Post on 14-Oct-2020
DOBRE PRAKTYKI
LECZENIA BÓLU U OSÓB DOROSŁYCH
W SPECJALISTYCZNYCH ZESPOŁACH
RATOWNICTWA MEDYCZNEGO
I LOTNICZYCH ZESPOŁACH
RATOWNICTWA MEDYCZNEGO
Sekterarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia
Józefa Szczurek-Żelazko
Konsultant Krajowy w dziedzinie medycyny ratunkowej
prof. dr hab. n. med. Jerzy Robert Ładny
…………………………………………… (podpis i pieczęć)
…………………………………………… (data)
…………………………………………… (podpis i pieczęć)
…………………………………………… (data)
Dobre praktyki leczenia bólu u osób dorosłych w specjalistycznych zespołach ratownictwa medycznego i lotniczych zespołach ratownictwa medycznego
str. 2 z 5
Jak wynika z publikacji autorstwa zespołu ekspertów pod przewodnictwem Pana Prof. Andrzeja Basińskiego z Gdańskiego Uniwersytetu
Medycznego, zaledwie 16% dorosłych pacjentów otrzymało leczenie przeciwbólowe podczas interwencji podstawowych zespołów ratownictwa
medycznego, natomiast specjalistyczne zespoły ratownictwa medycznego jedynie w 18% zastosowały leczenie przeciwbólowe u dorosłych
na etapie przedszpitalnym. Ministerstwo Zdrowia na prośbę konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny ratunkowej Pana Prof. Jerzego
Roberta Ładnego przygotowało dane dotyczące rozpoznań urazowych wg klasyfikacji ICD 10, obejmujące oparzenia termiczne i chemiczne.
Dane zostały przygotowane dzięki Systemowi Wspomagania Dowodzenia Państwowego Ratownictwa Medycznego. Analiza obejmowała okres
od 1 listopada 2017 roku do 30 kwietnia 2018 roku (6 miesięcy). Do badania włączono 547 interwencji zespołów ratownictwa medycznego z całej
Polski (w badanym okresie miało miejsce ogółem około 1,6 mln interwencji). U osób dorosłych leki p/bólowe zostały podane w 25,23%
przypadkach, a u dzieci (<18 roku życia) w 16,58% przypadkach, dlatego absolutnie priorytetowym stało się opracowanie w przystępnej formie
standardu leczenia dolegliwości bólowych o różnych przyczynach i nasileniu i wdrożenie tego standardu w formie dobrych praktyk jako zalecenia
w całym kraju.
W oparciu o aktualną wiedzę medyczną odnoszącą się do stosowania analgetyków w ratownictwie medycznym, zespół ekspertów rekomenduje
następujące leki o działaniu przeciwbólowym:
1. drotaweryna (tylko ból zlokalizowany w jamie brzusznej z komponentą spastyczną)
2. fentanyl
3. ibuprofen
4. ketoprofen
5. deksketoprofen
6. metamizol
7. morfina
8. papaweryna (tylko ból zlokalizowany w jamie brzusznej z komponentą spastyczną)
9. paracetamol
10. ketamina
11. propofol
12. metoksyfluran
Dobre praktyki leczenia bólu u osób dorosłych w specjalistycznych zespołach ratownictwa medycznego i lotniczych zespołach ratownictwa medycznego
str. 3 z 5
W postępowaniu ratowniczym konieczna jest ocena dolegliwości na miejscu zdarzenia, poprzez zastosowanie przez członka zespołu
ratownictwa medycznego skali oceny bólu NRS. W skali tej 0 pkt oznacza brak bólu a 10 pkt maksymalny możliwy ból.
Kierownik zespołu ratownictwa medycznego ocenia ból, zapisuje jego natężenie oraz czas podania leku w karcie medycznych czynności
ratunkowych.
W celu maksymalnego uproszczenia wprowadzono podział dolegliwości bólowych na 3 stopnie:
1. od 1 pkt do 4 pkt – ból łagodny
2. od 5 pkt do 7 pkt – ból umiarkowany
3. od 8 pkt do 10 pkt – ból silny/ekstremalny
Zaleca się dążenie do redukcji natężenia bólu o minimum 50%.
Mając na względzie prostotę i funkcjonalność postępowania, dokonuje się podziału dolegliwości bólowych na 2 grupy:
I. ból o etiologii nieurazowej:
ból głowy
ból klatki piersiowej
ból brzucha
II. ból o etiologii urazowej.
O wyborze zastosowanego leczenia decyduje: stopień natężenia bólu w poniższych grupach dolegliwości, patomechanizm powstawania bólu
oraz jego lokalizacja.
Dobre praktyki leczenia bólu u osób dorosłych w specjalistycznych zespołach ratownictwa medycznego i lotniczych zespołach ratownictwa medycznego
str. 4 z 5
NATĘŻENIE BÓLU (NRS)
BÓL O ETIOLOGII NIEURAZOWEJ BÓL O ETIOLOGII
URAZOWEJ
ból głowy ból w obrębie klatki piersiowej ból w obrębie jamy brzusznej urazy, oparzenia
ból łagodny 1 – 4 pkt
ibuprofen 800 mg p.o.
i/lub
paracetamol 1000 mg p.o. metamizol 2,5 g i.v./i.m.
metamizol 2,5 g i.v./i.m.
+
drotaweryna 80 mg i.v./i.m.(3)
fentanyl 1,0 µg/kg m.c. i.v./i.o.(5), (6)
lub
morfina 0,1-0,2 mg/kg m.c. i.v./i.o.(2), (4)
lub
ketamina 0,25-0,5 mg/kg m.c. i.v./i.o.
lub
ketamina 0,25-0,5 mg/kg m.c.
i.v./i.o.
+
propofol 0,5 mg/kg m.c. i.v.
lub
metoksyfluran – wziewnie
+
postępowanie niefarmakologiczne(7)
paracetamol 1000 mg p.o.(1)
ból umiarkowany 5 – 7 pkt
ibuprofen 800 mg p.o.
i/lub
metamizol 2,5 g i.v.
lub
ketoprofen 100 mg i.v(8) / deksketoprofen 50 mg i.v.
morfina 0,1-0,2 mg/kg m.c. i.v./i.o.(2)
i/lub
metamizol 2,5 g i.v.
metamizol 2,5 g i.v.
+
drotaweryna 80 mg i.v.(3)
fentanyl 0,5-1,0 µg/kg m.c. i.v./i.o.(1)
ból silny/ ekstremalny 8 – 10 pkt
fentanyl 0,5-1,0 µg/kg m.c. i.v./i.o.
morfina 0,1-0,2 mg/kg m.c. i.v./i.o.(2)
i/lub
metamizol 2,5 g i.v.
morfina 0,1-0,2 mg/kg m.c. i.v./i.o.(2), (4)
lub
fentanyl 0,5-1,0 µg/kg m.c. i.v./i.o.
(1) W przypadku podejrzenia cech krwawienia do OUN lub występowania przeciwwskazań do NLPZ i/lub metamizolu. (2) W przypadku nieskutecznej kontroli bólu dawkę można powtarzać co 5 minut do uzyskania istotnej redukcji bólu, wystąpienia sedacji lub jakościowych zaburzeń
świadomości. (3) Drotaweryna tylko w przypadku występowania stanów spastycznych mięśniówki gładkiej przewodu pokarmowego, dróg moczowych. (4) Przy braku przeciwwskazań. (5) W przypadku nieskutecznej kontroli bólu dawkę można powtarzać co 15 minut do uzyskania istotnej redukcji bólu, wystąpienia sedacji lub jakościowych zaburzeń
świadomości. (6) Zaleca się zachowanie ostrożności w urazach obejmujących klatkę piersiową. (7) Postępowanie niefarmakologiczne: sterylne opatrunki hydrożelowe, elewacja kończyny, stabilizacja kończyny w osi itd. (8) Ketoprofen - uzupełnić do 100 ml 0,9% roztworem chlorku sodu i podawać w ciągu ½ do 1 godzin.
UWAGA: W ZRM nie zaleca się podawania leków przeciwbólowych domięśniowo i doodbytniczo. Leki podane tą drogą charakteryzują się długim okresem latencji (czas jaki upływa pomiędzy podaniem leku a wystąpieniem jego działania przeciwbólowego); stężenie leków w kompartmentach docelowych wykazuje fluktuacje, co w praktyce powoduje, że postępowanie analgetyczne może być nieskuteczne.
Dobre praktyki leczenia bólu u osób dorosłych w specjalistycznych zespołach ratownictwa medycznego i lotniczych zespołach ratownictwa medycznego
str. 5 z 5
Skróty drogi podawania leków: i.v.- dożylnie i.o - infuzja doszpikowa p.o - doustnie
Autorzy:
Andrzej Basiński1, Jerzy Wordliczek2, Jarosław Woroń3,4, Jan Dobrogowski5, Robert Gałązkowski6, Klaudiusz Nadolny7,8, Jerzy Robert Ładny7,9, Marcin
Podgórski6, Daniel Ślęzak1
1) Katedra i Klinika Medycyny Ratunkowej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Gdański Uniwersytet Medyczny
2) Klinika Intensywnej Terapii Interdyscyplinarnej, Wydział Lekarski UJ CM Kraków
3) Szpital Uniwersytecki w Krakowie, Centrum Urazowe Medycyny Ratunkowej i Katastrof, Kliniczny Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Nr 1
4) Zakład Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii, Wydział Lekarski UJ CM Kraków
5) Zakład Badania i Leczenia Bólu Katedry Anestezjologii i Intensywnej Terapii UJ CM Kraków
6) Zakład Ratownictwa Medycznego, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Lotnicze Pogotowie Ratunkowego
7) Klinika Medycyny Ratunkowej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
8) Wojewódzkie Pogotowie Ratunkowe w Katowicach
9) Konsultant Krajowy w dziedzinie medycyny ratunkowej
DOBRE PRAKTYKI
LECZENIA BÓLU U OSÓB DOROSŁYCH
W PODSTAWOWYCH ZESPOŁACH
RATOWNICTWA MEDYCZNEGO
Sekterarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia
Józefa Szczurek-Żelazko
Konsultant Krajowy w dziedzinie medycyny ratunkowej
prof. dr hab. n. med. Jerzy Robert Ładny
…………………………………………… (podpis i pieczęć)
…………………………………………… (data)
…………………………………………… (podpis i pieczęć)
…………………………………………… (data)
Dobre praktyki leczenia bólu u osób dorosłych w podstawowych zespołach ratownictwa medycznego
str. 2 z 5
Jak wynika z publikacji autorstwa zespołu ekspertów pod przewodnictwem Pana Prof. Andrzeja Basińskiego z Gdańskiego Uniwersytetu
Medycznego, zaledwie 16% dorosłych pacjentów otrzymało leczenie przeciwbólowe podczas interwencji podstawowych zespołów ratownictwa
medycznego, natomiast specjalistyczne zespoły ratownictwa medycznego jedynie w 18% zastosowały leczenie przeciwbólowe na etapie
przedszpitalnym. Ministerstwo Zdrowia na prośbę konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny ratunkowej Pana Prof. Jerzego Roberta Ładnego
przygotowało dane dotyczące rozpoznań urazowych wg klasyfikacji ICD 10, obejmujące oparzenia termiczne i chemiczne. Dane zostały
przygotowane dzięki Systemowi Wspomagania Dowodzenia Państwowego Ratownictwa Medycznego. Analiza obejmowała okres od 1 listopada
2017 roku do 30 kwietnia 2018 roku (6 miesięcy). Do badania włączono 547 interwencji zespołów ratownictwa medycznego z całej Polski
(w badanym okresie miało miejsce ogółem około 1,6 mln interwencji). U osób dorosłych leki p/bólowe zostały podane w 25,23% przypadkach,
a u dzieci (<18 roku życia) w 16,58% przypadkach, dlatego absolutnie priorytetowym stało się opracowanie w przystępnej formie standardu
leczenia dolegliwości bólowych o różnych przyczynach i nasileniu i wdrożenie tego standardu w formie dobrych praktyk jako zalecenia w całym
kraju.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2016 r. w sprawie medycznych czynności ratunkowych i świadczeń zdrowotnych
innych niż medyczne czynności ratunkowe, które mogą być udzielane przez ratownika medycznego oraz rozporządzeniem Ministra Zdrowia
z dnia 28 lutego 2017 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych
przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego, ratownik medyczny i pielęgniarka systemu może podać samodzielnie
następujące leki przeciwbólowe/rozkurczowe:
1. drotaweryna (tylko ból zlokalizowany w jamie brzusznej z komponentą spastyczną)
2. fentanyl
3. ibuprofen
4. ketoprofen
5. metamizol
6. morfina
7. papaweryna (tylko ból zlokalizowany w jamie brzusznej z komponentą spastyczną)
8. paracetamol
Dobre praktyki leczenia bólu u osób dorosłych w podstawowych zespołach ratownictwa medycznego
str. 3 z 5
W postępowaniu ratowniczym konieczna jest ocena dolegliwości na miejscu zdarzenia, poprzez zastosowanie przez ratownika medycznego
lub pielęgniarkę systemu skali oceny bólu.
W skali tej 0 pkt oznacza brak bólu a 10 pkt maksymalny możliwy ból.
Kierownik zespołu ocenia ból, zapisuje jego natężenie oraz czas podania leku w karcie medycznych czynności ratunkowych.
W celu maksymalnego uproszczenia wprowadzono podział dolegliwości bólowych na 3 stopnie:
1. od 1 pkt do 4 pkt – ból łagodny
2. od 5 pkt do 7 pkt – ból umiarkowany
3. od 8 pkt do 10 pkt – ból silny/ekstremalny
Zaleca się dążenie do redukcji natężenia bólu o minimum 50%.
Mając na względzie prostotę i funkcjonalność postępowania, zespół ekspertów proponuje podział dolegliwości bólowych na 2 grupy:
I. ból o etiologii nieurazowej:
ból głowy
ból klatki piersiowej
ból brzucha
II. ból o etiologii urazowej.
Kryterium zastosowanego leczenia powinien być stopień natężenia bólu w poniższych grupach dolegliwości, patomechanizm powstawania bólu
oraz jego lokalizacja.
Dobre praktyki leczenia bólu u osób dorosłych w podstawowych zespołach ratownictwa medycznego
str. 4 z 5
NATĘŻENIE BÓLU (NRS)
BÓL O ETIOLOGII NIEURAZOWEJ BÓL O ETIOLOGII
URAZOWEJ
ból głowy ból w obrębie klatki piersiowej ból w obrębie jamy brzusznej urazy, oparzenia
ból łagodny 1 – 4 pkt
ibuprofen 800 mg p.o.
i/lub
paracetamol 1000 mg p.o. metamizol 2,5 g i.v./i.m.
metamizol 2,5 g i.v./i.m.
+
drotaweryna 80mg i.v./i.m.(3)
fentanyl 1,0 µg/kg m.c. i.v./i.o.(5),(6)
lub
morfina 0,1-0,2 mg/kg m.c. i.v./i.o.(2)(4)
+
postępowanie niefarmakologiczne(7)
paracetamol 1000 mg p.o.(1)
ból umiarkowany 5 – 7 pkt
ibuprofen 800 mg p.o.
i/lub
metamizol 2,5 g i.v.
lub
ketoprofen 100 mg i.v.(8)
morfina 0,1-0,2 mg/kg m.c. i.v./i.o.(2)
i/lub
metamizol 2,5 g i.v.
metamizol 2,5 g i.v.
+
drotaweryna 80mg i.v.(3)
fentanyl 0,5-1,0 µg/kg m.c. i.v./i.o.(1)
ból silny/ ekstremalny 8 – 10 pkt
fentanyl 0,5-1,0 µg/kg m.c. i.v./i.o.
morfina 0,1-0,2 mg/kg m.c. i.v./i.o.(2)
i/lub
metamizol 2,5 g i.v.
morfina 0,1-0,2 mg/kg m.c. i.v./i.o.(2),(4)
lub
fentanyl 0,5-1,0 µg/kg m.c. i.v./i.o.
(1) W przypadku podejrzenia cech krwawienia do OUN lub występowania przeciwwskazań do NLPZ i/lub metamizolu. (2) W przypadku nieskutecznej kontroli bólu dawkę można powtarzać co 5 minut do uzyskania istotnej redukcji bólu, wystąpienia sedacji lub jakościowych
zaburzeń świadomości. (3) Drotaweryna tylko w przypadku występowania stanów spastycznych mięśniówki gładkiej przewodu pokarmowego, dróg moczowych. (4) Przy braku przeciwwskazań. (5) W przypadku nieskutecznej kontroli bólu dawkę można powtarzać co 15 minut do uzyskania istotnej redukcji bólu, wystąpienia sedacji lub jakościowych
zaburzeń świadomości. (6) Zaleca się zachowanie ostrożności w urazach obejmujących klatkę piersiową. (7) Postępowanie niefarmakologiczne: sterylne opatrunki hydrożelowe, elewacja kończyny, stabilizacja kończyny w osi itd. (8) Ketoprofen - uzupełnić do 100 ml 0,9% roztworem chlorku sodu i podawać w ciągu ½ do 1 godzin. UWAGA: W ZRM nie zaleca się podawania leków przeciwbólowych domięśniowo i doodbytniczo. Leki podane tą drogą charakteryzują się długim okresem latencji (czas jaki upływa pomiędzy podaniem leku a wystąpieniem jego działania przeciwbólowego); stężenie leków w kompartmentach docelowych wykazuje fluktuacje, co w praktyce powoduje, że postępowanie analgetyczne może być nieskuteczne.
Dobre praktyki leczenia bólu u osób dorosłych w podstawowych zespołach ratownictwa medycznego
str. 5 z 5
Skróty drogi podawania leków:
i.v.- dożylnie
i.o - infuzja doszpikowa
p.o - doustnie
Autorzy:
Andrzej Basiński1, Jerzy Wordliczek2, Jarosław Woroń3,4, Jan Dobrogowski5, Robert Gałązkowski6, Klaudiusz Nadolny7,8, Jerzy Robert Ładny7,9,
1) Katedra i Klinika Medycyny Ratunkowej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Gdański Uniwersytet Medyczny
2) Klinika Intensywnej Terapii Interdyscyplinarnej, Wydział Lekarski UJ CM Kraków
3) Szpital Uniwersytecki w Krakowie, Centrum Urazowe Medycyny Ratunkowej i Katastrof, Kliniczny Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Nr 1
4) Zakład Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii, Wydział Lekarski UJ CM Kraków
5) Zakład Badania i Leczenia Bólu Katedry Anestezjologii i Intensywnej Terapii UJ CM Kraków
6) Zakład Ratownictwa Medycznego, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Lotnicze Pogotowie Ratunkowego
7) Klinika Medycyny Ratunkowej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
8) Wojewódzkie Pogotowie Ratunkowe w Katowicach
9) Konsultant Krajowy w dziedzinie medycyny ratunkowej
DOBRE PRAKTYKI
LECZENIA BÓLU U DZIECI
W SPECJALISTYCZNYCH ZESPOŁACH
RATOWNICTWA MEDYCZNEGO
I LOTNICZYCH ZESPOŁACH
RATOWNICTWA MEDYCZNEGO
Dobre praktyki leczenia bólu u dzieci w specjalistycznych zespołach ratownictwa medycznego i lotniczych zespołach ratownictwa medycznego
str. 2 z 5
Jak wynika z publikacji autorstwa zespołu ekspertów pod przewodnictwem Pana Prof. Andrzeja Basińskiego z Gdańskiego Uniwersytetu
Medycznego, aktualnie zaledwie 20% dzieci z urazami wielonarządowymi otrzymuje leczenie przeciwbólowe na etapie przedszpitalnym.
Ministerstwo Zdrowia na prośbę konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny ratunkowej Pana Prof. Jerzego Roberta Ładnego przygotowało
dane dotyczące rozpoznań urazowych wg klasyfikacji ICD 10, obejmujące oparzenia termiczne i chemiczne. Dane zostały przygotowane dzięki
Systemowi Wspomagania Dowodzenia Państwowego Ratownictwa Medycznego. Analiza obejmowała okres od 1 listopada 2017 roku
do 30 kwietnia 2018 roku (6 miesięcy). Do badania włączono 547 interwencji zespołów ratownictwa medycznego z całej Polski (w badanym
okresie miało miejsce ogółem około 1,6 mln interwencji). U osób dorosłych leki p/bólowe zostały podane w 25,23% przypadkach, a u dzieci (<18
roku życia) w 16,58% przypadkach, dlatego absolutnie priorytetowym stało się opracowanie w przystępnej formie standardu leczenia dolegliwości
bólowych o różnych przyczynach i nasileniu i wdrożenie tego standardu w formie dobrych praktyk jako zalecenia w całym kraju.
W oparciu o aktualną wiedzę medyczną odnoszącą się do stosowania analgetyków w ratownictwie medycznym, rekomenduje się następujące
leki o działaniu przeciwbólowym:
1. drotaweryna (tylko ból zlokalizowany w jamie brzusznej z komponentą spastyczną)
2. fentanyl
3. ibuprofen
4. ketoprofen
5. morfina
6. paracetamol
7. ketamina
Dobre praktyki leczenia bólu u dzieci w specjalistycznych zespołach ratownictwa medycznego i lotniczych zespołach ratownictwa medycznego
str. 3 z 5
W postępowaniu ratowniczym konieczna jest ocena dolegliwości na miejscu zdarzenia, poprzez zastosowanie skali oceny bólu. Rodzaj skali bólu
powinien być dopasowany do kategorii wiekowej pacjenta (np. VAS, FACE, NRS).
W skalach tych 0 pkt oznacza brak bólu, a 10 pkt maksymalny możliwy ból.
Kierownik zespołu ratownictwa medycznego diagnozuje ból, odnotowuje w karcie medycznych czynności ratunkowych jego natężenie, lokalizację
oraz czas podania leku.
W celu maksymalnego uproszczenia wprowadzono podział dolegliwości bólowych na 3 stopnie:
1. od 1 pkt do 4 pkt – ból łagodny
2. od 5 pkt do 7 pkt – ból umiarkowany
3. od 8 pkt do 10 pkt – ból silny/ekstremalny
Dobre praktyki leczenia bólu u dzieci w specjalistycznych zespołach ratownictwa medycznego i lotniczych zespołach ratownictwa medycznego
str. 4 z 5
Zaleca się dążenie do redukcji natężenia bólu o minimum 50%.
Mając na względzie prostotę i funkcjonalność postępowania, dokonano podziału dolegliwości bólowych na 2 grupy:
I. ból o etiologii nieurazowej:
II. ból o etiologii urazowej.
O wyborze zastosowanego leczenia decyduje: stopień natężenia bólu w poniższych grupach dolegliwości, patomechanizm powstawania bólu
oraz wiek pacjenta.
NATĘŻENIE BÓLU
BÓL O ETIOLOGII NIEURAZOWEJ(4) BÓL O ETIOLOGII URAZOWEJ urazy, oparzenia
Wiek
0-12 lat > 12 lat 0-18 lat
ból łagodny
paracetamol 15 mg/kg m.c i.v./i.o paracetamol 15 mg/kg m.c i.v./i.o
morfina 0,1 mg kg/m.c i.v/i.o.
lub
fentanyl 1-3 µg/kg m.c. i.v./i.o.
lub
ketamina 0,25-0,5 mg/kg m.c. i.v./i.o.(2),(4)
+
postępowanie niefarmakologiczne(3)
ibuprofen 10 mg/kg m.c. p.o.(1) ibuprofen 10 mg/kg m.c. p.o.
ból umiarkowany
paracetamol 15 mg/kg m.c i.v./i.o paracetamol 15 mg/kg m.c i.v./i.o.
ibuprofen 10 mg/kg m.c. p.o.(1)
lub
morfina 0,1 mg kg/m.c i.v/i.o.
ibuprofen 10 mg/kg m.c. p.o.
lub
ketoprofen 50-100 mg i.v./i.o.(2),(5)
lub
morfina 0,1 mg kg/m.c i.v/i.o.
ból silny/ ekstremalny
morfina 0,1 mg kg/m.c i.v/i.o.
morfina 0,1 mg kg/m.c i.v/i.o.
lub
fentanyl 1-3 µg/kg m.c. i.v/i.o.
(1) Dotyczy pacjentów powyżej 3 miesiąca życia. (2) Dotyczy pacjentów powyżej 15 roku życia. (3) Postępowanie niefarmakologiczne: sterylne opatrunki hydrożelowe, elewacja kończyny, stabilizacja kończyny w osi itd.
(4) W bólach o charakterze skurczowym zlokalizowanych w jamie brzusznej rekomenduje się podanie drotaweryny w dawce zależnej od masy ciała i wieku dziecka. Dawkowanie: 0-6 lat 40-120 mg/ 24h, powyżej 6 lat 40-240 mg/24h.
(5) Ketoprofen - uzupełnić do 100 ml 0,9% roztworem chlorku sodu i podawać w ciągu ½ do 1 godzin.
Dobre praktyki leczenia bólu u dzieci w specjalistycznych zespołach ratownictwa medycznego i lotniczych zespołach ratownictwa medycznego
str. 5 z 5
UWAGA: W ZRM nie zaleca się podawania leków przeciwbólowych domięśniowo i doodbytniczo. Leki podane tą drogą charakteryzują się długim okresem latencji (czas jaki upływa pomiędzy podaniem leku a wystąpieniem jego działania przeciwbólowego); stężenie leków w kompartmentach docelowych wykazuje fluktuacje, co w praktyce powoduje, że postępowanie analgetyczne może być nieskuteczne. Skróty drogi podawania leków: i.v.- dożylnie i.o - infuzja doszpikowa p.o - doustnie Autorzy: Andrzej Basiński1, Jerzy Wordliczek2, Jarosław Woroń3,4, Jan Dobrogowski5, Robert Gałązkowski6, Klaudiusz Nadolny7,8, Jerzy Robert Ładny7,11,
Teresa Jackowska9, Krzysztof Kobylarz10, Marcin Podgórski6, Daniel Ślęzak1.
1) Katedra i Klinika Medycyny Ratunkowej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Gdański Uniwersytet Medyczny 2) Klinika Intensywnej Terapii Interdyscyplinarnej, Wydział Lekarski UJ CM Kraków 3) Szpital Uniwersytecki w Krakowie, Centrum Urazowe Medycyny Ratunkowej i Katastrof, Kliniczny Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Nr 1 4) Zakład Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii, Wydział Lekarski UJ CM Kraków 5) Zakład Badania i Leczenia Bólu Katedry Anestezjologii i Intensywnej Terapii UJ CM Kraków 6) Zakład Ratownictwa Medycznego, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Lotnicze Pogotowie Ratunkowego 7) Klinika Medycyny Ratunkowej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku 8) Wojewódzkie Pogotowie Ratunkowe w Katowicach 9) Konsultant Krajowy w dziedzinie pediatrii 10) Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Krakowie 11) Konsultant Krajowy w dziedzinie medycyny ratunkowej
DOBRE PRAKTYKI
LECZENIA BÓLU U DZIECI
W PODSTAWOWYCH ZESPOŁACH
RATOWNICTWA MEDYCZNEGO
Dobre praktyki leczenia bólu u dzieci w podstawowych zespołach ratownictwa medycznego
str. 2 z 5
Jak wynika z publikacji autorstwa zespołu ekspertów pod przewodnictwem Pana Prof. Andrzeja Basińskiego z Gdańskiego
Uniwersytetu Medycznego, aktualnie zaledwie 20% dzieci z urazami wielonarządowymi otrzymuje leczenie przeciwbólowe na etapie
przedszpitalnym. Ministerstwo Zdrowia na prośbę konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny ratunkowej Pana Prof. Jerzego
Roberta Ładnego przygotowało dane dotyczące rozpoznań urazowych wg klasyfikacji ICD 10, obejmujące oparzenia termiczne i
chemiczne. Dane zostały przygotowane dzięki Systemowi Wspomagania Dowodzenia Państwowego Ratownictwa Medycznego.
Analiza obejmowała okres od 1 listopada 2017 roku do 30 kwietnia 2018 roku (6 miesięcy). Do badania włączono 547 interwencji
zespołów ratownictwa medycznego z całej Polski (w badanym okresie miało miejsce ogółem około 1,6 mln interwencji). U osób
dorosłych leki p/bólowe zostały podane w 25,23% przypadkach, a u dzieci (<18 roku życia) w 16,58% przypadkach, dlatego absolutnie
priorytetowym stało się opracowanie w przystępnej formie standardu leczenia dolegliwości bólowych o różnych przyczynach i
nasileniu i wdrożenie tego standardu w formie dobrych praktyk jako zalecenia w całym kraju.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2016 r. w sprawie medycznych czynności ratunkowych i świadczeń
zdrowotnych innych niż medyczne czynności ratunkowe, które mogą być udzielane przez ratownika medycznego oraz
rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 28 lutego 2017 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych,
diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego,
ratownik medyczny i pielęgniarka systemu może podać samodzielnie następujące leki przeciwbólowe/rozkurczowe:
1. drotaweryna (tylko ból zlokalizowany w jamie brzusznej z komponentą spastyczną)
2. fentanyl
3. ibuprofen
4. ketoprofen
5. morfina
6. paracetamol
Dobre praktyki leczenia bólu u dzieci w podstawowych zespołach ratownictwa medycznego
str. 3 z 5
W postępowaniu ratowniczym konieczna jest ocena dolegliwości na miejscu zdarzenia, poprzez zastosowanie przez ratownika
medycznego lub pielęgniarkę systemu skali oceny bólu. Rodzaj skali bólu powinien być dopasowany do kategorii wiekowej pacjenta
(np. VAS, FACE, NRS).
W skalach tych 0 pkt oznacza brak bólu, a 10 pkt maksymalny możliwy ból.
Kierownik zespołu ocenia ból, zapisuje jego natężenie oraz czas podania leku w karcie medycznych czynności ratunkowych.
W celu maksymalnego uproszczenia wprowadzono podział dolegliwości bólowych na 3 stopnie:
1. od 1 pkt do 4 pkt – ból łagodny
2. od 5 pkt do 7 pkt – ból umiarkowany
3. od 8 pkt do 10 pkt – ból silny/ekstremalny
Zaleca się dążenie do redukcji natężenia bólu o minimum 50%.
Dobre praktyki leczenia bólu u dzieci w podstawowych zespołach ratownictwa medycznego
str. 4 z 5
Mając na względzie prostotę i funkcjonalność postępowania, dokonuje się podziału dolegliwości bólowych na 2 grupy:
I. ból o etiologii nieurazowej:
II. ból o etiologii urazowej.
O wyborze zastosowanego leczenia decyduje: stopień natężenia bólu w poniższych grupach dolegliwości, patomechanizm
powstawania bólu oraz wiek pacjenta.
NATĘŻENIE BÓLU
BÓL O ETIOLOGII NIEURAZOWEJ(4) BÓL O ETIOLOGII URAZOWEJ
wiek urazy, oparzenia
0-12 lat > 12 lat
ból łagodny
paracetamol 15 mg/kg m.c i.v./i.o paracetamol 15 mg/kg m.c i.v./i.o
morfina 0,1 mg kg/m.c i.v/i.o.
lub
fentanyl 1-3 µg/kg m.c. i.v./i.o.
+
postępowanie niefarmakologiczne(3)
ibuprofen 10 mg/kg m.c. p.o.(1) ibuprofen 10 mg/kg m.c. p.o.
ból umiarkowany
paracetamol 15 mg/kg m.c i.v./i.o paracetamol 15 mg/kg m.c i.v./i.o.
ibuprofen 10 mg/kg m.c. p.o.(1)
lub
morfina 0,1 mg kg/m.c i.v/i.o.
ibuprofen 10 mg/kg m.c. p.o.
lub
ketoprofen 50-100 mg i.v./i.o.(2)(5)
lub
morfina 0,1 mg kg/m.c i.v/i.o.
ból silny/ ekstremalny
morfina 0,1 mg kg/m.c i.v/i.o.
morfina 0,1 mg kg/m.c i.v/i.o.
lub
fentanyl 1-3 µg/kg m.c. i.v/i.o.
(1) Dotyczy pacjentów powyżej 3 miesiąca życia. (2) Dotyczy pacjentów powyżej 15 roku życia. (3) Postępowanie niefarmakologiczne: sterylne opatrunki hydrożelowe, elewacja kończyny, stabilizacja kończyny w osi itd.
(4) W bólach o charakterze skurczowym zlokalizowanych w jamie brzusznej rekomenduje się podanie drotaweryny w dawce zależnej od masy ciała i wieku dziecka. Dawkowanie: 0-6 lat 40-120 mg/ 24h, powyżej 6 lat 40-240 mg/24h.
(5) Ketoprofen - uzupełnić do 100 ml 0,9% roztworem chlorku sodu i podawać w ciągu ½ do 1 godzin. UWAGA: W ZRM nie zaleca się podawania leków przeciwbólowych domięśniowo i doodbytniczo.
Dobre praktyki leczenia bólu u dzieci w podstawowych zespołach ratownictwa medycznego
str. 5 z 5
Leki podane tą drogą charakteryzują się długim okresem latencji (czas jaki upływa pomiędzy podaniem leku a wystąpieniem jego działania przeciwbólowego); stężenie leków w kompartmentach docelowych wykazuje fluktuacje, co w praktyce powoduje, że postępowanie analgetyczne może być nieskuteczne. Skróty drogi podawania leków: i.v.- dożylnie i.o - infuzja doszpikowa p.o - doustnie
Autorzy:
Andrzej Basiński1, Jerzy Wordliczek2, Jarosław Woroń3,4, Jan Dobrogowski5, Robert Gałązkowski6, Klaudiusz Nadolny7,8, Jerzy Robert Ładny7,11,
Teresa Jackowska9, Krzysztof Kobylarz10, Marcin Podgórski6, Daniel Ślęzak1
1) Katedra i Klinika Medycyny Ratunkowej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Gdański Uniwersytet Medyczny
2) Klinika Intensywnej Terapii Interdyscyplinarnej, Wydział Lekarski UJ CM Kraków
3) Szpital Uniwersytecki w Krakowie, Centrum Urazowe Medycyny Ratunkowej i Katastrof, Kliniczny Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Nr 1
4) Zakład Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii, Wydział Lekarski UJ CM Kraków
5) Zakład Badania i Leczenia Bólu Katedry Anestezjologii i Intensywnej Terapii UJ CM Kraków
6) Zakład Ratownictwa Medycznego, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Lotnicze Pogotowie Ratunkowego
7) Klinika Medycyny Ratunkowej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
8) Wojewódzkie Pogotowie Ratunkowe w Katowicach
9) Konsultant Krajowy w dziedzinie pediatrii
10) Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Krakowie
11) Konsultant Krajowy w dziedzinie medycyny ratunkowej