe rysunki przedstawiają dwa przykłady ruchów masowych. Podaj ich nazwę.

Rodzaje ruchów

grawitacyjnych Cechy ruchów

Odpadanie

Spełzywanie

Obrywanie

Osuwanie

3

9. Opisz negatywne skutki ruchów masowych dla środowiska geograficznego. W jaki sposób można zapobiegać ruchom masowym?

10. Podaj nazwy pustyń oznaczonych na

mapie cyframi.

Opisz rodzaje pustyń:

Hamada –

Sreir –

Erg –

11. Podaj naturalne i antropogeniczne przyczyny występowania pustyń.

12. Z wyróżnionych kursywą słów i określeń wykreśl błędne.

a) W klimacie wilgotnym tworzą się barchany/wydmy paraboliczne.

b) W wyniku korazji powstają graniaki i grzyby skalne/pokrywy lessowe i grzyby skalne.

c) Większe okruchy skalne pozostające po wywiewaniu piasku na pustyniach to niecki deflacyjne/bruk deflacyjny.

d) W wyniku deflacji powstają grzyby skalne/nisze deflacyjne.

b) Pustynie kamieniste noszą nazwę serir/hamada.

13. Na podstawie schematycznego rysunku przedstawiającego fragment krajobrazu pustyni wykonaj polecenia:

A. Za pomocą strzałki zaznacz kierunek wiatru.

B. Napisz, jaki rodzaj pustyni został zaznaczony

numerem 1 i 3

C. Wpisz nazwę form terenu oznaczonej

numerem 2 i 4. Opisz, w jaki sposób powstały.

14. Na rysunku oznaczono literami A, B, C poszczególne części formy skalnej. W której części tej formy występują skały najmniej odporne?

Jak nazywa się proces który doprowadził do powstania tej formy?

Na czym on polega?

Wymień inne procesy zachodzące na pustyni mające wpływ na powstawanie form terenu.

4

15. Rysunki poziomicowe dwóch rodzajów wydm

- Oznacz kierunek wiatru, który spowodował

powstanie wydm przedstawionych na rysunku,

dorysowując strzałki do odpowiednich linii

na obu różach kierunków.

- Podkreśl odpowiednie uzupełnienie zdania.

Wydma oznaczona na rysunku cyfrą l powstała w klimacie:

a) gorącym i wilgotnym,

b) gorącym i suchym,

c) umiarkowanym i wilgotnym,

d) podbiegunowym,

e) biegunowym.

16. Napisz, na którym odcinku (górnym, środkowym, czy dolnym) rzeka

a) ma największy spadek,

b) ma najszersze koryto,

c) ma najszybszy nurt d) odkłada w swoim korycie najwięcej materiału drobnookruchowego .

17. Napisz, którymi cyframi na rysunku oznaczono punkty,

w których obserwuje się:

a) erozję boczną.......................................

b) akumulację ...........................................

c) położone są na prawym brzegu rzeki, oznaczone są cyframi

18. Na podstawie układu starorzecza można odtworzyć przebieg dawnego koryta rzecznego. Dorysuj w odpowiednim

miejscu na rysunku linie, przedstawiające przebieg tego koryta.

19. Litery A, B, C i D na rysunku powyżej oznaczają cztery przekroje koryta rzecznego. Uzupełnij zdania.

1) Dno rzeki jest płytkie i umożliwia łatwą przeprawę (tzw. bród) w przekrojach oznaczonych literami........

2) Koryto rzeczne jest głębsze, o asymetrycznym dnie w przekrojach oznaczonych literami...........

20. Napisz, którymi cyframi oznaczono na profilu następujące części doliny rzecznej:

• koryto rzeki…..

• łożysko rzeki ....

• terasy zalewowe … • terasy nadzalewowe ......

• zbocza doliny ......

21. Uzupełnij zdania, dotyczące profilu:

1) W czasie corocznego wezbrania rzeki zalewane są przez wodę części doliny oznaczone na profilu cyframi......... 2) Najlepszą formą użytkowania tych terenów jest .................................................................................

3) Poza zasięgiem wód wezbraniowych znajdują się elementy doliny oznaczone na profilu cyframi...........

4) Można je przeznaczyć pod.............

22. Na podstawie przedstawionych poniżej profili doliny rzecznej uzupełnij tabelę:

A B C

5

Odcinek rzeki

Nr profilu

Przeważający proces

Formy doliny (charakterystyczne dla odcinka)

górny

środkowy

dolny

23.Korzystając z rysunku, opisz krótko warunki, w których dochodzi do cofania się progu wodospadu.

Zaznacz na rysunku, gdzie utworzy się kocioł eworsyjny.

W wyniku tego samego typu erozji w środowisku zachodzi

proces zwany kaptażem rzecznym. Opisz, na czym polega ten proces.

24. Jak nazywa się forma A na rysunku?

a) Jakie procesy prowadzą do jej powstania?

b) Co stanie się gdy forma A połączy się z lądem?

c) Jak nazywa się część lądu oznaczona literą B?

d) Gdzie najlepiej zlokalizować port morski?

Zaznacz X i uzasadnij swój wybór.

26. Rozpoznaj typy wybrzeży morskich. Wyjaśnij, jak powstają poszczególne typy wybrzeży.

25.Podaj nazwę procesu, który doprowadził

do powstania formy przedstawionej na poniższym rysunku. Wyjaśnij, dlaczego ta forma ma tak

charakterystyczny kształt. Ozacz na rysunku

cześci wybrzeża:

platforma abrazyjna, plaża,

platforma akumulacyjna, klif

6

27. Spośród podanych obszarów podkreśl trzy, które cechują się rzeźbą młodoglacjalną. Wyjaśnij, czym rzeźba młodoglacjalna różni się od rzeźby staroglacjalnej.

Pojezierze Pomorskie, Równina Wrocławska, Wzgórza Trzebnickie, Pojezierze Kaszubskie, Nizina Podlaska,

Równina Augustowska, Wyżyna Lubelska,

28. Wypisz 4 różnice między lodowcem górskim a lodowcem kontynentalnym (lądolodem):

Lądolód

Lodowiec górski

29. Rozpoznaj formy utworzone przez lodowiec kontynentalny (lądolód) oraz zaznacz strzałką kierunek, w którym

następowało cofanie się lądolodu. Rozpoznane formy wpisz w odpowiednie miejsce na rycinie i w tabeli.

31. Rozpoznaj formy związane z lodowcem górskim

i zaznacz je na rysunku obok.

Formy fluwioglacjal

ne erozyjne

Formy bezpośredniej

działalności

lądolodu

Formy fluwioglacjal

ne

akumulacyjne

7

32. Uzupełnij tabelę o brakujące elementy opisu

Czynnik rzeźbotwórczy Proces geologiczny Forma rzeźby terenu

Erozja, najczęściej wzdłuż czoła

lądolodu

Pradolina

Lądolód, lodowiec górski Akumulacja osadów u czoła lodowca

Akumulacja osadów podczas

wycofywania się czoła lodowca

Morena denna

Wody lodowcowe Rynna polodowcowa

Np. egzaracja Kotły polodowcowe, doliny U-

kształtne,doliny zawieszone

Wody lodowcowe Akumulacja piasków i żwirów

33.

a) Podaj nazwy pradolin oznaczonych na rysunku cyframi.

b) Zaznacz zasięgi czterech zlodowaceń.

c) Zaznacz strzałką kierunek nasuwania się lądolodu.

d) Zaznacz obszary, na których spotykamy rzeźbę związaną z działalnością lodowców górskich. e) Czy obecnie w Tatrach istnieją dogodne warunki do tworzenia się lodowców?

34. Wymień procesy, które doprowadziły do powstania krajobrazu na rys B, czyli penepleny.