LABORATORIUM WYTRZYMAŁOŚCI MATERIAŁÓW

1

Ćwiczenie 1 1

PRÓBA STATYCZNA ROZCIĄGANIA METALI 2

1.1. Wprowadzenie 3

Próba rozciągania metali jest podstawowym badaniem metali mającym na celu określenie 4

własności mechanicznych badanych materiałów. Próba polega na osiowym rozciąganiu próbki 5

do badań, na ogół aż do zerwania przy użyciu specjalnych maszyn, nazywanych maszynami 6

wytrzymałościowymi lub zrywarkami. Próba ta objęta jest Polską Normą PN-EN ISO 6892-1: 2010; 7

„Metale. Próba rozciągania. Metoda badania w temperaturze pokojowej.” zgodnej z normą europejską 8

EN 6892-1. 9

10

1.2. Cel ćwiczenia 11

Celem ćwiczenia jest określenie, na podstawie próby statycznej rozciągania, następujących 12

własności mechanicznych materiału: wytrzymałości na rozciąganie, granicy plastyczności, modułu 13

Younga, wydłużenia i przewężenia. 14

Wytrzymałość na rozciąganie Rm jest to naprężenie odpowiadające największej sile 15

zarejestrowanej w czasie badania, odniesionej do początkowego pola przekroju poprzecznego próbki. 16

Określona jest wzorem: 17

0S

FR m

m

(1.1) 18

gdzie: Fm [N] jest największą siła rozciągającą zarejestrowaną w czasie próby rozciągania, S0 [mm2] 19

początkowym polem przekroju poprzecznego próbki. 20

Górna granica plastyczności ReH jest maksymalna wartość naprężenia przed pierwszym 21

spadkiem siły; określona wzorem: 22

0S

FR eH

eH . (1.2) 23

Dolna granica plastyczności ReL jest to najmniejsza wartość naprężenia podczas płynięcia 24

plastycznego, (jeśli występuje więcej niż jedno minimum, pierwszego z nich nie bierze się pod uwagę 25

– początkowy efekt przejściowy); określona wzorem: 26

0S

FR eL

eL . (1.3) 27

Umowna granica plastyczności (wydłużenie ekstensometryczne plastyczne) Rp naprężenie, przy 28

którym wydłużenie ekstensometryczne plastyczne jest równe określonemu procentowi długości 29

pomiarowej ekstensometru Le. Symbol wielkości uzupełnia się wskaźnikiem, określającym procent, 30

np.: 31

0

2.0

2.0S

FR

p

p . (1.4) 32

Katedra Wytrzymałości Materiałów i Konstrukcji Próba statyczna rozciągania metali

2

Wydłużenie procentowe po rozerwaniu A jest to trwałe wydłużenie części pomiarowej próbki 1

po rozerwaniu wyrażone w procentach początkowej długości pomiarowej; wyrażone wzorem: 2

%1000

0

L

LLA u , (1.5) 3

gdzie: Lu [mm] – długość części pomiarowej po rozerwaniu; L0 [mm] – początkowa długość części 4

pomiarowej próbki. 5

Przewężenie procentowe przekroju Z jest to największa zmiana pola przekroju poprzecznego 6

próbki, która następuje podczas próby, wyrażona w procentach początkowego pola powierzchni 7

przekroju poprzecznego próbki; wyrażona wzorem: 8

%1000

0

S

SSZ u , (1.6) 9

gdzie: Su [mm2] jest polem powierzchnie przekroju poprzecznego próbki po zerwaniu. 10

Dla próbek o przekroju kołowym wzór (1.6) można przekształcić do postaci: 11

%1001

2

0

d

dZ u , (1.7) 12

gdzie: du [mm] jest średnicą próbki w miejscu zerwania, d0 [mm] jest średnicą początkową próbki 13

1.3. Rodzaje próbek 14

Próbkę do badań wykonuje się zwykle obróbką skrawaniem próbki wyrobu, próbki wstępnie 15

wyciętej na prasie albo odlewu. Wyroby o niezmiennym przekroju poprzecznym (profile, pręty, druty 16

itp.), jak również odlane próbki do badań mogą być badane bez obróbki skrawaniem. Należy unikać 17

ich wycinania palnikiem acetylenowym, aby nie spowodować miejscowego nagrzania, mogącego 18

zmienić własności mechaniczne próbki. 19

Każda próbka ma pryzmatyczną część pomiarową oraz części służące do mocowania 20

w maszynie wytrzymałościowej. Preferowane próbki do badań mają określony stosunek początkowej 21

długości pomiarowej (L0) do początkowego pola przekroju poprzecznego (S0), lub w przypadku 22

próbek okrągłych do średnicy części pomiarowej (d0). Najczęściej stosowanymi próbkami są próbki 23

pięciokrotne, w których długość pomiarowa jest pięć razy większa od średnicy: 24

0 05L d . (1.8) 25

Jeśli przekrój próbki jest zbyt mały, to aby zapewnić odpowiednią długość części pomiarowej stosuje 26

się próbki dziesięciokrotne: 27

0 010L d . (1.9) 28

W przypadku próbek o innych przekrojach niż okrągły (kwadratowy, prostokątny, sześciokątny 29

itp.), średnica zastępcza d0 obliczana jest przez porównanie pola przekroju poprzecznego próbki 30

z polem przekroju poprzecznego próbki o przekroju okrągłym. 31

Jeśli oznaczymy: S0 [mm2] - pole przekroju rozpatrywanej próbki, d0 [mm] - średnica zastępcza 32

próbki, której przekrój poprzeczny ma odpowiadać przekrojowi próbki rozpatrywanej, to ze wzoru 33

na pole powierzchni koła otrzymamy: 34

oooo

o S1.13Sπ

4d

dS

4

2

. (1.10) 35

Długość pomiarowa określana jest podobnie jak dla próbki o przekroju okrągłym: 36

ooooo SkS5.65S1.135d5L . (1.11) 37

Współczynnik k we wzorze (1.11) przyjmuje zatem wartości k=5.65 dla próbki proporcjonalnej 38

pięciokrotnej lub k=11.3 dla próbki dziesięciokrotnej. 39

Dopuszcza się również inne długości pomiarowe niezależne od wielkości przekroju (dowolny 40

współczynnik k). Takie próbki nazywamy próbkami nieproporcjonalnymi. 41

Na części pomiarowej próbki powinny być narysowane w kierunku prostopadłym do osi próbki 42

kreski w równych odległościach (np. co 5 mm) w celu ułatwienia późniejszego obliczenia wydłużenia. 43

Katedra Wytrzymałości Materiałów i Konstrukcji Próba statyczna rozciągania metali

3

Kreski te powinny być wykonane w sposób nie powodujący uszkodzenia powierzchni pomiarowej 1

badanej próbki. 2

Dla stali podstawowymi rodzajami próbek są: 3

próbki okrągłe o przekroju kołowym z główkami gwintowanymi wkręcanymi 4

w uchwyty maszyny wytrzymałościowej (rys. 1.1a); jest to najpewniejszy sposób 5

mocowania, uniemożliwiający poślizgi próbki w uchwytach; 6

próbki okrągłe z główkami do chwytania w szczęki (rys. 1.1b); 7

próbki okrągłe z główkami do chwytania w uchwyty pierścieniowe (rys. 1.1c); 8

próbki płaskie (rys. 1.2). 9

Ød

m

m

b)

a)

R>

4

Ød o

Ød

R>

4

Ød o

10

o

m

n

tL

cL

Lo

Ød

Ød

Ød 1

11 Rysunek 1.1. Rodzaje próbek o przekroju okrągłym. 12

c)

Katedra Wytrzymałości Materiałów i Konstrukcji Próba statyczna rozciągania metali

4

1

L =55

L =80

L =~220

m=60

t

c

o

b

=2

0

H=

30

a =5o

A-A

A

A

o

2 Rysunek 1.2. Próbka o przekroju prostokątnym. 3

1.4. Maszyna wytrzymałościowa 4

Maszyna wytrzymałościowa musi spełniać szereg wymagań stawianych przez normę PN-EN 5

ISO 6892-1: 2010. 6

Konstrukcja maszyny musi zapewnić m.in.: 7

osiowe obciążenie próbki; 8

kompensację wpływu temperatury; 9

zwiększanie obciążenia od zera do maksymalnej wartości siły w sposób jednostajny, 10

z płynną regulacją prędkości rozciągania, bez uderzeń i skoków; 11

wskazania siłomierza z dużą dokładnością (np. dla maszyny klasy 0.5 wskazania 12

siłomierza maszyny nie powinny się różnić więcej niż 0.5% wskazania siłomierza 13

wzorcowego); 14

Warunki powyższe spełniają maszyny wytrzymałościowe o napędach hydraulicznym lub 15

mechanicznym. Na rysunku 1.4 pokazano maszynę wytrzymałościową o napędzie mechanicznym. 16

Próbka umieszczona jest w uchwytach górnym i dolnym 1 maszyny wytrzymałościowej. Belka 5 17

poruszana układem napędu, przemieszczana jest do góry. Uchwyt dolny pozostaje nieruchomy. Siła 18

rozciągająca próbkę działa również na tensometryczny przetwornik siły 4, który przekazuje sygnał 19

elektryczny do układu rejestrującego 6. Przemieszczenie belki 5 jest także przekazywane do układu 20

rejestrującego. W ten sposób można zarejestrować zależność siły od przemieszczenia belki. Sygnały te 21

przekazywane są do komputera 7, w którym odpowiedni program umożliwia bezpośrednią obserwację 22

wykresu rozciągania oraz wykonuje niezbędne obliczenia. 23

Ze względu na niezbędne luzy oraz odkształcanie się uchwytów i belki maszyny 24

wytrzymałościowej, wydłużenie próbki nie jest równe przemieszczeniu belki 5. Błędy te eliminowane 25

są przez przyrządy zwane ekstensometrami. Ekstensometr 3 zakłada się bezpośrednio na część 26

pomiarową próbki. Przyrząd ten ma ostrza oddalone od siebie o wielkość zwaną bazą ekstensometru. 27

Ostrza te przymocowane do próbki przemieszczają się wraz z odkształcającą się próbką. Zmiana 28

długości bazy ekstensometru jest przetwarzana na sygnał elektryczny i przekazywana do komputera. 29

Prędkość przesuwu belki 5 nie może być dowolna. Prędkość rozciągania ma wyraźny wpływ 30

na wartości wyników próby rozciągania. Prędkości rozciągania zależne od rodzaju badanego materiału 31

podaje ww. norma. Np. dla stali prędkość rozciągania musi być tak dobrana, aby szybkość przyrostu 32

naprężenia nie przekraczała 6 – 60 MPa/s. 33

34

Katedra Wytrzymałości Materiałów i Konstrukcji Próba statyczna rozciągania metali

5

1

2

3 4 Rysunek 1.3. Maszyna wytrzymałościowa. 5

6

1

1

5

4

6

7

3

Katedra Wytrzymałości Materiałów i Konstrukcji Próba statyczna rozciągania metali

6

1.5. Wykres rozciągania 1

Jeśli przyjąć, że uchwyty, belka i inne elementy układu są nieskończenie sztywne, to 2

przemieszczenie belki będzie równe wydłużeniu próbki. Wykres siła - przemieszczenie belki będzie 3

odpowiadał wykresowi siła F - wydłużenie próbki ∆l. Wykres F-l nazywamy wykresem 4

rozciągania. Kształt wykresu zależy od rodzaju materiału. Na rys. 1.4 przedstawiono typowy wykres 5

rozciągania stali niskowęglowej. Jeśli siły F występujące w czasie próby rozciągania podzielić przez 6

pole przekroju początkowego So, zaś przyrost długości l odnieść do długości początkowej l, to można 7

wykonać wykres =f() (rys. 1.4b). Linia przerywana na tym wykresie ilustruje naprężenia 8

rzeczywiste obliczone jako iloraz siły F przez pole przekroju w danym momencie próby. 9

Na początku próby wydłużenie rośnie wprost proporcjonalnie do siły obciążającej (linia prosta 10

od początku wykresu do siły Fprop). Sile tej odpowiadają naprężenia zwane granicą proporcjonalności, 11

czyli stosowalności prawa Hooke’a. 12

Granica proporcjonalności Rprop (granica stosowalności prawa Hooke’a) jest to taka graniczna 13

wartość naprężenia, do której osiągnięcia przyrostom wydłużenia jednostkowego odpowiadają 14

proporcjonalne przyrosty naprężeń czyli / = const. Oznacza to, że wykres rozciągania jest do 15

momentu osiągnięcia granicy proporcjonalności linią prostą. Wartość ta jest więc z natury rzeczy 16

wartością umowną. Obciążając a następnie odciążając próbkę stwierdzamy, że na wykresie 17

rozciągania będziemy się poruszali ciągle wzdłuż linii OA, jeżeli nie przekroczymy pewnej wartości 18

naprężeń. Odkształcenie trwałe próbki wynosić będzie zero. 19

Wartość granicy proporcjonalności zależy więc od dokładności pomiaru i stwierdzenia, kiedy 20

wykres rozciągania przestaje być linią prostą. Granica proporcjonalności określona jest wzorem: 21

]MPa[S

FR

o

prop

prop . (1.12) 22

23

24 Rysunek 1.4. Wykres rozciągania stali niskowęglowej. 25

26

a)

b)

Katedra Wytrzymałości Materiałów i Konstrukcji Próba statyczna rozciągania metali

7

Nieco wyżej znajduje się granica sprężystości. Gdyby przerwać próbę przy sile mniejszej niż 1

Fspr próbka praktycznie wróci do swoich pierwotnych wymiarów. Mówimy wówczas, że taki materiał 2

jest sprężysty w zakresie naprężeń do spr. 3

Granica sprężystości Rspr jest to największa wartość naprężenia nie powodującego powstania 4

w próbce odkształceń trwałych. Określona jest wzorem: 5

]MPa[S

FR

o

spr

spr . (1.13) 6

Powyżej granicy sprężystości występują górna granica plastyczności ReH i dolna granica 7

plastyczności ReL [patrz definicje i wzory (1.2) i (1.3)]. Na rys.1.4 widoczny jest wyraźnie wzrost 8

wydłużenia próbki przy mniej więcej stałej wartości siły Fe. W momencie osiągnięcia granicy 9

plastyczności na polerowanej powierzchni próbki można szereg linii przebiegających pod kątem 45o 10

do osi próbki. Są to linie poślizgów cząstek materiału względem siebie, tzw. linie Lüdersa. Poślizgi te 11

trwają pewien czas, po czym następuje wzmocnienie materiału. Przy dalszym wzroście siły 12

obciążającej zachodzi znaczne wydłużenie próbki, przy czym widoczny jest wyraźny zanik 13

proporcjonalności między siłą a wydłużeniem. 14

Po osiągnięciu wartości maksymalnej wartość siły spada. Największa siła Fm, jaka występuje 15

w czasie próby, odpowiada wytrzymałości na rozciąganie Rm [patrz definicja i wzór (1.1)]. 16

Po przekroczeniu siły maksymalnej, przy dalszym wzroście wydłużenia, w najsłabszym miejscu 17

próbka zaczyna się przewężać. Formuje się tzw. szyjka i próbka pęka. 18

Stale wysokowęglowe i materiały kruche nie mają wyraźnej granicy plastyczności. Wykres 19

rozciągania takich materiałów przedstawia rys. 1.5. 20

21

Rysunek 1.5. Wykres rozciągania stali wysokowęglowej. 22 23

Dla materiałów, które nie wykazują wyrażnej granicy plastyczności wprowadzono pojęcie 24

umownej granicy plastyczności Rp0.2 [patrz definicja i wzór (1.4)]. Umowna granica plastyczności 25

wyznaczana jest z wykresu siła (F) – wydłużenie ekstensometryczne (e), na którym rysuje się linię 26

prostą, równoległą do prostoliniowej części krzywej rozciągania, w odległości odpowiadającej 27

umownemu procentowi wydłużenia ekstnsometrycznego plastycznego (ep) (np. 0.2%). Rzędna punktu 28

przecięcia prostej równoległej z krzywą rozciągania wyznacza siłę (Fp), odpowiadającą umownej 29

granicy plastyczności przy wydłużeniu ekstensometrycznym plastycznym. Wartość umownej granicy 30

plastyczności otrzymuje się dzieląc siłę przez początkowe pole przekroju poprzecznego próbki So 31

(patrz rys. 1.6). 32

Jeżeli na wykresie siła (F) – wydłużenie ekstensometryczne (e), ze względu na brak wyraźnie 33

zarysowanego odcinka prostoliniowego nie można z dostateczną dokładnością narysować linii 34

Katedra Wytrzymałości Materiałów i Konstrukcji Próba statyczna rozciągania metali

8

równoległej do niego, norma zaleca przyjąć następujący sposób postępowania (rys. 1.7). 1

Po przekroczeniu przypuszczalnej wartości umownej granicy plastyczności zmniejsza się siłę do około 2

10% poprzedniej wartości. Następnie zwiększa się ją ponownie, aż do przekroczenia pierwotnej 3

wartości. 4

5

Rysunek 1.6. Sposób wyznaczania umownej granicy plastyczności. 6

W celu wyznaczenia szukanej umownej granicy plastyczności, przeprowadza się linię środkową przez 7

pętlę histerezy, po czym rysuje się linię równoległą do niej, w odległości odpowiadającej umownemu 8

procentowi wydłużenia ekstensometrycznego plastycznego (ep) od skorygowanego początku krzywej 9

rozciągania. Rzędna punktu przecięcia prostej równoległej z krzywą rozciągania wyznacza siłę (Fp), 10

odpowiadającą umownej granicy plastyczności przy wydłużeniu ekstensometrycznym plastycznym. 11

12

13

Rysunek 1.7. Sposób wyznaczania umownej granicy plastyczności. 14 15

Katedra Wytrzymałości Materiałów i Konstrukcji Próba statyczna rozciągania metali

9

Poza wyżej wymienionymi wielkościami wykres rozciągania umożliwia obliczenie modułu 1

sprężystości podłużnej E koniecznego do obliczania odkształceń konstrukcji. 2

Moduł (współczynnik) sprężystości podłużnej E, zwany modułem Younga, jest to stosunek 3

przyrostu naprężenia do odpowiadającego mu wydłużenia jednostkowego , czyli 4

][MPaΔε

ΔσE (1.14) 5

w zakresie wydłużeń sprężystych proporcjonalnych, czyli w zakresie, w którym krzywa rozciągania 6

jest linią prostą (rys. 1.8). Moduł Younga jest równy współczynnikowi kierunkowemu odcinka 7

prostoliniowego wykresu rozciągania [ = f()]; a więc co do wartości liczbowej równy jest 8

tangensowi kąta pochylenia liniowej części wykresu rozciągania: 9

αtgE . (1.15) 10

Wyznaczanie modułu Younga. 11

Dla większości materiałów sprężysto-plastycznych, a w szczególności dla stali niskowęglowej, 12

wykres rozciągania jest w początkowej fazie linią prostą. Moduł Younga wyznacza się wówczas 13

zgodnie z podanym wyżej określeniem. W celu uniknięcia błędów występujących w początkowej fazie 14

wykonywania próby rozciągania moduł E wyznaczamy nie od wartości zerowej naprężeń 15

i odkształceń, lecz między dwiema dowolnie przyjętymi wartościami naprężeń leżącymi 16

na prostoliniowej części wykresu. Moduł Younga oblicza się więc (rys. 1.8) według wzoru: 17

][)( 21

21

21

21 MPaS

FFσσE

o

, (1.16) 18

gdzie: F1, F2, 1, 2 oznaczają odpowiednio: wartości sił rozciągających próbkę i odkształceń 19

jednostkowych w górnym i dolnym punkcie pomiarowym, a So jest polem powierzchni pierwotnego 20

przekroju poprzecznego próbki. Aby pomiar był dokładny, różnica pomiędzy siłami F1 i F2 powinna 21

być możliwie duża. 22

23

Rysunek 1.8. Sposób wyznaczania modułu sprężystości. 24 25

Dla niektórych metali, na przykład dla żeliwa i stali sprężynowej, wykres rozciągania nie ma 26

części prostoliniowej. W takich przypadkach wyznacza się moduł sprężystości wzdłużnej styczny lub 27

sieczny (rys.1.9) 28

Moduł styczny Et równy jest tangensowi kąta pochylenia stycznej do krzywej rozciągania 29

w dowolnym punkcie. 30

2t αtgE . (1.17) 31

Katedra Wytrzymałości Materiałów i Konstrukcji Próba statyczna rozciągania metali

10

Moduł sieczny Es równy jest tangensowi kąta pochylenia siecznej do krzywej rozciągania 1

w dowolnym punkcie. 2

1αtgEs . (1.18) 3

Moduły te określa się w zakresie obciążeń odpowiadających naprężeniom wynoszącym 4

10 – 90% umownej granicy sprężystości. 5

1 2

2

1

[MPa]

l/l

t s

6

Rysunek 1.9. Sposób wyznaczania modułu stycznego i siecznego. 7

1.6. Przebieg badania 8

Przed przystąpieniem do próby należy zmierzyć próbkę, a wartości do, Lo wpisać do tablicy 9

pomiarów. Współczesne maszyny wytrzymałościowe sterowane są przez program komputerowy, 10

który wykonuje również zadane obliczenia. Uruchomienie maszyny wytrzymałościowej INSTRON 11

odbywa się zgodnie z instrukcją laboratoryjną. 12

Po zakończeniu próby należy obliczyć własności plastyczne badanych materiałów: 13

zmierzyć długości pomiarowe po zerwaniu: Lu oraz najmniejszą średnicę próbki du 14

(w miejscu zerwania); 15

obliczyć A, Z. 16

1.7. Obliczanie długości pomiarowej po zerwaniu 17

Długość pomiarową Lu po zerwaniu w zależności od miejsca zerwania oblicza się w sposób 18

dwojaki: 19

A. jeżeli próbka zerwie się w środkowej części odpowiadającej 1/3 długości pomiarowej, to 20

długość po zerwaniu mierzy się tak, jakby szyjka powstała w środku próbki (rys. 1.10). Pomiaru tego 21

dokonujemy posługując się uprzednio naniesionymi na próbkę działkami. Dzieląc długość pomiarową 22

Lo przez odległość między działkami (np. 5 mm), uzyskujemy liczbę działek N odpowiadającą 23

długości pomiarowej. Mierząc w zerwanej próbce długość odcinka zawierającego N działek, 24

uzyskujemy długość pomiarową po zerwaniu Lu. Oczywiście, pomiaru należy dokonywać w ten 25

sposób, by miejsce zerwania było w pobliżu środka odcinka zmierzonego. 26

27

Katedra Wytrzymałości Materiałów i Konstrukcji Próba statyczna rozciągania metali

11

N=16 dzialek

~1/3N

N=16 dzialek

~1/3N ~1/3N

~1/3N ~1/3N ~1/3N

Ød

u 1

Rysunek 1.10. Wyznaczenie wydłużenia przy zerwaniu próbki w środku długości pomiarowej. 2 3

B. jeżeli zerwanie nastąpi poza zakresem określonym uprzednio jako środkowa część próbki, to 4

długość Lu oblicza się tak, jak to zostało przedstawione na rys. 1.11. Wykorzystuje się przy tym fakt 5

jednakowego wydłużenia działek, na jakie próbka została podzielona, położonych symetrycznie 6

w stosunku do miejsca zerwania. 7

a=45.3

b=30.2

L =105.7u10

b=30.2

b=30.2

8

Rysunek 1.11. Wyznaczenie wydłużenia przy zerwaniu próbki poza częścią środkową długości pomiarowej. 9 10

W tym celu należy wykonać następujące czynności: 11 12

1. Obliczyć liczbę działek N odpowiadającą długości pomiarowej Lo. 13

2. Złączyć obie części próbki. 14

3. Zmierzyć odległość a (rys. 1.11) miedzy n działkami położonymi możliwie symetrycznie po obu 15

stronach miejsca zerwania. 16

4. Pozostałą liczbę działek podzielić na połowę (N – n)/2. 17

5. Zmierzyć odległość b odpowiadającą tej liczbie działek. 18

6. Obliczyć długość Lu przez dodanie do długości a dwóch odcinków o długościach b: 19

b2aLu (1.19) 20

Wynika to z założenia, ze gdyby próbka zerwała się symetrycznie w środku, to odcinki o długościach 21

b byłyby jednakowe z obu stron miejsca zerwania (rys. 1.10 – 1.11). 22

Jeżeli liczba działek N – n jest liczbą nieparzystą, to długość Lu obliczamy dodając do długości a dwa 23

odcinki o długościach: b1 odpowiadający (N – n – 1)/2 działkom, i b2 odpowiadający (N – n + 1)/2 24

działkom (rys. 1.12). 25 26

Katedra Wytrzymałości Materiałów i Konstrukcji Próba statyczna rozciągania metali

12

a

1b

b 2

1

Rysunek 1.12. Wyznaczenie wydłużenia przy zerwaniu próbki poza częścią środkową długości pomiarowej. 2

1.8. Wykonanie sprawozdania 3

W sprawozdaniu należy podać: 4

1. zastosowanie i cel próby; 5

2. znaczenie symboli: do, du, So, Lo, Lu, Re, Rm, A, Z, E; 6

3. sposób obliczenia mierzonych wielkości ( Re , Rm , A, Z, E); 7

4. określenie modułu Younga; 8

5. wykresy rozciągania otrzymany podczas wykonywania próby; 9

6. wyniki pomiarów; 10

7. Obliczone wartości A i Z. 11

12