PAŃSTWOWA

WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W PŁOCKU

INSTYTUT PEDAGOGIKI

SPECJALNOŚĆ: PEDAGOGIKA OPIEKUŃCZO – WYCHOWAWCZA

Z PLASTYKĄ

Agnieszka Nowakowska

ROLA WYCHOWANIA PRZEDSZKOLNEGO

W ROZWOJU DZIECKA

Praca licencjacka

napisana pod kierunkiem

dr Agnieszki Głowali

Płock 2004

Spis treści

Wstęp……………………………………………………………………….3

I. Problemy badań w świetle literatury……………………………………5

1. Rozwój dziecka w kontekście teoretycznym…………………………...6

1.1. Pojęcie i etapy rozwoju dziecka……………………………………6

1.2. Charakterystyka rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym……….9

1.3. Czynniki warunkujące rozwój dziecka w wieku przedszkolnym...17

2. Podstawowe założenia wychowania przedszkolnego………………...22

2.1. Pojęcie wychowania przedszkolnego……………………………..22

2

2.2. Cele i funkcje wychowania przedszkolnego……………………...22

2.3. Metody i formy pracy w przedszkolu…………………………….26

2.4. Osobowość nauczyciela przedszkola……………………………..29

3. Praca wychowawcza w przedszkolu a rozwój dziecka.

Analiza programu wychowania przedszkolnego……………………...…..31

3.1. Rozwijanie sprawności fizycznej dziecka w przedszkolu………...31

3.2. Przygotowanie dziecka do podjęcia nauki czytania i pisania……..32

3.3. Kształtowanie postaw społeczno - moralnych dziecka…………...37

3.4. Wychowanie kulturalno - estetyczne w przedszkolu……………..41

II. Metodologiczne podstawy pracy……………………………………..45

1. Przedmiot i cel badań……………………………………………….46

2. Problemy i hipotezy badawcze……………………………………...47

3. Metody, techniki i narzędzia badawcze…………………………….50

4. Charakterystyka terenu i przebieg badań…………………………...53

III. Analiza wyników badań……………………………………………..55

<= Wnioski z badań……………………………………………………….77

<= Bibliografia……………………………………………………………80

<= Aneks………………………………………………………………….82

Wstęp

Tradycja wychowania przedszkolnego w naszym kraju jest długa,

sięga przełomu XVIII/XIX wieku. Już wówczas instytucje te w różnych

formach organizacyjnych wspomagały rodziców i dzieci.

Przedszkole odgrywa ogromną rolę w przygotowaniu dziecka do

rozpoczęcia nauki w klasie pierwszej przede wszystkim, dlatego, że

pomaga osiągnąć dojrzałość szkolną dzieci, przygotować dzieci do

wymogów życia szkolnego i do pracy wyrównawczej. Dojrzałość szkolna

3

obejmuje osiągnięcie dojrzałości fizycznej, emocjonalno – społecznej

i umysłowej (czytanie, pisanie, liczenie).

Dojrzałość szkolna jest wynikiem prawidłowego kierowania

rozwojem dziecka w wieku przedszkolnym. Osiągana jest zarówno poprzez

wychowanie umysłowe jak i społeczno – moralne. Przedszkole nie tylko

przygotowuje do roli ucznia, lecz także do innych ról, które dziecku

przyjdzie pełnić w przyszłości.

Uczeń rozpoczynający naukę w klasie I musi podołać wielu

zadaniom: przyzwyczaić się do pracy w systemie lekcyjnym, zwiększyć

tempo pracy na zajęciach, opanować umiejętność wykonywania zadań

w określonym czasie, przyzwyczaić się do otrzymywania ocen za swoją

pracę oraz odrabiania prac domowych. Dlatego, aby dziecko w miarę

łagodnie przeszło z przedszkola do szkoły, przedszkole musi u dziecka

rozwinąć: samodzielność, poczucie obowiązku, nawyk doprowadzenia

rozpoczętej pracy do końca, właściwy stosunek do pracy w szkole.

Niniejsza praca składa się z 3 głównych rozdziałów, podzielonych na

kilka podrozdziałów. Pierwszy rozdział prezentuje czynniki warunkujące

rozwój dziecka w wieku przedszkolnym; cele, funkcje, metody, formy

wychowania przedszkolnego oraz rozwijanie sprawności fizycznej,

przygotowanie dziecka do podjęcia nauki czytania i pisania,

kształtowanie postaw społeczno – moralnych i wychowanie kulturowo –

estetyczne w przedszkolu. Drugi rozdział prezentuje metodologiczne

podstawy badań, a więc cel badań, problemy i hipotezy badawcze, metody,

techniki i narzędzia badawcze wykorzystane w prowadzonych badaniach

oraz charakterystykę terenu i przebieg badań. Natomiast analiza i wnioski

z badań prowadzonych przeze mnie nad rolą wychowania przedszkolnego

w rozwoju dziecka są w rozdziale trzecim. Praca zawiera bibliografię

i aneks.

4

Przedszkole pełni rolę usługową w stosunku do rodziców, dzieci, a

także społeczeństwa wychowując przyszłych jego członków. Pobyt dziecka

w placówce przedszkolnej stwarza mu szansę zdobycia ważnych

umiejętności (intelektualnych, społecznych), ułatwia mu tym samym

adaptację w szkole.

5

1. Rozwój dziecka w kontekście teoretycznym

1.1. Pojęcie i etapy rozwoju dziecka

Rozwój jest to seria zmian, przez które przechodzi istota żywa, aby

osiągnąć pełnię rozkwitu. To nie tylko wzrost, ale również pojawienie się

6

nowych form funkcjonowania, które wcześniej nie wystąpiły. Rozwój

dziecka „polega na ciągu zmian zachodzących w jego organizmie”.¹

Rozwój jest to „wszelki długotrwały proces kierunkowych zmian,

w którym można wyróżnić prawidłowo po sobie następujące etapy

przemian danego obiektu, wykazujące stwierdzalne zróżnicowanie się tego

obiektu pod określonym względem.”²

Rozwój dziecka od narodzin do dojrzałości dokonuje się zgodnie

z kolejnymi etapami, które pozostają w ścisłym ze sobą powiązaniu.

Trzylatek

Dziecko około 3-ego roku życia zaczyna używać zaimków, takich

jak „ja” czy „mnie”. Stara się z uporem umacniać swoje „ja” w celu

zdobycia większej autonomii. Manifestuje, buntuje się i dzięki

podejmowanym wysiłkom, a często nieposłuszeństwu utwierdza swoją

osobowość. Łatwo traci poczucie bezpieczeństwa, co wyraża płaczem

i szuka potwierdzenia miłości i skupienia na nim uwagi. Jest zazdrosny.

Mechanizm myślenia 3-latka ma charakter globalny, co oznacza, że

dziecko postrzega elementy otoczenia jako całości mało jeszcze

zróżnicowane. Niezdolne jest jeszcze do procesów analizy i syntezy, myśli

____________________¹ A. Landy, M. Kwiatowska, Z. Topińska, Rozwój i wychowanie dziecka w wieku przedszkolnym,

Warszawa 1970, Nasza Księgarnia, s. 148.

² B. Petrozolin – Skowrońska (Red.), Nowa encyklopedia powszechna PWN, tom 5, Warszawa 1998,

PWN S.A, s. 616.

chętnie za pomocą zespołów, kojarzy i łączy ze sobą sprzeczności. Nie

potrafi początkowo ani opisywać, ani opowiadać, zaczyna sobie coś

wymyślać, fantazjuje. Nie potrafi nawet wyjaśnić tego, co widzi zgodnie

z zasadami przyczynowości, przypisuje motywacje ludzkie zjawiskom

naturalnym. Dziecko w tym wieku myśli przede wszystkim za pomocą

swoich oczu, uszu, rąk, można powiedzieć całym swoim ciałem. Zabawa

7

krótka, najchętniej indywidualna, lub z opiekunem jest naturalnym

rodzajem aktywności w tym wieku. Trzylatek nawiązuje pierwsze

przyjaźnie. W coraz silniejszym stopniu myśli za pomocą słów.

Czterolatek

Nabiera zwinności, staje się wrażliwy na muzyczne rytmy, lubi

tańczyć, odczuwa też chęć podobania się, pragnie skupić na sobie uwagę.

Dziecko w tym wieku lubi przeciwstawiać się wszelkim poleceniom, które

do tej pory wykonywało grzecznie i dokładnie. Bezcelowe jest wtedy

stosowanie jakichkolwiek kar. Bardzo potrzebne jest w tym wieku

określenie jasnych granic, stanowczość i konsekwencja. Czterolatek musi

mieć możliwość sprawdzania się różnymi sposobami, również poprzez

upór i bunt oraz naśladowanie dorosłych dąży do wzbogacenia własnego

„ja”. Zabawy funkcjonalne wzbogacają się o pomysłowe i złożone

działania dziecka starszego. Zaspokajają one potrzeby tworzenia

i wyrażania siebie. Dzieci rozwijają formy współpracy i zabawy.

Większość dzieci w tym wieku przejawia wręcz fanatyczny stosunek do

prawdy. Intencje innej osoby są tu mniej ważne niż prawda. W wieku

czterech lat dzieci zaczynają rozumieć, że oszustwo jest czymś złym.

Pięciolatek

Około piątego roku życia u wielu dzieci powraca czas

zachwycającej równowagi. Stają się pogodzone ze sobą, są spokojne,

przyjacielskie, można na nich polegać. Zabawa wzbogaca się też

o dodatkową formę aktywności - jest nią praca. Charakteryzuje się ona

tym, że dziecko nie przerywa wykonywanego zadania, jeśli mu coś do

skończenia brakuje, uzupełnia. Jest wytrwałe w swojej intencji i dopiero

z chwilą ukończenia pracy oddala się od niej. Oznacza to, że dziecko łączy

zabawę z doświadczeniem, poszukiwaniem, ze sztuką, z pracą, które

8

dopiero później ulegają zróżnicowaniu. Między czwartym a szóstym

rokiem życia świadomość moralna dziecka przestaje być wiązana

z możliwością otrzymania nagrody czy kary, a zaczyna obejmować

ogólniejsze, abstrakcyjne standardy przekształcające się w dalszych latach

do ocen moralnych czy słuszności.

W miarę rozwoju zdolności postrzegania i umiejętności

poznawczych, dzieci coraz sprawniej uczą się dostrzegać sygnały

wskazujące na trudną sytuację emocjonalną innych ludzi i potrafią

odpowiednio zareagować.

Sześciolatek

Okres pomiędzy piątym i szóstym rokiem życia znowu może

cechować się nadmiernymi emocjami czasami rozdzielają je skrajności.

Dziecko ponownie chce być w centrum uwagi, chce być najbardziej

kochane, najlepiej oceniane, mieć wszystkiego najwięcej. Zachowanie

wtedy zaczyna przypominać zachowanie 2,5 latka. Dzieci w tym wieku

bywają często krnąbrne, niegrzeczne. Gotowe są dyskutować o każdym

poleceniu godzinami. Jednocześnie pragną zdobywać stale nowe

doświadczenia, pragną często zbyt wiele na raz. Bardzo pomocne są

wówczas motywacje zawierające podziw i uznanie dla osiągnięć dziecka.

Pod koniec szóstego roku powraca etap uspokojenia, pewności siebie

i zadowolenia.

1.2. Charakterystyka rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym

Wiek przedszkolny to szczególny okres w rozwoju dziecka. Często

traktuje się go jako fazę przejściową między zupełną bezradnością

niemowlęcia, a uniezależnianiem się dziecka od dorosłych i otoczenia.

Między trzecim i czwartym rokiem życia, podobnie jak między piątym

9

i szóstym tempo i rytm zmian rozwojowych są umiarkowane, wyraźne

natomiast nasilenie procesów rozwojowych obserwuje się u dziecka

między czwartym i piątym rokiem. Ze względu na okresy przyspieszonego

i zwolnionego procesu dojrzewania poszczególnych organów i ich funkcji

wyodrębnia się dwie różniące się między sobą grupy wiekowe: młodszą

(dzieci 3-4 - letnie) i starszą (dzieci 5-6 - letnie). „Każde dziecko jest

indywidualnością, każde ma prawo do odrębnego tempa i rytmu rozwoju.”¹

Rozwój somatyczny

Na wysokość i ciężar ciała dziecka w wieku przedszkolnym

wpływają przesłanki genetyczne i uwarunkowania środowiskowe.

Występują nieznaczne różnice pomiędzy wzrostem i ciężarem ciała

w zależności od płci. Ponadto dzieci rosną szybciej niż przybierają na

wadze. Przeciętny roczny przyrost długości ciała wynosi od 5 do 7 cm.,

waga wzrasta przeciętnie od 2 do 3 kilogramów w ciągu roku.

Charakterystyczne zmiany proporcji ciała zachodzą wraz z wiekiem

dziecka. Zmieniają się poszczególne części ciała: wydłużenie kończyn,

większy obwód klatki piersiowej aniżeli obwód czaszki, zwiększenie

powierzchni twarzy w stosunku do czaszki. Budowa ciała dziecka jest

nieproporcjonalna: kończyny są krótkie, głowa i tułów stosunkowo długie.

____________________¹ R. Kurniewicz – Witczakowa, D. Chrzanowska, L. Dzieniczewska – Klepacka, S. Witkowska, Dziecko

w wieku przedszkolnym, Warszawa 1974, Państwowy Zakład Wydawnictw Literackich, s. 65.

Asynchroniczność jest widoczna przy porównywaniu różnych części ciała

dziecka. Wzrastanie poszczególnych części jego ciała przebiega jednak

w sposób ciągły i równomierny. W miarę harmonijny, somatyczny proces

rozwoju dziecka dąży do wyrównania określonych dysproporcji. Między

piątym a szóstym rokiem życia następuje największy przyrost mięśni.

Mięśnie dziecka zawierają więcej wody, a mniej białka i substancji stałych.

10

W okresie przedszkolnym łatwo mogą powstać wszelkiego rodzaju wady

postawy. W piątym roku życia ulegają kostnieniu nadgarstki. Dla dziecka

w wieku sześciu lat charakterystyczne jest wyraźne wzmocnienie kośćca,

wzrost muskulatury, elastyczność mięśni i wyrzynanie się stałych zębów.

U dzieci 3-4 - letnich układ kostno - mięśniowy jest jeszcze słaby.

Rozwój kości polega na powiększaniu się ich wymiarów, struktury

i mineralizacji. Kościec dziecka jest bardzo podatny na deformacje, chociaż

cechuje go gibkość i odporność na złamanie. Jego rozwój i kostnienie

przebiega w różnym tempie w poszczególnych częściach ciała. Stopniowe

wzrastanie kośćca, wyraźne u dzieci pięcioletnich i sześcioletnich,

związane jest z kształtowaniem się krzywizn kręgosłupa. Bardziej

proporcjonalna budowa ciała tych dzieci pozwala na podejmowanie przez

nie coraz wszechstronniejszej aktywności ruchowej i zwiększonego

wysiłku fizycznego. Im dziecko starsze, tym mniej podatne na zmęczenie.

Zmiany strukturalne układu kostnego i stawowego wpływają na

doskonalenie funkcji ochronnej narządów wewnętrznych przed wstrząsami

i urazami. Budowa ciała zależy od struktury somatycznej, natomiast

postawa ciała ma ogromne znaczenie dla rozwoju i zdrowia dziecka. Obie

te właściwości są prezentacją stanu układu kostno – stawowo -

mięśniowego oraz obrazują przestrzenne ułożenie ciała. Wraz z wiekiem

dziecka, począwszy od trzeciego roku życia, następuje powolne

zmniejszanie obfitej tkanki tłuszczowej na rzecz narastania i wzmacniania

muskulatury ciała. Do piątego roku życia mięśnie rosną proporcjonalnie do

wysokości ciała. Potem ich wzrost jest bardzo szybki. Dzieci tęższe od

swoich rówieśników są często niezgrabne i niezręczne, co sprawia, że czują

się skrępowane i niechętnie podejmują wszelką aktywność ruchową.

Rozwój mózgu i układu nerwowego ma wpływ na wszystkie sfery

rozwoju dziecka. Tempo przyrostu masy mózgu jest największa

w pierwszych dwóch latach życia dziecka, później powolnieje. Wraz

11

z rozwojem i wzrostem tkanki mózgowej następują znaczące zmiany

w rozwoju procesów poznawczych dziecka. To one pozwalają dziecku na

orientację w otaczającej je rzeczywistości. Czynnościom dziecka w okresie

przedszkolnym towarzyszy znaczny ładunek emocjonalny. W miarę

upływu czasu emocje powoli podporządkowują się intelektowi. Zmiany

rozwojowe w zakresie czynników wywołujących emocje polegają na

stopniowym wzroście znaczenia bodźców słownych i uwewnętrznieniu się

przyczyn emocji. Różnicowanie i wzrost trwałości reakcji emocjonalnych

warunkuje dojrzewanie układu nerwowego. Funkcję swoistego połączenia

między organizmem dziecka a otoczeniem pełni układ oddechowy.

Między trzecim a szóstym rokiem życia występuje mała pojemność

płuc, serce bije szybciej (90-110 uderzeń na minutę), a tętno jest

nieregularne. Gdy zwiększa się masa ciała wzrasta pojemność płuc

i oddech staje się powolniejszy i głębszy. Dla dziecka przedszkolnego

charakterystyczna jest mała odporność na choroby. W tym wieku jest więc

bardzo ważne przestrzeganie wszelkich obowiązujących szczepień

ochronnych i hartowanie. Dzieci w wieku przedszkolnym cechuje duża

pobudliwość nerwowa. Na początku okresu przedszkolnego dzieci są

jeszcze egocentryczne, subiektywistyczne w myśleniu, uczuciach

i postępowaniu. W kontaktach z innymi uwzględniają przede wszystkim

własny punkt widzenia, osobiste dążenia i pragnienia.

Rozwój motoryczny

„Rozwój motoryki w wieku przedszkolnym przejawia się głównie

we wzroście koordynacji ruchów i zwiększeniu ich szybkości oraz coraz

większej precyzji wykonywanych czynności.”¹ Dzięki ruchom

manipulacyjnym dziecko poznaje świat, stosunki przestrzenne i prawa

przyrody. Rozwijające się narządy dziecka domagają się ruchu. Ruch

12

z kolei doskonali je i rozwija. Dziecko poprzez spostrzeżenia, obserwacje

i naśladownictwo gromadzi doświadczenia, a następnie stopniowo

pozbywa się początkowych błędów. Nabywa odpowiednie czucie i pamięć

mięśniową, jego ruchy stają się coraz bardziej celowe, dokładne,

skoordynowane, a także płynne i zautomatyzowane. Poprawia się precyzja,

płynność i rytm ruchu. Pogłębia się dynamika rozwoju większości

zdolności motorycznych typu: chwyty, biegi, rzuty, skoki, wspinanie się,

pływanie i inne. Poszczególne czynności dziecka charakteryzuje właściwy

rytm i harmonia. Dziecku w okresie przedszkolnym potrzeba ciągłych

i dynamicznych zmian zarówno obiektów zainteresowania, jak i rodzaju

podejmowanych czynności ruchowych. Spontaniczne bieganie na placu

zabaw męczy przedszkolaka o wiele mniej niż celowy, monotonny ruch

dążący do perfekcji określonej czynności. W kształtowaniu się

motoryczności zaczynają dominować wzorce społeczne oraz ich

powiązanie z wywołaną u dziecka refleksją i zainteresowaniem osiąganym

sukcesem. Towarzyszy temu radość z poznania i wykonania nowych

ruchów, a zarazem kolejny sukces motoryczny. W okresie przedszkolnym

stopniowo wzrasta u dziecka płynność i harmonia jego ruchów oraz

poczucie rytmu. Kształtowanie zdolności motorycznych oraz umiejętności

ruchowych o charakterze elementarnym i sportowo – rekreacyjnym jest

____________________¹ J. Strelau, A. Jurkowski, Z. Putkiewicz, Podstawy psychologii dla nauczycieli, Warszawa 1978,

Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 223.

jednym z celów kierowanej aktywności ruchowej dzieci w wieku

przedszkolnym. Klasyfikacja zdolności motorycznych obejmuje zdolności

kondycyjne uwarunkowane procesami energetycznymi (siła, szybkość,

wytrzymałość) oraz zdolności koordynacyjne, np. zdolność orientacji,

koordynacji ruchowej, szybkość reakcji, równowaga, zdolność

różnicowania i łączenia ruchów oraz poczucie rytmu.

13

Wiek przedszkolny to bardzo ważny okres w życiu dziecka. Jest to,

bowiem czas niezmiernie istotny dla kształtowania się osobowości

człowieka, okres nabywania ważnych doświadczeń.

W tym wieku najistotniejszym przemianom podlega relacja

z otoczeniem w zakresie uczenia się. Wiek przedszkolny jest okresem

przejściowym, w którym dziecko na przestrzeni lat od 3 do 6 – 7

przechodzi od uczenia się według własnego programu do uczenia się

według programów zewnętrznych. Opanowywanie nowych wiadomości

i nabywanie coraz to bardziej złożonych umiejętności będzie przebiegało

optymalnie jedynie, gdy dziecko będzie kierowane przez dorosłego –

nauczyciela, który będzie dążył do tego, by jego program stymulacji

rozwoju dziecka i kierowania jego przebiegiem stawał się owym

„wewnętrznym” programem samego dziecka. Opanowanie mowy

oddziałuje na doskonalenie się działań dziecka. Mowa umożliwia nie tylko

odtwarzanie własnych czynności dokonanych uprzednio, przede wszystkim

umożliwia przewidywanie tego, co i jak dziecko będzie wykonywało.

W wieku przedszkolnym kształtują się i rozwijają u dziecka

uogólnienia. Jest to pierwszy szczebel tzw. myślenia oderwanego od

konkretnej sytuacji i czasu, co umożliwia dziecku znacznie wyższy poziom

obcowania z ludźmi i wzajemnego przekazu informacji. Dziecko zaczyna

myśleć kategoriami ogólnych wyobrażeń. Przechodzi więc z myślenia

egocentrycznego (ujmowanie świata z własnego punktu widzenia i nie

liczenie się z realnymi właściwościami tego świata) do myślenia

intuicyjnego, wyobrażeniowego (liczy się z obiektywnymi cechami

przedmiotów i zjawisk). Występowanie w myśleniu wyobrażeń pozwala na

wyodrębnienie się kolejnego etapu – myślenia słownego. Jednak dziecko

w większości sytuacji nie jest jeszcze zdolne do analizy i syntezy

w myśleniu, do kierowania się zasadą przyczynowości. Jego pojęcia są

nieokreślone i globalne.

14

Myślenie dziecięce cechuje: niski poziom krytycyzmu, występujące

niekiedy trudności w oddzieleniu fikcji od rzeczywistości, twórcza, ale

i czasem nadmiernie rozbudzona wyobraźnia, brak umiejętności

różnicowania informacji przy ogromnej chłonności poznawczej na

wszelkie bodźce i wpływy, duży stopień elastyczności myślenia. Na

spostrzeganie dziecka zniekształcająco mogą oddziaływać emocje.

Dziecko, bowiem bardzo intensywnie przeżywa swoje doznania. Z drugiej

strony wpływa to dodatnio na koncentrację na wykonywanym zadaniu,

wzmacnia chęć poradzenia sobie z przeszkodami stojącymi na drodze do

realizacji zadania. W okresie przedszkolnym zmianie ulega także stosunek

dziecka do samego siebie i innych ludzi. Następuje poszerzenie kontaktów

społecznych dziecka, najpierw na ludzi dorosłych, a potem rówieśników.

W ostatniej fazie wieku przedszkolnego w sposób szczególny jest

gwałtownie rozbudowywane doświadczenie dziecka dzięki wchodzeniu

w inne niż rodzina grupy społeczne. W tym okresie dochodzi do

stopniowego zmniejszania się roli rodziny w zaspokajaniu podstawowych

potrzeb dziecka i wzrastania roli innych osób i grup, głównie rówieśników,

co rozszerza zainteresowania dziecka poza najbliższe otoczenie. Proces ten

przyspieszają masmedia.

Rozwija się u dzieci zdolność do kierowania własnymi ruchami

i działaniem oraz wolą. Ruchy stają się coraz bardziej skoordynowane,

dowolne, celowe. Przejawy woli są bardziej widoczne u dzieci w 5-7 roku

życia, wtedy gdy podejmują jakąś działalność, zaczynają sobie stawiać

z góry określone cele, i potrafią je realizować. Pod koniec wieku

przedszkolnego wzrasta samodzielność u dzieci, zdolność do osiągania

efektów w działaniu, odpowiedzialność i obowiązkowość. Zabawy zimą

czy latem na wolnej przestrzeni dają dziecku okazję do naturalnych

ćwiczeń i usprawniają jego czynności motoryczne. Sprawność motoryczna

pociąga za sobą potrzebę samodzielności i niezależności, pozwala dziecku

15

zająć w grupie korzystną pozycję, ułatwia mu współdziałanie z innymi.

Duże znaczenie dla rozwoju motorycznego mają zorganizowane ćwiczenia

i zabawy ruchowe oraz rytmiczne, w których ruchy dziecka mają charakter

określony i celowy. Ćwiczenia i zabawy rozwijają również

spostrzegawczość dziecka, szybkość reakcji, poczucie pewności siebie,

zdyscyplinowanie, opanowanie, zaradność i odwagę.

Radość z udanych nowych ruchów oraz potrzeby poznawcze dziecka

sprzyjają opanowaniu przez nie coraz trudniejszych czynności. W okresie

przedszkolnym od czwartego roku życia zaczyna się wyraźniej ujawniać

motoryczny dymorfizm płciowy. W próbach sportowych sprawności

fizycznej mierzących siłę, szybkość i wytrzymałość chłopcy uzyskują

lepsze rezultaty, natomiast w próbach sprawności manualnej, w testach

ogólnej koordynacji przewagę wykazują dziewczynki.

Rozwój ruchowy

„Rozwój ruchowy polega na wzrastającej wraz z wiekiem

umiejętności do przyjmowania i zmiany określonych pozycji ciała,

zwanych postawami oraz do przemieszczania się w przestrzeni, a także

przemieszczania jednych części ciała w stosunku do innych.”¹

____________________¹ M. Przetacznik – Gierowska, G. Makiełło – Jarża, Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku

dziecięcego, Warszawa 1985, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, s. 92.

Charakterystyczną właściwością okresu przedszkolnego jest wzrost ogólnej

ruchliwości dziecka tzw. głód ruchu. Dzieci są stale w ruchu, skaczą,

biegają, przysiadają, podnoszą, wspinają się, tańczą, przenoszą różne

rzeczy, ciągle się czymś zajmują. Siła mięśniowa w wieku przedszkolnym

jest stosunkowo mała, jest mniej więcej równa u chłopców i dziewczynek.

Jednostajność pozycji, zwłaszcza stojącej, bardzo męczy dziecko.

16

W okresie przedszkolnym u dziecka lepiej funkcjonują duże grupy mięśni

niż drobne. Dzieci rysując lub malując wykonują początkowo zamaszyste

ruchy całym przedramieniem, dopiero stopniowo opanowują ruchy dłoni

i palców. Wielokrotne powtarzanie różnych czynności przez dzieci

prowadzi do zautomatyzowania pewnych ruchów. Pod wpływem

automatyzacji zmniejsza się napięcie mięśniowe u dziecka i jego ruchy

stają się bardziej sprawne, szybsze, oszczędniejsze i dokładniejsze, co

prowadzi do zanikania ruchów zbytecznych i tzw. przyruchów. Dziecko

może wykonać pewne czynności bez patrzenia, kierując się wrażeniem

dotykowym i kinestetycznym. „ Jednym z czynników rozwoju ruchowego

dziecka jest postępujący proces lateralizacji - przewagi stronnej jego

ruchowych czynności.”¹ Na sprawność ruchową dziecka wpływa

manipulowanie, własna działalność, zabawa, twórczość plastyczna, prace

użyteczne. Rozwój ruchowy odgrywa ważną rolę w życiu społecznym

dziecka, w jego przygotowaniu do przyszłej pracy i nauki.

Dla rozwoju ruchowego w wieku przedszkolnym charakterystyczne

jest bogactwo rodzajów czynności i działań coraz lepiej i precyzyjniej

opanowanych. Sześciolatki potrafią łączyć kilka czynności ruchowych

w jedną całość. W starszym wieku przedszkolnym ruchy stają się płynne,

____________________¹ A. Landy, M. Kwiatowska, Z. Topińska, op. cit., s. 156.

zręczne i estetyczne. Dzieci same stawiają sobie zadania do wykonania,

a wyręczając dorosłych w rozmaitych czynnościach pokazują, co już

potrafią.

1.3. Czynniki warunkujące rozwój dziecka w wieku przedszkolnym

17

„ Przebieg rozwoju jednostkowego, ontogenetycznego, zależny jest

od wzajemnie warunkujących czynników, jakimi są skłonności dziedziczne

i wpływy środowiska.”¹

Skłonności dziedziczne urzeczywistniają się wyłącznie pod

wpływem środowiska. Dziecko nie dziedziczy cech w stanie gotowym,

tylko geny przedstawiają zasób potencjonalnych cech i możliwości. Przez

brak odpowiednich wpływów otoczenia niektóre z cech mogą nie zostać

zrealizowane. Dobór zaś właściwych bodźców i eliminowanie wpływów

niepożądanych umożliwia prawidłowy rozwój dziecka biologiczny jak

i psychiczny. Czynniki dziedziczne odgrywają dużą rolę w przejawianiu

u dzieci cech filogenetycznych, związanych z jego biologicznym

dojrzewaniem. Koniecznym czynnikiem dla prawidłowego rozwoju

biologicznego jest środowisko kulturowo-społeczne, które ma podstawowe

znaczenie dla rozwoju psychicznego dziecka. Oddziaływanie czynników

zewnętrznych, środowiskowych na rozwój dziecka jest ściśle powiązane

z wpływem bodźców wewnętrznych, do których należy własna aktywność

każdej żywej istoty, umożliwiająca utrzymywanie stałej łączności

z otoczeniem i oddziaływanie na to otoczenie. Aktywność, czynnik

wewnętrzny i biologiczny, sprawia, że żywy organizm mając skłonność do

czynnego i wybiórczego zaspokajania swoich potrzeb w zetknięciu ze

środowiskiem nie reaguje w sposób mechaniczny na bodźce zewnętrzne.

___________________¹ Tamże, s. 148.

Na rozwój dziecka oddziałują takie bodźce z otoczenia, które zdolne są

wywoływać jego reakcję, zmiany w czynnościach somatycznych czy

psychicznych naruszają przebieg tych czynności. Organizm wtedy próbuje

przystosować się do środowiska, lub przywrócić zakłóconą równowagę

bądź stara się ją przekształcić. Dziecko pod wpływem bodźców

środowiska zmienia się i rozwija. Budowa całego organizmu czy też

18

poszczególnych komórek i narządów rozwija się dzięki określonym

czynnikom oraz w miarę tego, jak spełniane przez te rodzaje, funkcje stają

się bardziej złożone.

„Reakcje nabyte, wyuczone, do jakich szczególnie zdolny jest

człowiek, mają ogromną ważność nad wrodzonymi, występującymi np. w

zachowaniu zwierząt.”¹ Umożliwiają lepsze przystosowanie i opanowanie

otaczającej rzeczywistości, gromadzenie doświadczeń i uczenie się.

Do ilościowych zmian rozwoju zaliczamy:²

- rozrost,

- wzrastanie rozmiarów i masy ciała dziecka,

- dojrzewanie (zmiany jakościowe), polegające na przekształcaniu się

budowy i czynności organizmu.

„ Dojrzewanie, zależne głównie od czynników dziedzicznych, bywa

przeciwstawiane uczeniu się, nabywaniu nowych umiejętności pod

wpływem otoczenia oraz naśladownictwa i ćwiczenia.”³ Ćwiczenie ma

duże znaczenie dla umiejętności nabytych w toku rozwoju

ontogenetycznego. Wraz z dojrzewaniem kory mózgowej dziecka i jej

czynności wzrasta skuteczność ćwiczeń. Kierując rozwojem dziecka

powinniśmy określić jego podatność i gotowość do uczenia się i ćwiczenia

____________________¹ Tamże, s. 150.

² Tamże, s. 151.

³ Tamże, s. 151.

w zakresie różnych funkcji motorycznych i psychicznych. Zbyt wczesne

ćwiczenie tego, co później bez wysiłku może osiągnąć dziecko, nie jest

celowe i może mu przynieść szkodę. Zaś zaniedbywanie ćwiczeń

w odpowiednim czasie może spowodować utratę szansy dobrego

opanowania pewnych czynników.

Na rozwój psychiczny dziecka, moim zdaniem, wywierają wpływ trzy

czynniki:¹

19

- wrodzone zadatki organiczne, czyli wrodzone wyposażenie anatomiczno-

fizjologiczne;

- własna aktywność dziecka i działalność jednostki;

- środowisko;

- wychowanie.

Brak jednego z tych czynników ujemnie wpływa na rozwój dziecka. „Dwa

pierwsze czynniki mają charakter oddziaływań biologicznych,

wewnętrznych, dwa pozostałe stanowią czynniki zewnętrze,

społeczne.”²

„Wpływ czynników genetycznych na rozwój psychiczny dziecka i na

kształtowanie się jego osobowości jest zawsze pośredni.”³

„Ekologiczne warunki rozwoju człowieka można podzielić na dwie

podstawowe grupy. Jedną z nich tworzą rozmaite składniki środowiska

naturalnego, zwane również czynnikami biograficznymi,”4 ( ukształtowanie

terenu - klimat, temperatura, wilgotność, nasłonecznienie; fauna i flora

otoczenia, zasoby mineralne i wodne wraz z mikroelementami _

znajdującymi się w glebie i wodzie). „Druga grupa to uwarunkowania

___________________¹ M. Przetacznik – Gierowska, G. Makiełło – Jarża, op. cit., s.54.

² Tamże, s. 54.

³ Tamże, s. 56.4 Tamże, s. 60.

ekonomiczne i społeczno - kulturowe rozwoju jednostki,”¹

(warunki materialne, wyznaczone przez poziom ekonomiczny całego

społeczeństwa oraz wysokość zarobków rodziny w stosunku do liczby osób

na utrzymaniu, składniki środowiska lokalnego, gęstość zaludnienia,

typowy rodzaj osiedli, stan higieny, warunki mieszkaniowe

i komunikacyjne, zróżnicowanie zawodowe mieszkańców, poziom

20

organizacyjny szkolnictwa w danym regionie i w miejscu zamieszkania

dziecka itp.).

Środowisko społeczne może oddziaływać na rozwój dziecka:

a) korzystnie - pobudzająco lub słabo, jednostronnie;

b) niekorzystnie - hamująco i ograniczająco.

„Do najważniejszych wyznaczników rozwoju dziecka zaliczamy

aktywność własną, bez której udziału rozwój psychiczny nie mógłby

w ogóle dokonywać się i przebiegać, oraz wychowanie, kierujące

kształtowanie się świadomości i osobowości dziecka.”²

Aktywność jest charakterystycznym stanem i podstawową cechą

każdego żywego organizmu. Działania i czynności są przejawem

aktywności. Aktywność dziecka posiada tę szczególną cechę, że będąc

wyznacznikiem jego rozwoju psychicznego, podlega sama kształtowaniu

i doskonaleniu wraz z wiekiem. „Proces wychowania jest historycznie

zmienny, tzn. jego treść i forma ulegają przekształceniom w toku dziejów,

zależą od poziomu gospodarki i kultury, od ustroju społeczno -

politycznego i od wielu innych czynników.”³ Wychowanie jest sprawą

społeczną, stanowi świadomie zorganizowany przez całe społeczeństwo

proces, którego efektami i wynikami są zainteresowane rozmaite komórki

życia społecznego.

__________________¹ Tamże, s. 60.

² Tamże, s. 61.

³ Tamże, s. 63.

Oba czynniki rozwoju: wychowanie i aktywność własna są wzajemnie

sprzężone.

Żyjąc wśród ludzi dziecko przystosowuje się do otoczenia i uczy się

radzić sobie w życiu. Ważną rolę w rozwoju dziecka odgrywa wychowanie

i uczenie. Podstawowe znaczenie dla małych dzieci ma wychowanie

21

rodzinne. Wychowują oni i uczą dziecko okolicznościowo wielu rzeczy

w codziennych sytuacjach.

2. Podstawowe założenia wychowania przedszkolnego

2.1. Pojecie wychowania przedszkolnego

22

Wychowanie przedszkolne jest szczególnie ważnym etapem

w rozwoju dziecka. W tym, bowiem okresie nabywa dziecko podstawowe

umiejętności, mające istotny wpływ na dalszy jego rozwój. Stąd też jakość

pracy pedagogicznej z dzieckiem w wieku przedszkolnym jest ważnym

elementem sprawnego funkcjonowania całego naszego systemu edukacji.

Wychowanie przedszkolne obejmuje wspomaganie rozwoju

i wczesną edukację dzieci od trzeciego roku życia do rozpoczęcia nauki

w klasie pierwszej szkoły podstawowej. Wychowanie przedszkolne -

„odnosi się do ogółu instytucji stanowiących szczebel wychowania

przedszkolnego, w którym się ten proces dokonuje”.¹

Coraz częściej pojęcie wychowania przedszkolnego obejmuje wychowanie

dzieci w całym okresie życia, poprzedzającym ich naukę w szkole.

Wychowanie przedszkolne ma duże możliwości zapewnienia

wielostronnego rozwoju fizycznego i psychicznego dzieci, przyspieszenia

rozwoju zdolności poznawczych, mowy, myślenia i działania. Jest to

ważny etap dla dalszych losów edukacyjnych i życiowych wychowanków.

2.2. Cele i funkcje wychowania przedszkolnego

Podstawowym „celem wychowania przedszkolnego jest

wspomaganie i ukierunkowanie rozwoju dziecka zgodnie z jego

wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi w relacjach ze

____________________¹ M. Kwiatowska (Red.), Podstawy pedagogiki przedszkolnej, Warszawa 1985, Wydawnictwo Szkolne

i Pedagogiczne, s. 14.

środowiskiem społeczno - kulturowym i przyrodniczym”.¹

Do szczególnych celów wychowania przedszkolnego, moim

zdaniem, możemy zaliczyć:

23

- objęcie opieką wszystkich dzieci i zapewnienie im optymalnych

warunków do prawidłowego rozwoju;

- stwarzanie warunków do zabawy;

- stymulowanie rozwoju wychowanka;

- stwarzanie miłej atmosfery;

- zaspokajanie potrzeb biologicznych i higienicznych;

- kształtowanie i rozwijanie aktywności wobec siebie i innych ludzi

i otaczającego świata;

- czuwanie nad zdrowiem dziecka;

- kształtowanie postaw zdrowotnych;

- czuwanie nad prawidłowym rozwojem dziecka;

- wprowadzenie dziecka w świat wartości, kultury i tradycji narodowej;

- kształtowanie postaw charakteru;

- pobudzanie wrażliwości estetycznej dziecka;

- rozwijanie procesów poznawczych;

- poszerzanie zasobów wiedzy;

- włączenie dzieci do aktywnego uczestnictwa w wydarzeniach szkolnych;

- współdziałanie z rodzicami w celu ujednolicenia oddziaływań

wychowawczych;

- kształtowanie umiejętności do polubownego rozwiązywania spraw

konfliktowych i dochodzenia do kompromisu;

- kształtowanie podstawowych powinności moralnych, np. uczciwości,

życzliwości, sprawiedliwości;

____________________¹ A. Łada – Grodzicka, E. Bełczewska, M. Herde, E. Kwiatkowska, J. Wasilewska, ABC… Program

wychowania przedszkolnego XXI wieku, Warszawa 2000, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, s. 155.

- doskonalenie nawyków higieniczno - kulturalnych i sprawności

samoobsługowych;

- wyrabianie umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach;

24

- rozwijanie gotowości do pisania i czytania;

- dążenie do tego, aby dzieci w przedszkolu czuły się kochane i szczęśliwe.

B. Jaworska¹ wymienia funkcje edukacji wczesnoszkolnej, które

moim zdaniem, spełnia także wychowanie przedszkolne. Są to następujące

funkcje:

- opiekuńcza;

- diagnostyczno – prognostyczna;

- kompensacyjno – usprawniająca;

- poznawcza;

- kształcąca;

- wychowawcza.

Funkcja opiekuńcza – polega miedzy innymi na tym, że nauczyciel

musi zapewnić bezpieczeństwo (fizyczne, psychiczne) dzieciom

i zaspokajać ich codzienne potrzeby. „Oznacza to ogólną troskę o zdrowie,

o rekreację, zapewnienie warunków higienicznych, ochronę systemu

nerwowego…”²

Funkcja diagnostyczno – prognostyczna – „polega głównie na

możliwie wszechstronnym poznaniu dziecka. Diagnoza ma stanowić

podstawę prognozowania dla każdego dziecka optymalnych dróg

rozwoju.”³ Nauczyciel przy pomocy arkuszy obserwacyjnych, testów

dydaktycznych i psychologicznych powinien prowadzić ukierunkowaną

obserwację każdego dziecka. Zadania szczegółowe w zakresie tej funkcji

____________________¹ B. Jaworska, Teoretyczne podstawy edukacji wczesnoszkolnej, Płock 1999, Wydawnictwo Naukowe

Novum, s. 54.

² Tamże, s. 55.

³ Tamże, s. 55.

„dotyczą: poznania psychiki dzieci, wypełniania indywidualnych

arkuszy spostrzeżeń, przy korzystaniu także z informacji zdobytych

o danym dziecku od rodziców, lekarza, psychologa, gromadzenia odnośnej

25

dokumentacji indywidualnej; wnikliwego analizowania uzyskanych

danych, traktowanych przy tym, co bardzo ważne, całościowo i widzianych

dynamicznie, wyciąganie na tej podstawie wniosków umożliwiających

sporządzanie indywidualnych planów rozwojowych.”¹

Funkcja kompensacyjno – usprawniająca – Polega głównie na

eliminowaniu, łagodzeniu lub rekompensacie ewentualnych odchyleń od

normy, np. wady wzroku, słuchu, wymowy itp. Celem jej jest korekta stanu

zastanego.

Funkcja poznawcza – polega na tym, aby dziecko poznało nowe

obszary, naszą kulturę, taniec, żeby jego wiedza rozszerzała się i pogłębiała

we wszystkich kierunkach edukacyjnych (polonistycznych,

matematycznych itp.).

Funkcja kształcąca – „związana jest ściśle z poznawczą i polega

głównie na rozwijaniu ogólnych operacji myślowych uczniów, sposobów

racjonalnego uczenia się.”² Dużą rolę odgrywa wyrabianie i rozwijanie

zdolności koncentracji i podzielności uwagi, pamięci logicznej i rozwijanie

umiejętności i nawyków zarówno intelektualnych, jak i manualnych.

Funkcja wychowawcza – „jest związana z realizacją wszystkich

zadań (funkcji).”3

____________________¹ Tamże, s. 55 – 56.

² Tamże, s. 56 – 57.3 Tamże, s. 57.

2.3. Metody i formy pracy w przedszkolu

26

Metody powinny być dostosowane do wieku dziecka i jego

możliwości rozwojowych, potrzeb środowiskowych z uwzględnieniem

istniejących warunków lokalnych. Metody wychowania w przedszkolu

„wskazują na czynności, które należy tak dobierać, aby osiągnąć

zamierzone cele”.¹

„W przedszkolu przeważają metody czynne, oparte na działalności

dziecka, którym towarzyszą metody percepcyjne i słowne.”² Do metod

czynnych M. Kwiatowska zalicza:³

1. Metodę samodzielnych doświadczeń - polegają na ułatwieniu dziecku

nawiązywania samodzielnych kontaktów z otoczeniem społecznym,

kulturą, przyrodą i ze sztuką. Metoda ta stwarza warunki do spontanicznej

zabawy i innych form dowolnej działalności dziecka.

2. Metodę kierowania własną działalnością dziecka - polega na

inspirowaniu dziecka, na zachęcaniu go do określonej działalności.

3. Metodę zadań stawianych dziecku - nauczyciel podsuwa dziecku

problemy do rozwiązania np. obserwacja rośliny, wykonanie pracy

plastycznej, zagadka, łamigłówka.

4. Metodę ćwiczeń – pobudzającą dzieci do powtarzania różnych

czynności. Ćwiczenia rozwijają sprawność ruchową, utrwalają

umiejętności praktyczne, wiadomości, a także mogą się przyczynić do

kształtowania postaw.

Metody percepcyjne są to metody oparte na obserwacji. Do metod

percepcyjnych zaliczamy:4

____________________¹ M. Kwiatowska (Red.), op. cit., s. 61.

² Tamże, s. 62.

³ Tamże, s. 62.4 Tamże, s. 63.

27

1. Metodę obserwacji i pokazu - polega na obserwacji przedmiotu,

czynności, na których nauczyciel chce skupić uwagę dzieci, np. obserwacja

psa, pokaz mycia rąk itp.

2. Metodę przykładu - chodzi tu o osobisty przykład nauczyciela i innych

dorosłych jako wzorców postępowania. Ważną rolę odgrywa postawa

nauczyciela, sposób zachowania, ubierania się.

3. Metodę uprzystępniania sztuki - opiera się na percepcji dzieł sztuki

plastycznej, teatralnej, utworów muzycznych, polegającą na ułatwieniu

dzieciom ich rozumienia i przeżycia.

Metody słowne to metody oparte na słowie. Do metod słownych

M. Kwiatowska zalicza:¹

1. Rozmowy, opowiadanie, zagadki - rozwijają procesy poznawcze dzieci,

poszerzają zasób wiadomości, rozwijają je intelektualnie.

2. Objaśnienia i instrukcje - stosowane są przy stawianiu dziecku różnych

zadań, towarzyszą nabywaniu różnych umiejętności i sprawności

ruchowych, przyzwyczajeń higienicznych.

3. Sposoby społecznego porozumienia - odwoływanie się do różnych

umów, może występować wyrażenie w postaci aprobaty lub dezaprobaty,

upominania, przekonywania, tłumaczenia, nakazywania i zakazywania.

4. Metody żywego słowa – metody te pobudzają uczucia i procesy

poznawcze, działają na wyobraźnię i motywację dziecka, a służą przede

wszystkim przekazywaniu wartości literatury pięknej.

Wymienione metody dotyczą kształcenia dzieci i nabywania przez nie

gotowości do nauki czytania, pisania i matematyki. W metody wychowania

przedszkolnego wpleciony jest czynnik zabawowy i emocjonalny.

Przez formy organizacyjne w przedszkolu - „rozumie się

____________________¹ Tamże, s. 64.

28

rozplanowanie w czasie i w przestrzeni wzajemne czynności nauczyciela

i dzieci. W systemie wychowania przedszkolnego formy te odnoszą się do

całości sytuacji związanych z trybem dzieci i podstawowymi rodzajami ich

działalności.”¹

Do podstawowych form życia w przedszkolu należą:²

1. Zajęcia i zabawy dowolne - dziecko podejmuje je z własnej inicjatywy

w czasie przeznaczonym na to w ciągu dnia. Dowolna działalność może

odbywać się indywidualnie lub zespołowo. Zespoły tworzą się

samorzutnie. W czasie zabaw dowolnych dzieci mogą np. rysować, oglądać

ilustracje, sprzątać itp.

2. Zajęcia obowiązkowe.

Do zajęć obowiązkowych zaliczamy:

- czynności samoobsługowe;

- prace użyteczne dzieci;

- codzienne zajęcia prowadzone przez nauczyciela;

- spacery;

- wycieczki;

- uroczystości przedszkolne.

3. Sytuacje okolicznościowe - są to sytuacje nie zaplanowane przez

nauczyciela. Sytuacji okolicznościowych nie można planować, lecz trzeba

przewidywać, że mogą się zdarzyć w każdej chwili wymagając bądź

kontaktów indywidualnych, bądź z całą grupą lub kilkorgiem dzieci.

Nauczyciel powinien zawsze mieć je na uwadze. Wszystkie formy pracy

w przedszkolu mają ważne znaczenie, obejmują treści wielostronne. Jedne

z tych form (zabawy i zajęcia dowolne) przede wszystkim stymulują

____________________¹ Tamże, s. 65.

² Tamże, s. 67.

29

spontaniczną działalność dzieci, inne zaś (zajęcia i różne czynności

obowiązkowe) wprowadzają je w świat obowiązków i pracy.

2.4. Osobowość nauczyciela przedszkola

Czynności nauczania i wychowania zależne są od cech osobowości

nauczyciela. Osobowość to ogół dyspozycji, które dana jednostka posiada.

Osobowość – jest to „zbiór względnie stałych dla danej jednostki

właściwości (cech) psychicznych, warunkujących stałość jej zachowania

się i postaw.”¹

Zachowania konstruktywne (pobudzające) nauczyciela przedszkola

stanowią dla dzieci zachętę do działań i nagrody. Taką postawą jest np.

polecenie połączone z zachętą do wytrwałości, odwoływanie się do

wartości. To pozytywne nastawienie wobec dzieci podtrzymuje

przekonanie o możliwościach wykonania zadania, zwiększa aspiracje

i dążenia, wywołuje wzajemny szacunek, a życzliwy klimat sprzyja

efektom. Dobry nauczyciel powinien interesować się dziećmi jako

przedmiotem jego oddziaływania. Zainteresowanie to wyraża się m.in.

w chętnym przebywaniu z dziećmi, w dążeniu do nawiązywania z nimi

różnorodnych kontaktów i znajdowaniu zadowolenia wówczas, gdy

kontakty te zaistnieją. Charakterystyczne jest tu zaangażowanie

emocjonalne. Niewątpliwie nauczyciel musi lubić dzieci i pracę z nimi.

Traktować swoich podopiecznych jako rozwijające się jednostki (stające

się ludźmi).

Postawa nauczyciela oddziałuje na dziecko z dużą sugestywnością

i wywiera istotny wpływ na proces jego rozwoju. Zdolność sugestywna jest

____________________¹ B. Petrozolin – Skowrońska (Red.), op. cit., tom 4, s. 697.

30

najważniejszą i dominującą cechą osobowości dobrego nauczyciela.

Cechą nauczyciela szczególnie wysoko cenioną jest sprawiedliwość

wyrażająca się w równorzędnym traktowaniu wszystkich dzieci. Zdolność

sugestywna jest najważniejszą i dominującą cechą osobowości dobrego

nauczyciela. Podstawowymi właściwościami dobrego nauczyciela jest

wczuwanie się w psychikę dziecka, optymizm, tkliwość, pamięć przeżyć

i wzruszeń. Nauczyciel musi być przyjaźnie nastawiony do dzieci i być

przez nie akceptowanym. Wesoły, uśmiechnięty nauczyciel stwarza wokół

siebie radosny nastrój oraz poczucie bezpieczeństwa. Życzliwy i serdeczny

stosunek do dzieci pozwala na odwzajemnienie uczuć i przywiązanie.

Otwartość oraz łatwość nawiązywania kontaktów ma ogromne znaczenie

dla głębszego poznania dzieci i zrozumienia ich problemów.

Do cech osobowości, które powinien posiadać nauczyciel przedszkola,

moim zdaniem, możemy jeszcze zaliczyć: opiekuńczość, troskliwość,

wyrozumiałość, szacunek do dzieci, miłość do dzieci, zainteresowanie

osobą dziecka, umiejętność kształtowania charakteru dziecka, uczciwość,

tolerancyjność, cierpliwość, wytrwałość, obowiązkowość i sumienność,

zrównoważenie, bezinteresowność, skromność, pomysłowość,

koleżeńskość, umiejętność efektywnego wykorzystania wiedzy, wrażliwość

na krzywdę, zaangażowanie społeczne, lojalność, niezawodność,

stanowczość, spostrzegawczość, wiarę w siebie.

Nauczyciel powinien traktować dobro dziecka jako dobro

najważniejsze.

31

3. Praca wychowawcza w przedszkolu a rozwój dziecka

Analiza programu wychowania przedszkolnego

3.1. Rozwijanie sprawności fizycznej dziecka w przedszkolu

Sprawność fizyczna wiąże się ze stanem całego organizmu

człowieka, a nie tylko z jego aparatem ruchu. Można ją określić jako

aktualną możliwość wykonania wszelkich działań motorycznych,

decydujących o zaradności człowieka w życiu.

Sprawność ruchowa dziecka wzrasta wraz z wiekiem. Wykonuje ono

coraz bardziej skomplikowane czynności. Ruchy stają się zręczniejsze

i dokładniejsze. Dzięki coraz lepiej działającemu układowi nerwowemu

następuje coraz bardziej sprawniejsze współdziałanie mięśni, co przyczynia

się do większej oszczędności wysiłku, jaki wkłada dziecko w określoną

czynność. Wzrasta liczba nie tylko konkretnych umiejętności ruchowych,

jak chwytanie, rzuty, wspinanie się, biegi, ale także doskonali się sposób

ich wykonywania: większa koordynacja i zharmonizowanie ruchów

wykonywanych przez dziecko. W wieku przedszkolnym „należy uczyć

poprawności wykonywanych ruchów i działań, wzbogacać zainteresowania

zabawami ruchowymi przez odpowiedni sprzęt, wyposażenie terenu

i odpowiednią organizację zajęć.”¹

Zabawy ruchowe najmłodszych mają charakter naśladowczy.

Zabawy te jest dobrze łączyć z ćwiczeniami usprawniającymi ciało:

przysiadami, skłonami tułowia, podskokami. Dzieci starsze wykonują

ruchy bardziej skomplikowane, łączące bieg i rzut, bieg i skok, chód

z odbijaniem piłki itp. Sprawności i umiejętności ruchowe dziecka

____________________¹ R. Kurniewicz – Witczakowa, D. Chrzanowska, L. Dzieniczewska – Klepacka, S. Witkowska, op. cit.,

s. 54.

32

przekształcają się w czynności umysłowe, ułatwiające dziecku kontakty

społeczne, przyczyniają się do lepszego współżycia z grupą rówieśniczą,

mają duży wpływ na rozwój orientacji w czasie i przestrzeni, szybkość

reakcji, na rozwój zmysłów i wyostrzają słuch, wzrok, dotyk i poczucie

rytmu. „Nieobojętną sprawą w rozwoju sprawności ruchowej jest

koordynacja ruchów ramienia, przedramienia, nadgarstka, dłoni i palców.”¹

Ruchy swobodne umożliwiają dziecku kreślenie linii ciągłych, co

umożliwia osiągnięcie trudnej sztuki pisania w klasie pierwszej. Zabawy

z piłką, chwytanie jej prawą czy lewą ręką, oburącz, kozłowanie, toczenie

piłki ułatwiają koordynację ruchów całego ciała z ruchami górnych

kończyn, szczególności ruchami chwytnymi dłoni i palców.

W zabawach ruchowych dziecko powinno mieć dużo swobody, co

wyzwala jego inicjatywę, pomysłowość i samodzielność, pobudza

wyobraźnię i ambicję. Udział w zabawach pozwala dziecku ocenić swoje

możliwości, porównywać z innymi, a wyniki pozytywne budzą wiarę we

własne siły.

Dobór ćwiczeń powinien być zróżnicowany i odpowiednio

dostosowany do możliwości dziecka. Ćwiczenia trudniejsze powinny być

przeplatane łatwiejszymi, wymagającymi mniejszego wysiłku.

3.2. Przygotowanie dziecka do podjęcia nauki czytania i pisania

„Podstawowym warunkiem nabywania umiejętności czytania

i pisania jest dobra orientacja przestrzenna.”² Drugim zaś ważnym

elementem, który odgrywa ważną rolę jest sprawność posługiwania się

rękoma. Usprawnianie rąk ma na celu doprowadzenie do tego, aby dziecko

____________________¹ D. Siemek, Przedszkolak będzie uczniem, Warszawa 1975, Nasza Księgarnia, s. 84.

² M. Kwiatowska (Red.), op. cit., s. 388.

33

potrafiło dobierać potrzebne ruchy, dostosowując je do zadania

manualnego oraz do narzędzi, materiału, z którym ma do czynienia.

Następnym procesem jest koordynacja ruchów rąk i umiejętności

podporządkowania tych ruchów wzrokowi. W pierwszej kolejności należy

zacząć od koordynowania dużych partii mięśni a następnie należy

przechodzić do coraz bardziej precyzyjnych ruchów. Kolejnym zadaniem,

które prowadzi do opanowania czytania i pisania jest doskonalenie

percepcji wzrokowej, czyli analizy i syntezy wzrokowej. Analizę i syntezę

wzrokową rozwijamy:¹

1. W sytuacjach, których dostarcza zabawa, zajęcia i prace

samoobsługowe.

2. W zabawach konstrukcyjnych.

3. W łamigłówkach polegających na tworzeniu całości z elementów,

których liczba stopniowo wzrasta a kształty komplikują się.

4. W obserwacji, porównywaniu różnych ilustracji, historyjek obrazowych

itp.

Ważnym zadaniem, które prowadzi do opanowania czytania i pisania

jest doskonalenie percepcji słuchowej. Dokonuje się ona poprzez:²

1. Uczestnictwo dzieci w różnych naturalnych zabawach.

2. Prowadzenie zabaw mających na celu spostrzeganie i różnicowanie

różnych zjawisk akustycznych.

3. Zabawy i ćwiczenia oparte na materiale słownym.

4. Ćwiczenia słuchu fonematycznego, czyli wyodrębnianie dźwięków

w słyszanych słowach, analiza i synteza dźwiękowa.

Następnym ważnym elementem do opanowania umiejętności

czytania i pisania jest mowa.

__________________¹ Tamże, s. 390.

² Tamże, s. 391.

34

„W przygotowaniu do nauki czytania i pisania jednym

z najistotniejszych zadań jest dopomożenie dziecku w wytwarzaniu

statycznych i ruchowych wyobrażeń kształtów graficznych.”¹ To ułatwi

dziecku początkowy proces prawidłowego odczytywania i odtwarzania liter

i wzorów.

W przygotowaniu do czytania szczególnie ważne jest doskonalenie:²

a) poprawności wymowy i umiejętności wypowiadania się (dbałość

o bogactwo słownika, strukturę gramatyczną wypowiedzi, właściwe

posługiwanie się melodią, akcentem i rytmem mowy);

b) zdolności myślenia i zapamiętywania;

c) umiejętności skupiania uwagi, patrzenia, słuchania i rozumienia;

d) wrażliwości słuchu fizycznego, muzycznego i językowego;

e) spostrzegawczości wzrokowej;

f) umiejętności porównywania, różnicowania, kojarzenia, porządkowania

i zapamiętywania bodźców słuchowych i wzrokowych (obrazów,

kształtów), a także kojarzenia z nimi różnych umownych znaczeń (np.

umowa: 2 uderzenia w kołatkę- siat prosty; 3 uderzenia- siat skrzyżny…).

„O przygotowaniu do pisania decyduje poziom sprawności ruchowej,

manualnej, koordynacji wzrokowej, orientacji przestrzennej, lateralizacji,

spostrzegawczości, analizy i syntezy wzrokowej i wielu innych

czynników.”³ Dużą rolę, moim zdaniem, odgrywa:

- pamięć wzrokowa;

- pamięć ruchowa;

- wszelka czynność manualna;

- rozumienie symbolu;

____________________¹ Tamże, s. 392.

² A. Łada – Grodzicka, E. Bełczewska, M. Herde, E. Kwiatkowska, J. Wasilewska, op. cit., s. 107.

³ Tamże, s. 101.

35

- sprawność wszystkich procesów poznawczych;

- działania plastyczne;

- działania techniczne i konstrukcyjne;

- odwzorowywanie;

- intencje twórcze dziecka.

Pisanie liter polega na dokładnym odwzorowywaniu linii

o określonym kształcie i prowadzeniu jej w wyznaczonym kierunku.

Dlatego odwzorowywanie ma szczególnie ważne znaczenie przy podjęciu

nauki pisania.

Przygotowanie dziecka do podjęcia nauki pisania w wieku

przedszkolnym powinno być realizowane przez dwa działania

aktywizujące:¹

- rozwijanie psychomotoryki dziecka, związanej z jego orientacją

w kierunkach przestrzeni otaczającej oraz z uwzględnieniem sprawności

rąk;

- rozwijanie operacji umysłowych w zakresie ujmowania kształtu

graficznego i jego miejsca w przestrzeni oraz w zakresie posługiwania się

symbolem graficznym.

Rezultaty zależą od zaangażowania stopnia emocjonalnego dzieci

i ich nastawienia motywacyjnego. Powinny być stosowane takie metody

i formy, które powodują uczenie się przez przeżywanie. Przygotowując

dziecko do podjęcia nauki pisania powinny być stosowane wcześniej

omówione metody, tj.:

- metody czynne;

- metody oglądowe;

- metody słowne.

____________________¹ M. Dmochowska, Zanim dziecko zacznie pisać, Warszawa 1979, Wydawnictwo Szkolne

i Pedagogiczne, s. 240.

36

Podstawą przygotowania do nauki pisania w przedszkolu

jest systematyczność stosowania poszczególnych sposobów, rytmiczna

częstotliwość zabaw, zajęć i ćwiczeń organizowanych w tym celu

i codzienny dowolny kontakt dzieci z zabawami, pomocami i przyborami,

które pobudzają ich zaciekawienie, chęć działania, czynienia prób

ruchowych, plastyczno – konstrukcyjnych, graficznych w sprzyjających ku

temu warunkach, a także dowolne próby odtwarzania wzorów.

Wiele umiejętności motorycznych i manualnych opanowują dzieci

przez naśladowanie postępowania i zachowania dorosłych. Odtwarzanie

wzorów ma istotne znaczenie dla rozwoju intelektualnego i motoryki

dziecka. Metoda odwzorowywania, moim zdaniem, ma duże znaczenie

w procesie rozwoju i przygotowania dziecka do przyszłej nauki, gdyż

doskonali:

- dokładne spostrzeganie;

- skoncentrowanie uwagi na wyizolowanym przedmiocie;

- sukcesywne porównywanie odtwarzanych części ze wzoru.

„Szczególnie ważną rolę w procesie przygotowania do nauki pisania

odgrywa nabywanie przez dzieci zręczności, czyli sprawności

w posługiwaniu się rękami oraz koordynacji wzrokowo – ruchowej

i słuchowo – ruchowej, umiejętności podporządkowania ruchów kontroli

wzroku lub słychu.”¹ Zabawy ruchowe służą ćwiczeniu sprawności rąk, np.

rzucanie i chwytanie piłek różnej wielkości, obręczy itp. Wszystkie

czynności samoobsługowe, prace porządkowe, a zwłaszcza zajęcia

plastyczne: rysowanie, malowanie, wycinanie, lepienie itp. dostarczają

dziecku naturalnych ćwiczeń.

Planując proces przygotowania do nauki pisania należy zabawy

ruchowe – usprawniające i gruntujące orientację w kierunkach prowadzić

____________________¹ M. Kwiatowska (Red.), op. cit., s. 389.

37

równolegle z zabawami ruchowo – graficznymi, z zajęciami i pracami

o charakterze plastyczno – konstrukcyjnym oraz zabawami

z zastosowaniem symboli graficznych.

Gry i zabawy uczą dziecko różnicować siłę i kierunek ruchów

ramienia, przedramienia, nadgarstka, palców i stopniowo prowadzą do

coraz bardziej świadomego udziału wzroku dziecka w ocenie odległości do

celu i zależnej od niego regulacji siły mięśni. Pojawienie się oceny

wzrokowej przed wykonaniem ruchu jest zwiastunem planowania

i przewidywania u dzieci.

W przedszkolu powinny być stosowane metody zabawowo –

naśladowcze i zadaniowe, gdyż rozwijają one koordynację ruchu, wzroku

i słuchu u dzieci.

Specjalną rolę w przygotowaniu dziecka do pisania, moim zdaniem,

odgrywają następujące działania dziecka:

1. Twórczość plastyczna, a zwłaszcza rysunek.

2. Ćwiczenia, które pozwalają dziecku zauważyć kształt ruchu, odtwarzać

go i utrwalać w rysunkach.

3. Zajęcia i zabawy, w których wykorzystujemy materiały do

odwzorowania, angażujemy wyobraźnię i pamięć dziecka (np. dajemy

dzieciom polecenie, aby sobie przypomniały jak skacze żaba i narysowały).

3.3. Kształtowanie postaw społeczno – moralnych dziecka

Prawidłowe i efektywne oddziaływanie na kształtowanie postaw

społeczno – moralnych dziecka wymaga dużej wiedzy teoretycznej.

„Kształtowanie wartościowych moralnie, prospołecznych postaw wymaga

takiego modelowania dziecięcej działalności, które pozwalałoby zbliżyć się

38

w stopniu maksymalnym do celów wychowania społeczno – moralnego.”¹

Do zadań w zakresie wychowania społeczno – moralnego należy

kształtowanie aktywnej postawy dziecka jako członka rodziny

i zbiorowości, a także przygotowanie do roli obywatela przez:²

- budzenie wrażliwości i świadomości moralnej, rozwijanie cech

charakteru, takich jak: życzliwość, uczciwość, pracowitość,

obowiązkowość, wytrwałość;

- wzmacnianie więzi uczuciowej z rodziną;

- wyrabianie samodzielności, umiejętności współdziałania i działania na

rzecz innych;

- wdrażanie do przestrzegania dyscypliny i uświadamianie potrzeby

podporządkowania się wymogom życia zbiorowego;

- kształtowanie właściwego stosunku do pracy ludzkiej i jej wytworów;

- wzmacnianie więzi ze środowiskiem społecznym i przyrodniczym;

- rozwijanie uczuć patriotycznych i internacjonalistycznych.

Wychowanie społeczno – moralne jest integralnie związane

z całokształtem działalności wychowania w przedszkolu. „Każda sytuacja

może posiadać określoną wartość wychowawczą ze względu na rozwój

społeczno – moralny dziecka, przy czym wpływ owej sytuacji może mieć

charakter dodatni bądź ujemny.”³

Zakres wiedzy, który pomaga w kształtowaniu społeczno – moralnej

postawy dziecka, zależy od jego wieku. Ilość wiadomości posiadanych

przez dziecko powinna systematycznie wzrastać wraz z wiekiem. Życie

uczuciowe i rozwinięta wyobraźnia pozwalają lepiej zrozumieć przeżycia

innego człowieka, jego potrzeby i zachowania.

____________________¹ Tamże, s. 245.

² M. Dmochowska, op. cit., s. 109.

³ M. Kwiatowska (Red.), op. cit., s. 244.

39

Słuchanie utworów literatury dziecięcej, piosenek, oglądanie

obrazów i rzeźb dostarcza dziecku wzorów właściwego postępowania,

czyni bardziej wrażliwym na krzywdę innych, zachęca do naśladowania

pozytywnego zachowania, wyrabia krytycyzm w stosunku do zachowań

negatywnych.

„Człowiek jest istotą społeczną. Do pełnego swojego rozwoju

potrzebuje innych ludzi. Dziecko przebywające w grupie poznaje reguły,

zasady i zwyczaje w niej obowiązujące, uczy się ich przestrzegania.”¹

Pierwsze postawy moralne kształtują się w wieku przedszkolnym.

Dzieci przez obserwację innych ludzi i gromadzenie własnych

doświadczeń w trakcie kontaktów społecznych zdobywają informacje

o tym, co dobre, a co złe.

Kształtowanie stosunku do ludzi, rozwijanie poszanowania dla ich

pracy jest możliwe wtedy, gdy dziecko zetknie się z działalnością

człowieka. Będzie mogło zrozumieć sens ludzkiego wysiłku. Dlatego

w przedszkolu organizowane są wycieczki do zakładów, na pocztę, na

budowę i do warsztatów, dzieci nabywają zrozumienia i uznania dla każdej

dobrze wykonywanej pracy. „Odwiedzają także miejsca pamięci narodowej

po to, aby odczuwały i zrozumiały znaczenie tych ludzi, wydarzeń, pracy

i trudu, które poprzedzały obecne, współczesne życie i osiągnięcia.”²

Postawa społeczna rodziców wpływa na dziecko we wszystkich

możliwych okolicznościach życia. Rodzina wpaja dziecku zasady moralne,

którymi będzie kierowało się w dalszym życiu.

W kształtowaniu postaw społeczno – moralnych dziecka dużą rolę

odgrywa stosunek do osób odwiedzających dom, szczerość i życzliwość

w stosunku do gości jest dla dziecka nauką gościnności i troski o innych.

____________________¹ A. Łada – Grodzicka, E. Bełczewska, M. Herde, E. Kwiatkowska, J. Wasilewska, op. cit., s. 17.

² M. Dmochowska, M. Dunin – Wąsowicz, Wychowanie w rodzinie i w przedszkolu, Warszawa 1978,

Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, s. 151.

40

Aby dziecko nauczyło się tzw. dobrych manier, życzliwości do ludzi

i przygotowało się do kulturalnego współżycia z ludźmi, trzeba traktować

je kulturalnie, z szacunkiem, na zasadzie wzajemności. Dziecko uczy się

współżycia z innymi ludźmi od najmłodszych lat.

Według mnie, ogromny wpływ na kształtowanie umiejętności

współżycia i współdziałania ma:

- postawa nauczyciela;

- stosunek nauczyciela do dzieci;

- zaangażowanie w pracę wychowawczą;

- umiejętność rozwiązywania konfliktów;

- nawiązywanie ciepłego, serdecznego stosunku z każdym dzieckiem;

- zapewnienie dziecku poczucia bezpieczeństwa i zaspokajanie potrzeb;

- ułatwianie nawiązywania właściwych kontaktów z rówieśnikami

i dorosłymi.

W wychowaniu społeczno – moralnym dziecko, moim zdaniem,

powinno przyswoić takie formy zachowania, jak:

- ustępowanie miejsca starszym;

- opiekuńczy stosunek do słabszych, chorych czy ludzi starych;

- troskliwy stosunek do zwierząt i roślin w otoczeniu.

Zachowanie określonych form bycia wtedy ma sens, gdy wypływa

z przekonania i potrzeby dziecka, ze świadomości, że tak właśnie powinno

się postępować.

„Celem w procesie kształtowania postaw moralnych jest

uwewnętrznienie nakazów, zakazów, norm postępowania, wartości –

dobro, prawda, uczciwość, prawość i odpowiedzialność powinny stać się

zasadami i wartościami przestrzeganymi nie ze względu na dorosłych, ale

dla nich samych.”¹

____________________¹ A. Łada – Grodzicka, E. Bełczewska, M. Herde, E. Kwiatkowska, J. Wasilewska, op. cit., s. 22.

41

Dziecko łatwiej i chętniej postępuje w sposób zgodny

z wymaganiami dorosłych, gdy je rozumie i aprobuje, niż wtedy, gdy mu

się je narzuca bez uzasadnienia. „Dziecku, które dostrzega sytuacje

zagrażające zdrowiu i bezpieczeństwu, uczy się przewidywania skutków

swoich niewłaściwych zachowań, łatwiej jest przestrzegać obowiązujących

norm i zasad.”¹

3.4. Wychowanie kulturalno – estetyczne w przedszkolu

„Wychowanie estetyczne to nie tylko droga do tych najgłębszych

warstw dziecięcej uczuciowości, wiodąca do wyżyn odbioru sztuki. Jest to

także składnik tego, co określamy mianem kultury życia codziennego.”²

Do zadań w zakresie wychowania estetycznego należy wzbogacenie

przeżyć i wyobraźni, kształtowanie postawy twórczej w kontaktach

z otoczeniem, a w szczególności:3

- wyrabianie wrażliwości na wartości estetyczne w przyrodzie, technice

i sztuce, na piękno postępowania i czynów człowieka;

- kształtowanie umiejętności dostrzegania i porównywania zjawisk

wizualnych, dźwiękowych, dotykowych i innych;

- rozwijanie różnorodnych form twórczości dziecięcej z uwzględnieniem

prób łączenia różnych rodzajów ekspresji;

- kształtowanie czynnej postawy w zakresie estetyki i kultury życia

codziennego.

Wczesne kształtowanie nawyków to rzecz niezmiernie ważna.

„Kształtowanie przyzwyczajeń, nawyków, uczenie dziecka różnych rzeczy

___________________¹ Tamże, s. 17.

² A. Landy, M. Kwiatowska, Z. Topińska, op. cit., s. 413.3 M. Dmochowska, M. Dunin – Wąsowicz, op. cit., s. 110.

42

potrzebnych do utrzymania osobistej czystości, współdziałania

w tworzeniu wokół siebie ładu i porządku, przestrzegania zasad

bezpieczeństwa – wszystko to przystosowuje dziecko do otoczenia.”¹

Istotną sprawą w wychowaniu estetycznym jest rozwijanie u dzieci

dbałości o własny wygląd. Czyste ręce, uczesane włosy, zapięte

guziki i zawiązane sznurowadła to istotne warunki estetycznego wyglądu

dzieci.

Przyroda działa na dzieci urokiem barw, kształtów i dźwięków,

przyciąga ich uwagę i budzi szczery zachwyt. W kontakcie z przyrodą,

sztuką i wytworami techniki przedszkole powinno udostępnić dzieciom

zjawiska i zmiany natury estetycznej w otoczeniu, powstałe także

w wyniku działalności pracy człowieka, np.: oświetlona droga, zaorane

pole. Powinno także zwracać uwagę dzieci na takie zmiany w krajobrazie,

które dają wyraźne efekty estetyczne, np.: oszronione drzewa, pąki na

gałęziach. Spostrzeżenia i przeżycia budzone poprzez takie widoki

pogłębiają wrażliwość estetyczną dzieci i znajdują zawsze żywe odbicie

w ich późniejszych pracach plastycznych. Dzieci powinny mieć

umożliwiony kontakt poznania świata zgodnie z ich potrzebami, dążeniami

i zainteresowaniami. Powinniśmy dzieci uczyć dopatrywania się piękna we

wszystkich aspektach życia. Każde dziecko jest indywidualnością i może

odbierać świat na swój własny sposób.

Przedszkole powinno przyzwyczajać dzieci do estetyki (utrzymanie

sali, miejsca zabaw w ładzie i porządku). Dziecięce uczucia, wrażliwość,

żywy emocjonalny odbiór wszystkimi zmysłami (wzrokiem, słuchem,

dotykiem) budzi przyroda, życie ludzi i ich praca, technika dostępna

w najbliższym otoczeniu dziecka.

___________________¹ A. Landy, M. Kwiatowska, Z. Topińska, op. cit., s. 362.

43

„Twórczość plastyczna jest jedną z ważnych form działalności

dziecka w wieku przedszkolnym. Poprzez rysunek i inne prace plastyczne

poznajemy naszego wychowanka: jego emocje, rozwój intelektualny,

zainteresowania.”¹

W pracach plastyczno – konstrukcyjnych nie powinno się narzucać

dzieciom tematu, dzieci powinny mieć możliwość wykonania dowolnych

pomysłów, co rozwija ich wyobraźnię i coraz bogatszą wizję świata.

Zabawy piaskiem, kamykami, jesiennymi liśćmi, wodą i śniegiem

prowadzą do poznania i różnicowania przez dzieci właściwej powierzchni,

konsystencji, koloru, wielkości, i kształtu. Nauczyciel powinien

odpowiednio zorganizować dzieciom warsztat pracy i zapewnić całkowitą

swobodę w interpretacji ich dzieł.

Umuzykalnianie wprowadza dzieci w świat dźwięków i odgłosów,

w krąg melodii i towarzyszącego jej ruchu rytmicznego, przy śpiewie

nauczyciela lub akompaniamencie instrumentu. „Wiele jest dzieci

wrażliwych na muzykę, lubią jej słuchać (tylko niedługo), a jeszcze

bardziej śpiewać, tańczyć, brać udział w różnych zabawach z muzyką

i śpiewem.”² Muzyka wzbudza często śmiech, radość, pod wpływem

muzyki dzieci przytupują, klaszczą, wykonują rytmiczne ruchy, niekiedy

zaś na odwrót, uspakajają się, poważnieją.

Dzieci 3-4 letnie interesują się szczególnie barwą dźwięku, słuchają

z upodobaniem niektórych instrumentów i głosów. Dzieci o wiele chętniej

słuchają utworów rytmicznych o żywym tempie, wyraźnych akcentach niż

wolnych, spokojnych. Dzieci 4 letnie słuchają i śpiewają kilkuzwrotkowe,

zrozumiałe dla nich piosenki, rozpoznają daną piosenkę na podstawie

melodii nuconej przez nauczyciela i powtarzają za nim. Z czterolatkami

__________________¹ A. Łada – Grodzicka, E. Bełczewska, M. Herde, E. Kwiatkowska, J. Wasilewska, op. cit., s. 134.

² A. Landy, M. Kwiatowska, Z. Topińska, op. cit., s. 412.

44

można prowadzić zabawy ruchowo – muzyczne łącząc śpiewanie łatwych

i krótkich piosenek z równoczesnym wyrażaniem ich najprostszymi

ruchami. Dzieci w zabawach mają możliwość zapoznania się z różnymi

instrumentami (kołatkami, grzechotkami, bębenkami, trójkątami itp.)

W grupie najstarszej dzieci słuchają utworów muzycznych

bezpośrednio z nagrań, z uwzględnieniem pieśni i tańców ludowych. Uczą

się słowami określać charakter muzyki, rozróżniać brzmienie niektórych

instrumentów, np.: fortepianu, skrzypiec, trąbki. Odgadują znane już

melodie na podstawie wyklaskiwanego rytmu. Uczą się form tanecznych,

wśród których na pierwszym miejscu znajdują się polskie tańce ludowe,

np.: kujawiak, krakowiak. „Tradycje, zwyczaje i sztuka ludowa jest częścią

historii i kultury narodowej. Poznawanie folkloru w różnych jego

przejawach jest jednym z elementów, który ma wpływ na budzenie

świadomości narodowej.”¹

Poszerzają się także możliwości zabaw w formie opowieści

ruchowych, oparte na treści piosenki czy wiersza przy akompaniamencie

instrumentu. Dzieci mają tu możliwość wyrazić własnymi pomysłami

i wyobraźnią sposób przeżywania i rozumienia treści.

Wychowanie estetyczne przyczynia się w wielkiej mierze do

osiągnięcia przez dzieci dojrzałości do szkoły, ułatwiając im i umilając

życie w nowych warunkach. Wychowanie estetyczne kształtuje ich

postawy, stosunek do świata i otoczenia.

____________________¹ A. Łada – Grodzicka, E. Bełczewska, M. Herde, E. Kwiatkowska, J. Wasilewska, op. cit., s. 132.

45

46

1. Przedmiot i cel badań

„Badanie naukowe nie jest niczym innym jak celowym

poznawaniem obranego wycinka rzeczywistości przyrodniczej, społecznej

lub kulturowej.”¹

Przystępując do badań należy określić ich przedmiot i cel.

Przedmiotem badań pedagogicznych jest przede wszystkim świadoma

działalność pedagogiczna, a więc procesy wychowania i nauczania,

samowychowania i uczenia się. Przedmiot badań wynika z tematu i treści

zadań, jakie mamy wybrać. W swojej pracy zajęłam się ważnym z mojego

punktu widzenia zagadnieniem dotyczącym roli wychowania

przedszkolnego w rozwoju dziecka, jest to jednocześnie przedmiot moich

badań.

Zdaniem W. Zaczyńskiego cel badań to „określenie tego, do czego

zmierza badacz, co pragnie osiągnąć w swoim działaniu. Podany

w koncepcji cel musi się legitymować konkretnością, jasnością i realnością.

Realność celu polega z kolei na wytyczaniu takich zamierzeń, które leżą

w granicach możliwości danego badacza.”² T. Pilch twierdzi, że „celem

badań jest określenie skutków, siły, znaczenia, jakości działania wybranej

zmiennej, zdarzenia wprowadzonej eksperymentalnie przez badacza w celu

wywołania zmian całości lub czynnika będącego trwałym elementem

badanej struktury, którego istotę i oddziaływanie chcemy poznać.”³

Badania przeze mnie prowadzone miały na celu określić, jaką rolę

odgrywa wychowanie przedszkolne w rozwoju dziecka. Badania te

____________________¹ W. Zaczyński, Praca badawcza nauczyciela, Warszawa 1968, Państwowe Zakłady Wydawnictw

Szkolnych, s. 12.

² Tamże, s. 46.

³ T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 2001, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, s. 36.

47

pozwoliły mi także pogłębić moją wiedzę na ten temat. Z celu wynikają

problemy badawcze, o których będę mówić w następnym rozdziale.

2. Problemy i hipotezy badawcze

Podstawowym warunkiem podejmowania wszystkich badań

naukowych jest uświadomienie przez badacza problemów, które określają

cel i zakres przedsięwzięć badawczych.

Zdaniem T. Pilcha problem badawczy to „pytanie o naturę badanego

zjawiska, o istotę związków między zdarzeniami lub istotami i cechami

procesów, cechami zjawiska.”¹ M. Łobocki twierdzi, że „problemy

badawcze są to pytania, na które szukamy odpowiedzi na drodze badań

naukowych.”² Z. Skorny definiuje problem badawczy jako „zadanie

wymagające poznania jakiejś trudności o charakterze praktycznym lub

teoretycznym, przy udziale aktywności badawczej przedmiotu.”³

Problemy badawcze zdaniem W. Zaczyńskiego4 powinny

charakteryzować się określonymi cechami, jak:

• jasność – to znaczy tak sformułowane, aby możliwe było ich

jednoznaczne rozumienie;

• wyraźność – to znaczy mające oznaczone granice, pozwalające

zróżnicować jeden problem z innymi bądź to już sformułowanymi, bądź też

możliwymi do sformułowania w obrębie podanego tematu;

• realność – to znaczy dostępne, możliwe do rozwiązania przy posiadanym

____________________¹ Tamże, s. 43.

² M. Łobocki, Metody badań pedagogicznych, Warszawa 1984, Państwowe Wydawnictwo Naukowe,

s. 56.

³ Z. Skorny, Prace magisterskie z psychologii pedagogiki, Warszawa 1984, Wydawnictwo Szkolne

i Pedagogiczne, s. 65.4 W. Zaczyński, op. cit., s. 47.

48

arsenale metod i środków badania naukowego.

W podjętych przeze mnie badaniach postawiłam następujące problemy

badawcze:

1. Czy wychowanie przedszkolne rozwija umiejętność porozumiewania się

z innymi dziećmi?

2. Czy wychowanie przedszkolne umożliwia dzieciom zdobycie wiedzy

o najbliższym otoczeniu?

3. Czy wychowanie przygotowuje dziecko do spędzania czasu wolnego?

4. Czy przedszkole umożliwia opanowanie przez dziecko umiejętności

życia w grupie?

5. Czy wychowanie przedszkolne uczy dziecko funkcjonowania

w rodzinie?

6. Czy przedszkole rozwija umiejętności twórcze dziecka w zakresie

rozwoju plastycznego?

7. Czy przedszkole rozwija umiejętności muzyczne dziecka?

Skuteczne przeprowadzenie badań naukowych wymaga, oprócz

sformułowania problemów badawczych, także wysunięcia hipotez.

Zdaniem T. Kotarbińskiego „hipotezą nazywa się wszelkie

twierdzenia częściowo tylko uzasadnione, przeto także wszelki domysł, za

pomocą, którego tłumaczymy dane faktyczne, a więc też i domysł

w postaci uogólnienia, osiągniętego na podstawie danych wyjściowych.”¹

Hipoteza według W. Zaczyńskiego „jest to zakładanie stosunków

powszechnych oraz koniecznych – tam, gdzie dane zmysłowe dostarczają

bezpośrednie podstawy jedynie do zarejestrowania tego, że pewne zjawiska

następowały po sobie w dotychczasowym doświadczeniu. Hipotezą jest

przyjmowanie jakichś prawidłowości głębszych, bardziej istotnych w celu

____________________¹ T. Pilch, op. cit., s. 46.

49

wyjaśnienia prawidłowości ujawnionych w doświadczeniu.”¹ Hipotezy

robocze według M. Łobockiego „są oczekiwanymi przez badacza

wynikami planowanych badań.”²

„Hipotezy robocze wysuwamy wszędzie tam, gdzie pomagają one

w skutecznej organizacji badań naukowych, czyli w trafnym, rzetelnym

przeprowadzeniu badań. Są one pewnego rodzaju drogowskazem dla

badacza, gdyż wytyczają kierunek przedsięwziętych przez niego badań.”³

Na podstawie analizy przedmiotu nasunęły mi się następujące

hipotezy:

1. Wychowanie przedszkolne rozwija umiejętności porozumiewania się z

innymi dziećmi.

2. Wychowanie przedszkolne umożliwia dzieciom zdobywanie wiedzy

o najbliższym otoczeniu.

3. Przedszkole przygotowuje dziecko do spędzania czasu wolnego.

4. Przedszkole umożliwia opanowanie przez dziecko umiejętności życia

w grupie.

5. Wychowanie przedszkolne uczy dziecko funkcjonowania w rodzinie.

6. Przedszkole rozwija umiejętności twórcze dziecka w zakresie rozwoju

plastycznego.

7. Przedszkole sprzyja rozwojowi umiejętności muzycznych dziecka.

Mając sformułowane hipotezy badawcze, mogę dokonać wyboru

właściwych metod i technik badawczych.

___________________¹ W. Zaczyński, op. cit., s. 50.

² M. Łobocki, op. cit., s. 78.

³ Tamże, s. 127.

50

3. Metody, techniki i narzędzia badawcze

Osiągnięcie wytyczonych celów, uzyskanie możliwie

wyczerpujących odpowiedzi na sformułowane uprzednio pytania

warunkuje odpowiedni dobór metod i narzędzi badawczych.

W ujęciu T. Pilcha metoda badań to „zespół teoretycznie

uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących

najogólniej całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania

określonego problemu naukowego.”¹ Według M. Łobockiego metody

badawcze to „system reguł dotyczących organizowania określonej

działalności badawczej, to jest szereg operacji poznawczych i praktycznych

w kolejności ich zastosowania, jak również specjalnych środków i działań

skierowanych z góry na założony cel badawczy.”² Pojęcie metoda to

„systematycznie stosowany sposób postępowania prowadzący do

założonego wyniku. Na dany sposób postępowania składają się czynności

myślowe i praktyczne odpowiednio dobrane i realizowane w ustalonej

kolejności.”³

Biorąc pod uwagę przedmiot i cel moich badań za najbardziej

odpowiednią metodę w swojej pracy uznałam metodę sondażu

diagnostycznego. Jest ona „sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach

strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych,

opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach

rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych zjawisk instytucjonalnie

nie zlokalizowanych – posiadających znaczenie wychowawcze – w oparciu

o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną, w które

____________________¹ T. Pilch, op. cit., s. 71.

² M. Łobocki, op. cit., s. 115.

³ W. Okoń, Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa 1995, Wydawnictwo „Żak”, s. 168.

51

badane zjawisko występuje.”1 Zdaniem M. Łobockiego metoda sondażu

„polega na pisemnym przekazaniu odpowiedzi przez respondentów na

stawiane im pytania.”²

W badaniach sondażowych, zdaniem T. Pilcha najczęściej występujące

techniki badawcze to:³

- ankieta;

- wywiad;

- analiza dokumentów;

- techniki statyczne.

Kolejnym etapem przygotowania badań jest określenie i wybór

odpowiedniej do wybranej metody techniki badawczej.

W ujęciu A. Kamińskiego techniki badań są to „czynności

praktyczne, regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami,

pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii,

faktów.”4

W badaniach pedagogicznych, według T. Piącha, stosowane są następujące

techniki:5

- obserwacja;

- wywiad;

- ankieta;

- badanie dokumentów;

- analiza treści;

- techniki projekcyjne.

___________________¹ T. Pilch, op. cit., s. 80.

² M. Łobocki, op. cit., s. 258.

³ T. Pilch, op. cit., s. 81.4 Tamże, s. 71.5 Tamże, s. 86.

52

Aby znaleźć odpowiedzi na przedstawione wcześniej problemy

badawcze za najbardziej odpowiednią technikę uznałam ankietę. Ankieta

jest „techniką gromadzenia informacji polegająca na wypełnianiu

najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na

ogół o wysokim stopniu standaryzacji w obecności lub częściej bez

obecności ankietera.”¹ W ujęciu W. Zaczyńskiego ankieta jest „metodą

zdobywania informacji przez pytanie wybranych osób, za pośrednictwem

drukowanej listy pytań, zwanej kwestionariuszem.”²

Każda technika badawcza ma swoje narzędzie badawcze, będące

niezbędnym czynnikiem umożliwiającym przeprowadzenie badań.

Zdaniem T. Pilcha „narzędzie badawcze jest przedmiotem służącym

do realizacji wybranej techniki badań.”³ W. Okoń definiuje narzędzie

badawcze jako „materiały lub urządzenia służące do przeprowadzenia

badań i opracowania ich wyników.”4

Narzędziem, którym posłużyłam się podczas prowadzenia swoich

badań, był kwestionariusz ankiety. Ze względu na kategorie pytań

wyróżniamy dwa rodzaje kwestionariuszy:5

- kwestionariusz pytań otwartych - nazywamy taką jego odmianę, w której

odpowiadający nie jest krępowany podanymi w kwestionariuszu

możliwościami;

- kwestionariusz pytań zamkniętych (skategoryzowanych) - to nie tylko te,

na które odpowiada się przez „Tak”, „Nie” lub „Nie wiem”. Są one

wprawdzie często stosowane, ale ich wartość poznawcza jest ograniczona.

____________________¹ Tamże, s. 96.

² W. Zaczyński, op. cit., s. 153.

³ T. Pilch, op. cit., s. 71.4 W. Okoń, op. cit., s. 251.5 W. Zaczyński, op. cit., s. 158.

53

Aby znaleźć odpowiedzi na postawione wcześniej problemy

badawcze w pracy tej zastosowałam dwa kwestionariusze ankiety:

1. Kwestionariusz ankiety dla nauczycieli przedszkola (patrz aneks 1).

2. Kwestionariusz ankiety dla rodziców (patrz aneks 2).

4. Charakterystyka terenu i przebieg badań

Przeprowadzenie badań nie byłoby możliwe bez wyboru

odpowiedniego miejsca i osób, które chcemy zbadać. Właściwy wybór

terenu i osób badanych zależy w dużej mierze od rodzaju problemów jakie

chcemy zbadać i hipotez, jakie pragniemy zweryfikować. Moje badania

polegały głównie na ustaleniu, jaką rolę odgrywa wychowanie

przedszkolne w rozwoju dziecka.

Opisana przeze mnie w poprzednim rozdziale wybrana metoda,

technika i narzędzie badawcze wykorzystałam w badaniach, które

prowadziłam w trzech placówkach:

- Przedszkole Nr 4 w Sierpcu;

- Przedszkole Nr 1 w Sierpcu;

- Szkoła Podstawowa w Grąbcu.

Przedszkole Nr 4 mieści się przy ulicy Kwiatowej 4 w Sierpcu.

Obecnie przedszkole liczy 99 dzieci oraz 6 nauczycieli. W budynku

znajduje się pracownia plastyczna, gabinet dyrektora, gabinet pielęgniarski,

sekretariat i stołówka. Na terenie budynku znajdują się sale, w których uczą

się i bawią dzieci od 3 do 6 lat. Na uwagę zasługuje korytarz z kącikiem

zieleni i fontanną oraz tablice, w których wystawiane są prace plastyczne

i zdjęcia z różnych uroczystości przedszkolnych.

Przedszkole Nr 1 mieści się przy ulicy Wojska Polskiego 1

w Sierpcu. Obecnie przedszkole liczy 114 dzieci oraz 8 nauczycieli.

W budynku znajduje się gabinet dyrektora, sekretariat, gabinet

54

pielęgniarski, stołówka i „poczekalnia”. Na terenie budynku znajdują się

sale do których, uczęszczają dzieci od 3 do 6 lat. Na uwagę zasługuje

poczekalnia z kącikiem zieleni i tablice, w których wystawiane są prace

plastyczne dzieci oraz ogłoszenia.

Szkoła Podstawowa imienia Tadeusza Kościuszki mieści się

niedaleko Sierpca w miejscowości Grąbiec. W budynku znajdują się sale

lekcyjne, w których uczą się dzieci z klas I – VI oraz jedna sala dla dzieci

sześcioletnich. Oddział przedszkolny w szkole obecnie liczy 8 dzieci i 1

nauczyciela przedszkola. Na terenie szkoły znajduje się gabinet dyrektora,

sekretariat, gabinet pielęgniarski i biblioteka. Na uwagę zasługuje korytarz

ozdobiony licznymi dyplomami wychowanków tej placówki.

W ramach prowadzonych przeze mnie badań pedagogicznych we

wszystkich wyżej wymienionych przedszkolach i oddziale przedszkolnym

w szkole przeprowadziłam wśród nauczycieli przedszkola i rodziców

ankietę. Używając ankiety jako jednej z technik gromadzenia informacji

zapytałam 15 nauczycieli i 40 rodziców o rolę wychowania przedszkolnego

w rozwoju dziecka.

55

56

Badania prowadzone przeze mnie oparłam na jednej metodzie

badawczej – sondażu diagnostycznym. Zastosowałam w badaniach dwa

kwestionariusze ankiety:

1. Kwestionariusz ankiety dla nauczycieli przedszkola (patrz aneks 1).

2. Kwestionariusz ankiety dla rodziców (patrz aneks 2).

Pozwoliły mi one zgłębić problem moich badań dotyczący roli

wychowania przedszkolnego w rozwoju dziecka.

Wyniki ankiety dla nauczycieli

Kwestionariusz ankiety dla nauczycieli przedszkola

przeprowadziłam wśród 15 nauczycieli w dwóch przedszkolach

mieszczących się na terenie miasta Sierpc i w jednym oddziale

przedszkolnym w Szkole Podstawowej w Grąbcu. Przygotowane przeze

mnie pytania w kwestionariuszu dotyczyły roli wychowania

przedszkolnego w rozwoju dziecka. Nauczyciele dostarczyli mi, jako

osobie prowadzącej badania wielu informacji i cennych wskazówek na ten

temat.

Pierwsze pytanie zawarte w kwestionariuszu ankiety dla nauczycieli

dotyczyło czynności, jakie ich zdaniem rozwijają umiejętności twórcze

dziecka w przedszkolu. Jeden nauczyciel stwierdził, że jeszcze

modelowanie rozwija umiejętności twórcze dziecka w przedszkolu.

Podsumowania odpowiedzi nauczycieli dokonałam na wykresie

słupkowym (patrz schemat 1).

57

Schemat 1

Czynności, jakie zdaniem nauczycieli rozwijają umiejętności

twórcze dziecka w przedszkolu

Otrzymane odpowiedzi pokazały, że 100% ankietowanych nauczycieli

zaznaczyło malowanie, jako czynność rozwijającą umiejętności twórcze

dziecka w przedszkolu a 27% uznało, że wyklejanie i wydzieranie nie

rozwija umiejętności twórczych dziecka.

Kolejne pytanie dotyczyło umiejętności, jakie zdaniem nauczycieli

rozwija wychowanie plastyczne. Podsumowania odpowiedzi nauczycieli

dokonałam na wykresie słupkowym (patrz schemat 2).

58

Schemat 2

Umiejętności, które zdaniem nauczycieli rozwija

wychowanie plastyczne

100% ankietowanych nauczycieli uznało, że wychowanie plastyczne

rozwija najbardziej sprawność manualną u dzieci a 93% ankietowanych

uznało, że rozwija najbardziej estetykę. Kwestionariusz ankiety potwierdził

hipotezę mówiącą o tym, że przedszkole rozwija umiejętności twórcze

dziecka w zakresie rozwoju plastycznego.

Trzecie pytanie zadane ankietowanym dotyczyło form wychowania

muzycznego, które ich zdaniem wpływają na rozwój muzyczny dziecka.

Podsumowania odpowiedzi nauczycieli dokonałam na wykresie

słupkowym (patrz schemat 3).

59

Schemat 3

Formy wychowania muzycznego, które zdaniem nauczycieli

wpływają na rozwój muzyczny dziecka

Za najbardziej odpowiednią formę wychowania muzycznego, która

wpływa na rozwój muzyczny dziecka, 100% ankietowanych nauczycieli

uznało śpiewanie piosenek, a zaś 93% uznało, że taniec i słuchanie

piosenek.

Czwarte pytanie zawarte w kwestionariuszu dotyczyło form

wychowania muzycznego, jakie nauczyciele stosują najczęściej w pracy

przedszkola. Jeden nauczyciel stwierdził, że często stosuje również

ćwiczenia przy muzyce i rozpoznawanie dźwięków. Podsumowania

odpowiedzi nauczycieli dokonałam na wykresie słupkowym (patrz

schemat 4).

60

Schemat 4

Formy wychowania muzycznego stosowane najczęściej

przez nauczycieli w pracy przedszkola

Kolejne pytanie zawarte w ankiecie pokazało, że 100%

ankietowanych nauczycieli, zapytanych o to, czy przedszkole rozwija

zainteresowania muzyczne dzieci, odpowiedziało, że tak. Rozwija je

poprzez udział dzieci w zajęciach rytmicznych, rytmiczno – ruchowych,

grach i zabawach z elementem tańca i muzyki oraz słuchanie audycji

muzycznych.

Kolejne pytanie zawarte w ankiecie pokazało, że 80% badanych

nauczycieli, zapytanych czy przedszkole współpracuje z rodzicami

w zakresie odkrywania i rozwijania talentu muzycznego dzieci,

odpowiedziało, że tak. Poniżej na wykresie kołowym rozsuniętym

61

przedstawiłam wyniki otrzymane w odpowiedzi, udzielone przez

nauczycieli na powyższe pytanie (patrz schemat 5).

Schemat 5

Współpraca przedszkola z rodzicami w zakresie

odkrywania i rozwijania talentu muzycznego dzieci

jest zjawiskiem występującym często

Siódme pytanie zadane ankietowanym dotyczyło umiejętności, które

zdaniem nauczycieli rozwija wychowanie muzyczne w przedszkolu.

Podsumowania odpowiedzi nauczycieli dokonałam na wykresie

słupkowym (patrz schemat 6).

62

Schemat 6

Umiejętności, które zdaniem nauczycieli rozwija

wychowanie muzyczne w przedszkolu

Otrzymane odpowiedzi pokazały, że 100% ankietowanych nauczycieli

stwierdziło, że wychowanie muzyczne w przedszkolu rozwija najbardziej

poczucie rytmu u dzieci, a 93% ankietowanych uznało, że rozwija

sprawność ruchową. Kwestionariusz ankiety potwierdził hipotezę mówiącą

o tym, że przedszkole sprzyja rozwojowi umiejętności muzycznych

dziecka.

Kolejne pytanie zawarte w ankiecie pokazało, że 100%

ankietowanych nauczycieli, zapytanych o to, czy przedszkole rozwija

umiejętności twórcze dziecka, odpowiedziało, że tak. Rozwija te

umiejętności poprzez różnego rodzaju zajęcia mobilizujące do

63

samodzielnego działania, dramę, udział w konkursach plastycznych,

organizowanie teatrzyków i stosowane metod aktywizujących.

Kolejne pytanie zawarte w ankiecie pokazało, że 100%

ankietowanych nauczycieli, zapytanych czy przedszkole umożliwia

opanowanie przez dziecko umiejętności życia w grupie, odpowiedziało,

twierdząco. Umożliwia, dlatego że większą część dnia dziecko spędza

wśród rówieśników. Uczy się podporządkowywać regułom i zasadom

panującym w grupie.

Kolejne pytanie zawarte w ankiecie pokazało, że większość

ankietowanych nauczycieli, zapytanych o to, w jaki sposób przedszkole

uczy dzieci współżyć w grupie rówieśniczej, odpowiedziało, że poprzez

różnego rodzaju zabawy, a zwraca uwagę przede wszystkim na stosowanie

form grzecznościowych. Kwestionariusz ankiety potwierdził hipotezę

mówiącą o tym, że przedszkole umożliwia opanowanie przez dziecko

umiejętności życia w grupie.

Jedenaste pytanie zawarte w ankiecie pokazało, że 100%

ankietowanych nauczycieli, zapytanych czy wychowanie przedszkolne

rozwija umiejętności porozumiewania się z innymi dziećmi,

odpowiedziało, że tak. Rozwija poprzez kontakty z rówieśnikami w

zabawach, grach i ćwiczeniach oraz w organizowanych uroczystościach.

Kwestionariusz ankiety potwierdził hipotezę mówiącą o tym, że

wychowanie przedszkolne rozwija umiejętności porozumiewania się z

innymi dziećmi.

Dwunaste pytanie zawarte w kwestionariuszu dotyczyło cech

charakteru dziecka, które zdaniem nauczycieli kształtuje przedszkole w

zakresie wychowania w rodzinie. Podsumowania odpowiedzi nauczycieli

dokonałam na wykresie słupkowym (patrz schemat 7).

64

Schemat 7

Cechy charakteru dziecka, które zdaniem nauczycieli

kształtuje przedszkole w zakresie wychowania w rodzinie

Otrzymane odpowiedzi pokazały, że 100% ankietowanych nauczycieli

stwierdziło, że przedszkole w zakresie wychowania w rodzinie kształtuje

najbardziej taką cechę charakteru u dzieci, jak szacunek, a 80%

ankietowanych uznało, że kształtuje takie cechy charakteru, jak życzliwość

i opiekuńczość.

Kolejne pytanie zawarte w ankiecie pokazało, że 100%

ankietowanych nauczycieli, zapytanych o to, czy przedszkole uczy dziecko

funkcjonowania w rodzinie, odpowiedziało, że tak. Uczy poprzez

organizowanie różnych form kontaktowania – „Dzień Babci i Dziadka”,

„Dzień Matki i Ojca”, „Dzień Dziecka”. Przedszkole uczy dziecko

65

odpowiedzialnego podejmowania obowiązków i zadań oraz szacunku dla

starszych, rodziców i rodzeństwa. Kwestionariusz ankiety potwierdził

hipotezę mówiącą o tym, że wychowanie przedszkolne uczy dziecko

funkcjonowania w rodzinie.

Czternaste pytanie zawarte w kwestionariuszu dotyczyło formy

wychowania, która zdaniem nauczycieli jest bardziej odpowiednia dla

dziecka. Podsumowania odpowiedzi nauczycieli dokonałam na wykresie

słupkowym (patrz schemat 8).

Schemat 8

Forma wychowania, zdaniem nauczycieli bardziej

odpowiednia dla dziecka

Większość ankietowanych nauczycieli, odpowiedziało, że bardziej

odpowiednią formą wychowania dla dziecka jest wychowanie dziecka

w przedszkolu. Jednak obie te formy są bardzo ważne dla rozwoju dziecka.

66

Piętnaste pytania zawarte w ankiecie pokazało, że 90%

ankietowanych nauczycieli, zapytanych o to, jaką rolę odgrywa

wychowanie dziecka w przedszkolu, odpowiedziało, że bardzo dużą, gdyż

stosowane metody wychowania wpływają na poszerzenie kontaktów

dziecka z otaczającą rzeczywistością jako źródłem przeżyć i doświadczeń,

przedszkole zapewnia warunki do zabawy i własnej działalności twórczej

dziecka.

Kolejne pytanie zawarte w kwestionariuszu ankiety dla nauczycieli

dotyczyło czynności, które ich zdaniem umożliwiają dzieciom zdobywanie

wiedzy o najbliższym otoczeniu. Podsumowania odpowiedzi nauczycieli

dokonałam na wykresie słupkowym (patrz schemat 9).

Schemat 9

Czynności, które zdaniem nauczycieli umożliwiają

dzieciom zdobywanie wiedzy o najbliższym otoczeniu

67

Otrzymane odpowiedzi pokazały, że 100% ankietowanych nauczycieli

zaznaczyło wycieczki, jako czynność umożliwiającą dzieciom zdobywanie

wiedzy o najbliższym otoczeniu. Kwestionariusz ankiety potwierdził

hipotezę mówiącą o tym, że wychowanie przedszkolne umożliwia

dzieciom zdobywanie wiedzy o najbliższym otoczeniu.

Ostatnie pytanie zawarte w kwestionariuszu ankiety dla nauczycieli

pokazało, że 100% ankietowanych nauczycieli, zapytanych o to, czy

przedszkole uczy dzieci spędzania wolnego czasu, odpowiedziało, że tak.

Kwestionariusz ankiety potwierdził hipotezę mówiącą o tym, że

przedszkole przygotowuje dziecko do spędzania czasu wolnego.

Wyniki uzyskane w ankiecie dla nauczycieli, pozwoliły mi ustalić,

że:

1. Przedszkole rozwija:

- zainteresowania muzyczne dzieci;

- umiejętności twórcze dzieci;

- umiejętności porozumiewania się z innymi dziećmi;

- umiejętności życia w grupie.

2. Najczęstszą formą wychowania muzycznego stosowaną przez

nauczycieli przedszkola jest śpiewanie piosenek.

3. Przedszkole uczy dzieci:

- współżycia w grupie rówieśniczej;

- funkcjonowania w rodzinie;

- zdobywania wiedzy o najbliższym otoczeniu;

- spędzania czasu wolnego.

4. Wychowanie plastyczne w przedszkolu rozwija sprawność manualną

u dzieci, a wychowanie muzyczne rozwija poczucie rytmu.

5. Przedszkole współpracuje z rodzicami w zakresie odkrywania

i rozwijania talentu muzycznego dzieci.

68

Wyniki ankiety dla rodziców

Kwestionariusz ankiety dla rodziców przeprowadziłam wśród 40

rodziców dzieci uczęszczających do dwóch przedszkoli mieszczących się

na terenie miasta Sierpca i oddziału przedszkolnego w Szkole Podstawowej

w Grąbcu. Przygotowane przeze mnie pytania w kwestionariuszu dotyczyły

roli wychowania przedszkolnego w rozwoju dziecka. Rodzice dostarczyli

mi wielu cennych informacji dotyczących mojej pracy.

Pierwsze pytanie zawarte w kwestionariuszu ankiety dla rodziców

dotyczyło umiejętności, jakie ich zdaniem rozwija wychowanie plastyczne

w przedszkolu. Podsumowania odpowiedzi rodziców dokonałam na

wykresie słupkowym (patrz schemat 10).

Schemat 10

Umiejętności, które zdaniem rodziców rozwija wychowanie

plastyczne w przedszkolu

69

97% ankietowanych rodziców uznało, że wychowanie plastyczne rozwija

najbardziej sprawność manualną u dzieci, a 90% uznało, że rozwija

wrażliwość na barwę.

Kolejne pytanie zawarte w kwestionariuszu ankiety dotyczyło

umiejętności, jakie zdaniem rodziców rozwija wychowanie muzyczne

w przedszkolu. Podsumowania odpowiedzi rodziców dokonałam na

wykresie słupkowym (patrz schemat 11).

Schemat 11

Umiejętności, które zdaniem rodziców rozwija wychowanie

muzyczne w przedszkolu

70

Odpowiedzi pokazały, że 100% ankietowanych rodziców uznało, że

wychowanie muzyczne rozwija najbardziej poczucie rytmu u dzieci, a 90%

ankietowanych uznało, że rozwija sprawność ruchową.

Kolejne pytanie zawarte w ankiecie pokazało, że 100%

ankietowanych rodziców, zapytanych o to, czy przedszkole umożliwia

opanowanie przez dziecko umiejętności życia w grupie, odpowiedziało, że

tak. Umożliwia poprzez kontakt z rówieśnikami, wspólne posiłki, zabawy

i zajęcia.

Czwarte pytanie zawarte w kwestionariuszu ankiety pokazało, że

100% ankietowanych rodziców, zapytanych o to, czy ich dziecko chętnie

nawiązuje kontakty z rówieśnikami, odpowiedziało, że tak.

Piąte pytanie zawarte w ankiecie pokazało, że 100% ankietowanych

rodziców, zapytanych o to, czy wychowanie przedszkolne rozwija

umiejętności porozumiewania się z innymi dziećmi, odpowiedziało, że tak.

Poprzez przebywanie z rówieśnikami dziecko staje się bardziej otwarte

i ma lepszy kontakt z innymi dziećmi.

Kolejne pytanie zawarte w ankiecie pokazało, że 100%

ankietowanych rodziców, zapytanych o to, czy przedszkole umożliwia

dziecku zdobywanie wiedzy o świecie, odpowiedziało, że tak. Umożliwia

poprzez ciekawie prowadzone zajęcia, dostęp do komputera i książek.

Kolejne pytanie zawarte w kwestionariuszu ankiety dotyczyło form,

które zdaniem rodziców umożliwiają dzieciom zdobywanie wiedzy

o najbliższym otoczeniu. Podsumowania odpowiedzi rodziców dokonałam

na wykresie słupkowym (patrz schemat 12).

71

Schemat 12

Formy, które zdaniem rodziców umożliwiają dzieciom

zdobywanie wiedzy o najbliższym otoczeniu

Większość ankietowanych rodziców uznało, że najbardziej wycieczki

umożliwiają dzieciom zdobywanie wiedzy o najbliższym otoczeniu, 92,5%

ankietowanych uznało, że spacery.

Kolejne pytanie zawarte w ankiecie dotyczyło formy wychowania,

która zdaniem rodziców jest bardziej odpowiednia dla dzieci.

Podsumowania odpowiedzi rodziców dokonałam na wykresie słupkowym

(patrz schemat 13).

Schemat 13

72

Forma wychowania, która zdaniem rodziców jest

bardziej odpowiednia dla dziecka

Większość ankietowanych rodziców, odpowiedziało, że bardziej

odpowiednią formą wychowania dla dziecka jest wychowanie

w przedszkolu. Wychowanie przedszkolne jest szansą dla dziecka na lepsze

efekty w późniejszej nauce szkolnej.

Dziewiąte pytanie zawarte w ankiecie pokazało, że większość

ankietowanych rodziców, zapytanych o to, pod jakim względem zmieniło

się ich dziecko, gdy zaczęło uczęszczać do przedszkola, odpowiedziało, że

stało się bardziej samodzielne, odpowiedzialne, śmiałe i otwarte na

kontakty z innymi dziećmi.

Kolejne pytanie zawarte w ankiecie pokazało, że większość

badanych rodziców, zapytanych o to, czy po powrocie z przedszkola ich

dziecko opowiada miniony dzień, odpowiedziało, że tak. Poniżej na

wykresie kołowym rozsuniętym przedstawiłam wynik otrzymanych po

73

obliczeniu odpowiedzi, jakich udzielili rodzice na to pytanie (patrz

schemat 14).

Schemat 14

Czy dziecko po powrocie z przedszkola opowiada miniony dzień?

Jedenaste pytanie zawarte w ankiecie pokazało, że większość

badanych rodziców, zapytanych o to, czy ich dziecko chętnie uczęszcza do

przedszkola, odpowiedziało, że tak. Poniżej na wykresie kołowym

rozsuniętym przedstawiłam wynik otrzymanych po obliczeniu odpowiedzi,

jakich udzielili rodzice na to pytanie (patrz schemat 15).

Schemat 15

74

Czy dziecko chętnie uczęszcza do przedszkola?

Dwunaste pytanie zawarte w ankiecie pokazało, że większość

ankietowanych rodziców, zapytanych o to, co sądzą o czynnym udziale ich

dziecka w uroczystościach organizowanych w przedszkolu odpowiedzieli,

że jest to bardzo ważne dla dziecka. Dzięki udziałom w różnych

uroczystościach dziecko staje się dowartościowane i ma możliwość

pokazania zdobytych wiadomości i umiejętności.

Kolejne pytanie zawarte w ankiecie pokazało, że większość

badanych rodziców, zapytanych o to, czy ich dziecko skarży się po

powrocie z przedszkola, odpowiedziało, że nie. Poniżej na wykresie

kołowym rozsuniętym przedstawiłam wynik otrzymanych po obliczeniu

odpowiedzi, jakich udzielili rodzice na to pytanie (patrz schemat 16).

Schemat 16

75

Czy dziecko skarży się po powrocie z przedszkola?

Kolejne pytanie zawarte w ankiecie pokazało, że większość

ankietowanych rodziców, zapytanych o to, co ich dziecko lubi najbardziej

w przedszkolu odpowiadali, że zajęcia plastyczne i różnego rodzaju

zabawy.

Ostatnie pytanie zawarte w ankiecie pokazało, że większość

ankietowanych rodziców, zapytanych o to, co ich dziecko najchętniej robi

w przedszkolu odpowiadali, że rysuje, śpiewa i bawi się.

Wyniki uzyskane w ankiecie dla rodziców, pozwoliły mi ustalić, że:

1. Przedszkole umożliwia dziecku:

- rozwijać umiejętności porozumiewania się z innymi dziećmi;

- opanować umiejętności życia w grupie;

- zdobywać wiedzę o najbliższym otoczeniu i świecie.

2. Wychowanie plastyczne w przedszkolu rozwija sprawność manualną

u dzieci, a wychowanie muzyczne rozwija poczucie rytmu.

3. Dzieci wykazują chęć uczęszczania do przedszkola i chętnie opowiadają

miniony dzień.

76

4. Dzieci uczęszczające do przedszkola stają się bardziej odpowiedzialne,

samodzielne, śmiałe i otwarte na kontakty z innymi dziećmi.

Wnioski z badań

77

Na podstawie badań ankietowanych mogłam skonstruować obraz

badanej rzeczywistości. Na tej drodze ustaliłam odpowiedzi na postawione

problemy badawcze i sformułowane hipotezy.

Założyłam, że:

1. Wychowanie przedszkolne rozwija umiejętności porozumiewania się

z innymi dziećmi.

2. Wychowanie przedszkolne umożliwia dzieciom zdobywanie wiedzy

o najbliższym otoczeniu.

3. Przedszkole przygotowuje dziecko do spędzania czasu wolnego.

4. Przedszkole umożliwia opanowanie przez dziecko umiejętności życia

w grupie.

5. Wychowanie przedszkolne uczy dziecko funkcjonowania w rodzinie.

6. Przedszkole rozwija umiejętności twórcze dziecka w zakresie rozwoju

plastycznego.

7. Przedszkole sprzyja rozwojowi umiejętności muzycznych dziecka.

Na podstawie wyników uzyskanych w moich badaniach, wnioskuję,

że postawiona przeze mnie pierwsza hipoteza okazała się prawdziwa:

wychowanie przedszkolne rozwija umiejętności porozumiewania się

z innymi dziećmi. Akceptacja, tolerancja, życzliwość, opiekuńczość

i empatia ułatwiają dziecku kontakty z innymi dziećmi. Przedszkole uczy

dzieci komunikacji, słuchania, poprawnej wymowy, jej zasad i wypowiedzi

na dany temat. Zabawy ułatwiają przyswajanie form etycznych, uczą

współdziałać w grupie i porozumiewać się.

Kolejna hipoteza założona przeze mnie, która mówiła o tym, że

wychowanie przedszkolne umożliwia dzieciom zdobycie wiedzy

o najbliższym otoczeniu, okazała się hipotezą prawdziwą. Poznawanie

przyrody dostarcza dziecku wiele możliwości przeżywania nowych doznań

i wzbogacania wiedzy. Poprzez obserwację, szukanie, zbieranie,

porządkowanie, porównywanie, badanie i eksperymentowanie ze

78

zjawiskami i elementami przyrody dziecko ma szansę w pełni poznać

otaczający świat. Dziecko w zabawie kształci swoje zmysły, doskonali

swoją sprawność motoryczną i wzbogaca wiadomości o świecie.

Biorąc pod uwagę wyniki badań mogę stwierdzić, że hipoteza trzecia

mówiąca o tym, że przedszkole przygotowuje dziecko do spędzania czasu

wolnego, potwierdziła się. Dzieci spędzając czas wolny w domu mogą

wykorzystać poznane w przedszkolu techniki plastyczne, np. malowanie,

rysowanie, wyklejanie, wycinanie itp. oraz gry i różnego rodzaju zabawy.

Zajęcia muzyczne prowadzone w przedszkolu uczą dzieci śpiewu, tańca, co

dzieci mogą wykorzystać w wolnych chwilach.

W przeprowadzonych badaniach ankietowani nauczyciele i rodzice

zgodzili się, że przedszkole umożliwia opanowanie przez dziecko

umiejętności życia w grupie. Wspólne wykonywanie określonych

czynności i poleceń sprzyja opanowaniu przez dzieci umiejętności życia w

grupie. Zabawy, gry, ćwiczenia itp. uczą dzieci współpracy

z rówieśnikami.

Piąta hipoteza, która mówiła o tym, że wychowanie przedszkolne

uczy dziecko funkcjonowania w rodzinie okazała się hipotezą prawdziwą.

Czynności samoobsługowe i prace użyteczne dzieci sprzyjają

funkcjonowaniu w rodzinie. Dziecko w zabawie wchodzi w różne zadania,

sytuacje i pełni różne funkcje. Poprzez zabawy dziecko uczy się szacunku,

troskliwości, opiekuńczości, wyrozumiałości, i życzliwości do innych.

Na podstawie wyników uzyskanych w moich badaniach, wnioskuję,

że postawiona przeze mnie szósta hipoteza okazała się prawdziwa:

przedszkole rozwija umiejętności twórcze dziecka w zakresie rozwoju

plastycznego. Twórczość plastyczna jest jedną z ważniejszych form

działalności dziecka w wieku przedszkolnym. Wykorzystanie różnych

technik plastycznych i łączenie ich z innymi, wzbogaca pomysłowość

i wyobraźnię dziecka. Poprzez rysowanie, malowanie, lepienie,

79

wydzieranie, wyklejanie i wycinanie dziecko kształci wrażliwość na barwę,

kształt, uczy się estetyki, i rozwija sprawność manualną.

Ostatnia ze stawianych hipotez badawczych, która wskazywała, że

przedszkole sprzyja rozwojowi umiejętności muzycznych dziecka, okazała

się hipotezą prawdziwą. Muzyka jest ważnym czynnikiem wpływającym

na rozwój dziecka. Poprzez słuchanie i śpiewanie piosenek, grze na

instrumentach muzycznych i tańcu dziecko uczy się spostrzegać elementy

muzyczne, takie jak: melodia, rytm, tempo, nastrój itp., co jest podstawą do

dalszego kształcenia muzycznego. Gra na instrumentach muzycznych jest

bardzo atrakcyjną formą zabawy dla dzieci. Bezpośredni kontakt

z instrumentami wyzwala aktywność, rozwija wyobraźnię muzyczną

i inwencję twórczą. Poprzez grę dziecko kształci poczucie rytmu, emisję

głosu, uczy się różnicowania wysokości dźwięku i rozwija sprawność

ruchową. Wszystkie formy umuzykalniania można wykorzystać do

rozwijania dyspozycji twórczych dziecka, do kształtowania jego ekspresji

i twórczej postawy.

Bibliografia

80

1. Dmochowska M., Dunin – Wąsowicz M., Wychowanie w rodzinie i w

przedszkolu, Warszawa 1978, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne.

2. Dmochowska M., Zanim dziecko zacznie pisać, Warszawa 1979,

Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne.

3. Jaworski B., Teoretyczne podstawy edukacji wczesnoszkolnej, Płock

1999, Wydawnictwo Naukowe Novum.

4. Kurniewicz – Witczakowa R., Chrzanowska D., Dzieniszewska –

Klepacka L., Witkowska S., Dziecko w wieku przedszkolnym, Warszawa

1974, Państwowy Zakład Wydawnictw Literackich.

5. Kwiatowska M.(Red.), Podstawy pedagogiki przedszkolnej, Warszawa

1985, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne.

6. Landy A., Kwiatowska M., Topińska Z., Rozwój i wychowanie dziecka

w wieku przedszkolnym, Warszawa 1970, Nasza Księgarnia.

7. Łada – Grodzicka A., Bełczewska E., Herde M., Kwiatkowska E.,

Wasilewska J., ABC…Program wychowania przedszkolnego XXI wieku,

Warszawa 2000, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne.

8. Łobocki M., Metody badań pedagogicznych, Warszawa 1984,

Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

9. Okoń W., Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa 1995, Wydawnictwo

„Żak”.

10. Petrozolin – Skowrońska B.(Red.), Nowa encyklopedia powszechna

PWN, tom 4,5, Warszawa 1998, PWN S.A.

11. Pilch T., Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 2001,

Wydawnictwo Akademickie „Żak”.

12. Przetacznik – Gierowska M., Makiełło – Jarża G., Psychologia

rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego, Warszawa 1985,

Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne.

81

13. Siemek D., Przedszkolak będzie uczniem, Warszawa 1975, Nasza

Księgarnia.

14. Skorny Z., Prace magisterskie z psychologii pedagogiki, Warszawa

1984, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne.

15. Strelau J., Jurkowski A., Putkiewicz Z., Podstawy psychologii dla

nauczycieli, Warszawa 1978, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

16. Zaczyński W., Praca badawcza nauczyciela, Warszawa 1968,

Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.

82

Aneks 1

Kwestionariusz ankiety dla nauczycieli przedszkola

Szanowna Pani!

83

Jestem studentką Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Płocku na specjalności pedagogika opiekuńczo – wychowawcza z plastyką. Obecnie przygotowuję materiał do pracy licencjackiej na temat „Rola wychowania przedszkolnego w rozwoju dziecka.” Ankieta jest anonimowa i wyniki badań służą wyłącznie celom badawczym. Proszę zaznaczyć wybraną odpowiedź lub podać własną.

Dziękuję!

1. Które z niżej wymienionych czynności rozwijają umiejętności twórcze dziecka w przedszkolu?○ malowanie;○ rysowanie;○ lepienie;○ wydzieranie;○ wyklejanie;○ wycinanie;○ inne………………………………………………………………………...

2. Czy według Pani, wychowanie plastyczne rozwija?○ wrażliwość na barwę;○ wrażliwość na kształt;○ estetykę;○ sprawność manualną;○ inne………………………………………………………………………

3. Które z niżej podanych form wychowania muzycznego w przedszkolu mają wpływ na rozwój muzyczny dziecka?○ gra na instrumentach muzycznych;○ słuchanie piosenek;○ śpiewanie piosenek;○ nucenie piosenek;○ wyklaskiwanie rytmu piosenek;○ wystukiwanie rytmu piosenek;○ taniec;○ inne………………………………………………………………………4. Które z niżej podanych form wychowania muzycznego w przedszkolu występują w pracy przedszkola najczęściej?

84

○ gra na instrumentach muzycznych;○ słuchanie piosenek;○ śpiewanie piosenek;○ nucenie piosenek;○ wyklaskiwanie rytmu piosenek;○ wystukiwanie rytmu piosenek;○ taniec;○ inne………………………………………………………………………

5. Czy przedszkole rozwija zainteresowania muzyczne dzieci?

tak □ nie □

Jeśli tak, to w jaki sposób?………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

6. Czy przedszkole współpracuje z rodzicami w zakresie odkrywania i rozwijania talentu muzycznego dzieci?

tak □ nie □

Jeśli tak, to w jaki sposób?………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

7. Czy według Pani, wychowanie muzyczne w przedszkolu rozwija?○ sprawność ruchową;○ poczucie rytmu;○ emisję głosu;○ inne………………………………………………………………………

8. Czy przedszkole rozwija umiejętności twórcze dziecka?

tak □ nie □

Jeśli tak, to w jaki sposób?

85

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

9. Czy Pani zdaniem, przedszkole umożliwia opanowanie przez dziecko umiejętności życia w grupie?

tak □ nie □

Dlaczego?.................................................................................................................................................................................................................................

10. W jaki sposób przedszkole uczy dzieci współżyć w grupie rówieśniczej? Na jakie elementy zwraca uwagę przede wszystkim?………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

11. Czy Pani zdaniem, wychowanie przedszkolne rozwija umiejętności porozumiewania się z innymi dziećmi?

tak □ nie □

Dlaczego?.................................................................................................................................................................................................................................

12. Które z niżej wymienionych cech charakteru dziecka kształtuje przedszkole w zakresie wychowania w rodzinie?○ szacunek;○ troskliwość;○ opiekuńczość;○ wyrozumiałość;○ życzliwość;○ inne………………………………………………………………………

13. Czy przedszkole uczy dziecko funkcjonowania w rodzinie?

86

tak □ nie □

Jeśli tak, to w jaki sposób?………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

14. Która forma wychowania dziecka jest, Pani zdaniem, bardziej odpowiednia dla dziecka?○ wychowanie dziecka w przedszkolu;○ wychowanie dziecka w domu;○ inne………………………………………………………………………

Dlaczego?................................................................................................................................................................................................................................

15. Jaką rolę odgrywa wychowanie dziecka w przedszkolu?………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

16. Które z niżej wymienionych czynności umożliwiają dzieciom zdobywanie wiedzy o najbliższym otoczeniu?○ wycieczki;○ uroczystości;○ spacery;○ zajęcia obowiązkowe;○ spotkania z zaproszonymi gośćmi;○ inne………………………………………………………………………

17. Czy przedszkole uczy dzieci spędzania wolnego czasu?

tak □ nie □

Aneks 2

87

Kwestionariusz ankiety dla rodziców

Szanowni Państwo!

Jestem studentką Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Płocku na specjalności pedagogika opiekuńczo – wychowawcza z plastyką. Obecnie przygotowuję materiał do pracy licencjackiej na temat „Rola wychowania przedszkolnego w rozwoju dziecka.” Ankieta jest anonimowa i wyniki badań służą wyłącznie celom badawczym. Proszę zaznaczyć wybraną odpowiedź lub podać własną.

Dziękuję!

1. Czy Pani/Pana zdaniem, wychowanie plastyczne w przedszkolu rozwija?○ wrażliwość na barwę;○ wrażliwość na kształt;○ estetykę;○ sprawność manualną;○ inne………………………………………………………………………

2. Czy Pani/Pana zdaniem, wychowanie muzyczne w przedszkolu rozwija?○ sprawność ruchową;○ poczucie rytmu;○ emisję głosu;○ inne………………………………………………………………………

3.Czy Pani/Pana zdaniem, przedszkole umożliwia opanowanie przez dziecko umiejętności życia w grupie?

tak □ nie □

Dlaczego?.................................................................................................................................................................................................................................

4. Czy Pani/Pana dziecko chętnie nawiązuje kontakty z rówieśnikami?

tak □ nie □

88

5. Czy wychowanie przedszkolne rozwija umiejętności porozumiewania się z innymi dziećmi?

tak □ nie □

Dlaczego?.................................................................................................................................................................................................................................

6. Czy według Pani/Pana, przedszkole umożliwia dziecku zdobywanie wiedzy o świecie?

tak □ nie □

Dlaczego?.................................................................................................................................................................................................................................

7. Które z niżej wymienionych form umożliwiają Pani/Pana zdaniem, dzieciom zdobywanie wiedzy o najbliższym otoczeniu?○ wycieczki;○ uroczystości;○ spacery;○ zajęcia obowiązkowe;○ spotkania z zaproszonymi gośćmi;○ inne………………………………………………………………………...

8. Która forma wychowania dziecka jest Pani/Pana zdaniem, bardziej odpowiednia dla dziecka?○ wychowanie dziecka w przedszkolu;○ wychowanie dziecka w domu;○ inne………………………………………………………………………

Dlaczego?................................................................................................................................................................................................................................

9. Pod jakim względem zmieniło się Pani/Pana dziecko, gdy zaczęło uczęszczać do przedszkola?………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

89

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

10. Czy po powrocie z przedszkola dziecko opowiada miniony dzień?

tak □ nie □

11.Czy Pani/Pana dziecko chętnie uczęszcza do przedszkola?

tak □ nie □

12.Co sądzi Pani/Pan o czynnym udziale dziecka w uroczystościach organizowanych w przedszkolu?………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

13. Czy Pani/Pana dziecko skarży się po powrocie z przedszkola?

tak □ nie □

Jeśli tak, to na co?............................................................................................……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

14. Co Pani/Pana dziecko lubi najbardziej w przedszkolu?………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

15. Co Pani/Pana dziecko najchętniej robi w przedszkolu?………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

90

91