€¦ · 02-03 sptr -ok 2/4/05 13:26 Page 2 Luty 2005 Dzisiaj 3 Wydarzenia Transformator dla...

>>> ABB Review: Nieprzerwana energia z kapryÊnego wiatru

www.abb.pl

str. 18

01-36 okl 2/4/05 13:24

Spis treÊci

Redakcjai wydawca

Dzisiaj – Magazyn dla klientów ABB

ABB Sp. z o.o.ul. Bitwy Warszawskiej 1920 r. nr 1802-366 Warszawa

Redaktor prowadzàcy i sekretariat redakcji:S∏awomir Dolecki, tel.: (22) 843-49-83,tel. kom.: 604-101-366e-mail: [email protected]

Korespondencja z wydawnictwem:Aude, ul. Dominikaƒska 11b02-738 Warszawa

WYDARZENIA3 • Transformator dla elektrowni jàdrowej4 • Systemy ABB na pasa˝erskich gigantach5 • Firma Roku 20045 • Wyró˝nienia „Control Engineering”5 • Z szacunkiem dla energii5 • Laboratorium w Akademii6 • Advant testowany na Biegunie Pó∏nocnym6 • Wspó∏praca wyjàtkowo korzystna

RAPORT8 • Dobry japoƒski wzorzec

TECHNOLOGIE22 • Zak∏ad pod klucz, czyli

ostry zakr´t w stron´ biopaliw26 • Stalowy kolos i setne

cz´Êci milimetra32 • Nie boimy si´

wielkiej konkurencji

PRODUKTY34 • Rozdzielnice UniGear34 • Konstruktorzy

postawili na bezpieczeƒstwo

35 • IRC5 – nowatorski system sterowania robotami ABB

35 • Elektroniczne liczniki energii DELTAplus

str. 8str. 5

str. 5

REVIEW

12 • Zdrowotna kuracja dla rozpalonej planety

16 • SprawnoÊç energetyczna to biznesowy cel ABB

18 • Nieprzerwana energia z kapryÊnego wiatru

str. 35str. 32

str. 22

Fot. na ok∏adce: A. Stephan/Arch. ABB

02-03 sptr -ok 2/4/05 13:26

Luty 2005 Dzisiaj 3

Wydarzenia

Transformator dla elektrowni

jàdrowej

T ransformator, który stanà∏ w bry-tyjskiej elektrowni Sizewell A, mamoc 340 MVA. Ca∏y projekt,w∏àcznie z uruchomieniem, zo-

sta∏ zakoƒczony na poczàtku grudnia 2004roku na 9 dni przed terminem. Czas jegorealizacji nie przekroczy∏ 7 miesićy.

Elektrownia jàdrowa Sizewell A o mo-cy 420 MW pracuje na wschodnim wy-brze˝u Suffolk w Wielkiej Brytanii. Do-starcza rocznie ponad 10 milionów kWhenergii elektrycznej, co wystarcza na po-krycie 30 proc. potrzeb wschodniej An-glii. Jednak na poczàtku marca 2004 roku

jeden z dwóch transformatorów,zwi´kszajàcych napićie z 17,5 kV

na 132 kV, uleg∏ awarii. Mo˝naby rzec, ˝e nie by∏o w tym nicdziwnego, bowiem mia∏ onza sobà 38 lat pracy. Reaktornumer jeden zosta∏ przez toca∏kowicie wy∏àczony z eks-ploatacji. Uszkodzony transformator nienadawa∏ si´ do naprawy. Nieznaleziono te˝ odpowiednie-go urzàdzenia w Wielkiej Bry-tanii, które mog∏oby go zastà-piç. Jedynym sposobemna jak najszybsze uruchomie-nie reaktora by∏o zainstalowa-nie zupe∏nie nowego transfor-matora. Mimo i˝ elektrowniaSizewell A ma byç wy∏àczo-na z eksploatacji pod ko-

niec 2006 roku, straty spowodowanewczeÊniejszym wy∏àczeniem znacznieprzewy˝szy∏yby koszt zainstalowaniatransformatora.

Po sprawdzeniu kilku dostawców Bri-tish Nuclear Group prac´ zleci∏ firmieABB. W ciàgu 10 dni pracownicy ABBopracowali projekt wst´pny, w tym czasiezleceniodawca skontrolowa∏ fabryk´ w ¸o-dzi. Po opracowaniu oferty zatwierdzonoumow´. Krytycznym warunkiem by∏o do-starczenie produktu w siedem miesićy,dzi´ki czemu pierwszy zosta∏by w∏àczonydo eksploatacji jeszcze w grudniu 2004.

Kontrakt o wartoÊci ponad 1,7 mln fun-tów na dostaw´ i uruchomienie transfor-matora okaza∏ sie du˝ym sukcesem ABB.Wyzwaniem by∏o nie tylko wyprodukowa-nie transformatora na czas, ale równie˝ je-go transport do Anglii. ¸adunek o ma-sie 168 ton przetransportowano do wy-brze˝a Ba∏tyku, po czym drogà morskàdo portu Lowestoft w Anglii. Po dok∏ad-nym sprawdzeniu, czy nie zosta∏ uszkodzo-ny w czasie transportu, transformatorprzewieziono do elektrowni Sizewell A. Uruchomienie transformatora w czasieo 9 dni krótszym, ni˝ przewidywa∏ kon-trakt, by∏o mo˝liwe dzi´ki bardzo dobrejwspó∏pracy pomi´dzy ABB w WielkiejBrytanii, w Polsce oraz British NuclearGroup.

Sukces ∏ódzkiej fabryki

Fabryka ABB w ¸odzi dostarczy∏ado elektrowni jàdrowej

Sizewell A transformator generatorowy.Czas realizacji projektu by∏ rekordowo krótki.

ZAMONTOWANY TRANSFORMATOR Fot.:

Arc

h. A

BB

Fot.:

Arc

h. A

BB

Wa˝àcy prawie 170 ton transformator dotar∏ do miejsca przeznaczenia drogà morskà.

DROGA DO ANGLII

02-03 sptr -ok 2/4/05 13:28 Page 3

4 Dzisiaj Luty 2005

Wydarzenia»Kontrakty«

»Ju˝ dzia∏amy«

Rozdzielnice dla GilletteABB zrealizuje projekt obejmujàcyurzàdzenia energetyki iautomatyki dla nowej fabrykiGillette pod ¸odzià. Kontrakt mawartoÊç oko∏o

W ramach zamówienia ABBdostarczy rozdzielnice SN i NNoraz transformatory.

1mlneuro.

Produkt

Systemy ABBna pasa˝erskich gigantach

F irma ABB dostarczy uk∏ady nap´do-we i systemy zasilania w energi´ dlanajwi´kszych – zarówno pod wzgl´-

dem tona˝u, jak i liczby zabieranych pasa-˝erów – jednostek p∏ywajàcych.Nowy statek pasa˝erski, o nazwie UltraVoyager, b´dzie mia∏ wypornoÊç 160 000ton. Zabierze na pok∏ad 3600 pasa˝erów,czyli o 500 osób wićej ni˝ jego poprzednik– Vogaer i o 1000 wićej ni˝ Queen Mary 2.Ultra Voyager b´dzie dzi´ki temu najwi´k-szà p∏ywajàcà jednostkà pasa˝erskàna Êwiecie. Do dziÊ zosta∏y zamówionedwa takie statki. Wykonanie pierwszegojest planowane na maj 2006 roku, a drugie-go rok póêniej. Do obu ABB dostarczy sys-temy zasilania i uk∏ady nap´dowe.Ka˝dy statek b´dzie wyposa˝ony w trzyuk∏ady nap´dowe AZIPOD® (AZImutal PODdrive – elektryczny nap´d podowy). Jestto unikalna technologia nap´du elektrycz-nego, która umo˝liwia nieosiàgalnà dla in-nych rozwiàzaƒ nap´du g∏ównego zdol-

noÊç manewrowà statku, redukcj´ ha∏asui wibracji do niewykrywalnego poziomui zmniejszenie zu˝ycia paliwa o oko∏o10 proc. w porównaniu do konkurencyj-nych nap´dów spalinowych. Dodatkowo ABB dostarczy agregaty pràdo-twórcze i ca∏y system elektryczny. Jednàz korzyÊci zastosowania nap´dów typu AZI-POD jest fakt, i˝ zamontowany w elektrow-ni uk∏ad nap´dowy i system zasilaniaw energi´ elektrycznà dla potrzeb jednostkisk∏ada si´ z kilku jednakowych zespo∏ówpràdotwórczych. Wytwarzajà one energi´dla nap´du g∏ównego oraz dla potrzebokr´tu, podczas gdy alternatywne techno-logie wymagajà dwóch ró˝nych êróde∏energii: dla nap´du g∏ównego i dla uk∏aduzasilania systemu okr´towego. Przez dobórodpowiedniej liczby zespo∏ów pràdotwór-czych, stosownie do chwilowych potrzeb,mo˝na zapewniç maksymalnà ochron´ at-mosfery (zespo∏y pràdotwórcze pracujà za-wsze z optymalnym obcià˝eniem).

Pracownicy ABB na ca∏ym Êwieciewsparli finansowo poszkodowa-nych niszczycielskimi falami tsuna-mi, które kilka tygodni temu spu-stoszy∏y przybrze˝ne rejony po∏u-dniowej Azji. Dotychczas uda∏o si´zebraç oko∏o miliona dolarów.Oprócz wsparcia finansowego wie-lu wolontariuszy ABB z Singapurubra∏o udzia∏ w pomocy humanitar-nej na miejscu tragedii.

GIS dla BydgoszczyOddzia∏ ABB w Krakowie podpisa∏kontrakt z Grupà EnergetycznàENEA na budow´ stacji Byd-goszcz Pó∏noc. W ramach umowyABB b´dzie odpowiadaç za uzy-skanie pozwolenia na budow´,wykonanie projektu, zapewnieniedostaw oraz wybudowanie stacji.W Bydgoszczy zainstalowana zo-stanie rozdzielnia GIS 110/15 kVizolowana gazem SF6, rozdzielniceÊredniego napićia ZX0 oraz wn´-trzowe transformatory mocy. Za-stosowany system zabezpieczeƒrównie˝ b´dzie produkcji ABB.Stacja zostanie oddana do u˝ytkuwe wrzeÊniu 2006 roku.

O G ¸ O S Z E N I E

Z dniem 1 marca br. zostanà zmienione numerywszystkich aktualnych linii telefonicznych

w Oddziale ABB w ¸odzi. Oto nowe numery:

Recepcja:tel. (42) 29-93-000tel. (42) 29-93-001fax (42) 29-93-002

Szczegó∏owe informacje na temat nowych numerów telefonicznych w ¸odzi b´dàdost´pne na stronach internetowych www.abb.pl od 21 lutego br.

Fot.:

Jan

Czy

˝ew

ski/A

BB

Fot.:

Arc

h. A

BB

04-05 wydarzenia -ok 2/4/05 13:29 Page 4

Luty 2005 Dzisiaj 5

W 2004 roku ABB wprowadzi∏o na ry-nek nowà wersj´ systemu 800xA

pracujàcego w ramach platformy Indu-strial IT. Dzi´ki temu wszystkie narz´-dzia – pakiety oprogramowania s∏u˝àcedo sterowania, wizualizacji i optymaliza-cji procesów produkcyjnych i zarzàdzaniaprzedsi´biorstwem zosta∏y zintegrowanew jednym Êrodowisku. System 800xA zo-sta∏ uhonorowany nagrodà Editor’s ChoiceAward przez magazyn „Control Engine-

ering” jako jeden z najlepszych produktówroku 2004.

Wojskowa Akademia Technicz-na rozpoczyna wspó∏prac´ z ABB.

W grudniu 2004 Robert Kowalczyk kie-rujàcy biznesem robotyki przemys∏owejpodpisa∏ list intencyjny o wspó∏pracyz Wydzia∏em Mechatroniki WAT. Listinauguruje m.in. dzia∏ania zmierzajàcedo uruchomienia laboratorium „Pod-staw robotyki” na wydziale i unowocze-Êniania stanowisk do badania uk∏adówautomatyki i robotów przemys∏owych.Strony chcà wspólnie wydawaç publika-cje naukowe i przygotowywaç wystà-pienia na konferencje naukowe.

Wyró˝nienia „Control Engineering”

Kadra in˝ynierska i zarzàdzajàca za-k∏adów przemys∏owych mog∏a

w grudniu zapoznaç si´ z najnowszymiosiàgnićiami technologii w zakresiedzia∏aƒ zwi´kszajàcych efektywnoÊçenergetycznà. Na Politechnice War-szawskiej odby∏a si´ bowiem konferen-cja „Efektywne zarzàdzanie energià jakowarunek konkurencyjnoÊci na rynku”. Pierwszym tematem by∏a „Efektyw-noÊç energetyczna w przemyÊle”, za-prezentowano wówczs Polski ProgramEfektywnego Wykorzystania Energiiw Nap´dach Elektrycznych. Drugiegodnia analizowano doÊwiadczenia UniiEuropejskiej, mo˝liwoÊç wykorzystaniafunduszy unijnych oraz dyskutowanoo regulacjach prawnych w zakresie od-nawialnych êróde∏ energii i efektywno-Êci energetycznej. ABB reprezentowaliJanusz Petrykowski i Leon Majdak.Konferencj´ zorganizowa∏a KrajowaAgencja Poszanowania Energii wspól-nie z Instytutem Techniki Cieplnej Poli-techniki Warszawskiej, Japoƒskà Agen-cjà Wspó∏pracy Mi´dzynarodowej(JICA), bliêniaczym projektem PHARE„Zrównowa˝ona polityka energetycz-na” oraz Izbà Energetyki Przemys∏owej.Honorowy patronat nad imprezà obj´liMinisterstwo Gospodarki i Pracy orazPolska Agencja Rozwoju Przedsi´bior-czoÊci.

Laboratorium w AkademiiUbieg∏orocznym

laureatem nagrodyEditor’s ChoiceAward, przyznawanejprzez miesićznik„Control Engineering”,jest tak˝e silnikwysokiego napićia„Motorformer”produkowany przezfirm´ ABB.

Firma Roku 2004

Fot.:

Jan

Czy

˝ew

ski/A

BB

Fot.:

Arc

h. A

BB

Fot.:

Arc

h. A

BB

Z szacunkiemdla energii

Centrum Badawcze ABB w Krakowie oraz Zak∏ad Galwanizernii w ¸odzi zosta∏y wyró˝nione statuetkàFirma Roku 2004 w kategorii najlepszej firmy wÊródma∏ych przedsi´biorstw.

Nagrody przyzna∏o DQS Polska – polski oddzia∏ mi´dzy-narodowego centrum kompetencji w dziedzinie certyfi-kacji systemów zarzàdzania.

Centrum Badawcze zosta∏o nagrodzone za nowoczesne podej-Êcie do systemu i metod zarzàdzania oraz konsekwentnewdra˝anie strategii Grupy ABB do codziennych procesów biz-nesowych. Projekt zrealizowano przez opracowywanie no-wych narz´dzi biznesowych oraz zsynchronizowanie ich z aktu-alnymi procesami biznesowymi w ABB. Powsta∏y system integruje zarzàdzanie projektami naukowo--badawczymi i przechowywanie dokumentacji oraz zawieraprocesy wspomagajàce, takie jak: podró˝e s∏u˝bowe czy urlo-py. Pe∏ni tak˝e funkcje dodatkowe: rezerwacja sal konferencyj-nych i Êrodków trwa∏ych. Ta wielofunkcyjnoÊç systemu jest zorganizowana w ramachbazy danych nazwanej Paperless Office, która zmniejsza obiegdokumentacji w formie papierowej do koniecznego minimum.Zak∏ad Galwanizernii w ¸odzi uzyska∏ wyró˝nienie w kategoriibran˝a motoryzacyjna – oko∏o 50 proc. Êwiadczonych przezzak∏ad us∏ug jest przeznaczonych dla przemys∏u samochodo-wego. Wyró˝nienie jest dowodem uznania dla dotychczaso-wych dzia∏aƒ w zakresie rozwoju systemów zarzàdzania, ofero-

wanych produktów oraz umocnienia pozycji biznesowejna rynku krajowym i mi´dzynarodowym.Tytu∏y by∏y nadawane w trzech kategoriach: bran˝yspo˝ywczej, samochodowej oraz bran˝ach pozosta-∏ych. Kategorie podzielono na zak∏ady ma∏e, Êredniei du˝e, zale˝nie od wielkoÊci zatrudnienia. Oba zak∏adynominowano w grupie firm ma∏ych.

04-05 wydarzenia -ok 2/4/05 13:30 Page 5

6 Dzisiaj Luty 2005

WydarzeniaForum IFS w WiÊle

Wspó∏pr awyjàtk o

Konferencja zosta∏a zorganizowa-na przede wszystkim jako forumwymiany doÊwiadczeƒ specjali-stów IFS oraz goÊci reprezentu-jàcych przedsi´biorstwa, które

korzystajà badê zamierzajà do∏àczyç do gro-na u˝ytkowników jednego z najpopularniej-szych systemów ERP – IFS Applications.

Pierwszy dzieƒ spotkania poÊwićony by∏zagadnieniom ogólnym. Wyk∏ad na temataspektu humanistycznego w rozwoju syste-mów ERP wyg∏osi∏ prof. dr hab. in˝. RyszardTadeusiewicz, rektor Akademii Górniczo--Hutniczej w Krakowie i jednoczeÊnie prze-wodniczàcy Rady Programowej Konferen-cji. Zaprezentowano tak˝e, g∏ównie z myÊlào przysz∏ych u˝ytkownikach, kilka du˝ychwdro˝eƒ, mi´dzy innymi z budapesztaƒskie-go portu lotniczego. Ku zaskoczeniu wielus∏uchaczy okaza∏o si´, ˝e system doskonalesprawdza si´ tak˝e w firmach nie tylko pro-dukcyjnych; o swoich doÊwiadczeniachz IFS opowiedzia∏ bowiem Krzysztof Âlata∏a,dyrektor IT Mi´dzynarodowych Targów Po-znaƒskich.

W drugim dniu konferencji uczestnicy mie-li mo˝liwoÊç wyboru spoÊród siedmiu rów-noleg∏ych sesji tematycznych. By∏y wić pane-le poÊwićone zagadnieniom stosowania roz-wiàzaƒ IFS w energetyce, przemyÊle i handlu,

W po∏owie listopadaubieg∏ego roku odby∏a si´w WiÊle konferencja IFS.ABB zosta∏o zaproszone

do udzia∏u w tym wydarze-niu jako partner. Na konfe-

rencj´ przyjecha∏o oko∏otrzystu goÊci z Polski

oraz krajów Europy Ârodkowej i Wschodniej.

Ekspedycja

Advant testowanyna Biegunie Pó∏nocnym

O den – najwi´kszy lodo∏amaczfloty szwedzkiej – przez pi´çtygodni kruszy∏ lód na Biegu-

nie Pó∏nocnym umo˝liwiajàc mi´dzy-narodowej ekspedycji naukowej po-branie z dna oceanu próbek osadówsprzed 80 milionów lat. Oden by∏ jed-nym z trzech statków bioràcych udzia∏w wyprawie. Najpierw rosyjski lodo∏a-macz z nap´dem atomowym ∏ama∏lód, nast´pnie Oden kruszy∏ go, bytrzecia jednostka mog∏a wwierciç si´w dno oceanu na g∏´bokoÊç 500 me-trów. Dwa lodo∏amacze pracowa-∏y nieustannie ∏amiàc i kruszàc lódgruboÊci szeÊciu metrów.– Warunki by∏y wyjàtkowo trudne – powiedzia∏ Dahn Joelsson, oficertechniczny Odena. – Statek ciàgle dygota∏ i wibrowa∏, a uderzenia masywnej kry lodowej powodowa∏y gwa∏townei silne wstrzàsy.

Do sterowania i monitorowania syste-mów zasilania i automatyki statkuwykorzystany zosta∏ system Advant,produkcji ABB. W system w∏àczonocztery silniki o mocy 6000 koni me-chanicznych oraz ogrzewanie, ch∏o-dzenie i wentylacj´.Zainstalowanie Advant, jego bezawa-ryjna praca w ekstremalnych warun-kach oraz funkcjonalnoÊç oprogramo-wania pozwoli∏y zaoszcz´dziç 40 pro-cent kosztów w porównaniu do roz-wiàzaƒ nie wykorzystujàcych syste-mów automatyki. Ekspedycja – Arctic Coring Expedi-

tion (ACEX) – jest du˝ym mi´dzynaro-dowym projektem badawczym anali-zujàcym zmiany w klimacie panujà-cym na Ziemi. Ostatnia wyprawa Arctic Coring Expedition (ACEX)

odby∏a si´ w sierpniu i wrzeÊniu 2004.

Statek wiertniczy musia∏ pozostaç nieruchomy.Przed krami i górami lodowymi, które mog∏ybyzmieniç jego pozycj´, a tym samym uszkodziçwprowadzane w dno wiert∏o chroni∏ go Oden.

ODEN NA BIEGUNIE PÓ¸NOCNYM

II OFICER THOMAS SKÄRSNÄS KIERUJE ODEN NA BIEGUN PÓ¸NOCNY

Fot.:

Arc

h. A

BB (2

)

06-07 IFS -ok 2/4/05 13:34 Page 6

Luty 2005 Dzisiaj 7

r acak owo korzystna

IFS Applications

System IFS Applications torozwiàzanie informatyczne,

wspierajàce zarzàdzanieprzedsi´biorstwami. System oferujeponad 60 elementów wspierajàcychprocesy produkcji, zarzàdzaniedostawami, zarzàdzanie relacjamiz klientem, procesy finansowe,projektowanie, rozwój produktu,utrzymanie w ruchu urzàdzeƒ orazzarzàdzanie zasobami ludzkimi. Majàcna uwadze ∏atwoÊç obs∏ugi i wygodú˝ytkowników, IFS Applicationswykorzystuje m.in. technologie portaliinternetowych. Wynika to wprost z misji firmy, którastara si´, aby zaawansowanetechnologie by∏y dla u˝ytkownika∏atwe w obs∏udze. Wykorzystywanesà tylko standardowe HTMLi JavaScript – bez pluginów i apletów.Nawigacja poprzez hiper∏àcza jestzintegrowana z folderem „Ulubione”oraz zak∏adkami i funkcjami historiiw przeglàdarce. Firma nie nale˝y do zwolenników„wielkiego wybuchu” i namawiaklientów do wdra˝aniaposzczególnych elementów krokpo kroku. Nie proponuje pozbywaniasi´ wykorzystywanych systemów,jeÊli tylko dobrze si´ one sprawujà.Wszystkie rozwiàzania wdra˝anew Polsce sà spolonizowane i mogàbyç dostosowane do wymagaƒodbiorców.

IFS Polska

F irma IFS nale˝y do grupy pićiuczo∏owych Êwiatowych

producentów i dostawców aplikacjibiznesowych. Prowadzi sprzeda˝w 46 krajach, a z jej rozwiàzaƒkorzysta ponad 350 tysićyu˝ytkowników. G∏ównymiodbiorcami produktów IFS sàÊrednie i du˝e przedsi´biorstwa.IFS zatrudnia ponad 3 tysiàcepracowników. W rankingu zachodnich dostawcówsystemów klasy ERP w Polsce IFSjest w pierwszej trójce. Na tereniePolski obs∏uguje ponad 100klientów z czterech biur w∏asnychoraz przez partnerów. Grupa ABBjest w∏aÊcicielem mniejszoÊciowegopakietu oko∏o 3,7 procent akcji IFS.Firma IFS jest notowanana Sztokholmskiej Gie∏dziePapierów WartoÊciowych.

meblarstwie, przemyÊle maszynowym. Za-prezentowano tak˝e modu∏y i rozwiàzaniausprawniajàce prac´ dzia∏ów przedsi´-biorstw zwiàzanych z zasobami ludzkimi i fi-nansowymi. Omówiono produkcj´ proceso-wà, rozwiàzania konstrukcyjno-budowlaneoraz zaprezentowano wdro˝enia w wielu fir-mach, mi´dzy innymi: Papa Hus Meat (W´-gry), Mälarenergi (Szwecja), Rover i BMWSwindon Pressings (Wielka Brytania), GrupieParady˝, Elektrowni Be∏chatów, Grupie No-wy Styl, Nobiles, GZNF „Fosfory”, I. D. C Hol-ding (Czechy), Kongskilde Polska oraz APWPoland. W jednej z sal uczestnicy konferencjimogli zapoznaç si´ z oprogramowaniem orazskorzystaç z konsultacji pracowników IFS.

Równie˝ firma ABB mia∏a sposobnoÊç za-prezentowania obszarów, w których ra-zem z IFS uzupe∏nia si´ swojà funkcjonal-noÊcià. System IFS zajmuje si´ cz´Êciàbiznesowà, a systemy ABB gromadzà in-formacje o cz´Êci technologicznej. Po∏à-czenie tych obszarów i ich prezentacjaw jednym zintegrowanym Êrodowisku mo-˝e w widoczny sposób wzmocniç atrakcyj-

noÊç ofert obu firm. Wspólnie mogà oneobjàç wszystkie obszary wspomaganiaprocesów wytwarzania i zarzàdzaniaprzedsi´biorstwem.

Prezes Miros∏aw Gryszka w swojej pre-zentacji mówi∏ o mo˝liwoÊciach wspó∏-pracy i korzyÊciach z integracji rozwiàzaƒpomi´dzy ABB i dostawcami systemówERP, takimi jak IFS. Z kolei prezentacjńa temat systemu Industrial IT przedstawi∏Robert Szczotka.W sumie, w ciàgu dwóch dni, zebrani mie-li mo˝liwoÊç wys∏uchania blisko 50 pre-zentacji przygotowanych przez firmy u˝yt-kujàce oprogramowanie IFS oraz specjali-stów z wy˝szych uczelni i instytutów bran-˝owych.Nie mniej wa˝nà rol´ od samych prezentacjiodegra∏y nieoficjalne spotkania w kuluarach.Sta∏y si´ one miejscem swobodnej wymianyinformacji i doÊwiadczeƒ. Dwudniowe spo-tkanie w WiÊle by∏o te˝ Êwietnà okazjà do na-wiàzania nowych kontaktów biznesowych,zarówno wÊród firm krajowych, jak i w skalimi´dzynarodowej.

KA˚DA Z SESJI TEMATYCZNYCH CIESZY¸A SI¢ ZAINTERESOWANIEM Fot.

: Arc

h. A

BB

06-07 IFS -ok 2/4/05 13:35 Page 7

Lean Manufacturing

8 Dzisiaj Luty 2005

Dost´p do technologii i dobrych materia∏ów jestdziÊ bardzo powszechny. W tych dziedzinachtrudno wić szukaç przewagi nad konkurencjà.

Kompetencje i zaanga˝owanieludzi to dla ka˝dej firmy naj-wi´kszy skarb, który mo˝euczyniç jà lepszà od konkuren-tów – przyznaje Krzysztof Kry-

czyƒski, kierownik ds. zapewnienia jakoÊciw ∏ódzkim Zak∏adzie Produkcji ElementówIzolacyjnych ABB. – Jednak aby te kompe-tencje wzrasta∏y, trzeba daç ludziom pew-ne narz´dzia, zainwestowaç w nich, uczyç,pozwalaç na rozwój, doceniaç i nagradzaç.Po raz pierwszy pomys∏ objćia meryto-rycznymi szkoleniami ca∏ej za∏ogi ∏ódzkiegozak∏adu zrodzi∏ si´ jesienià 2002 roku.Wówczas liderzy produkcji, najlepsi, naj-bardziej doÊwiadczeni i doskonale przygo-towani teoretycznie pracownicy(przy wsparciu specjalistów od produkcjii zarzàdzania jakoÊcià), poprowadzili cyklszkoleƒ. Skoncentrowali si´ na precyzyj-nym omówieniu instrukcji roboczych, pro-cedur, rysunków, wymagaƒ klientów orazna zdefiniowaniu najpilniejszych zadaƒ.Wiedza dotyczàca procesu produkcji zo-sta∏a gruntownie odÊwie˝ona i usystema-tyzowana.– Produkcja elementów izolacyjnych od-bywa si´ na trzech zmianach – t∏umaczyKrzysztof Kryczyƒski. – JeÊli na ka˝dej zezmian funkcjonujà odmienne przyzwycza-jenia czy nieco inne interpretacje realizacjiprocesów – powstaje ryzyko, ˝e produktfinalny nie b´dzie mia∏ cech powtarzal-nych. Jest to szczególnie istotne w przy-padku realizacji tzw. procesów kwalifiko-wanych, których wynik mo˝na oceniç niewczeÊniej ni˝ na etapie nawijania uzwojeƒlub w momencie wykonywania próbtransformatora.

Dzi´ki tym szkoleniom uda∏o si´ popra-wiç poziom produkcji, jednak wynikiwcià˝ nie by∏y w pe∏ni satysfakcjonujàce.

Dobry japoƒski

wzorzec

Raport

Jednym z pierwszychusprawnieƒ by∏o zbudowanieszuflad narz´dziowych.Dla Dariusza Jurasa by∏o toogromne u∏atwienie w pracy.

STANOWISKO PRACY

S

fot.

na ko

lumna

ch: A

. Ste

phan

/Arc

h. A

BB

08-11 raport -ok 2/4/05 13:38 Page 8

Luty 2005 Dzisiaj 9

Nazwa Lean Manufacturing zosta∏astworzona przez Jamesa P.

Womacka, Daniela T. Jonesa i DanielaRoosa i u˝yta po raz pierwszyw s∏ynnej ksià˝ce „The Machine That Change the World”. Przedstawiono w niej wyniki badaƒÊwiatowego przemys∏usamochodowego, porównujàcparametry nak∏adów i wynikiw przedsi´biorstwach japoƒskich,amerykaƒskich i europejskich.Stwierdzono w niej zdecydowanàprzewag´ Japonii. Liderem poÊródfirm japoƒskich okaza∏a si´ ToyotaMotor Corporation, której ToyotaProduction System uznawany jestza pierwszy odchudzony systemwytwórczy. Lean Manufacturing tofilozofia zarzàdzania, polegajàcana nieustannym eliminowaniumarnotrawstwa, rozumianego jakowszelkie czynnoÊci, procesy czyinwestycje nie dodajàce wartoÊcido produktu z punktu widzenia klienta(nadprodukcja, czekanie,niezaplanowane przestoje maszyn,zapasy ponad minimalny stan czytransport produktów).

Powtórzenie podobnego cyklu szkoleƒ nieprzynios∏oby lepszego rezultatu, trzeba by-∏o znaleêç inne, bardziej nowatorskie roz-wiàzanie, pozwalajàce osiàgaç wysoko po-stawione cele.– Zacz´liÊmy poszukiwaç rozwiàzaƒ, którepozwoli∏yby nam podnieÊç wydajnoÊç, alenie w tradycyjny sposób, tak jak zakup no-woczesnych maszyn czy automatyzacja,lecz poprzez usprawnianie organizacji pra-cy i zwi´kszanie zaanga˝owania pracowni-ków w doskonaleniu procesu produkcyj-nego – mówi Waldemar Drabik, szef pro-cesu produkcjiw ∏ódzkiej fabry-ce ABB. – Ka˝dyklient chce p∏aciçtylko za sam pro-dukt, to znaczyza wykorzystanydo jego produk-cji materia∏, i tylko te operacje, które doda-jà mu wartoÊci. Nie chce p∏aciç na przy-k∏ad za wewn´trzny transport, za czasoczekiwania pó∏produktu, za dodatkowàoperacj´, braki, naprawy maszyn czy ma-gazynowanie.

Wreszcie, na poczàtku 2004 roku, uda∏osi´ znaleêç rozwiàzanie, które z powo-dzeniem jest ju˝ stosowane w wielu in-nych, ma∏ych i du˝ych fabrykach, zwi´ksza-jàc ich wydajnoÊç, elastycznoÊç, redukujàcczas produkcji, powierzchni´ produkcyjnài zapasy magazynowe. Rozwiàzanie to na-zywa si´ Lean Manufacturing. Koncentrujesi´ ono przede wszystkim na eliminacji mu-da, czyli marnotrawstwa, a w szczególno-Êci wszelkiej dzia∏alnoÊci, która wymaganak∏adów pracy, a nie tworzy wartoÊci.Z drugiej jednak strony, Lean Manufactu-ring jest bardziej filozofià biznesu ni˝ kon-kretnym systemem zarzàdzania. Jej pod-

stawà jest zrozumienie i zaspokojenie po-trzeb klienta oraz nieustanne doskonaleniewszystkich procesów w firmie. Zresztà sa-ma geneza nazwy nie pozostawia wàtpli-woÊci: Lean Manufacturing to nic innegojak „odchudzona produkcja”. Podstawo-wymi narz´dziami Lean Manufacturingsà: 5S (wzrokowy system zarzàdzania sta-nowiskiem pracy), Kaizen (kultura ciàg∏egodoskonalenia), samokontrola, SMED (skra-canie czasu przezbrojeƒ do kilku minut),mapownie strumienia wartoÊci i TPM (pro-duktywne utrzymanie maszyn i urzàdzeƒ).

Wdro˝enie w ABBw ¸odzi pierwsze-go z narz´dzi, czy-li 5S, rozpocz´tow maju 2004 roku.Nazwa 5S pochodziod pierwszych pi´-ciu liter japoƒskich

s∏ów, które mo˝na przet∏umaczyç odpo-wiednio na j´zyk polski.

System 5S to: SELEKCJA (oddzielenie po-trzebnych narz´dzi, cz´Êci i instrukcjiod tych, które nie sà potrzebne i usunićiewszystkiego, co zb´dne), SYSTEMATYKA(oznakowanie cz´Êci i narz´dzi orazumieszczenie ich w wyznaczonych miej-scach, co u∏atwia ich wykorzystanie),SPRZÑTANIE (porzàdkowanie i czyszcze-nie maszyn), STANDARYZACJA (cz´ste,a nawet codzienne przeprowadzaniepierwszych 3S w celu utrzymania ideal-nych warunków w miejscu pracy) i SAMO-DYSCYPLINA (wyrobienie nawyku ciàg∏e-go przestrzegania pierw-szych 4S).Obecnie wdra˝ane sà 3S i wi-daç to na pierwszy rzut oka,gdy wchodzi si´ do hali pro-dukcyjnej. Na pod∏ogach

Wzorem najlepszych

Podpis na karciepracy musi byç

gwarancjà jakoÊci

Kaizen tonieustannazmiana na

lepsze. Firmy,pracujàce wed∏ug

tej filozofii,wdra˝ajà kilka

tysićyusprawnieƒ

rocznie

SZCZOTKA I SZUFELKA TE˚ MAJÑ SWOJE „CIENIE” POD R¢KÑ SÑ TYLKO POTRZEBNE NARZ¢DZIA

fot.

na ko

lumna

ch: A

. Ste

phan

/Arc

h. A

BB

Fot.

Toyo

ta

08-11 raport -ok 2/4/05 13:41 Page 9

10 Dzisiaj Luty 2005

oznaczone sà drogi transpor-towe, kolorami zaznaczonomiejsce ustawienia elemen-tów sta∏ych i ruchomych.Dzi´ki temu dochodzàc

do stanowiska od razu widaç, gdziena przyk∏ad nale˝y odstawiç ruchomy stó∏z materia∏em albo wózek ze Êciskami, boka˝da z rzeczy ma zdefiniowane i oznaczo-ne miejsce. Podobnie jest z narz´dziami.W szafkach wyrysowane sà „cienie”wszystkich narz´dzi, gdy któregoÊ z nichbrakuje z wn´trza „straszy” czarny kontur.OczywiÊcie, w szafkach bardzo rygory-stycznie pozostawiono jedynie te narz´-dzia, które sà niezb´dne na danym stano-wisku pracy. Ka˝da grupa produkcyj-na opracowa∏a harmonogram sprzàtania,w którym zdefiniowano czas, miejsca, cz´-Êci maszyn i urzàdzeƒ, które nale˝y sprzà-taç i czyÊciç. Takie sprzàtanie maszyn

i urzàdzeƒ jest traktowane jako bie˝àcyprzeglàd stanu technicznego i jest dzia∏a-niem typowo prewencyjnym. – Ka˝dego dnia ka˝dy z pracownków po-za obligatoryjnym sprzàtaniem stanowi-ska pracy wykonuje takà „pićiominutów-k´” – mówi Waldemar Drabik. – Pozwalaona na bie˝àce utrzymywanie maszynw nale˝ytym stanie, szybsze zauwa˝anieusterek i ich usuwanie, a do tego znacz-nie skraca czas czyszczenia i porzàdków.WczeÊniej sprzàtanie by∏o du˝à akcjà or-ganizowanà raz w tygodniu albo na oko-licznoÊç jakiejÊ wizyty.

RównoczeÊnie rozpoczà∏ si´ kolejnycykl szkoleƒ, którego zakoƒczeniem mabyç uzyskanie przez pracowników certyfi-katu okreÊlajàcego kompetencje. Szkolenierozpocz´∏o si´ w paêdzierniku, a zakoƒczy-∏o w grudniu 2004 roku. Cykl podzielonona trzy cz´Êci – na pierwszej pracownicypoznawali zasady interpretacji instrukcjii procedur, analizowali rysunki i rozmawialio problemach produkcyjnych i organizacyj-nych. Cz´Êç druga dotyczy∏a filozofii LeanManufacturing oraz nowego systemu – Ka-izen; trzecia by∏a szeroko rozumianym blo-kiem – poÊwićonym tematyce jakoÊci.

Raport

Dzi´ki Lean Manufacturing Toyotaosiàgn´∏a sukces. Teraz jej

filozofi´ wdra˝a ∏ódzki zak∏ad ABB

KONTROLA JAKOÂCI ODBYWA SI¢ JU˚ W TRAKCIE PRODUKCJI KA˚DY STOLIK MA W ZAK¸ADZIE SWOJE MIEJSCE

Aby utrzymywaç pozycj´lidera, musimy nie-

ustannie osiàgaç lepsze wy-niki – poprawiaç jakoÊç, ob-ni˝aç koszty i skracaç czasdostaw do klientów. Nieste-ty, klasyczne rozwiàzania,zwiàzane z nowoczesnymi

maszynami czy technologia-mi sà dost´pne dla wszyst-kich i nie zapewniajà wy-starczajàcej przewagi kon-kurencyjnej. W rzeczywisto-Êci prawdziwà wartoÊç sta-nowià ludzie. Najwi´kszemo˝liwoÊci pozostajà namwić w rozwoju umiej´tno-Êci pracowników i organiza-cji wewn´trznej. Rok temuzaanga˝owaliÊmy si´ wewdro˝enie systemu Lean

Manufacturing i ju˝ widaç,˝e to by∏a dobra decyzja,choç do osiàgnićia zak∏a-danych wyników jeszczedaleko. Stanowiska pracysà lepiej zorganizowane,pracownicy ju˝ dzisiaj wie-dzà wićej i znacznie lepiejpotrafià wykorzystaç swojàwiedz´. Istotne jest tak˝eto, i˝ uwierzyli, ˝e sà wa˝nidla zak∏adu. Wiedzà, ˝e mo-gà coÊ dla firmy zrobiç i sa-mi te˝ na tym skorzystajà.Przy takim podejÊciu ca∏ejza∏ogi na wymierny sukcesnie b´dziemy d∏ugo czekaç.

Z takà za∏ogà sukces mamy pewny

dotychczasowy dyrektor Zak∏adu Produkcji Elementów Izolacyjnych w ¸odzi. W lutym br. obejmie stanowisko dyrektora bliêniaczego Zak∏adu ABB w Guelph w Kanadzie, gdzie b´dzie wdra˝a∏ identyczny projekt jak w ¸odzi.

S¸AWOMIR OLSZEWSKI

fot.

na ko

lumna

ch: A

. Ste

phan

/Arc

h. A

BB

08-11 raport -ok 2/4/05 13:39 Page 10

Klient chcep∏aciç tylkoza produkt.

Nie interesujà go koszty

magazynowaniaczy transportu

ponoszoneprzez zak∏ad

– Kaizen to, najproÊciej mówiàc, ma∏eusprawnienia na stanowisku pracy dokony-wane przy zachowaniu status quo – t∏uma-czy Waldemar Drabik. – Proces ciàg∏egodoskonalenia, który polega na wdra˝aniupomys∏ów pracowników.

Kaizen oznacza po prostu zmian na lep-sze, ale metodà drobnych kroczków, a nierewolucyjnych zmian. Firmy pracujàcew kulturze Kaizen mogà poszczyciç siwdra˝aniem nawet kilku tysi cy usprawnieƒna rok! Aby zwi kszyç motywacj i zaanga-˝owanie pracowników w tworzenie kulturyKaizen, opracowano „Regulamin Kaizen”,który precyzuje zasady nagradzania pracow-ników za wdro˝one pomys∏y.– Za okreÊlonà liczb´ wdro˝eƒ b´dziemyprzyznawaç nagrod´ rzeczowà o pewnej,okreÊlonej wartoÊci – mówi WaldemarDrabik. – Za∏o˝enie jest jednak takie, ˝e topracownik b´dzie decydowa∏, co chcia∏bydostaç. Ma∏o tego, pójdzie i wybierze,a my zap∏acimy. To b´dà naprawd´ przy-datne wyró˝nienia.Blok jakoÊciowy prowadzony przez Krzysz-tofa Kryczyƒskiego zapoznawa∏ pracowni-ków m.in. z rozwojem systemów zarzàdza-nia jakoÊcià, podejÊciem procesowym, za-sadami funkcjonowania samokontroli, tole-rancjami, przyrzàdami pomiarowymi, po-miarami statystycznymi, miernikami proce-sów oraz reklamacjami i niezgodnoÊciamiodnotowanymi w 2004 roku.– W czasie tego cyklu szkoleƒ du˝y naciskpo∏o˝yliÊmy tak˝e na samokontrol´ – do-daje Kryczyƒski. – Dotàd po wykonaniuwszystkich operacji elementy by∏y spraw-dzane przez kontrolera jakoÊci. W tej chwi-li nikt w zak∏adzie nie ma wàtpliwoÊci, ˝ewynajdywanie b∏´dów na koƒcu procesunie jest kontrolà jakoÊci, lecz tylko wykry-waniem wad, opartym na zadawaniu pyta-

nia – czy ju˝ wykonanà prac´ wykonaliÊmydobrze. JeÊli chcemy panowaç nad proce-sem i dynamicznie na niego wp∏ywaç, mu-simy go kontrolowaç i doskonaliç przed je-go zakoƒczeniem. Wdro˝enie nowegosystemu samokontroli mi´dzyoperacyjnejma zastàpiç ma∏o efektywnà i kosztownàz punktu widzenia procesu – kontrol´ osta-tecznà. Po wprowadzeniu zmian podpis na karciepracy pod kolejnà operacjà przestanie byçtylko informacjà Êwiadczàcà o jej wykona-niu, lecz (na co po∏o˝ony jest najwi´kszynacisk) potwierdzeniem PRAWID¸OWE-GO, tj. zgodnego z wymaganiami, zakoƒ-czenia procesu. Ca∏e szkolenie zakoƒczy∏o si´ egzaminemsprawdzajàcym kwalifikacje ka˝dego z pra-cowników. – Testy, które przygotowa∏em by∏y niepo-wtarzalne, to znaczy ró˝ne dla ka˝dej z grupprodukcyjnych. Zakresem obejmowa∏y te-matyk´ ca∏ego szkolenia – mówi KrzysztofKryczyƒski. – Test by∏ jednym z elementówsk∏adowych procesu certyfikacji pracowni-ków, która ma istotne znaczenie dla rozwo-ju kariery zawodowej ka˝dej z zatrudnio-nych w ∏ódzkim zak∏adzie osób.

Na razie jest jeszcze zbyt wczeÊnie, bypodsumowywaç dotychczasowe efektywprowadzanych zmian. To pierwsze mie-siàce funkcjonowania nowych zasad i no-wej ÊwiadomoÊci ludzi. – Na razie czeka nas ˝mudny proces wdra-˝ania zainicjowanych projektów, które ju˝w po∏owie roku powinny przynieÊç pierw-sze wymierne efekty – podsumowujeKrzysztof Kryczyƒski. – Choç ju˝ dzisiaj mo-g´ powiedzieç, ˝e sà powody,by w przysz∏oÊç spoglàdaçz optymizmem.

S∏awomir Dolecki

Trzy filary LeanManufacturing:

WALDEMAR DRABIK: PORZÑDEK NA PRODUKCJI ZACZYNA SI¢ OD ZLECE¡

1. Total Quality Managementoznacza „kompleksowe zarzà-dzanie przez jakoÊç”. Filozofia tawymusza zintegrowanie ca∏egoprzedsi´biorstwa, wszystkichprocesów i pracownikówna ka˝dym poziomie strukturyorganizacyjnej z potrzebamii oczekiwaniami klientów.

2. Just in Time – materia∏y i us∏ugimuszà byç nabywane jedyniew niezb´dnych iloÊciach i do-starczane dok∏adnie w momen-cie i w miejscu, gdzie sà po-trzebne. Pozwala to na termino-wà produkcj´ i ograniczeniedo minimum magazynowanychmateria∏ów.

3. PrzejrzystoÊç stanu produkcji– niezwykle istotne jest to, byka˝dy z pracowników zaanga˝o-wanych w produkcj´ móg∏ ob-serwowaç ka˝dy jej etap, Êledziçharmonogram, znaç liczb´ wadli-wych produktów. Kontrola wizu-alna umo˝liwia natychmiastowàreakcj´ na problemy, opóênieniaoraz braki.

Luty 2005 Dzisiaj 11

fot.

na ko

lumna

ch: A

. Ste

phan

/Arc

h. A

BB

System Lean Manu-facturing doczeka∏ si´wielu opracowaƒ.Wi´kszoÊç z nich sta∏a si´ bestsellerami.

08-11 raport -ok 2/4/05 13:40 Page 11


Review

G∏ównà przyczynà zmian kli-matycznych jest masowewykorzystywanie paliw ko-palnych. Spalanie w´gla, ro-py naftowej i gazu prowadzi

do emisji takich iloÊci dwutlenku w´glado atmosfery, ˝e jego warstwa zaczy-na cieplnie ekranowaç planet´, co utrud-nia oddawanie ciep∏a i prowadzi do glo-balnego ocieplenia klimatu. Skutki tegob´dà d∏ugotrwa∏e.Na szcz´Êcie organizacje takie jak WWF(Âwiatowy Fundusz na Rzecz Przyrody)– we wspó∏pracy z rzàdami i innymi orga-nizacjami pozarzàdowymi walczàcymio ochron´ Êrodowiska – od dawna podej-mujà dzia∏ania majàce na celu znalezienierozwiàzaƒ tego problemu. Jednà z takichinicjatyw jest PowerSwitch!, w ramachktórej WWF próbuje wywrzeç naciskna producentów energii elektrycznej, in-stytucje finansowe, decydentów i konsu-mentów energii, aby myÊleli o przesta-wieniu si´ na czystà energi´ ekologicznà.Najwi´kszy udzia∏ procentowy w iloÊcidwutlenku w´gla emitowanego do at-mosfery majà producenci energii elek-trycznej: emisja z tego êród∏a si´-ga 37 proc. ogólnej emisji CO2 w skaliÊwiatowej. Wielu producentów nadal wy-twarza energi´ w ma∏o wydajnych elek-trowniach opalanych w´glem. Co wićej,producenci planujà budowaç takie elek-trownie w przysz∏oÊci.

Fundusz WWF wspólnie z rzàdami i in-nymi organizacjami ekologów zaapelo-wa∏ o ograniczenie wzrostu temperaturyw skali globalnej o mniej ni˝ dwa stopnieCelsjusza w stosunku do ery przedindu-strialnej. Oznacza to, ˝e CO2 w atmosfe-rze ziemskiej musi byç utrzymywanena poziomie poni˝ej 450 ppm. Dzia∏alnoÊçcz∏owieka ju˝ doprowadzi∏a do ociepleniaklimatu Ziemi Êrednio o 1 st. C, tak wić

Energia wolna od gazów cieplarnianych

Coraz cz´Êciej media alarmujà o topnieniu

pokrywy lodowej i katastro-falnych powodziach,

suszach czy huraganach.Niestety, takie sà skutki

zmian klimatycznych, którecoraz bardziej dajà si´

we znaki naszej planecie.

Zdrowotnakuracja

dla rozpalonejplanety

to has∏o kampanii, która mia∏a przekonaç do korzystaniaz „czystej“ energii i uÊwiadomiç, ˝e ocieplenie klimatuzagra˝a przetrwaniu niedêwiedzi polarnych.

„TYDZIE¡ NIEDèWIEDZIA POLARNEGO”

fot.n

a ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

12-21 review -ok 2/4/05 13:50 Page 12


dotrzymanie limitu dwóch stopni wymaganatychmiastowych dzia∏aƒ. Dlatego prio-rytetem staje si´ szybkie przestawienieenergetyki z elektrowni w´glowychna elektrownie ekologiczne, nie produku-jàce masowo dwutlenku w´gla.

Inicjatywa PowerSwitch! powsta∏aw celu wywarcia na-cisku na producen-tów energii elek-trycznej, instytucje fi-nansowe, decyden-tów i konsumentówenergii, aby myÊlelio szybkim przesta-wieniu si´ na czystà energi´ ekologicznà.Badania przeprowadzone przez WWFwskazujà, ˝e energetyka w uprzemys∏o-wionych krajach jest w stanie zredukowaçiloÊç emitowanego CO2 o po∏ow´ do ro-ku 2020 oraz ca∏kowicie wyeliminowaçemisj´ CO2 do po∏owy tego stulecia.W krajach rozwijajàcych si´ wyzwania sào wiele powa˝niejsze, jako ˝e jeszczeprzez pewien czas popyt na energi´ elek-trycznà b´dzie tam rós∏. Niemniej, nie ha-mujàc wzrostu gospodarczego, mo˝-na pokusiç si´ o utrzymanie wzrostu emi-sji CO2 na wzgl´dnie niskim poziomie, na-dajàc wysoki priorytet kwestiom wydajno-Êci energetycznej i odnawialnym êród∏omenergii.Na szcz´Êcie istniejà ju˝ praktyczne roz-wiàzania redukujàce znacznie emisj´ CO2.Znane sà zarówno technologie, jak i spo-soby ich wdra˝ania. Co wićej, zosta∏yone ju˝ sprawdzone jako alternatywa uza-sadniona ekonomicznie.Dlatego obecnie istnieje potrzeba:� wyraênego odwrotu energetyki

od elektrowni opalanych paliwami ko-palnymi

� polepszenia sprawnoÊci energetycznejwszystkich odbiorników pràdu

� przestawienia si´ na paliwa kopalneo ni˝szej zawartoÊci w´gla

� szerokiej akceptacji dla paliw w ogólenie zawierajàcych w´gla.

We wspó∏pracy z partnerami akademicki-mi na ca∏ym Êwiecie fundusz WWF opra-cowa∏ scenariusze PowerSwitch! ujaw-niajàce olbrzymi potencja∏ tkwiàcy w inte-ligentnych konstrukcjach o lepszej spraw-

noÊci energetycznej i w odnawialnychêród∏ach energii, które mogà poprawiç bi-lans energetyczny. Z tego wzgl´du zado-walajàca redukcja emisji CO2 przez ener-getyk´ nie jest ju˝ skomplikowanà kwe-stià technicznà, lecz zale˝y od woli poli-tycznej.W Japonii badania przeprowadzone w ra-mach inicjatywy PowerSwitch! pokaza∏y,˝e do roku 2020 emisja gazów cieplarnia-nych mog∏aby zostaç zredukowa-na o 31 proc. w stosunku do emisji, jakatowarzyszy∏aby tradycyjnej Êcie˝ce rozwo-ju. Wprowadzenie energooszcz´dnychtechnologii mog∏oby zaspokoiç przewidy-wany wzrost potrzeb energetycznych bezzwi´kszenia popytu na energi´. Oszcz´d-noÊci rz´du 4 400 miliardów jenów (36 mi-liardów USD) uzyskane dzi´ki zmniejszo-nemu importowi paliw poprawi∏yby bez-pieczeƒstwo energetyczne. Na Filipinach okaza∏o si´, e do roku 2012odnawialne êród∏a energii (∏àcznie z hydro-energetykà) mogà zaspokoiç do 40 proc.zapotrzebowania na energi´ bez ˝adnychdodatkowych kosztów. Ograniczenie im-portu paliw o 325 milionów USD i reduk-cja zwiàzanych ze spalaniem tych paliwkosztów ochrony Êrodowiska o 21 proc.

poprawi∏yby bezpieczeƒstwo energetycz-ne kraju przy lepszej ochronie Êrodowiska.

Inicjatywa PowerSwitch! pokaza∏a, ˝elepsza sprawnoÊç energetyczna przy-czyni∏aby si´ do redukcji do roku 2020zu˝ycia energii w krajach Unii Europej-skiej o 27 proc. w stosunku do tradycyj-

nej Êcie˝ki rozwoju.Ze êróde∏ odnawial-nych mo˝na by pro-dukowaç 60 procentca∏ej energii. Ozna-cza to 60-proc. re-dukcj´ warstwy ga-zów cieplarnianych.

Koszt wdro˝enia tego scenariusza wy-niós∏by tylko 30 euro na mieszkaƒca i toroz∏o˝onych na 20 lat. W Stanach Zjednoczonych dzi´ki inicja-tywie PowerSwitch! oszacowano poten-cja∏ tkwiàcy w poprawie sprawnoÊci ener-getycznej na 25 proc. w stosunku do tra-dycyjnej Êcie˝ki rozwoju do roku 2020.Produkcja energii ze êróde∏ dodatkowychosiàgnie 14 proc. ∏àcznego zapotrzebowa-nia na energi´ w roku 2010 i 28 proc. w ro-ku 2020. Mo˝liwa do osiàgnićia jest re-dukcja emisji CO2 o 70 proc. Przy tymoszcz´dnoÊci na imporcie paliw i infra-strukturze kszta∏towa∏yby si´ na pozio-mie 20 miliardów USD rocznie. Wdro˝enie odbiorników pràdu o lepszejsprawnoÊci energetycznej i odnawialnychêróde∏ energii to niezb´dne, podstawowekroki, które powinien podjàç ka˝dy rzàddà˝àcy do uczynienia energetyki bran˝ànie emitujàcà dwutlenku w´gla.Badania nad energetykà niskow´glowàpodkreÊlajà niezwykle wa˝-nà rol´ wdra˝ania technolo-gii energooszcz´dnych orazodchodzenia od paliw kopal-nych (w´gla) przy zaspokaja-niu popytu na energi´.

Ekologiczne metody wytwarzaniaenergii wymagajà zastosowania

najnowoczeÊniejszych technologii

Âwiatowy Fundusz na Rzecz Przyro-dy (WWF) zosta∏ za∏o˝ony w 1961

roku przez dyrektora generalnegoUNESCO Sir Juliana Huxleya. Organi-zacja zabiega o ochron´ lasów, wódÊródlàdowych, mórz i oceanów orazzagro˝onych gatunków roÊlin i zwie-rzàt. Stara si´ przeciwdzia∏aç zmianomklimatu wywo∏anym przez dzia∏alnoÊçcz∏owieka, a tak˝e zagro˝eniom wyni-kajàcym z produkcji toksycznych che-mikaliów. Wszystkie dzia∏ania sà pro-wadzone w imi´ zasady „Chroniç przy-rod´ z ludêmi i dla ludzi”.

ELEKTROWNIA S¸ONECZNA W TAJLANDII

WWF: ÂwiatowyFundusz na RzeczPrzyrody

fot.n

a ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

12-21 review -ok 2/4/05 13:51 Page 13


Te trendy mog∏yby ulecznacznemu przyspieszeniu,gdyby rzàdy wciela∏y w ˝ycieregulacje wyznaczajàce: � minimalne standardysprawnoÊci energetycznej

dla domowych odbiorników pràdu, budyn-ków i instalacji przemys∏owych� zach´ty podatkowe do inwestowania

w produkcj´ urzàdzeƒ o podwy˝szonejsprawnoÊci energetycznej

� docelowe poziomy sprawnoÊci energe-tycznej

� zach´ty gotówkowe i inne, bardziej in-nowacyjne, majàce na celu sk∏onieniekonsumentów do kupowania urzàdzeƒo lepszej sprawnoÊci energetycznej.

Zorganizowana w Bonn (Niemcy) w 2004roku konferencja International Renewa-bles 2004 pokaza∏a, ˝e wola politycz-na urzeczywistnia si´, gdy rzàdy i wp∏ywo-wi ludzie jednoczà wysi∏ki w dà˝eniudo osiàgnićia celu. Uzgadniajàc, ˝e „... od-nawialne êród∏a energii oraz lepsza spraw-noÊç energetyczna stanà si´ w przysz∏oÊcinajwa˝niejszymi i najpowszechniej dost´p-nymi êród∏ami energii...” rzàdy wyraêniewytyczy∏y Êcie˝k´ rozwoju.Mi´dzynarodowy plan dzia∏ania z jednejstrony uwzgl´dni∏ wiele Êrodków stosowa-nych tradycyjnie, lecz z drugiej – objà∏ wie-le nowych zobowiàzaƒ z∏o˝onych szczegól-nie przez kraje rozwijajàce si´. Na przyk∏adrzàd chiƒski obwieÊci∏ przyj´ty przez siebieplan National Renewable Energy Develop-ment Strategy and Plan, w którym wyty-czono cel osiàgnićia w 2010 roku 10 proc.udzia∏u odnawialnych êróde∏ w produkcjienergii oraz poziomu 12 proc. w roku 2020.Gdyby cel ten zosta∏ osiàgni´ty, unikni´toby emisji miliarda ton CO2. Rzàd Filipin zo-bowiàza∏ si´ do podwojenia do 2013 rokumocy produkcyjnych w energetyce opar-tych na odnawialnych êród∏ach energii. Ta-kie zobowiàzania sygnalizujà mo˝liwoÊç

przejćia przez kraje Azji przodownictwaw dà˝eniu do wdro˝enia odnawialnych êró-de∏ energii. Przy tym waga, jakà kraje rozwi-jajàce si´ przywiàzujà do odnawialnych êró-de∏ energii, jest istotna zarówno z punktuwidzenia zrównowa˝onego rozwoju, jak te˝dla powstrzymania niekorzystnych zmianklimatycznych.

Elektrownie wiatrowe sà w wielu przy-padkach konkurencyjne cenowo w sto-sunku do elektrowni jàdrowych. Ten sektorenergetyki roÊnie obecnie w najszybszymtempie. W Stanach Zjednoczonych w cià-gu ostatnich 5 lat bran˝a wzrasta∏a 25-30 proc. rocznie i obecnie osiàgn´∏a obrotyna poziomie 5 miliardów USD rocznieprzy zainstalowanej mocy 40 000 MW. Pro-gnozy przewidujà dalszy wzrost liczby wia-traków instalowanych na làdzie i na morzu.Wytwarzanie energii elektrycznej i ciep∏az biomasy obejmuje wachlarz ró˝nychtechnologii, m.in. spalanie odpadów orga-nicznych i drewna oraz wytwarzanie olejui gazu z materia∏ów organicznych i ich spa-lanie. Wg danych za rok 2000, w krajachOECD wytwórnie pracujàce w oparciuo biomas´ mia∏y ∏àcznà moc 18,4 GW, costanowi 1 proc. ∏àcznej mocy zainstalowa-nej w tych krajach. Zak∏adajàc zu˝ycieczwartej cz´Êci wszystkich odpadów rolni-czych i leÊnych oraz przeznaczenie 5 proc.area∏u uprawnego i leÊnego na cele ener-getyczne, biomasa mog∏aby w 2020 po-kryç 15 proc. zapotrzebowania krajówOECD na energi´ elektrycznà.Ogniwa s∏oneczne (fotowoltaniczne) by∏yopisywane jako „wymarzone êród∏a prà-du”. Napićie elektryczne powstaje tuw wyniku oÊwietlenia promieniami s∏o-necznymi odpowiednio spreparowanychp∏ytek krzemowych, cichych i nie zawiera-jàcych ˝adnych cz´Êci ruchomych. Teore-tycznie zapotrzebowanie ca∏ego Êwiatana energi´ elektrycznà mog∏oby zostaç po-

Arabia Saudyjska

0 5 10 15 20

Indie

Filipiny

Zimbabwe

Egipt

Brazylia

Chiny

Francja

Polska

JaponiaWielka

BrytaniaRosja

Niemcy

Kanada

Australia

USA

Ârednia emisja CO2 (t)na jednego mieszkaƒca

1860 1880 1900 1920 1940 1960 1980 2000

0.8

0.4

0

-0.4

-0.8

°C40

35

30

25

20

15

10

5

01971 1981 1991 2001 2011 2021

W¢GIEL

ROPA

GAZ

Mt

Roczna emisja CO2 (Mt)ze spalania ró˝nych paliw

ReviewZmiany Êredniej temperatury powierzni Ziemi (st. C)

Najwi´kszaemisja

dwutlenkuw´gla zwià-zana jest

z wytwarza-niem energiielektrycznej

12-21 review -ok 2/4/05 13:51 Page 14


Wyzwania, przed jakimi stojà uczestnicy inicjatywy PowerSwitch!:

kryte modu∏ami fotowoltanicznymi o po-wierzchni 700 km2. Jednak obecnie jest totechnologia najdro˝sza wÊród wszystkichodnawialnych êróde∏ energii.

Stopieƒ zaawansowa-nia procesu migracjiod energetyki w´glo-wej do ekologicznejenergetyki opartejna odnawialnych êró-d∏ach energii dobrze ilu-strujà cztery przyk∏ady:Stany Zjednoczone: w niektórych sta-nach USA powstajà organizacje „Commu-nity Choice” zrzeszajàce miasta, gminyi powiaty, które chcà wspólnie kupowaçenergi´ elektrycznà. Tak powa˝ni kliencimogà staraç si´ o najlepsze ceny i kupo-waç energi´ z najczystszych êróde∏. A˝ 450tys. konsumentów zrzeszonych w stanieOhio wybra∏o pakiet energii ekologicznej.Oczekuje si´, ˝e ponad 3 miliony klientóww San Francisco weêmie udzia∏ w miej-skim planie Energy Independence, któryzak∏ada przejÊcie na ekologiczne, niezale˝-nie êród∏a energii bez powi´kszania ra-chunków za pràd.Holandia: w 1999 roku fundusz WWF roz-poczà∏ kampani´ majàcà na celu zwi´ksze-nie liczby odbiorców domowych optujà-cych za energià produkowanà bez zanie-czyszczenia Êrodowiska (Green Power).Kampania pod has∏em „Tydzieƒ niedêwie-dzia polarnego” uÊwiadamia∏a klientom, ˝eocieplenie klimatu zagra˝a przetrwaniuniedêwiedzi polarnych. W efekcie liczba go-spodarstw kupujàcych energi´ Green Po-wer podwoi∏a si´ w ciàgu roku.Indie: pod koniec lat '90 nale˝àca do firmy

Enron i po∏o˝ona w indyjskim stanie Maha-rashtra elektrownia gazowa Dabhol o mo-cy 2000 MW zosta∏a zablokowana przezkoalicj´ aktywistów organizacji ekologicz-nych i okolicznych mieszkaƒców. Firma En-

ron zosta∏a zmuszona do ujawnienia szcze-gó∏ów kontraktu na dostawy energii. Wy-sz∏o na jaw, ˝e przewidywane stawki by∏yzani˝one od 50 do 100 proc. i ˝e faktycznykoszt dzia∏ania elektrowni móg∏ groziç ban-kructwem ca∏emu stanowi. Dalsze Êledz-two wykaza∏o, ˝e urz´dnicy stanowegourz´du nadzoru nad energetykà akcepto-wali dajàce si´ wyeliminowaç straty prze-sy∏owe i kradzie˝e pràdu. Sk∏oni∏o to stano-wà komisj´ regulacyjnà do zredukowaniaplanowanych wzrostów cen na kwot´ 12,5miliarda rupii (ok. 222 mln euro) i do narzu-cenia podwy˝szonych standardów stano-wemu urz´dowi nadzoru nad energetykà. Filipiny: lokalna spo∏ecznoÊç, organizacjepozarzàdowe i zarzàd prowincji VisayasIslands uparcie odrzuca∏y proponowanyprzez rzàd projekt zaspokojenia rosnàcegozapotrzebowania na energi´ elektrycznàpoprzez wybudowanie elektrowni w´glo-wej. Analizy przeprowadzone przez organi-zacje pozarzàdowe wykaza∏y, ˝e prognozywzrostu zapotrzebowania na energi´ prze-cenia∏y koniecznoÊç wybudowania nowejelektrowni, a na wyspach istnieje znacznypotencja∏ energii odnawialnej.

W ramach inicjatywy Power Switch! fun-dusz WWF wzywa wp∏ywowe osobistoÊcido wzićia udzia∏u w rozwiàzywaniu pro-blemu ocieplenia klimatu na Ziemi, rozta-czajàc wizj´ wyeliminowania do po∏owy

bie˝àcego stuleciaCO2 z energetyki.Mo˝na to b´dzieosiàgnàç, jeÊli wszy-scy, którzy majà coÊdo powiedzenia, po-∏àczà swe wysi∏ki,aby przejÊç od w´-

gla do czystych êróde∏ energii (wićej infor-macji w ramce poni˝ej).OdejÊcie od energetyki zdominowanejprzez paliwa kopalne do przysz∏ej energety-ki bez dwutlenku w´gla b´dzie wymagaçpolitycznego przywództwa na najwy˝szympoziomie, jak równie˝ znaczàcych nak∏a-dów inwestycyjnych na nowe technologiei ich wdra˝anie. Energetyka musi mieç zna-czàcy i bezpoÊredni udzia∏ w dà˝eniu do re-dukcji emisji CO2, bioràc pod uwag´ jej wy-soki wk∏ad w obecny poziom emisji orazdost´p do gotowych technologii. Wobecstraszliwych konsekwencji bezczynnoÊciw kwestii ocieplania si´ klimatu na Ziemiodpowiedzialni mened˝erowie muszà za-czàç dzia∏aç bezzw∏ocznie. Podejmujàcdzia∏ania b´dà chroniç nie tylko planet´,lecz – redukujàc zagro˝enia dlafirmy – tak˝e swych akcjonariu-szy, a ponadto b´dà stymulo-waç rewolucj´ technologicznà.

Producenci powinni wyraê-nie zobowiàzaç si´ do:� zwi´kszenia sprawnoÊci

energetycznej elektrownii lepszego wykorzystaniaenergii przez wspólne wy-twarzanie elektrycznoÊcii ciep∏a, modernizacji istnie-jàcych zak∏adów oraz inwe-stowania w energooszcz´d-ny sprz´t domowy, biurowyi przemys∏owy

� stosowania „nowych” odna-wialnych êróde∏ energii(wiatr, s∏oƒce, biomasa,geotermia, falowanie morza)przynamniej do poziomu20 proc. udzia∏u w 2020 r.

�wspierania polityki ograni-czania norm emisji CO2

i uchwalania praw wymu-szajàcych zwi´kszenie udzia-

∏u odnawialnych êróde∏energii

� zaprzestania inwestowaniaw nowe elektrownie w´glo-we i kopalnie w´gla.

Instytucje finansowe majàdo odegrania kluczowà rol´polegajàcà na przygotowaniulepszych pakietów finanso-wych wspierajàcych rozwójtechnologii i zastosowaƒ odna-wialnych êróde∏ energii. Te pa-kiety mogà byç cz´Êcià strate-gii generalnej przebudowyportfela inwestycyjnego w kie-runku ni˝szego zu˝ycia w´gla.Politycy mogà znacznie u∏a-twiç Êcie˝k´ migracji do ener-getyki niskow´glowej tworzàcwarunki rynkowe zachćajàcei finansowo nagradzajàce takieinwestycje. Ich dzia∏alnoÊç mo-

˝e obejmowaç wyznaczaniecelów i zobowiàzaƒ dotyczà-cych: odnawialnych êróde∏energii; sprawnoÊci wytwarza-nia energii; zaostrzanych normenergooszcz´dnoÊci odbiorni-ków pràdu; podatków dotyczà-cych w´gla; stworzenia syste-mu handlu nadwy˝kami do-puszczalnej emisji CO2 z wpro-wadzeniem ostro zredukowa-nych norm emisji dla energety-ki klasycznej; zach´t do badaƒi rozwoju technologii.Przemys∏ ma tak˝e istotnà ro-l´ do spe∏nienia poprzez zredu-kowanie energoch∏onnoÊcistosowanych procesów, po-lepszenie ich materia∏och∏on-noÊci, redukcji iloÊci energiiniezb´dnej do wytworzeniaproduktów i optowanie za eko-

logicznà energià produkowanàbez zanieczyszczenia Êrodowi-ska. Co wićej, przemys∏ mo˝ei powinien wspieraç strategiemajàce na celu wprowadzenietechnologii niskow´glowychdo energetyki.Konsumenci mogà przyczy-niç si´ do migracji poprzez:� optowanie za energià pro-

dukowanà bez zanieczysz-czenia Êrodowiska

� stosowanie energooszcz´d-nych urzàdzeƒ domowychi sprz´tu oÊwietleniowego

�wspieranie kampanii narzecz redukcji emisji CO2.

Konsumenci mogà te˝ wspie-raç procedury prawne oraz za-chćaç swoje rzàdy i samorzà-dy do migracji w kierunkuczystszej energii.

Wi cej informacji:Claude Martin, Dyrektor WWF InternationalAvenue du Mont-Blanc, Szwajcaria

Poprawa sprawnoÊci energetycznejurzàdzeƒ i odnawialne êród∏a energiito podstawa ograniczenia emisji CO2

12-21 review -ok 2/4/05 13:52 Page 15

Raport zespo∏owy

SprawnoÊç energetycznato biznesowy cel ABB

Kwestia optymalizacji nak∏adówenergetycznych niezb´dnychdo wytworzenia wyrobu lub do-starczenia us∏ugi staje si´ nad-rz´dna w bardzo wielu sferach

dzia∏alnoÊci firmy. W tym raporcie przedsta-wiamy kilka tego przyk∏adów.

Energetyka. Zarzàdzajàcy elektrowniami lubelektrociep∏owniami muszà w procesie opty-malizacji uwzgl´dniaç koszty paliwa, energe-tycznà sprawnoÊç spalania i ograniczenia doty-czàce emisji. W wy-niku takiej optymali-zacji mo˝na ograni-czyç iloÊç emitowa-nych gazów cieplar-nianych na ka˝dymegawat mocy. Za-gadnienie redukcjiemisji CO2 jest istotne dla ka˝dego systemukontroli spalania paliw. W systemach takich in-tegruje si´ zaawansowane aplikacje sterujàcei diagnostyczne z systemami czujników.

Optimax, wiodàca aplikacja do monitorowaniawydajnoÊci, i oparty na technice sieci neurono-wych Combustion Optimizer wspierajà setkioperatorów na ca∏ym Êwiecie w procesie po-prawy wydajnoÊci elektrowni. Lepsza wydaj-noÊç umo˝liwia wytworzenie tej samej energiiz mniejszej iloÊci paliwa. Zanim jakikolwiekproces mo˝e zostaç poddany kontroli i opty-malizacji, trzeba zmierzyç wszystkie jego klu-czowe zmienne. Firma ABB dostarcza analiza-tory gazów odlotowych, strumieni w´gla po-dawanych do palenisk, przebiegu procesówspalania i sk∏adu lotnych popio∏ów.Redukcja nie spalanego w´gla pozwalazmniejszyç iloÊç paliwa niezb´dnà do wytwo-rzenia okreÊlonej mocy. Ponadto lotne popio∏yo niskiej zawartoÊci w´gla majà wartoÊç han-dlowà jako materia∏ do produkcji wysokiej ja-koÊci cementu i p∏yt gipsowych. Ka˝da to-na lotnego popio∏u zu˝yta jako wype∏niaczprzy produkcji cementu oznacza redukcj´w zbli˝onym stopniu niekorzystnej emisji CO2.

Przemys∏. Odpowiada za prawie 20 proc. glo-balnej emisji CO2. Blisko po∏owa pochodziz hutnictwa i przemys∏u materia∏ów budowla-nych, zw∏aszcza z wytwórni cementu. Wypro-dukowanie tony cementu wià˝e si´ z wyemi-

towaniem do atmosfery tony CO2. Przemys∏cementowy odpowiada za 5-6 proc. globalnejemisji CO2.Pod patronatem World Business Council forSustainable Development (WBCSD) przemys∏cementowy (dziesi´ç najwi´kszych firm z tejbran˝y) przyjà∏ metodologi´ monitorowania,wyliczania i raportowania emisji CO2. Jest onaznana jako Cement CO2 Protocol. To pierwszy,istotny krok do opracowania strategii obni˝ajà-cych emisj´. Firma ABB w∏àczy∏a te standardymonitorowania i wyliczania do dzia∏ajàcego

w czasie rzeczywi-stym pakietu aplika-cji zarzàdzajàcych dlaprzemys∏u cemento-wego. 40 proc. emisji CO2

pochodzi z wytwa-rzania energii na po-

trzeby procesowe i t´ emisj´ mo˝na reduko-waç metodami podobnymi do tych stosowa-nych w energetyce. Pozosta∏ych 60 proc. jestemitowanych w procesie kalcynacji. Kontrol´tej cz´Êci emisji wspomagajà programy KilnFuel Optimization oraz Cement Scheduling.Podobne rozwiàzania opracowano dla innychbran˝ przemys∏owych.

Program Kiln Fuel Optimization s∏u˝y do wy-znaczania mieszaniny paliw pokrywajàcej po-trzeby procesu produkcyjnego, spe∏niajàcejuwarunkowania rynkowe i charakteryzujàcejsi´ mo˝liwie niskim kosztem. Danymi wej-Êciowymi programu sà zbierane w czasie rze-czywistym informacje ze êróde∏ takich jak: wy-niki analiz laboratoryjnych, ceny rynkowe, pro-gnozy dost´pnoÊci paliw alternatywnych,ograniczenia zwiàzane z ochronà Êrodowiska(w tym koszt emisji CO2 wyznaczony wg stan-dardu Cement CO2 Protocol) i uwarunkowaniaprocesowe. W programie sà ∏àcznie stosowa-ne tradycyjne metody optymalizacji opartejna Êcis∏ych regu∏ach i nowoczesnej metodzielogiki rozmytej oraz sieciach neuronowych.Program zawiera te˝ modu∏ optymalizacji pa-liw alternatywnych, co znacznie poprawia wy-dajnoÊç pieców.

Harmonogram pracy m∏ynów. Koƒcowy etapprocesu produkcji cementu polega na miele-niu klinkieru z ró˝nymi dodatkami w celu uzy-skania cementu okreÊlonego typu (odró˝nia-

Przemys∏ odpowiadaza 20 proc.

globalnej emisji CO2

W globalnej kampa-nii na rzecz ograni-

czenia emisji gazówcieplarnianych corazwi´kszà wag´ przy-wiàzuje si´ do kwe-

stii sprawnoÊcina etapach wytwa-rzania, dystrybucji

i konsumpcji energii.To zagadnienie

le˝y w centrumzainteresowaƒ fir-

my ABB dzia∏ajàcejg∏ównie w sekto-

rach energetyki i automatyki

przemys∏owej.


Review

fot.n

a ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

12-21 review -ok 2/4/05 13:52 Page 16


nego sk∏adem chemicznym i rozmiarem zmie-lonych ziaren). Harmonogram pracy m∏ynówcementowych jest obecnie ustalany przezoperatora wed∏ug regu∏ heurystyki i na podsta-wie jego doÊwiadczenia. Jednak taka metodadecydowania, kiedy i w którym m∏ynie produ-kowaç który typ cementu, staje si´ nieopty-malna, gdy liczba m∏ynów, silosów oraz produ-kowanych typów wzrasta i pojawiajà si´ ró˝nebie˝àce wymogi eksploatacyjne. Program Ce-ment Scheduling Solution firmy ABB pomagaznaleêç w takim przypadku optimum. Zewn´trzna p´tla programu jest wykonywa-na przynajmniej raz na tydzieƒ w celu uwzgl´d-nienia otrzymanych w mi´dzyczasie zamówieƒi aktualnej prognozy kosztów energii. Wynikisà stosowane jako standardowy harmono-gram pracy m∏ynów. Optymalizacja minimali-zuje koszt zu˝ywanej energii elektrycznej i iloÊçcementu pozaklasowego (produkowanegow czasie przestawiania produkcji z jednego ty-pu cementu na inny). Koszty energii minimali-zuje si´ programujàc jej zu˝ywanie w okresachobowiàzywania najni˝szych taryf oraz uk∏ada-nia takich harmonogramów pracy m∏yna, abynie przekroczyç maksymalnego poboru mocy,okreÊlonego w kontrakcie na dostawy pràdu.IloÊç cementu pozaklasowego minimalizujesi´ ograniczajàc liczb´ przestawieƒ produkcji.Optymalizacja kosztów bierze pod uwag´sk∏adniki zale˝ne od uwarunkowaƒ zmiennych(soft constraints).Jednak˝e wypadki nieplanowane – takie jakawarie podzespo∏ów lub nieoczekiwane zamó-wienia – zdarzajà si´ na tyle cz´sto, aby uza-sadniç wewn´trzne planowanie, które jestw stanie zareagowaç na tego typu zak∏ócenia.Ocenia si´, ˝e u˝ytkownicy opisywanego pro-gramu mogà bezpoÊrednio zaoszcz´dziçdo 5 proc. poprzez zmniejszone koszty zu˝ytejenergii termicznej i elektrycznej, zredukowanàiloÊç wyprodukowanego cementu pozaklaso-wego, bardziej stabilny proces produkcyjny,lepszà jakoÊç klinkieru, Êcis∏à kontrol´ emisjii ni˝sze koszty przeglàdów.

Transport. System nap´dowy dla okr´tówCompact Azipod jest bardzo przyjazny dla Êro-dowiska. Najwa˝niejsze z punktu widzeniaekologii usprawnienie polega na lepszym wy-korzystaniu paliwa. Poprawiono równie˝ zdol-noÊci manewrowe i tym samym bezpieczeƒ-stwo statku. Statkiem mo˝na manewrowaçnawet przy zerowej szybkoÊci za pomocà p´d-ników bocznych, które dajà si´ kontrolowaçnawet w sytuacji awaryjnej. Skutki wypadkówna morzu sà najcz´Êciej bardzo powa˝ne i dla-tego Êrodki bezpieczeƒstwa trudno przeceniç.Trwajàce badania i plany rozwojowe firmyskoncentrowano na dalszym ograniczaniunegatywnego wp∏ywu na Êrodowisko poprzezrozwa˝enie ca∏ej dostawy do klienta. Celemjest opracowanie pakietów jeszcze bardziejprzyjaznych dla Êrodowiska,a przez to promowanie politykizrównowa˝onego rozwoju wdra˝a-nej przez firm´ ABB.

� CO2 stanowi do 70 proc. gazówcieplarnianych. Innymi sk∏adnikamitych gazów sà CH4, N2O, SF6, PFCi HFC.� Emisj´ CO2 najcz´Êciej wyra˝a si´w gigatonach (miliardach ton dwu-tlenku w´gla). Czasami jednak wyra-˝a si´ jà w gigatonach w´gla, przyczym 1 Gt CO2 = 44/12 Gt w´gla.� W 2002 roku na ca∏ym Êwieciewyemitowano 23,6 Gt CO2.� St´˝enie CO2 w atmosferze stalewzrasta: od 200 ppm w czasachprehistorycznych do 280 ppmw erze przedindustrialnej i do375 ppm obecnie. JeÊli nie zostanàpodj´te ˝adne dzia∏ania zapobie-gawcze, do roku 2050 st´˝enie toosiàgnie poziom 560 ppm, czylidwukrotnie wy˝szy ni˝ w czasachprehistorycznych. Zahamowanie te-go wzrostu w okolicy 450 ppmograniczy∏oby wzrost Êredniej tem-peratury globu do 2

oC, ale wyma-

ga∏oby redukcji emisji CO2 w Êwie-cie uprzemys∏owionym o 75 proc.w stosunku do dzisiejszych pozio-mów emisji.� Typowy europejski samochódprzeje˝d˝ajàcy 16 tys. km roczniei spalajàcy 7,8 l na 100 km (co jestwzgl´dnie niskim zu˝yciem) rocznieemituje 3 tony CO2, czyli prawietrzy razy wi´cej ni˝ sam wa˝y.� Typowe brytyjskie gospodarstwodomowe rocznie produkuje23,6 ton CO2. � Âredni poziom emisji CO2 na g∏o-w´ mieszkaƒca jest dwukrotniewy˝szy w USA ni˝ w Wielkiej Bryta-nii i ponad 20 razy wy˝szy w USAni˝ w Indiach.

Atmosfera pe∏na dwutlenku w´gla

Dwutlenek w´gla jest bezbarwnym i niepalnym gazem. Praktycznie nie ma˝adnego zapachu. Nie tworzy mieszanin wybuchowych z powietrzem,

a zagro˝enie eksplozjà stwarza tylko w sytuacji rozerwania cysterny, butli lubzbiornika. Jest produktem ca∏kowitego spalania si´ w´gla i ka˝dego innegozwiàzku organicznego. Powstaje równie˝ podczas rozpadu w´glanóww przyrodzie. W stanie wolnym wyst´puje w powietrzu w st´˝eniuoko∏o 0,08 proc. Poniewa˝ dwutlenek w´gla wypiera z powietrza tlen,przy wi´kszych st´˝eniach dzia∏a na cz∏owiak „duszàco”. Ogromne st´˝enie CO2 mo˝e poraziç uk∏ad oddechowy i spowodowaç utrat´ przytomnoÊci,a po pewnym czasie nawet do Êmierci z powodu uduszenia. CO2 jest gazem szczególnie niebezpiecznym, poniewa˝ jest ci´˝szy od powietrzai utrzymuje si´ blisko powierzchni ziemi. Ze wszystkich gazów dwutlenek w´glajest g∏ównym sprawcà efektu cieplarnianego. W atmosferze zidentyfikowanoponad 30 tzw. gazów szklarniowych. Najwi´ksze znaczenie majà: w∏aÊniedwutlenek w´gla (C02), metan (CH4), ozon (03), tlenki azotu oraz freony.

CO2 – ukryty zabójca

Udzia∏ poszczególnych sektorówgospodarki w emisji CO2 doatmosfery w 2002 roku (w proc.)

41%

6%

14%21%

18%

budynki, gospodarstwadomowe

i us∏ugi

energetykai elektrociep∏ownieprzemys∏

transport

inne

400375

350

325

300

275

250

225

200

150

160 120 80 40 dzisiaj

°C

ppm CO2

St´˝enie obecne

Poczàtek ery industrialnej

Zmiany temperatury i st´˝enia CO2 w okresie ostatnich 160 tys. lat

(êród∏o: IEA)

fot.n

a ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

12-21 review -ok 2/4/05 14:16 Page 17


Reviewèród∏a odnawialne

Nieprzerwana energia z kapryÊnego wiatru

Dostawy pràdu z wiatrakówpodlegajà gwa∏townymi nieprzewidywalnym zmia-nom. Jednak konsumencienergii nie sà przygotowani

do takiego trybu dostaw: zapalone Êwia-t∏a muszà si´ Êwieciç, maszyny przemy-s∏owe nie mogà si´ zatrzymaç. Dostawcypràdu muszà wić znaleêç sposoby za-gwarantowania ciàg∏oÊci dostaw.Poza koniecznoÊcià kompensowaniaokresowych braków dostaw z wiatrakówi ogniw s∏onecznych, operatorzy siecienergetycznych powinni dostosowaç si´do innych zmian wynikajàcych z wykorzy-stywania odnawialnych êróde∏ energii.Jest ona bowiem cz´sto dostarcza-na do sieci w miejscach, z których jejmo˝liwoÊci przesy∏u sà s∏abe. Proces bu-

dowy nowych sieci jest powolnyi kosztowny, przy tym

inwestycje takiecz´sto budzà sprze-ciw opinii publicz-nej. Operatorzy sie-ci energetycznych

muszà wić przyjàç nowe strategie, abyzabezpieczyç ciàg∏oÊç dostaw na pozio-mie oczekiwanym przez konsumentów.

Odnawialne êród∏a energii sà kluczowez punktu widzenia zrównowa˝onych sys-temów energetycznych. W tym kontek-Êcie szczególnie istotna jest energia elek-tryczna, jako ˝e ˝adna inna forma energiinie jest tak uniwersalna. Poza tym, noweêród∏a energii mo˝na integrowaç z istnie-jàcymi sieciami zaopatrzenia w sposóbewolucyjny, posuwajàc si´ naprzód ma∏y-mi krokami. Odnawialne êród∏a energiizajmujà wa˝ne miejsca w polityce ener-getycznej wielu krajów, a ich wdra˝aniejest bardzo promowane.Zasadniczymi odnawialnymi êród∏amienergii sà s∏oƒce, wiatr, woda, biomasai energia geotermiczna. Poszczególne ro-dzaje tych êróde∏ sà doÊç zró˝nicowanepod wzgl´dem dost´pnoÊci, postacii kosztu pozyskania.Hydroenergia zawsze by∏a bardzo atrak-cyjna i od poczàtków ery sieci energe-tycznych stanowi∏a znaczàcà cz´Êç wyko-rzystywanych pierwotnych êróde∏ energii.Przy spe∏nieniu odpowiednich warunkówdo jej podstawowych zalet nale˝à wyso-ka konkurencyjnoÊç ekonomiczna, bez-pieczna postaç, akceptacja spo∏eczna,przewidywalna i ciàg∏a dost´pnoÊç. Pod-stawowà wadà z punktu widzenia per-spektyw na przysz∏oÊç sà jej ograniczonemo˝liwoÊci rozwoju, gdy˝ mo˝e byç wy-

Groêba zmian klimatycznych spowodowanych emisjà CO2 i ograniczonadost´pnoÊç tradycyjnych paliw zwi´kszajà zainteresowanie odnawialnymiêród∏ami energii. W miar´ jak nabierajà one coraz wi´kszego znaczenia,operatorzy sieci energetycznych i dostawcy pràdu muszà zaadaptowaç do nichswoje strategie. Na przyk∏ad wiatr to prawie idealne êród∏o energii: czyste,odnawialne, o ogromnym potencjale wzrostu. Ma jednak i wad´: gdy przestajewiaç, wirniki turbin przestajà si´ krćiç i moc nie jest generowana.

fot.:

Arc

h. A

BB

12-21 review -ok 2/4/05 13:55 Page 18


korzystywana jedynie w ÊciÊle okreÊlo-nych warunkach terenowych.Energia z biomasy i geotermiczna – rów-nie˝ nie b´dàc obarczona wadà krótko-okresowych fluktuacji dost´pnoÊci, tak˝ezale˝y od umiejscowienia i jest atrakcyj-na tylko przy spe∏nieniu okreÊlonych wa-runków lokalnych.Energia s∏oneczna i wiatrowa to ju˝ jed-nak inna sprawa. Strumieƒ energii docie-rajàcej do powierzchni Ziemi jako promie-niowanie s∏oneczne znacznie przewy˝szapotrzeby ludzkoÊci, a po-nadto (teoretycznie) jestdost´pny w ka˝dym miej-scu. Z energii wiatru naj-efektywniej mo˝na korzy-staç w obszarach nad-brze˝nych, choç nie wsz´-dzie wieje on z takà samàsi∏à. Niestety, niewielkie rozpowszechnie-nie obu tych êróde∏ skutkuje wzgl´dniewysokimi kosztami pozyskiwania z nichenergii i w konsekwencji pràd z takichêróde∏ nie mo˝e konkurowaç cenowoz obecnie tanim pràdem uzyskiwanymkonwencjonalnie. Jednak ze wzgl´duna rosnàce obawy co do niekorzystnychzmian klimatycznych spowodowanychemisjà CO2 i innà dzia∏alnoÊcià cz∏owiekapowi´kszajàcà warstw´ gazów cieplar-nianych wiele krajów ju˝ wdro˝y∏o strate-gi´ poprawiajàcà ekonomicznà atrakcyj-noÊç energii z wiatru. Na koniec ro-ku 2003 na Êwiecie zainstalowano gene-ratory wiatrowe o ∏àcznej mocy39 000 MW, z czego 14 000 MW w sa-mych Niemczech, kraju przodujàcymw tej dziedzinie. Dwa lata temu niemiec-kie wiatraki wygenerowa∏y 19,1 TWhenergii elektrycznej, czyli 3,8 proc. energiiprzes∏anej przez sieci energetyczne na-szego zachodniego sàsiada.

Poza aspektami ekonomicznymi tak˝e innecechy odró˝niajà wiatr i s∏oƒce od pozosta-∏ych odnawialnych êróde∏ energii. Sà onedost´pne w wielu miejscach, ale cz´stopoza obszarami najwi´kszego wykorzy-stania, czyli tam, gdzie sieç przesy∏owajest stosunkowo s∏aba. Poza tym, mocgenerowana z takich êróde∏ mo˝e szybkosi´ zmieniaç. Gdy ich udzia∏ w sieci stajesi´ odpowiednio wysoki – jak w przypad-ku sieci niemieckiej – konsekwencje dlaca∏ego systemu energetycznego mogàokazaç si´ znaczne.Wybór lokalizacji dla elektrowni wiatro-wych i s∏onecznych jest dyktowany do-st´pnoÊcià energii pierwotnej (zw∏aszczajeÊli koszty przesy∏u nie zale˝à od punktuwprowadzenia energii do sieci). Cz´stosà to obszary s∏abo zamieszkane.

Na przyk∏ad w Niemczech wi´kszoÊçwiatraków stoi na pó∏nocy, w regionachnadmorskich, gdzie sieci energetycznesà s∏abe. Jednak˝e ju˝ dzisiejszy poziomprodukcji energii wymaga ich moderniza-cji. JeÊli zostanie zrealizowany plan bu-dowy wiatraków na Morzu Pó∏nocnym,w pobli˝u wybrze˝y Niemiec, do 2010 ro-ku pojawi si´ dalszych 3000 MW.W okresach pracy tych wiatraków z pe∏-nà wydajnoÊcià wszystkie zdolnoÊciprzesy∏owe istniejàcych sieci ∏àczàcych

Niemcy, Holandi´ i Dani´ musia∏yby byçzaj´te przez energi´ pochodzenia wiatro-wego. Taka sytuacja by∏aby nie do przy-jćia z punktu widzenia zarówno europej-skiego handlu energià, jak i wzajemnegowspierania si´ operatorów sieci regional-nych. Pierwsze projekty niezb´dnychmodernizacji sieci przesy∏owych wskazu-jà, ˝e w samych pó∏nocno-zachodnichNiemczech potrzebnych by∏oby oko∏o ty-siàca kilometrów nowych linii 400 kVi 110 kV.Du˝y udzia∏ energii pochodzenia wiatrowe-go stawia nowe wyzwania nie tylkoprzed operatorami sieci przesy∏owych, lecztak˝e przed mened˝erami elektrowni.W przypadku wiatraków zlokalizowanychna làdzie jedynie 10-15 proc. zainstalowa-nej mocy osiàga poziom niezawodnoÊciporównywalny z elektrowniami cieplnymi.Reszta musi mieç pokrycie w êród∏ach nieobarczonych niebezpieczeƒstwem przerw,tzw. shadow power plants. Normalnie niestanowi to problemu w przypadku stopnio-wego integrowania generatorów wiatro-wych z istniejàcymi sieciami.

Poza powy˝szymi pozostaje jeszcze kwe-stia krótko- i Êrednioterminowych rezerw.Co do zasady tak˝e sieç energetycz-na z du˝ym udzia∏em odnawialnych êró-de∏ energii musi byç w stanie dopasowaçsi´ do zapotrzebowania z niezawodno-Êcià znanà z sieci konwencjonalnych.W tym celu cz´Êç elektrowni zasilajàcychsieç pracuje z niepe∏nà mocà, aby mócw bardzo krótkim czasie zwi´kszyç dosta-wy, jeÊli nagle wzroÊnie zapotrzebowa-nie. Ta niewykorzystana cz´Êç mocy na-

zywana jest rezerwà con-trol band. Poniewa˝ pe∏-na moc elektrowni rzad-ko kiedy mo˝e byç osià-gni´ta, jak równie˝ uzy-skanie odpowiednio dy-namicznej reakcji na po-lecenie zwi´kszenia mo-

cy wymaga z∏o˝onych uk∏adów sterujà-cych, utrzymywanie takich rezerw wià˝esi´ z wysokimi kosztami i najlepiej gdy re-zerwy control band b´dà tak niewielkie,jak to tylko mo˝liwe. Poziom wymaga-nych rezerw zale˝y od amplitudy wahaƒnieprzewidywalnych zmian zapotrzebo-wania, a tak˝e od mocy dostarczanejdo sieci przez najwi´kszy pracujàcy blokenergetyczny na wypadek jego awarii. In-stytucje nadzorujàce sieci przesy∏owe(np. UCTE w Europie) ustalajà obowiàzu-jàce poziomy rezerw control band i wy-magany czas reakcji na polecenie ich uru-chomienia, jaki musi zapewniç ka˝daelektrownia zabezpieczajàca te rezerwy.Du˝y udzia∏ energii pochodzenia wiatro-wego znacznie zwi´ksza wymagany po-ziom rezerw. Na przyk∏ad w pó∏nocnychNiemczech udzia∏ ten zmienia si´ od 0do 35 proc. Stwarza to znacz-nie wi´ksze wyzwania ni˝w systemach energetycznychzasilanych wy∏àcznie przezelektrownie cieplne, w któ-rych udzia∏ najwi´kszego pra-

35

30

25

20

15

10

5

0I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

%

Zmienna dost´pnoÊç energii ze êróde∏ odnawialnych stawia

przed energetykà nowe wyzwania

Udzia∏ energii wytworzonej w elektrowniach wiatrowychw niemieckiej sieci E.ON w 2003 roku (w proc.)

èród

∏o:

E.ON

12-21 review -ok 2/4/05 14:17 Page 19

cujàcego bloku nie przekra-cza kilku procent obcià˝e-nia. Pierwsze doÊwiadcze-nia zebrane w Niemczechwykaza∏y, ˝e poziom rezerwminutowych musi wynosiç

Êrednio 25 proc. mocy zainstalowanejw wiatrakach. W oparciu o te doÊwiad-czenia UCTE wyznaczy nowe poziomy re-zerw minimalnych.

Wysoki udzia∏ odnawialnych êróde∏ ener-gii zmienia zadania stawiane przed siecia-mi przesy∏owymi w porównaniu do sys-temów energetycznych, w których wy-twarzanie i konsumpcja energii sà równo-wa˝one lokalnie. Takie êród∏a mogà byçwykorzystane tylko w wybranych lokaliza-cjach, a to oznacza, ˝e roÊnie zapotrzebo-wanie na przesy∏ energii na dalekie odle-g∏oÊci. W zwiàzku z tym zagadnienie mo-cy biernej w liniach trójfazowych nabierawi´kszego znaczenia ni˝ w systemachkonwencjonalnych.Sieci przesy∏owe mo˝na przystosowywaçdo nowych potrzeb na wiele sposobów.Jednà z opcji jest budowa nowych liniiprzesy∏owych. Jednak to podejÊcie wy-maga czasu, a niezb´dne zezwolenia cz´-sto trudno uzyskaç. Interesujàcym roz-wiàzaniem jest zwi´kszenie przepusto-woÊci linii istniejàcych. Mo˝na to osià-gnàç podnoszàc napićie pràdu, stosujàcprzewody o wi´kszym przekroju lub do-puszczajàc wy˝szà temperatur´ pracy li-nii. Takie operacje na ogó∏ nie wymagajàspecjalnej zgody. Podniesienie dopusz-czalnej temperatury pracy mo˝e wiàzaç

si´ z koniecznoÊcià podwy˝szenia s∏u-pów wysokiego napićia, lecz mo˝na tozrobiç nie przerywajàc pracy linii.JeÊli potrzeby przesy∏owe sà jeszczewi´ksze, interesujàcà opcjà staje si´ u˝y-cie linii wysokiego napićia pràdu sta∏ego(HVDC). Takie rozwiàzanie pociàga za so-bà koniecznoÊç zajćia mniejszego pasaterenu na przes∏anie danej mocy oraz eli-minuje problemy z mocà biernà. W prze-sz∏oÊci koszt aparatury prze∏àczajàcej wy-maganej w przypadku linii HVDC by∏ znie-chćajàco wysoki, lecz w ostatnich latachto si´ zmienia – zw∏aszcza po opracowa-niu nowej generacji prze∏àczników IGBT.W miar´ jak przez systemy energetyczneprzep∏ywa coraz wićej energii ze êróde∏odnawialnych, trzeba nie tylko adaptowaçich struktury przesy∏owe, lecz tak˝e sta-wiaç czo∏o wi´kszym zmianom w rozk∏a-dzie obcià˝eƒ, które zachodzà ze wzgl´duna nieregularnoÊci w dostawach ze êróde∏odnawialnych. Do skutecznego zarzàdza-nia tak dynamicznie zmiennà siecià nie-zb´dna jest obszerniejsza i szybciej zbie-rana informacja o stanie jej poszczegól-nych sk∏adników. Mo˝na jà uzyskaç wyko-rzystujàc szerokoobszarowe systemy mo-nitorujàce nowej generacji, w których wy-niki pomiarów wartoÊci pràdów i napi´çw ró˝nych punktach sieci sà zbieraneprzez system fazorów i przesy∏ane do cen-trali. Synchronizacja czasowa pomiarówjest wykonywana w oparciu o globalnysystem GPS. Operator zarzàdzajàcy sieciàmo˝e w czasie rzeczywistym Êledziç jejstan korygowany na bie˝àco na podsta-wie nadsy∏anych wyników pomiarów.

W 2003 rokuna Êwiecie pracowa∏y generatory

wiatrowe o mocy39 000 MW,

z czego14 000 MW w Niemczech

3,500

3,000

2,500

2,000

1,500

1,000

500

01991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

MW

G∏ówymi odnawialnymi êród∏amienergii sà: s∏oƒce, wiatr, woda,biomasa i energia geotermiczna

ReviewPrzyrost mocy pochodzàcej z elektrowni wiatrowych w Niemczech (MW)


NIEOD¸ÑCZNY ELEMENT KRAJOBRAZU DANII

fot.:

S. D

oleck

i

12-21 review -ok 2/4/05 14:18 Page 20


Zagwarantowanie sta∏ych dostaww systemie, w którym dost´pnoÊçenergii pierwotnej mo˝e byç zmienna,wymaga bardziej zaawansowanychsystemów sterowania. Dotyczy to za-równo rezerw podstawowych, wtórnych,jak i minutowych, szczególnie w sytuacjigdy rezerwowe sà elektrownie w´glowe.Du˝e, ∏atwe do osiàgnićia usprawnieniamo˝na osiàgnàç instalujàc nowoczesnesystemy sterowania w istniejàcych elek-trowniach. Oparte na modelach systemyMODAN i MODAKOND firmy ABBwszechstronnie optymalizujà charaktery-styki eksploatacyjne turbin i kot∏ów elek-trowni w´glowych, zapewniajàc im lep-sze warunki pracy. Tym samym wyd∏u˝asi´ czas ekonomicznej przydatnoÊci tur-bin i kot∏ów do eksploatacji. W eksploata-cji turbiny z niepe∏nà mocà (throttled)– bardzo wa˝ne do zapewnienia rezerwgoràcych (spinning reserves) – u˝ycietych systemów poprawia sprawnoÊço 0,48 proc. Uda∏o si´ tak˝e zapewniçosiàgnićie wymaganego tempa narasta-nia mocy przy minimalnym d∏awieniu tur-biny. Tego typu usprawnienia pozwalajà-ce z zapasem przekraczaç poziomy obec-nie wymagane przez UCTE nabierajà jesz-cze wi´kszego znaczenia w systemachz du˝ym udzia∏em odnawialnych êróde∏energii.Ze wzgl´du na brak sta∏ej dost´pnoÊcienergii wytwarzanej z wiatru waga rezerwminutowych wzrasta. Wzmocnienie ist-niejàcych elektrowni mo˝e okazaç si´ nie-zb´dne zarówno ze wzgl´dów technicz-nych dla zagwarantowania dostaw, jaki ekonomicznych – na uwolnionym rynkuenergii dysponowanie rezerwami minuto-wymi mo˝e byç dla operatora elektrownicennym towarem na sprzeda˝. Systema-tyczna modernizacja systemów sterowa-nia cz´sto uwalnia znaczne, ukryte do-tychczas mo˝liwoÊci. Na przyk∏ad, skoor-

dynowana modernizacja turbiny, kot∏ai generatora w elektrowni Blénod zwi´k-szy∏a maksymalne tempo narastania mo-cy z 2 MW/minut´ do 50 MW/minut´,a dok∏adnoÊç sterowania z +/–5 proc.do +/–0,5 proc. W wyniku tego po moder-nizacji elektrownia mo˝e pe∏niç rol´ rezer-wy podstawowej i wtórnej.

Czynniki geograficzne i niesta∏a dost´p-noÊç energii ze êróde∏ odnawialnych sta-wiajà przed operatorami nowe wyzwa-nia. Kluczowe problemy mo˝na rozwiàzy-waç na wiele istniejàcych sposobów. W ni-niejszym artykule przedstawiono przyk∏ado-wo rosnàce zapotrzebowanie na zaawanso-wane systemy sterowania oraz koniecz-noÊç zwi´kszenia przepustowoÊci linii prze-sy∏owych. Optymalne rozwiàzanie trzebawybraç po wszechstronnej analizie danegosystemu energetycznego i w dogodny spo-sób integrowaç je z tym systemem.Pod wieloma wzgl´dami zastosowaniena du˝à skal´ odnawialnych êróde∏ energiijest niczym eksploracja nieznanych teryto-riów. Nast´pnym du˝ym krokiem w roz-woju elektrowni wiatrowych w Europiemusi byç sprawdzenie ich dzia∏aniana morzu w zupe∏nie nowych, trudnychwarunkach. Innym jeszcze nierozstrzy-gni´tym zagadnieniem – które jednak pr´-dzej czy póêniej musi zostaç rozwiàzane– jest u˝ycie energii wiatrowej do kontrolisystemu. Pozostaje te˝ wiele problemówtechnicznych. OczywiÊcie, w energetyceto nic nowego – w swojej hi-storii nie raz ju˝ wkracza∏ana nowe obszary i z sukcesemje opanowywa∏a.

1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

16,000

14,000

12,000

10,000

8,000

6,000

4,000

2,000

0

MW

Wi cej informacji:Andrzej ¸awnicki, ABB Sp. z o.o., oddzia∏ w ¸odzie-mail: [email protected]

¸àczna moc pochodzàca z elektrowni wiatrowychw Niemczech (MW)

èród

∏o:

Fede

ralne

Sto

war

zysz

enie

Ener

gii W

iatro

wej

Polska teoriaekologicznaPolityka ekologiczna paƒstwa na la-ta 2003-2006, opracowana przezRad´ Ministrów w grudniu 2002 roku:� opracowanie kilkuletniego progra-

mu wykonawczego do „Strategiirozwoju energetyki odnawialnej”:uwzgl´dniajàcego optymalizacjénergetycznego wykorzystania bio-masy, rozwoju energetyki wodnej,energetyki wiatrowej, energetykis∏onecznej oraz rozwoju wykorzy-stania energii geotermalnej;

�wdra˝anie programu wykonawcze-go rozwoju energetyki odnawialnejw latach 2004-2006;

� opracowanie i uchwalenie ustawyo rozwoju wykorzystania zasobówenergii odnawialnej;

� opracowanie planu implementacyj-nego dyrektywy 77/2001/EC (2003);

� przeprowadzenie kompleksowej in-wentaryzacji, wraz z ocenà funkcjo-nowania, instalacji wytwarzajàcychenergi´ ze êróde∏ odnawialnych orazcoroczna aktualizacja danych;

�wykonanie oceny wdra˝ania politykipaƒstwa w zakresie energii odna-wialnej, przygotowanie raportuz wdra˝ania „Strategii rozwoju ener-getyki odnawialnej”, opracowaniekorekt we wdra˝aniu „Strategii...”;

�wykonanie oceny zasobów energiiodnawialnej i niezb´dnej infrastruk-tury w ujćiu regionalnym (wyzna-czenie regionów preferowanych)oraz w∏àczenie problematyki ener-getyki odnawialnej do planów zago-spodarowania przestrzennego i roz-woju regionalnego. Identyfikacjaprojektów pilota˝owych pod inwe-stycje finansowane ze Êrodków UE;

� opracowanie i wdra˝anie nowychi optymalnych kosztowo mechani-zmów wsparcia rozwoju energetykiodnawialnej, w tym mechanizmuzielonych certyfikatów i mechani-zmów podatkowych; nowelizacjaustawy – Prawo energetyczne;

� utworzenie funduszu w NFOÂiGW,wspierajàcego programy pilota˝o-we, rozwój i komercjalizacj´ techno-logii energetyki odnawialnej i ichpromocj´ oraz zapewniajàcego dofi-nansowanie do Êrodków Unii Euro-pejskiej na rozwój energetyki odna-wialnej w Polsce;

� budowa instalacji wykorzystujàcychenergi´ ze êróde∏ odnawialnychzgodnie z programami wykonaw-czymi do „Strategii rozwoju energe-tyki odnawialnej” (inwestorzy pry-watni i publiczni).

12-21 review -ok 2/4/05 13:57 Page 21


TechnologieKompleksowe rozwiàzanie

Gdyby Rudolf Diesel by∏konsekwentny, to dziÊ

nie mielibyÊmy problemuuzale˝nienia Êwiata

od dostaw i cen ropynaftowej. Konstruktor chcia∏

bowiem zasiliç silnik olejem...rzepakowym. Jednak kilka

nieudanych prób zniechći∏ogo do tego taniego

i ekologicznego paliwa.

Zak∏ad pod klucz,czyli ostry zakr´t w stron´ biopaliw

OczywiÊcie, màdrzy mo˝emybyç dzisiaj, gdy technologiapozwala na uzyskiwanie pa-liwa nap´dowego do silni-ków wysokopr´˝nych prak-

tycznie z ka˝dej roÊliny oleistej. Ponad stolat temu metyloester, który jest doskona-∏ym substytutem oleju nap´dowego z ro-py naftowej, by∏ dla niemieckiego kon-struktora nieosiàgalny. Na szcz´Êcie myÊlRudolfa Diesla nie posz∏a w zapomnieniei podczas pierwszego powa˝nego kryzysupaliwowego, w latach 70., in˝ynierowiebardzo szybko znaleêli sposób, by ropńaftowà zastàpiç produktem pochodzeniaroÊlinnego.– Olej nap´dowy do silników wysokopr´˝-nych mo˝emy zrobiç praktycznie z ka˝degonasiona oleistego: rzepaku, arachidu, ko-pry, palmy czy s∏onecznika – mówi Katarzy-

na Cenacewicz, g∏ówny specjalista ds. pro-dukcji i przerobu olejów w ABB ZamechGazpetro. – Dla nas najlepszym rozwiàza-niem b´dzie oczywiÊcie rzepak, bo jestproduktem krajowym, ∏atwo dost´pnymi wymagajàcym bardzo prostej obróbki.

ABB Zamech Gazpetro ekologicznym pa-liwom przyglàda si´ ju˝ od kilku lat. Choç„przyglàda” to za ma∏o powiedziane, w El-blàgu powsta∏ bowiem projekt rafinerii dlabiopaliwa, poczàwszy od rzepaku prostoz pola na pe∏nowartoÊciowym oleju nap´-dowym koƒczàc. Projekt wykorzystujetechnologi´ opracowanà przy wsparciurzàdu USA i wykorzystywanà dziÊ w amery-kaƒskiej rafinerii firmy OAE na Florydzie.– Na t´ technologi´ mamy wy∏àcznoÊçna Polsk´ i kraje wschodnie, a tak˝e jeste-Êmy dla firmy OAE g∏ównym partneremw przypadku innych rynków – t∏umaczyPiotr Przyborowski, zast´pca dyrektora Biu-ra Handlu i Marketingu ABB Zamech Gaz-petro. – „Przet∏umaczyliÊmy” technologińa polski, dostosowujàc jà do naszych re-aliów. Wszystkie urzàdzenia, które propo-nujemy w rafinerii, sà rodzimej produkcji.Zaledwie kilka specjalistycznych urzàdzeƒlaboratoryjnych produkowanych jest w kra-jach Unii Europejskiej. Zza oceanu pocho-dzi jedynie technologia.

UPRAWARZEPAKU

T¸OCZENIERZEPAKU

MAKUCHRZEPAKOWY

PASZEPRASOWANIE

BRYKIETOPA¸OWY

100% MEBIODIESEL

DODATEKDO PALIW

GLICERYNASUROWA

GLICERYNAOCZYSZCZONA

EKSTRAKCJA RAFINACJA

UTWARDZANIE

MARGARYNY

T¸USZCZESPECJALNE

OLEJ SPO˚YWCZY

OLEJ RZEPAKOWYSUROWY

G¸¢BOKIEODÂLUZOWYWANIE

ESTRYFIKACJA

METYLOESTER

Projekt biorafinerii ABB Zamech Gazpetro jako jedyny w Europie, a niewykluczone, ˝e równie˝

na Êwiecie, przewiduje wybudowanie linii technologicznejod procesu t∏oczenia rzepaku na oleju nap´dowym koƒczàc.Z „odpadów” mo˝e powstaç pasza dla zwierzàt, brykiet opa∏o-wy, gliceryna i t∏uszcze spo˝ywcze – margaryna i olej.

Linia technologiczna przeróbki rzepaku

22-25 biopaliwa -ok 2/4/05 14:02 Page 22


I w tej w∏aÊnie technologii tkwi pewiensekret, którego nikt – oprócz ABB ZamechGazpetro – w Europie nie zna. Bo wiedzieçtrzeba, ˝e ró˝norodnych technologii uzyski-wania biopaliwa jest na Starym Kontynen-cie kilka, a mo˝e nawet kilkanaÊcie. Amery-kaƒskie rozwiàzanie pozwala jednak na wy-twarzanie oleju nap´dowego nie tylkoz ka˝dej roÊliny oleistej, ale i z przerobione-go oleju kuchennego, a nawet oleju z do-datkiem t∏uszczów zwierzćych. Opróczamerykaƒskiej, rafineria wed∏ug tego po-mys∏u zosta∏a wybudowana jeszcze w Eu-ropie, w hiszpaƒskim Bilbao. Tam pewienprzedsi´biorca postanowi∏ wytwarzaç pali-wo w∏aÊnie ze starego, wysma˝onego ole-ju spo˝ywczego. Skupuje go od restauracji

i barów, robiàc niez∏y interes, a przy okazjioddaje ogromnà przys∏ug´ Êrodowisku na-turalnemu. WczeÊniej bowiem przepraco-wany olej spo˝ywczy by∏ ogromnym pro-blemem, cz´sto, niestety, trafiajàc do Êcie-ków. Dzisiaj jest najtaƒszym surowcemna Êwiecie.

– Warto zaznaczyç, ˝e dobrze zorganizo-wana produkcja biodiesla nie daje ˝ad-nych odpadów – podkreÊla Katarzyna Ce-nacewicz. – Pierwszym odrzutem jest ma-kuch, który natychmiast zostaje przerobionyna pasz´ dla zwierzàt, a kolejnym glicery-na – o jej wartoÊci, chocia˝by w przemyÊlekosmetycznym, nie trzeba chyba mówiç.

A samo paliwo? Có˝, dla silników samo-chodowych nie ma wi´kszego znaczenia,czy zosta∏o wyprodukowane z oleju mine-ralnego, czy roÊlinnego. W klimacie cie-p∏ym jest to pe∏ny wymiennik i nie wyma-ga ˝adnych zmian w silniku czy dodatko-wego wyposa˝enia. Problem jednak za-czyna si´ zimà, gdy˝ paliwo organicznena bazie t∏uszczów powodujek∏opoty z rozruchem w ni˝-szych temperaturach. Sà tobowiem oleje o wi´kszej za-wartoÊci frakcji sta∏ych, przezktóre zimà wytràcajà si´ sub-

Na zachodzie Europy biopaliwadost´pne sàna wielu sta-cjach. W Polscewcià˝ brakuje rozporzàdzeƒdo ustawy,a wić i mo˝li-woÊci sprzeda˝y biopaliw.

BIOPALIWA

W ustawie o biopaliwach

wymieszano dwierzeczy: dodatkido benzyny oraz

biodiesla. Na wszelki wypadek kierowcy nie chcà

˝adnego „bio”

fot.

T.Bon

iecki/

MED

IAPU

NKT

fot.

BEW

/Arc

h. A

BB


stancje woskowate, powo-dujàc blokowanie filtra. – To jest kwestia dodatkówdo paliwa – wyjaÊnia Katarzy-na Cenacewicz. – Tradycyjny

„letni” olej te˝ nie zadzia∏a zimà, dlategostosuje si´ do niego wiele dodatków elimi-nujàcych ten problem. Jest to tak oczywi-ste, ˝e nawet si´ o tym nie mówi. Podob-ne dodatki trzeba tylko opracowaç dla me-tyloestrów i zimowy k∏opot zniknie zupe∏-nie. Niemcy ju˝ od pewnego czasu radzàsobie z tym zmartwieniem.

Jak wspomnieliÊmy, dla Polski najlep-szym surowcem jest i b´dzie w przysz∏o-Êci rzepak. Ârednio produkujemy go rocz-nie od 950 tys. do 1,1 mln ton i wszystko

jest spo˝ytkowane przez zak∏ady t∏uszczo-we na potrzeby spo˝ywcze. W najlepszychlatach by∏o to 1,5 mln ton, a nadwy˝ki tra-fia∏y na eksport. Jednak bioràc pod uwagíloÊç ziemi, szacuje si´, ˝e zdolnoÊci pro-dukcyjne polskich rolników oscylujà w gra-nicach 2,5 mln ton rocznie. Z tego wynika,˝e milion ton mo˝na przeznaczyç na pro-dukcj´ biodiesla. Po przeróbce uda∏oby siúzyskaç z tego 300 tys. ton metyloestru, costanowi ok. 5 proc. zu˝ywanego dzisiajw Polsce oleju nap´dowego (Polska zu˝y-wa 6-7 mln ton ON rocznie).

Niby niewiele, jednak gdy pomyÊlimy,˝e ze spalania biopaliw nie powstajàtlenki i dwutlenki w´gla, a tak˝e dwu-tlenki siarki, to ka˝dy procent takiego pa-

liwa uwalnia powietrze od wielu tontych „uzdatniaczy”. Wystarczy pro-dukcj´ wykorzystaç tylko w najbar-dziej newralgicznych miejscach– w komunikacji miejskiej czytransporcie ci´˝kim, by powietrzew miastach sta∏o si´ o niebo lep-sze dla Êrodowiska i ludzi.

Poza tym, produkcja niesie za sobà wieleinnych, nie zwiàzanych z rynkiem paliwo-wym zysków. Produkcja ka˝dego tysiàcaton estru daje we Francji prac´ 11 osobom(Niemcy mówià o 16, W∏osi 23, a Hiszpanienawet 26); zwi´ksza si´ op∏acalnoÊç ho-dowli i produkcji mleka (obni˝enie cen Êru-ty rzepakowej); zwi´ksza si´ niezale˝noÊçenergetyczna (produkcja paliwa z lokalnychsurowców); nast´puje aktywizacja wsi(wykorzystanie ziem le˝àcych od∏ogiemdo produkcji rzepaku), a tak˝e poprawia si´stan Êrodowiska naturalnego (zmniejszenieemisji SO2, CO2, CO i HC w spalinach).

Ze wszystkiego, co powy˝ej, wynikawić, e produkcja biopaliw daje same zy-ski. Pojawia si´ zatem oczywiste pytanie,

dlaczego na polskich stacjach nie mo˝emyzatankowaç ekologicznego paliwa?– Pi´ç procent rynku paliw to teoretycznieniewiele i na pewno nie zagra˝a to intere-som firm naftowych – t∏umaczy Piotr Przy-borowski. – JeÊli jednak przeliczymy tenodsetek na z∏otówki, to straty dla tych kon-cernów sà ogromne. Trudno si´ wić dzi-wiç, e bran˝a naftowa poÊwića du˝o cza-su i energii, by biopaliwa nie mia∏y ∏atwejdrogi do u˝ytkownika.Si∏´ dzia∏ania lobby naftowego mieliÊmyokazj´ obserwowaç w trakcie uchwalaniaprzez parlament ustawy o biopaliwach.Star∏o si´ tam wiele racji i poglàdów, z cze-go zdecydowana wi´kszoÊç mia∏a pod∏o˝epolityczne i finansowe. Dzia∏ania medialnedoprowadzi∏y do tego, ˝e potencjalny u˝yt-kownik biopaliwa – kierowca – zupe∏nieprzesta∏ rozumieç, o co chodzi. Dotar∏odo niego jedynie, ˝e musi byç przeciw, bopaliwo b´dzie bardzo, bardzo szkodliwe dlajego auta. Wi´kszych idiotyzmów, któreby∏y jednoczeÊnie tak perfekcyjnie przepro-wadzonymi akcjami lobbingowymi, w naj-nowszej historii Polski nie by∏o wiele.

OFERTA OBEJMUJE BUDOW¢ CA¸EJ FABRYKI AUTOMATYKA UMO˚LIWIA KONTROL¢ PROCESU

Firma ABB Zamech Gazpetro propo-nuje technologi´, projekt i wykona-

nie pe∏nej linii produkcyjnej. W przy-padku innych rozwiàzaƒ potrzebnychjest kilku producentów i kilka ró˝nychtechnologii, których suma daje dopierope∏nà przeróbk´ rzepaku na metylo-ester. ABB Zamech Gazpetro proponu-je fabryk´ z w∏asnà automatykà, co po-zwala na pe∏nà kontrol´ przebiegu pro-cesu i bardzo szybkie reagowaniena wszelkie nieprawid∏owoÊci. Oczywi-Êcie, nie pozostaje to bez znaczeniana wynik koƒcowy: nie doÊç, ˝e uzyski-wane paliwo spe∏nia wszelkie wyma-

gane normy, to jeszcze wydajnoÊçtakiej instalacji jest na poziomie 97proc. przerabianego oleju rzepako-wego. Dla porównania, próba uzy-skania metyloestrów najprostszàmetodà obni˝a wydajnoÊçnawet do 20 proc.

Propozycja dla inwestorów

W roku 2000w Niemczech

wyprodukowano240 tys. tonbiodiesla. Rok

póêniej na rynektrafi∏o ju˝

480 tys. ton

Technologie

Dla silnika nie ma znaczenia,czy paliwo wyprodukowano z ropynaftowej, czy oleju rzepakowego

APARATURA JEST RODZIMEJ PRODUKCJI

z-ca dyrektora Biura Handlu i MarketinguPIOTR PRZYBOROWSKI

g∏ówny specjalista ds. produkcji i przerobu olejów

KATARZYNA CENACEWICZ



– Przede wszystkim w ustawie wymie-szano dwie rzeczy – próbuje wyjaÊniç za-wi∏oÊci biopaliwowych gier Piotr Przybo-rowski. – Pierwszy element to dodawanieetanolu do benzyny, czyli bioetanol; druginatomiast to biodiesel, czyli metyloester,stosowany w silnikach wysokopr´˝nych.W pierwszym przypadku, przy du˝ym pro-cencie zawartoÊci etanol mo˝e byç szko-dliwy dla silnika benzynowego, biodieselma jednak niemal identyczne w∏aÊciwo-Êci jak tradycyjny olej nap´dowy. Celowowymieszano te pojćia, ˝eby ludzie zupe∏-nie si´ pogubili.Walczàc z paliwami do silników wysoko-pr´˝nych wytoczono argumenty, dowo-dzàce szkodliwoÊci dodatków na silniki...benzynowe. Zamieszanie powsta∏o tak

ogromne, ˝e na wszelki wypadek Polacyw ogóle nie chcà adnego „BIO” w swoichautach.

Mimo wszystkich zawirowaƒ praw-nych i dzia∏aƒ przeciwników ustawydyrektor Przyborowski wierzy, ˝e budo-wa pierwszej biorafinerii ruszy jeszczew tym roku.– Trudno cokolwiek planowaç i ci´˝ko roz-mawiaç z inwestorami, skoro nie wiado-mo nawet, jakim podatkiem zostanà ob∏o-˝one biopaliwa – t∏umaczy. – Nie wiado-mo, jakie b´dà szczegó∏owe uregulowa-nia prawne, wić skonstruowanie jakiego-kolwiek biznesplanu jest niewykonalne.Sà jednak na polskim rynku inwestorzy,których dzia∏ania polityków ju˝ zmćzy∏yi nie czekajàc na ich decyzje coraz powa˝-niej myÊlà o produkcji biopaliw. Zawszeprzecie˝ b´dà mogli swojà produkcj´ do-starczaç za Odr´, gdzie war-toÊç ekologicznego paliwa do-ceniono ju˝ dawno.

S∏awomir Dolecki

PRODUKCJA ESTRÓW DAJE WIELE MIEJSC PRACY

Surowa ocena polskiego rzàdu

W listopadzie ubieg∏ego roku Kra-jowe Zrzeszenie Producentów

Rzepaku skomentowa∏o polityk´ pol-skiego rzàdu w kwestii biopaliw.Na rće premiera skierowano stano-wisko, w którym podkreÊlono:

1. Brak koordynacji dzia∏aƒ rzàduw celu wype∏nienia wytycznych Dy-rektywy 2003/30/WE ParlamentuEuropejskiego i Rady z dnia 8 ma-ja 2003 roku w sprawie promowa-nia u˝ycia w transporcie biopaliwlub innych paliw odnawialnych.Nasz kraj, mimo ˝e posiada zaple-cze surowcowe w postaci produk-tów rolniczych, nie jest gotowydo wype∏nienia celów okreÊlonychw dyrektywie, tj. 2 proc. biokompo-nentów na polskim rynku przed 31grudnia 2005 roku i 5,75 proc.przed 31 grudnia 2010 roku.

2. Brak dzia∏aƒ rzàdu w kierunku reali-zacji ustawy z dnia 2 paêdzierni-ka 2003 roku o biokomponentachstosowanych w paliwach i biopali-wach ciek∏ych. Do dnia dzisiejszegoMinister Gospodarki nie wyda∏ roz-

porzàdzenia w sprawie wymagaƒjakoÊciowych dla estrów stanowià-cych komponent oleju nap´dowe-go ani rozporzàdzenia w sprawiemetod badaƒ jakoÊci estrów. Obo-wiàzek wydania takich rozporzà-dzeƒ nak∏ada na niego ww. ustawa.

3. Brak wsparcia rzàdu dla podejmujà-cych przerób rzepaku na biopaliwa,pomimo zapisu art. 19 ustawyo biokomponentach.

4. Brak stabilnoÊci rozwiàzaƒ syste-mowych dla osób inwestujàcychna rynku biopaliw.

5. Brak dzia∏aƒ rzàdu w kierunku stabi-lizacji produkcji rzepaku i biokom-ponentów.

6. Brak wparcia upraw przeznaczo-nych na wykorzystanie energetycz-ne, mimo zastosowania takiego

wsparcia w krajach UE-15 w wysokoÊci45 euro/ha.

Fot.:

KAT

ARZY

NA P

ARAF

INIU

K/AB

B

Pozosta∏e kraje∏àcznie produkujàtyle co Szwecja

1 pozostali

èród∏o:Europejska Federacja

Producentów Biodiesla

Niemcy450

Francja366

W∏ochy210

Austria20

Dania10

WielkaBrytania

3

Szwecja1

Niemcy450

Francja366

W∏ochy210

Austria20

Dania10

WielkaBrytania

3

Szwecja1

èród∏o:Pierwszy Portal Rolny

0,45 pozostali3,4

1,7

4,3Niemcy

Francja

WielkaBrytania

1,1Polska

0,7Czechy

0,17 W´gry0,15 S∏owacja

0,07 Estonia0,05 ¸otwa

0,35Dania

0,13 Litwa

3,4

1,7

4,3Niemcy

Francja

WielkaBrytania

1,1Polska

0,7Czechy

0,17 W´gry0,15 S∏owacja

0,07 Estonia0,05 ¸otwa

0,35Dania

0,13 LitwaWubieg∏ym roku pad∏

w Polsce rekordzbiorów rzepaku – 1,5mln ton. Zaskakujàce by-∏y równie˝ wysokie plony– Êrednio (wgGUS) 2,77 t/ha,choç niektórzyzbierali nawet6 ton nasion z hektara.

Produkcjarzepaku(prognoza na 2005)

Producenci biodiesla(dane za 2002)

rys.A

UDE

Wićej informacji: Piotr Przyborowski, tel.: (55) 239 08 [email protected] Cenacewicz, tel.: (55) 239 08 [email protected]

Raport Frost and Sullivanna temat perspektyw

europejskiego rynku biodieslapodaje, ˝e wartoÊç rynku tychpaliw osiàgnie w 2007roku 2,4 bln dolarów.Na razie w wytwarzaniubiodiesla przodujà Niemcy,utrzymujàc produkcjńa poziomie450 tys. ton rocznie.


Tunel kawitacyjny


„Srebrny S∏oƒ” wyruszy∏ w styczniu br.do Wietnamu. Poczàtek jego podró˝y by∏ jednoczeÊnie koƒcem jednego z najwi´kszych i najtrudniejszych projektów w historii ABB Zamech Marine.

Jak twierdzà znawcy tematu,w krajach Dalekiego Wschoduwszystko musi si´ jakoÊ nazy-waç. Z tego te˝ powodu tunelkawitacyjny otrzyma∏ nowe,

pi´kne imi´: „Srebrny S∏oƒ”. Z elblàskiej ha-li produkcyjnej ABB konstrukcja wyjecha∏aju˝ ochrzczona, choç nazw´ nada∏ jej g∏ów-ny inwestor, czyli Centrum Techniki Okr´-towej z Gdaƒska.

Wszystko zacz´∏o si´, gdy rzàdy Polskii Wietnamu podpisa∏y umowó wspó∏pracy. Dla polskich przedsi´bior-ców oznacza∏o to szans´ na wiele intrat-nych przedsi´wzi´ç. Rozwijany na Dalekim

Wschodzie przemys∏ okr´towy by∏ jednymz sektorów, do którego polska pomoc mia-∏a byç skierowana. Zlecenie na budow´ tu-nelu kawitacyjnego, dla jednego z centrówbadawczych w Wietnamie, otrzyma∏ogdaƒskie Centrum Techniki Okr´towej, naj-lepsi specjaliÊci od hydrodynamiki. Do roz-strzygnićia pozosta∏a jedynie kwestia wy-konania urzàdzenia, dla którego projekt po-wsta∏ w CTO. Wybór pad∏ na ABB ZamechMarine w Elblàgu.– Dla nas to by∏a ca∏kowita nowoÊç – mówiTadeusz Kobus z Dzia∏u Technicznego Wy-posa˝enia Mechanicznego ABB ZamechMarine. – Po pierwsze to jest rzecz zupe∏-nie nietuzinkowa, bo takie tunele buduje

Stalowykolos i setne cz´Êci

milimetra

Ciekawostka: torpedasuperkawitacyjna

TechnologieDefinicja

Przy nag∏ym spadku ciÊnieniapowstajà pćherzyki

kierunek przep∏ywu

Implozja – w strefie wi´kszegociÊnienia pćherzyki zanikajà

KAWITACJA – podczas ruchu wodyprzy zmianie przekroju nast´puje miej-scowa zmiana ciÊnienia. Staje si´ onona tyle niskie, ˝e woda zaczyna paro-waç i powstajà pćherzyki kawitacyj-ne. Gdy pćherzyki kawitacyjne prze-mieszczà si´ w miejsce, gdzie ciÊnie-nie jest wy˝sze, powracajà do stanup∏ynnego – reakcja ta przebiega gwa∏-townie i towarzyszy jej implozja.W przypadku Êruby okr´towej kawita-cja objawia si´ nast´pujàco: wytwarzadu˝y ha∏as, powoduje wibracje Êrubyi uszkadza powierzni´ jej skrzyde∏, wy-bijajàc mikroskopijne czàsteczki meta-lu. Po pewnym czasie na powierzchniskrzyde∏ Êruby powstajà znaczne ubyt-ki. Ka˝dy z tych elementów ma kolo-salne znaczenie dla trwa∏oÊci Êruby,uk∏adu nap´dowego statku i wielkoÊcizu˝ywanego paliwa.

Kawitacja okreÊlana jest przez litera-tur´ jako „zjawisko negatywne”.

Tymczasem okazuje si´, ˝e to bardzoniepo˝àdane dzia∏anie fizyki mo˝-na doskonale wykorzystaç do zwi´k-szenia... skutecznoÊci torped, wystrze-liwanych z okr´tów podwodnych.Najwi´kszym problemem dla pociskujest opór wody, a zwi´kszenie mocynap´du niewiele mo˝e zmieniç. Wy-twarzajàc jednak odpowiednià iloÊçgazu, mo˝na doprowadziç do sytu-acji, gdy pocisk ten zostanie otoczonypewnego rodzaju bàblem powietrza,dzi´ki czemu torpeda porusza si´„w powietrzu”, które stawia znaczniemniejszy opór. Nowoczesne torpedyosiàgajà pr´dkoÊç od 30 do 55 w´-z∏ów (od 55 do 100 km/h), tymcza-sem torpedy wykorzystujàce zjawiskokawitacji mogà poruszaç si´ znaczniepr´dzej – nawet do 200 w´z∏ów(ok. 370 km/h).Spekuluje si´, ˝e przyczynà zatonićiarosyjskiego okr´tu podwodnego„Kursk” w 2000 roku by∏y w∏aÊnie nie-udane próby z torpedà superkawita-cyjnà „Szkwa∏”. Rosjanie nigdy niepotwierdzili tej informacji.

POMIARY PROWADZILI SPECJALIÂCI OD HYDRODYNAMIKI Z CTOFo

t. na

klum

nach

: Arc

h. A

BB/ry

s.AUD

E

26-29 srebrny slon2 -ok 2/4/05 14:06 Page 26


si´ niezwykle rzadko, po wtóre zlecenieznacznie wykracza∏o gabarytami i skalà po-za naszà dotychczasowà produkcj´.SpecjaliÊci z CTO opracowali koncepcj ,a w elblàskiej fabry-ce trzeba by∏o prze-laç zamys∏ na pa-pier i wykonaç.

Tunel kawitacyj-ny (bo jemu trze-ba poÊwićiç te-raz nieco miejsca) jest urzàdzeniembadawczym, wykorzystywanym do anali-zy przep∏ywu cieczy w obr´bie Êruby nap´-dowej statku. Wyniki tych badaƒ, przepro-wadzanych na dwudziestocentymetro-wych modelach, pozwalajà na najbardziejefektywne zaprojektowanie Êruby, któraw rzeczywistoÊci b´dzie mia∏a 4, a nawet 8metrów Êrednicy. Poniewa˝ takiej kilku-dziesićiotonowej masy zbadaç si´ raczejnie da, doÊwiadczenia przeprowadza si´w skali, a wyniki przelicza na oryginalnàwielkoÊç. Poza tym, nawet gdyby takà Êru-b´ zbadaç si´ da∏o, marna to satysfakcjadowiedzieç si´, ˝e zosta∏a wykonana we-d∏ug z∏ego projektu.Sam tunel to obiegowy kana∏ wodny, sk∏a-dajàcy si´ z czterech odcinków ró˝niàcychsi´ kszta∏tem i Êrednicami przekrojów. We-wnàtrz p∏ynie woda, a w górnej cz´Êci jestkomora pomiarowa, w której umieszcza

si´ badany model. Krzywdzàc in˝ynierskànomenklatur´, mo˝na powiedzieç, ˝e tunelkawitacyjny to ogromna stalowa rura, któràbez przerwy krà˝y woda. Wywo∏ujàc jej

okreÊlony i kon-trolowany obiegw komorze po-miarowej, symu-luje si´ naturalnewarunki pracyÊruby. A dzi´kiwielu czujnikom

umieszczonym w tunelu mo˝na przeanali-zowaç jej zachowanie w ró˝nych warun-kach. Na podstawie tych doÊwiadczeƒ na-nosi si´ ewentualne korekty na projekt i do-biera najlepsze kszta∏ty dla naturalnej wiel-koÊci Êruby.

Wróçmy jednak do samego zlecenia.Teoretycznie wyglàda∏o rewelacyjnie– projekt przygotowany, wymagania spre-cyzowane, nic tylko rozrysowaç, pospawaçi oddaç klientowi gotowy wyrób. – Kontrakt podpisaliÊmy w grudniu 2003 ro-ku i od razu nasi konstruktorzy zabrali si´do pracy – opowiada Tadeusz Kobus. – Ka˝-da, nawet najmniejsza cz´Êçurzàdzenia jest praktycznieniepowtarzalna, wić pracyby∏o dosyç du˝o.Biuro projektowe dokona∏onawet dla potrzeb tego zlece-

Tunel to dla ABBÊwietne referencjena ca∏ym Êwiecie

Urzàdzenie badawcze, budowa-ne dla wietnamskiego przemy-s∏u okr´towego, zajmowa∏o nie-mal po∏ow´ ogromnej hali pro-dukcyjnej ABB Zamech Marine.

GABARYTY „S¸ONIA”

Centrum TechnikiOkr´towej

Centrum TechnikiOkr´towej powsta-

∏o w 1971 roku jakooÊrodek projekto-wo-konstrukcyjnyi badawczo-rozwo-jowy, dzia∏ajàcyna rzecz polskiegoprzemys∏u budowyi remontu statków. Po k∏opotach or-ganizacyjnych na poczàtku lat dzie-wi´çdziesiàtych CTO potwierdzi∏oi utrzyma∏o pozycj´ lidera na rynkuhydromechaniki i konstrukcji okr´tuoraz materia∏oznawstwa i korozji. Ko-niec minionej dekady by∏ dla firmywznowieniem aktywnoÊci w zakresieprojektowania statków.Swoje laboratoria badawcze Cen-trum Techniki Okr´towej udost´pniastudentom i pracownikom nauko-wym wy˝szych uczelni technicznych,k∏adàç du˝y nacisk na wzrost pozio-mu kszta∏cenia i rozwój nauki.W kwietniu 2004 roku CentrumTechniki Okr´towej zosta∏o prze-kszta∏cone w jednoosobowà spó∏k´Skarbu Paƒstwa.

Fot.

na k

lumna

ch: A

rch.

ABB

/rys.A

UDE



nia pewnych inwestycji: wy-korzystywany dotychczasAutoCAD zosta∏ zastàpionynowoczeÊniejszym i bardziejrozbudowanym systememInventor.

– To jest system, który pozwala projekto-waç w uk∏adzie 3D, czy-li przestrzennym – do-daje Kobus. – Charakte-rystyczne dla niego jestto, ˝e najpierw tworzysi´ ca∏y, trójwymiarowymodel, a dopiero pozgraniu wszystkich ele-mentów przetwarza si´ wszystko na rysun-ki techniczne i wymiaruje.

Nie projekt by∏ jednak najwi´kszymwyzwaniem dla specjalistów z ABBZamech Marine. Kluczowe okaza∏o si´z pozoru „drobne” wymaganie CTO, i˝ tu-nel ma byç wykonany ze stali nierdzewnej.Dla konstruktorów mia∏o to kluczowe zna-czenie, wykonawcom natomiast znaczniepodnios∏o dotychczasowà poprzeczk´.– Dla nas nie jest problemem wykonanieobiektu z dok∏adnoÊcià do setnych cz´Êcimilimetra, powiedzia∏bym nawet, ˝e to tunormalna praktyka – t∏umaczy Jaros∏awKo∏tunowski, specjalista z Dzia∏u KontroliJakoÊci. – Najtrudniejszym wyzwaniemokaza∏ si´ jednak sam materia∏: blachachromowo-niklowa. WiedzieliÊmy, ˝e mo-˝e ona powodowaç pewne komplikacjew trakcie produkcji, nikt jednak nie przewi-dzia∏, ˝e b´dà one tak wielkie.Blacha taka doskonale przewodzi ciep∏o,co powoduje, ˝e nie mo˝na ∏àczyç jej spa-wem ciàg∏ym. Trzeba robiç przerwy, a toznacznie wyd∏u˝a∏o czas produkcji. Nie-które podzespo∏y przygotowywane by∏ydwu-, a nawet trzykrotnie d∏u˝ej ni˝ prze-widywa∏ harmonogram. Prawdziwym wy-

zwaniem okaza∏y si´ odkszta∏cenia goto-wych elementów.– PrzygotowaliÊmy cz´Êç tunelu, z∏o˝yli-Êmy, pospawaliÊmy, a nast´pnego dniacz´Êç mia∏a inne wymiary – dodaje Ko∏tu-nowski. – Ta stal jest bardzo wytrzyma∏aale doÊç ciàgliwa. Nie doÊç, ˝e wymaga

d∏u˝szych czasów obróbki, to jeszcze trze-ba by∏o dobieraç specjalistyczne narz´dzia.Z podobnym zmartwieniem zetkn´∏a si´ kil-ka lat temu Stocznia Szczeciƒska, zak∏ad,w którym spawacze sà zawsze najlepsiw kraju. Stocznia przyj´∏a zamówieniena wybudowanie dla norweskiego armato-ra kilku chemikaliowców. Ze wzgl´duna planowane ∏adunki u˝yta mia∏a byç stalnierdzewna. Podczas pracy okaza∏o si´, ˝espawanie tej stali przysparza tak ogrom-nych k∏opotów, ˝e w efekcie budowa stat-ku opóêni∏a si´.

Mimo wszystkich k∏opotów i niedo-godnoÊci termin odbioru zosta∏ do-trzymany. Od chwili podpisania kontraktuminà∏ zaledwie rok, gdy specjaliÊci z Cen-trum Techniki Okr´towej mogli rozpoczàçodbiór techniczny i skalowanie tunelu.Trwa∏o to kilkanaÊcie dni, podczas którychz Gdaƒska przywieziono mnóstwo specjali-stycznej aparatury pomiarowej.– Ka˝dy tunel ma swojà indywidualnà cha-rakterystyk´, wynikajàcà z dobranychkszta∏tów i wykonania – mówi Przemys∏awForeƒski z Dzia∏u Logistyczno-Technolo-gicznego. – Dlatego te˝ przeprowadza si´bardzo szczegó∏owe testy, bowiem ich wy-

niki sà póêniej brane pod uwag´ jakowskaêniki przeliczeniowe przy przek∏adaniubadaƒ modelowych na skal´ rzeczywistà.Ca∏y ten tunel jest wyposa˝ony w wiele ci-Ênieniomierzy, pr´dkoÊciomierzy i specjali-stycznej aparatury pomiarowej.Tunel zosta∏ przez CTO odebrany bez

uwag. Nast´pnie ca∏oÊçzosta∏a roz∏o˝ona na po-szczególne elementyi przygotowana do trans-portu. Cz´Êç trafi∏ado kontenerów, wi´kszeelementy zamontowanona platformach i tak po-

jecha∏y na statek. W tym momencie umo-wa zosta∏a ze strony ABB wype∏niona. I mi-mo k∏opotów – terminowo.

Niebywale trudny kontrakt przyniós∏firmie pieniàdze. To doÊç oczywiste. Jed-nak dla pracowników ABB Zamech Marinejego realizacja mia∏a jeszcze inne, niezwy-kle wa˝ne zyski.Tadeusz Kobus: Na etapie projektowaniaodskoczyliÊmy od pewnej rutyny, co po-mog∏o nam odÊwie˝yç wiedz´ i spojrzeniena naszà prac´. JesteÊmy zak∏adem pro-dukcyjnym i mimo ˝e wcià˝ projektujemynowe typy urzàdzeƒ, w zasadzie porusza-my si´ w pewnym okreÊlonym zakresieasortymentu. Tunel pozwoli∏ nam oderwaçsi´ od sterotypu.Jaros∏aw Ko∏tunowski: Zetkn´liÊy si´ zestalà nierdzewnà i wszyscy po kolei czegoÊsi´ o niej nauczyliÊmy. Dzi´ki temu otwiera-jà si´ przed nami zupe∏nie nowe rynki, bokonstrukcji i urzàdzeƒ ze stali nierdzewnejprodukuje si´ na Êwiecie bardzo du˝o.Przemys∏aw Foreƒski: Ten tunel to po-t´˝ne referencje dla naszej fir-my. Nie tylko w Polsce, alei na ca∏ym Êwiecie.

S∏awomir Dolecki

ODBIÓR TECHNICZNY TRWA¸ KILKANAÂCIE DNI

Technologie

Najwi´kszym problemem ca∏egoprojektu okaza∏a si´ koniecznoÊçzastosowania stali nierdzewnej

Od lewej: Grzegorz Krytenko,Mariusz Kawczyƒski, BogdanMoczarski, Mariusz Zubko,Tadeusz Kobus.

KONSTRUKTORZY TUNELU

Fot.

na k

lumna

ch: A

rch.

ABB



DOCELOWO KOMORA POMIAROWA ZNAJDZIE SI¢ NA PIERWSZYM PI¢TRZE

Tunel kawitacyjny jest urzàdzeniemdu˝ym – ma 21 metrów d∏ugoÊci

i 12 metrów wysokoÊci. Komora pomia-rowa mieÊci si´ w górnej cz´Êci urzà-dzenia, dlatego te˝ tunel „wbudowujesi´” w budynek, w którym poszczegól-ne cz´Êci obiektu mieszczà si´ na ró˝-nych pi´trach. Do uk∏adu wcho-dzi 130 m3 (oko∏o 130 ton) wody, samtunel wa˝y ponad 60 ton. Jego nape∏-nienie trwa kilka godzin. Ca∏oÊç sk∏adasi´ z 14 elementów, ∏àczonych Êruba-mi. Ich wielkoÊç (M36) i liczba nie sàuzasadnione ciÊnieniem panujàcym we-wnàtrz obiektu. Sà one jednak niezb´d-ne, by tunel zachowywa∏ podczas eks-ploatacji odpowiednià sztywnoÊç i nieodkszta∏ca∏ si´, co mog∏oby przek∏amy-waç uzyskiwane wyniki pomiarów. Pro-stopad∏oÊç Êcian tak˝e musi mieÊciçsi´ w rygorystycznych grani-cach 0,1 mm. Wszystkie wewn´trzneblachy sà bardzo g∏adkie (na pozio-mie Ra 0,8 do Ra 2,5), takie parametryuzyskaç mo˝na tylko poprzez polerowa-nie, a wewn´trznych blach jest w tune-lu kilkaset metrów kwadratowych.

„Srebrny s∏oƒ”w liczbach

Najwi´kszy w Polsce

tunel kawitacyjny

pracuje w Centrum

Techniki Okr´towej

– Czy to pierwszy tak du˝y projekt, ja-kim si´ Pan zajmowa∏?– Nie, to jest raczej projekt Êredniej wielko-Êci. Najwi´kszy by∏ chyba Hotel Radison,gdzie nadzorowa∏em budow´ ca∏ej wenty-lacji, klimatyzacji i automatyki sterowania.

– A w skali trudnoÊci?– Na pewno by∏ bardzo trudny dla projek-tantów i wykonawców. W sumie jest toprototyp urzàdzenia, które w skali Êwiato-wej mogà wyprodukowaç dwie, najwy˝ejtrzy firmy. Najwi´kszà trudnoÊç stanowi∏adu˝a dok∏adnoÊç obróbki mechanicznejposzczególnych elementów.

– Jak to prototyp? Przecie˝ wiele tunelipracuje na ca∏ym Êwiecie.– W latach 50. pewna niemiecka firmaopracowa∏a wiele projektów tuneli kawita-cyjnych, które do dziÊ mo˝na spotkaçw wielu oÊrodkach badawczych Europyi Ameryki. Firma zosta∏a zamkni´ta w la-tach 70., a jej patenty przesz∏y na Brytyjczy-ków, którzy do dziÊ oferujà te rozwiàza-nia. I choç prawa hydrodynamiki sà te sa-me, technika nie pozosta∏a na tym samympoziomie. Dlatego ka˝dy tunel kawitacyjny,jaki si´ dzisiaj projektuje i buduje, jest swo-istym prototypem.

– Powiedzia∏ Pan, ˝e sà na Êwiecie dwielub trzy firmy, które potrafià taki tunelwykonaç. Centrum Techniki Okr´towejpostanowi∏o jednak powierzyç to zada-nie ABB – debiutantowi na tym polu.Dlaczego?– Pomys∏ i projekt tunelu powsta∏ u nas,

ABB Zamech Marine wykona∏o natomiastprojekt techniczny i zbudowa∏o urzàdzenie.A braku doÊwiadczenia w projektowaniui obróbce stali to raczej tej firmie nikt nie za-rzuci. OczywiÊcie, mo˝na by∏o si´gnàçpo gotowe rozwiàzania, ale to ma swojàcen´. Z drugiej strony jednak projektujàctunel i powierzajàc wykonanie firmie ABB,wspólnie tworzymy pewnà wartoÊç doda-nà naszych przedsi´biorstw. TworzymycoÊ od podstaw i wchodzimy na zupe∏nienowy rynek. Jest to nie tylko sprawdzenienaszych umiej´tnoÊci, ale rów-nie˝ pokazanie ca∏emu Êwiatu,˝e jako polscy dostawcy jeste-Êmy w stanie zaoferowaç naj-nowoczeÊniejszà i niebywaleprecyzyjnà technologi´.

– Akurat jesteÊcie w trakcie po-miarów odbiorczych. JestPan zadowolony z efek-tów?– Tak i to bardzo. Mu-sz´ powiedzieç, ˝ejeÊli chodzi o ca∏ywyrób, to oceniamgo na szóstk´z plusem.

KA˚DY CENTYMETR TUNELU ZOSTA¸ OPISANY I ROZRYSOWANY

Wywiad

Na szóstk´ z plusem

kierownik Zak∏aduTransferu Techniki i TechnologiiCentrum TechnikiOkr´towej w Gdaƒsku

PIOTR CZABAJ

Fot.

na k

lumna

ch: A

rch.

ABB


30

Elementy po∏àczono dziesiàtkami Êrub.Ich wielkoÊci (M36) nie uzasadnia ciÊnienie w urzàdzeniu, ale potrzeba zachowania sztywnoÊci konstrukcji.

Wszystkie wewn´trzne powierzchniemuszà byç niemal idealnie g∏adkie,na poziomie Ra 0,8 do Ra 2,5. Aby uzy-skaç takie parametry, ka˝dy centymetrblachy musia∏ byç polerowany.

Po∏àczenia poszczególnych elemen-tów nie mog∏y wewnàtrz rury tworzyçkraw´dzi, które powodowa∏yby zabu-rzenia przep∏ywu wody. Tolerancja nieprzekracza∏a wi´c 0,1 mm, a w samejkomorze pomiarowej wynosi∏a 0!

Dynamometr R45 firmy Cussons za-montowany w komorze pomiarowejs∏u˝y do pomiarów naporu i momentuobrotowego p´dnika, a tak˝e charakte-rystyk hydrodynamicznych podczasprób modelowych.

Ciekawostki z wn´trza rury

POWIERZCHNIA WEWN¢TRZNA

PO¸ÑCZENIA WEWN¢TRZNE

MIERNIK

PO¸ÑCZENIA ELEMENTÓW

Tunel kawitacyjny –

Zbiornik wyrównawczy

Pompa

Elementem t∏oczàcym w pompiejest czteroskrzyd∏owa Êruba okr´towa, tzw. Êruba sk∏adana– z przykr´canymi skrzyd∏ami.Konstrukcja pozwala na wprowa-dzanie korekty jej skoku. ElementyÊruby wykonane sà z wielosk∏adni-kowego bràzu wysokiej wytrzyma-∏oÊci. Pr´dkoÊç obrotowa Êrubyjest regulowana p∏ynnie w zakre-sie od 0 do 200 obr./min.

Nap´dSilnik elektrycznyfirmy Celma o mocy90 kW i obrotach no-minalnych 1500 rpmnap´dza przek∏adni´redukcyjnà o prze∏o˝e-niu 1:6,3. Oba podze-spo∏y zamontowanesà na wspólnej ramiei po∏àczone sprz´g∏emelastycznym. Wa∏ wyjÊciowy z prze-k∏adni po∏àczony jest z wa∏em pompy tak˝eza pomocà sprz´g∏aelastycznego. Obrotysilnika (a tym samymi Êruby pompy) regulo-wane sà za pomocàfalownika ACS 800.

Wspólnie z elementa-mi odpowietrzajàcymi,zamontowanymi w kolanie tunelu,zbiornik wyrównawczystanowi system odga-zowania wody. Dzi´kiniemu mo˝na tak˝euzyskiwaç wymaganeparametry pracy, np. nadciÊnienielub podciÊnienie.

fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

, ilus

tracja

: G. K

ryte

nko/

ABB,

opr

ac. A

UDE

30-31 srebrny slon ifg 2/4/05 14:24 Page 30

y – budowa i dzia∏anie urzàdzenia

AZJATYCKIKONTRAKT

Tunel to urzàdzenie badawcze zaprojek-towane i zbudowa-ne w ABB ZamechMarine w Elblàgu

na zlecenie CentrumTechniki Okr´towej.Tunel zosta∏ wyko-nany dla wietnam-skiego przemys∏u

stoczniowego w ramach wspó∏-

pracy rzàdów Polski i Wietnamu.

Przemiennikicz´stotliwoÊci serii ACS 800


Komora pomiarowaDyfuzor

Wspornikistabilizujàce

Konfuzor

Kolana i kierownice wodyZadaniem kolan jest zmiana kie-runku przep∏ywu wody bez ode-rwania strugi od Êcian. S∏u˝à temukierownice o profilu skrzyd∏a lotni-czego, zamontowane wewnàtrzka˝dego kolana. Ich iloÊç i kszta∏tzosta∏y dobrane indywidualniedo ka˝dego kolana.

Stabilizator przep∏ywu wodyPo wyjÊciu z dyszy pompy i przejÊciu przezdyfuzor woda jest stabili-zowana przez prostowni-c´ ulowà zamontowanàw resorberze.

Odpowiednio ukszta∏towanacz´Êç górnej nitki tunelu, znaj-dujàca si´ za komorà pomiaro-wà. Zmiana przekroju powodu-je wyliczonà zmian´ ciÊnienia.

Âciany komory wykonane sà ze stlo-wych ram wktórych zamontowane sàokna z 80-mm pleksiglasu. W tymmiejscu umieszczone sà czujniki moni-torujàce stan i zachowanie wody.

Stabilizuje strug´ wody po wyjÊciuz kolana. Zw´˝ajàcy si´ w stron´komory przekrój, dobrany by∏na podstawie analiz hydrodyna-micznych. Kszta∏t konfuzora wyma-ga∏ obróbki mechanicznej maszy-nami sterowanymi numeryczniewg przygotowanego programu.

Elementy noÊne tunelu wykonane sà z profilowanejstali konstrukcyjnej, ich rolà jest podtrzymaniesegmentów górnej nitki tunelu i stabilizacja ca∏ejkonstrukcji.

Przemienniki cz´stotliwoÊci ACS 800, dzi´ki zastosowaniu w nich najnowszych

technologii, zapewniajà bardzo dok∏adnà regulacj´ pr´dkoÊci obrotowej silników. Przemienniki pozwalajà

na optymalizacj´ momentu obrotowego silnika. Zmniejszajà zu˝ycie energii elektrycznej, przez co urzà-

dzenia sà bardziej przyjazne dla Êrodowiska naturalnego.

fot.

na ko

lumna

ch: A

rch.

ABB

, ilus

tracja

: G. K

ryte

nko/

ABB,

opr

ac. A

UDE

30-31 srebrny slon ifg 2/4/05 14:25 Page 31


Partnerzy ABB

Nie boimy si´ wielkiej konkurencji

Do istnienia wielkich sieci han-dlowych ju˝ przywykliÊmy.W∏aÊciwie ka˝dy z nas mana ich temat swoje zdanie.Cz´Êç po osprz´t elektryczny

pojedzie w∏aÊnie do budowlanego mar-ketu; inni z kolei ominà go szerokim ∏u-kiem, szukajàc „klasycznego” sklepu czyhurtowni. – Markety próbujà zdobywaç klientówg∏ównie informacjà o niskich cenach – mó-wi Pawe∏ Wdowczyk, wspó∏waÊciciel hur-towni „Elektromag”. – Ale to jest troch´

zwodnicze. Faktycznie jest kilkanaÊcieczy kilkadziesiàt produktów, które

sà sprzedawane po zani˝onychcenach, natomiast na innychmar˝e sà znaczne.– My próbujemy iÊç innà drogà,w stron´ rzeczy dobrych za roz-sàdnà cen´ – uzupe∏nia Wdow-czyk. – Dajemy klientowi alter-

natyw´: zamiast taniej jedno-razówki, mo˝esz troch´ do∏o-˝yç i zagwarantowaç sobieniezawodnoÊç. Do szczytnej historii firmyprzeszed∏ przypadek pew-nej klientki, która po du-˝ych zakupach w super-

markecie przyjecha∏a do „Elektromagu”dokupiç kilka brakujàcych elementówosprz´tu. Zastanowi∏a jà cena, którà poda∏sprzedawca, poprosi∏a wić o wycen´ rze-czy, które ju˝ kupi∏a. Okaza∏o si´, ˝e by∏oto 800 z∏. Bez komentarza powiedzia∏a tyl-ko „b´d´ za godzin´”, po czym pojecha∏ado supermarketu i odda∏a wszystkie zaku-py. Tam rachunek wyniós∏ jà bo-wiem... 1000 z∏otych. OczywiÊcie po go-dzinie wróci∏a do hurtowni i dokoƒczy∏azakupy. Dzisiaj pozycja „Elektromagu” jest na tyledobra, ˝e konkurencja innych sklepów czyhurtowni, a nawet ogromnych sieci han-dlowych nie wp∏ywa zbytnio na stabilnoÊçfirmy. Polityka dobrej jakoÊci za rozsàdnàcen´ przynosi efekty. Jednak firma nie powsta∏a od razu jakoznaczàcy na rynku punkt sprzeda˝yosprz´tu elektroenergetycznego. Podob-nie jak zdecydowana wi´kszoÊç przedsi´-biorców, panowie Wdowczyk i Rdest za-czynali od malutkiego sklepu, który zresz-tà w∏asnorćznie zbudowali.– ZaczynaliÊmy od tego, ˝e obs∏ugiwali-Êmy tylko instalatorów – opowiada JanuszRdest, drugi wspó∏w∏aÊciciel firmy. – Wia-domo, ˝e oni chcà odroczonych terminówp∏atnoÊci, a w marketach tego nie ma, dla-

Jadàc do hurtowni „Elek-tromag” w Brwinowie, mi-ja si´ ogromny supermar-

ket budowlany. Dzia∏ elek-tryczny jest tam wielkoÊciÊredniego sklepu. W∏aÊci-

ciele hurtowni nie przej-mujà si´ tym jednak,

o klientów zabiegajà zu-pe∏nie innymi

metodami.

� Jeszcze w tym roku chcielibyÊmy rozpoczàç sTo dla nas nowe wyzwanie, Internet pom o

Technologie

�W listopadzie 2004 otworzyli Ênowà siedzib´. Znacznie wi´kszà i nowoczeÊniejszà.

Janusz Rdest

32-33 elektromag -ok 2/4/05 14:27 Page 32


tego te˝ mogliÊmy na nich liczyç.Drugim magnesem dla profesjonalistów by∏afachowa, nawet jak na ich potrzeby, obs∏uga.To zresztà do dzisiaj jest jednym z wa˝niej-szych elementów obs∏ugi klientów. Sklepikfunkcjonowa∏ sobie w najlepsze, i pewnie by-∏oby tak do dziÊ, gdyby pewnego dniaw drzwiach nie stanà∏ cz∏owiek z ABB.– By∏ pierwszym przedstawicielem du˝ej firmy,jaka zaproponowa∏a nam wspó∏prac´ – wspo-mina Pawe∏ Wdowczyk. – DogadaliÊmy bardzodobre warunki, a ABB zauwa˝y∏o i doceni∏o na-szà lojalnoÊç. Ten kredyt zaufania by∏ poczàt-kiem rozwoju naszej firmy. Produkty ABB oka-za∏y si´ strza∏em w dziesiàtk´. Mimo i˝ nie naj-taƒsze, trafi∏y na podatny grunt, gdy˝ Brwinówi okolice (Milanówek, Podkowa LeÊna) nie nale-˝à do najbiedniejszych i klientami „Elektroma-gu” stawali si´ w∏aÊciciele willi. Teraz kontynu-ujemy wspó∏prac´ dzi´ki ¸ukaszowi Pietkiewi-czowi i Robertowi Kowalczykowi.Poniewa˝ inwestycje w domach wymaga∏y spe-cjalistycznego sprz´tu, przy hurtowni powsta∏awypo˝yczalnia elektronarz´dzi. Przez przypa-dek (podzia∏ majàtku niewyp∏acalnego d∏u˝ni-ka) do parku sprz´towego trafi∏a... koparka. – Zacz´liÊmy Êwiadczyç dodatkowe us∏ugi– mówi Wdowczyk. – Instalatorzy kupujà u naskabel i od razu biora kopark´, eby ten kabel po-∏o˝yç. Nie jest to zbyt dochodowa dzia∏alnoÊç– wychodzimy jedynie na zero, ale naszymklientom bardzo ta oferta pasuje, wić nie rezy-gnujemy. Mi´dzy innymi dzi´ki temu zamiastdo supermarketu wolà przyjechaç do nas.

ç sprzeda˝ przez Internet. m o˝e nam jeszcze lepiej obs∏ugiwaç klientów.

Pawe∏ Wdowczyk

li Êmy

Zaledwie kilkanaÊcie metrów dzieli pierwszà lokalizacj firmy od jej nowejsiedziby. W otwarciu udzia∏ wzi li przedstawiciele wspó∏pracujàcych firm i klienci.

OTWARCIE NOWEJ SIEDZIBY FIRMY „ELEKTROMAG”

32-33 elektromag -ok 2/4/05 14:30 Page 33

Przek∏adniki kombinowane JUK 123a


S tandardowo przek∏adniki kom-binowane sà wykonywane dlapràdów pierwotnych od 20 Ado 3000 A i dla pràdów ter-

micznych 1s od 12 kA do 50 kA w zale˝-noÊci od wielkoÊci pràdu pierwotnego,mo˝liwoÊci prze∏àczeƒ po stronie pier-wotnej oraz mocy rdzeni. Zaciski pier-wotne mogà byç sworzniowe miedzianelub aluminiowe p∏askie. Przewiduje si´wykonanie do pićiu uzwojeƒ wtórnychcz∏onu pràdowego i do czterech uzwo-jeƒ wtórnych cz∏onu napićiowego prze-k∏adnika kombinowanego.Zaciski uzwojeƒ wtórnych przeznaczo-nych do pomiarów mogà byç przystoso-wane do plombowania. W zale˝noÊciod mocy rdzeni oraz pràdów pierwot-nych przek∏adniki mogà byç wykonanez g∏owicà typowà lub – co jest w∏aÊnienowoÊcià – z g∏owicà pomniejszonà.W tym drugim przypadku przek∏adnikjest o 200 mm ni˝szy. W 2004 roku wy-konano te˝ wersje przeciwwybuchowe,które pomyÊlnie przesz∏y próby w Insty-tucie Elektrotechniki.Przed wysy∏kà do klienta ka˝dy przek∏ad-nik jest poddawany próbom napićio-wym oraz legalizowany i plombowanyprzez pracownika Okr´gowego Urz´duMiar. Aparaty sà bezobs∏ugowe i mogàpracowaç bezawaryjnie przez po-nad 20 lat.Do koƒca 2004 roku wyprodukowanoi sprzedano ponad pó∏ tysiàca przek∏ad-ników kombinowanych typu JUK 123a.Sà one oferowane na wszystkich ryn-kach Êwiata i odznaczajà si´ du˝à trwa-∏oÊcià, niezawodnoÊcià oraz bezpieczeƒ-stwem u˝ytkowania.

Produkty

UniGear typ ZS1 jest rozdzielnicàprzedzia∏owà, dwucz∏onowàw izolacji powietrznej. Urzàdze-

nie jest odporne na dzia∏ania ∏uku we-wn´trznego i przeznaczone dla pier-wotnego rozdzia∏u energii. Rozwiàza-nie to skupia w sobie najlepsze cechyró˝nych typów rozdzielnic, produko-wanych wczeÊniej w wielu krajach.Du˝a ró˝norodnoÊç wykonaƒ dosko-nale zaspokaja zapotrzebowanie ener-getyki zawodowej i przemys∏owej.Technologia produkcji zezwala na bu-dow´ rozdzielnicy o du˝ej wytrzyma∏o-Êci mechanicznej, odpornej na pràdudarowy i nast´pstwa zwarcia we-wn´trznego. Dodatko zabezpieczapersonel obs∏ugujàcy przed skutkamiewentualnego zwarcia, które w prak-tyce zdarza si´ niezmiernie rzadko– poprzez zabudowany zbiorczy kana∏gazowy. Stosowanie tego kana∏u zale-˝y od wysokoÊci pomieszczenia prze-znaczonego dla rozdzielnicy (dotyczyto rozdzielnic o pràdzie zwarciado 31,5kA). Dla pràdów zwarcia powy-˝ej 31,5kA kana∏ jest oferowanyw standardzie.Rozdzielnica jest obs∏ugiwana tylkood przodu, co zwi´ksza bezpieczeƒ-stwo eksploatacji i pozwala ustawiaçjà równie˝ przy Êcianie. Wersja stan-dardowa jest wyposa˝ona we wszyst-kie niezb´dne blokady zapobiegajàceb∏´dom obs∏ugi.Urzàdzenie posiada atest InstytutuElektrotechniki w Warszawienr 0553/NWR/2002, co stanowipotwierdzenie jej doskona∏ej jakoÊci.

RozdzielniceUniGear

kompensator

Dane techniczne Napićie znamionowe 7,2; 12; 24 kVPr. znam. szyn zbiorczych do 4000 APr. znam. celki do 4000 APr. znam. szczytowy wytrzymywany do 125 kAPr. znam. krótkotrwa∏y wytrzymywany (3 s) do 50 kAOdpornoÊç na skutki ∏uku wewn´trznego do 50kA; 0,5 s

cz∏onpràdowy

cz∏onnapićiowy

g∏owica

izolator

olej

zbiornik

Pó∏przekrój przek∏adnika kombinowanegoJUK 123a z ma∏à g∏owicà, widok z przodu

ABB w Polsce produkuje przek∏adniki kombinowanetypu JUK 123a dla sieci 110 kV. Zosta∏y one opracowaneprzez dzia∏ konstrukcyjny ABB, który w ubieg∏ym rokuzmodyfikowa∏ nieco ten aparat. Urzàdzenie przesz∏o ju˝ pomyÊlne próby w Instytucie Elektrotechniki.

Konstruktorzypostawili na

bezpieczeƒstwo

34-35 produkty -ok 2/4/05 14:33 Page 34

IRC5 – nowatorski system sterowania robotami ABB

Mo˝na powiedzieç, ˝e IRC5 toewolucja na rynku robotów, po-zwalajàca wykorzystaç dotych-

czasowà wiedz´ i doÊwiadczenia u˝yt-kowników wczeÊniejszych kontrolerów.Projektujàc ten kontroler, g∏ówny naciskpo∏o˝ono na prostot´ obs∏ugi, instalacjóraz serwis stanowisk produkcyjnych.Modu∏owa budowa IRC5 pozwala zmniej-szyç koszty aplikacji, wykorzystujàc mo˝li-woÊç pod∏àczenia kilku manipulatorówdo jednego kontrolera. Modu∏owoÊç IRC5pozwala na logiczne rozdzielenie funkcjikontrolera, modu∏ów sterowania silnikamiosi oraz sterowania procesem. Ka˝dy mo-du∏ jest umieszczony w osobnej obudowieo identycznych wymiarach. Umo˝liwia toustawianie modu∏ów pi´trowo, co pozwa-la ograniczyç wykorzystanie powierzchni.Modu∏y mogà byç równie˝ ustawiane od-dzielnie. Rozwiàzanie to pozwala zreduko-waç koszty inwestycji, podnieÊç jakoÊçi zwi´kszyç wydajnoÊç zrobotyzowanegostanowiska. MultiMove pozwala realizo-waç bardzo z∏o˝one zadania, wczeÊniejniedost´pne dla robotów. Wszystko todzi´ki perfekcyjnej koordynacji skompliko-wanych Êcie˝ek ruchu robotów.Kluczowym dla prostoty obs∏ugi elemen-tem systemu jest przenoÊny panel progra-mowania – FlexPendant. Zawiera dotyko-wy ekran i interfejs u˝ytkownika opartyna Êrodowisku Windows. Panel FlexPen-dant mo˝emy od∏àczyç w czasie pracyi pod∏àczyç do innej szafy sterujàcej.Funkcja MultiMove zastosowana w IRC5pozwala sterowaç czterema manipulato-rami wraz z pozycjonerami (maksymalnie

do 36 osi). Dzi´ki idealnej koordynacji ru-chów mo˝liwa sta∏a si´ praca robotóww aplikacjach, które by∏y wczeÊniej nie-mo˝liwe do wykonania.Mamy te˝ liczne zmiany pod maskà. Zre-zygnowano np. z szybko zu˝ywajàcych si´baterii na rzecz... kondensatorów wielkiejpojemnoÊci (Ultra Cap).

Elektroniczne liczniki energii DELTAplus

Wi cej informacji: Bart∏omiej Misztalewski, tel.: (22) 51 64 455e-mail: [email protected]

DELTAplus to najnowszej generacji elek-troniczne liczniki energii elektrycznej,o ogromnych mo˝liwoÊciach zastoso-waƒ. Sà doskona∏e do rozliczeƒ z zak∏a-dami energetycznymi, jako liczniki kon-trolne, do kontroli procesów przemys∏o-wych, rozliczeƒ podnajemców lub jakoelementy systemów zarzàdzania ener-già. Rodzina liczników DELTAplus zastà-pi∏a seri´ Delta Meter.Liczniki te sà zgodne z mi´dzynarodowy-mi normami IEC61036 i IEC61268oraz posiadajà zatwierdzenie typu G∏ów-nego Urz´du Miar.

Przek∏adnikkombinowanyJUK 123a z ma∏àg∏owicà,prezentowanyna targachw Hanowerze.

Cechy liczników DELTAplus:�Klasa dok∏adnoÊci 1 lub 2 zgodnie z normami IEC61036 i IEC61268�Pomiar energii: bezpoÊredni lub poprzez przek∏adniki pràdowe i napićiowe�Prosta instalacja z mo˝liwoÊcià automatycznego przeprowadzenia testu prawid∏owoÊci pod∏àczenia�Pomiar wartoÊci chwilowych (napićia, pràdy, moce, wspó∏czynnik mocy, cz´stotliwoÊç)�Wielofunkcyjny, czytelny wyÊwietlacz LCD�Zakresy napićia: 1x57-288V, 3x100-500V (uk∏ad 3 przew.), 3x57-288/100-500V (uk∏ad 4 przew.)�Zakresy pràdowe 1 (6) A dla pomiarów przek∏adnikowych i 5 (80) A dla pomiarów bezpoÊrednich�Bezpotencja∏owe wyjÊcie (a) impulsowe z programowalnà sta∏à�Mo˝liwoÊç zaprogramowania przek∏adni licznika i zliczanie rzeczywistej wartoÊci energii (np. w MWh)�Interfejs optyczny IR, mo˝liwoÊç pod∏àczenia adapterów komunikacyjnych�Szeroki zakres temperatur pracy -40°C do +55°C�Do 4 taryf energii (opcja) i rejestr sumaryczny�Sygnalizacja na wyÊwietlaczu obecnoÊci napi´ç fazowych

Wi cej informacji: Jakub Matasek, tel.: (22) 51 64 454e-mail: [email protected]

IRC5 – MÓZG IRB

34-35 produkty -ok 2/4/05 14:34 Page 35

Niewidzialne linie elektroenergetyczne. Warto je zobaczyc

Od rewolucyjnego podejÊcia do podziemnej transmisji energii, po opracowanie pierwszej na Êwiecie samorzutnie regenerujàcej si´ sieci energetycznej, zaspokajamy zapotrzebowanie Êwiata na energi´. JednoczeÊnie zmniejszamy jej niekorzystny wp∏yw na Êrodowisko. Dostarczanie niezawodnej, „niewidzialnej” energii bez pól elektromagnetycznych to zaledwie jedna z konkurencyjnych korzyÊci, jakie oferujemy naszym klientom. ABB to ponad sto tysi´cyprofesjonalistów na ca∏ym Êwiecie, wyspecjalizowanych w energetyce i automatyce. Ponad milion rozwiàzaƒ dostarczanych ka˝dego dnia w formie produktów, systemów i us∏ug. Made in ABB.

www.abb.pl

© 2004 ABB

01-36 okl 2/4/05 13:23 Page 36

€¦ · 02-03 sptr -ok 2/4/05 13:26 Page 2 Luty 2005 Dzisiaj 3 Wydarzenia Transformator dla...

Documents

Transcript of €¦ · 02-03 sptr -ok 2/4/05 13:26 Page 2 Luty 2005 Dzisiaj 3 Wydarzenia Transformator dla...