Post on 30-Dec-2015
description
Żywienie a depresja i inne zaburzenia psychiczne
Ewa Fürstenberg
Katedra DietetykiWydział Nauk
o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji
21.03.2007
Budowa mózgu
kora mózgowa, jądra podstawy(myślenie, refleksja, reakcja)
układ limbiczny (podwzgórze, hipokamp, ciało migdałowate,
kora mózgowa)(pamięć, sen, apetyt, funkcje seksualne, emocje, motywacja,
napęd, agresja)
pień mózgu(podstawowe funkcje życiowe,
agresja)
Neurotransmitery• noradrenalina ucieczka/walka/strach
(n. pobudzający, hamujący)
• dopamina przyjemność (układ nagrody); (n. hamujący) motywacja, napęd
• serotonina apetyt, nastrój, impulsy, odczuwanie bólu
• acetylocholina pamięć, pobudzenie(n. pobudzający)
• GABA, glicyna(n. hamujące)
• glutaminian(n. pobudzający)
Zaburzenia psychiczne• zab. rozwojowe• zab. lękowe• zab. nastroju (afektywne)• zab. osobowości• schizofrenia i zaburzenia
schizotypowe• zab. urojeniowe
(paranoiczne)• zab. jedzenia• reakcja na ciężki stres
i zaburzenia adaptacyjne
• nieorganiczne zaburzenia snu
• dysfunkcje seksualne• zab. pod postacią
dolegliwości somatycznych• nerwica natręctw i inne
zaburzenia nerwicowe
„…utrudnienia funkcjonowania społecznego lub psychicznego jednostki dotyczące zachowania, afektu i/lub funkcji poznawczych, noszące znamiona cierpienia „ICD-10
Biopsychospołeczny model zaburzeń psychicznych
Predyspozycjebiologicznenp. genetyczne
Czynniki Środowiskowe
InfekcjeUrazy
Subst. toksyczneSkładniki pokarmoweŚrodowisko społeczne
stres
Zaburzenia
aktywności
neuroprze-
kaźników
i/lub ich receptorów
Objawy dotyczące:
myślenia, emocji, zachowania
Kobayashi, 2005
Fazy rozwoju mózgu
Okres postnatalny – do ok. 20 r.żOkres prenatalny
1 tr. 2 tr. 3 tr
neurogenezaróżnicowanie neuronów
migracja neuronówtworzenie synaps
niszczenie synaps
mielinizacja
czucie, motoryka
uwaga/socjalizacja/regulacja nastroju
myślenie abstrakcyjne/funkcje wykonawcze/socjalizacja
zwoje podstawy układ limbiczny kora przedczołowa ADHD zaburzenia nastroju schizofrenia
wiek 5 10 15 20
Keen i wsp., 2003
stan zdrowia matki stan zdrowia dziecka
czynniki genetyczne
stres czynniki toksyczne
Płodowe programowanie chorób wieku dorosłego – hipoteza Barkera
Niska/wysoka masa urodzeniowa / dysproporcje rozwojowe płodu, zwiększona masa łożyska, zwiększony obwód głowy
związane są z
otyłością (Yanjik, 2000) nadciśnieniem w wieku dorosłym
(Barker, 1990) chorobą wieńcową i udarem (Barker i Osmond,1986) insulinoopornością (Phillips i wsp, 1994) dyslipidemią (Barker, 1993) PCOS osteoporozą (Godfrey i Barker, 2000) zaburzeniami psychicznymi: schizofrenia, osobowość
schizoidalna, antyspołeczna, depresja (Susser i Stein, 1994)
Nieprawidłowe żywienie w krytycznym okresie rozwoju organizmu (tj. prenatalnym – in utero i wczesnym okresie postnatalnym) wywołuje długotrwałe i nieodwracalne adaptacyjne zmiany strukturalne, funkcjonalne i metaboliczne.
Zmiany te:
zwiększają szanse płodu na przeżycie
„programują” wystąpienie chorób w późniejszym okresie życia, zwłaszcza gdy zadziałają wtedy niesprzyjające czynniki środowiskowe (nieprawidłowa dieta, stres)
PROGRAMOWANIE PŁODOWE
Zaburzenia wzrostu płodu
Low pre-pregnancy weight
Short stature
Low caloric intake
Maternal low birth-weight
Non nutritional factors
Kramer, 1989
niska masa ciała matki
niski wzrost matki
niskie spożycie energii i skł. pokarmowych przez matkę
niska masa urodzeniowa matki
czynniki pozażywieniowe
Prawidłowe żywienie matki w okresie ciąży
• rezerwy są szczególnie istotne w 1. trymestrze
• wzrost zapotrzebowania na składniki pokarmowe w 2. i 3. trymestrze, zwłaszcza u dziewcząt i kobiet niedożywionych
• zapewnia pokrycie zapotrzebowania płodu na składniki pokarmowe i optymalny jego wzrost, prawidłową urodzeniowej masy ciała oraz dobry stan zdrowia
• zapobiega/zmniejsza ryzyka wad rozwojowych
0 1 2 3 en
ergi
a
biał
ko
wit B
6wit B
12kw. f
olio
wy
wit. D
w
apń
mag
nez
żela
zocy
nk
x zapotrzebowanie sprzed ciąży
Żywienie a rozwój mózgu
mielinizacja neuronów
B12
C20, 22 kwasy tłuszczowe
witamina E
DOPA
Fe, B6
metabolizm mózgu20-25% RMR (8-10% u innych naczelnych)zużywa
66% glukozy, 25 % tlenu
• Udowodniona skuteczność interwencji żywieniowej/farmakologicznej:
– energia/białko• okres okołokoncepcyjny: wady rozwojowe układu nerwowego, schizofrenia• 1. trymestr: przedwczesny poród, poród martwego płodu, śmierć noworodka• 2. i 3. trymestr: niska masa urodzeniowa, SGA, przedwczesny poród
– olej rybi• 3. trymestr: rozwój układu nerwowego, przedwczesny poród
– kwas foliowy w okresie przedkoncepcyjnym• wady rozwojowe układu nerwowego, anencefalia
– witamina A• niska masa urodzeniowa, poród martwego płodu
– żelazo• niska masa urodzeniowa, zaburzenia poznawcze
– cynk• niska masa urodzeniowa, wady rozwojowe układu nerwowego, anencefalia
– jod• okres przedkoncepcyjny-5/6. miesiąc ciąży: kretynizm
– miedź• anencefalia, wysoka masa urodzeniowa
– selen• wady rozwojowe układu nerwowego
– magnez • przedwczesny poród, opóźnienie rozwoju wewnątrzmacicznego
typowy posiłek prawidłowy posiłek
niedotlenienie opóźnienie wzrostu wewnątrzmacicznego
↓ rozwój łożyska atrofia hipokampu
• 10 charakterystycznych objawów depresji
• zaburzenia nastroju– smutek, przygnębienie, niemożność odczuwania radości („nic nie
cieszy”) – zmniejszenie zainteresowań (np. niechęć zajmowania się swoim hobby) – poczucie beznadziejności, niska samoocena, – lęk, uczucie wewnętrznego napięcia, „niepokój w środku”
• zaburzenia poznawcze– trudności w koncentracji, zapamiętywaniu i podejmowaniu decyzji– wrażenie niesprawności intelektualnej
• objawy fizyczne– zmniejszenie aktywności, apatia, spowolnienie, niechęć do działania – problemy ze snem (bezsenność lub nadmierna senność) – zmniejszenie apetytu, spadek wagi ciała (rzadziej zwiększenie apetytu i
przyrost masy ciała), suchość w ustach – uczucie ciągłego zmęczenia, brak energii – dolegliwości bólowe (bóle głowy, brzucha, bóle w klatce piersiowej,
nerwobóle)
Depresja
• zaburzenie lękowe uogólnione– długotrwały, nadmierny i irracjonalny lęk dotyczący życia codziennego
zaburzający normalne funkcjonowanie (praca, koncentracja)
• zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne– nie dające się skontrolować nieuzasadnione myśli wywołujące lęk
(wątpliwości, potrzeba nadmiernego porządku, zachowania agresywne) i zachowania zmierzające do zmniejszenia dyskomfortu związanego z obsesyjnymi myślami zakłócające normalne funkcjonowanie (praca, relacje społeczne) – np. mycie, powtarzanie słów, liczenie
• Zaburzenie lękowe z napadami lęku (lęk paniczny)– silne nieoczekiwane ataki paniki, którym towarzyszą intensywne objawy
fizyczne ( m.in. pocenie, palpitacje serca, nudności, uderzenia gorąca) i lęk przed śmiercią
• fobia społeczna– intensywny lęk przed byciem ocenianym przez innych: dotyczy występów
publicznych, poznawania nowych ludzi
Zaburzenia lękowe
Schizofrenia
....grupa chorób psychicznych, w których dochodzi do rozpadu procesów psychicznych
i stworzenia nieprawidłowego obrazu świata i własnej osoby
•choroby ludzi młodych, najczęściej pojawia się między 15 a 30 rokiem życia
• występują mniej więcej u 1% populacji z taką samą częśtością i obrazem klinicznym u kobiet i mężczyzn
•mają przebieg epizodyczny: faza ostra choroby przeplata się z fazą remisji
postaci:postaci:paranoidalna (omamy i urojenia, brak formalnych zaburzeń myślenia)paranoidalna (omamy i urojenia, brak formalnych zaburzeń myślenia)
katatoniczna (postać hipokinetyczna i hiperkinetyczna)katatoniczna (postać hipokinetyczna i hiperkinetyczna)zdezorganizowana (hebefreniczna) (dezorganizacja myślenia)zdezorganizowana (hebefreniczna) (dezorganizacja myślenia)
częste współwystępowanie otyłości i cukrzycy
Gr. "schizo" - rozszczepiać i "fren" - umysł, wola, serce
Zaburzenia odżywiania…
poważne zaburzenia w zakresie zachowań związanych z pobieraniem pokarmu
– drastyczne ograniczenie spożywania pokarmu(anoreksja psychiczna)
– znaczące objadanie się (żarłoczność psychiczna)– stosowanie zachowań kompensacyjnych
– zaburzone postrzeganie własnego ciała – uczucie dyskomfortu związane z kształtem lub masą ciała– obawa przed wzrostem masy ciała– samoocena na podstawie masy ciała– ciągłe myślenie o jedzeniu
• często współwystępują z innymi zaburzeniami psychicznymi: depresją, uzależnieniami, zaburzeniami lękowymi
Zespół gwałtownego objadania się
• nawracające epizody objadania się– zjadanie większej niż normalnie ilości pożywienia– spożywanie pożywienia szybciej niż normalnie– jedzenie aż do momentu poczucia dyskomfortu– brak kontroli nad ilością spożywanego pokarmu– jedzenie dużych ilości pokarmu mimo braku uczucia głodu– jedzenie w samotności (zmieszanie z powodu ilości zjadanego
pokarmu)– znaczący dyskomfort psychiczny wynikający
z nieprawidłowych zachowań żywieniowych– brak regularnych zachowań kompensacyjnych (→ nadwaga,
otyłość)– poczucie winy, zdegustowania, wstydu z powodu przejadania
„zagłuszane” często kolejnym napadem obżarstwa
DietoterapiaProdukty dobre:• pełnoziarniste prod. zbożowe
– Se, błonnik, wit. B• warzywa (zwłaszcz zielone liściaste), owoce – do każdego posiłku (wit. B, kwas foliowy,
błonnik)• prod. mleczne niskotłuszczowe (wit. B)• gotowane warzywa strączkowe – 2-3 x/tydz (wit. B)
– prod sojowe (100 mg izoflawonów)• ryby, glony morskie – 2-3 x/tydz
– (KT n-3 - pamięć, nastrój)– łosoś, tuńczyk, dorsz, makrela, sardynki, śledźinne źródłą KT n-3: oleje roślinne (lniany – 2 łyżki dziennie w przypadku depresji, orzechy włoskie)(stosunek kwasów n-3 – n-6 1:3; n-3’s: 1-2% energii, n-6 – 5-8%
Produkty niewskazane w dużych ilościach• rafinowane węglowodany, cukry proste• tłuszcz zwierzęce• tłuszcze trans• żywność fermentowana i marynowana• kawa, alkohol, nikotyna (zab. Lękowe)• dodatki do żywności
Dietoterapia
• 5-6 regularnych posiłków, tak by nie czuć uczucia głodu, o urozmaiconym składzie
• pamiętać o śniadaniu (stabilizacja poziomu glukozy we krwi – synteza neurotransmiterów)
• w każdym posiłku powinien być produkt białkowy
– źródło aminokwasów, Zn, Fe (synteza neurotransmiterów)
• jeśli konieczne jest redukcja masy ciała – pod kontrola lekarza/dietetyka
ADHD• prawidłowy sposób żywienia, korekta błędów żywieniowych
– utrzymanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi
• hiperglikemia – pobudzenie• hipoglikemia – zaburzenia
koncentracji
• eliminacja alergenów pokarmowych• suplementacja
– kwasy tłuszczowe n-3 – cynk– magnez– witaminy antyoksydacyjne– bakterie probiotyczne
• Wyniki badań epidemiologicznych i modelowych wskazują, że stan odżywienia matki w momencie poczęcia oraz środowisko in-utero determinuje
predyspozycje organizmu do wielu chorób w późniejszym okresie życia
• Podjęcie odpowiednich działań na etapie życia płodowego oraz w późniejszym okresie życia może znacząco zredukować ryzyko zachorowania na tzw.
choroby cywilizacyjne i zaburzenia psychiczne