Stereotypy płci: mity czy rzeczywistość?

Bogdan WojciszkeSzkoła Wyższa Psychologii Społecznej

Czym różnią się kobiety i mężczyźni?

0

1

2

3

4

5

6

7

Przyjazna Uwodzi Seksy

Kobiety Mężczyźni

Czym różnią się kobiety i mężczyźni?

0

1

2

3

4

5

6

7

Przyjazna Uwodzi Seksy

Kobiety Mężczyźni

0

10

20

30

40

50

60

70

Obelga Pochlebstwo

Kobiety Mężczyźni

Czym różnią się kobiety i mężczyźni?

0

1

2

3

4

5

6

7

Przyjazna Uwodzi Seksy

Kobiety Mężczyźni

0

10

20

30

40

50

60

70

Obelga Pochlebstwo

Kobiety Mężczyźni

Czym różnią się kobiety i mężczyźni?

Wiesz, często Cię tu widuję na kampusie i bardzo mi się podobasz, czy nie masz ochoty dziś wieczorem…

KOBIETY MĘŻCZYŹNI

50 50…umówić się ze mną na randkę?

…przyjść do mnie do domu?

…pójść ze mną do łóżka?

6 69

0 75

Stereotypy płci

Stereotypy płci

Kogo wolisz mieć za bezpośredniego przełożonego –kobietę czy mężczyznę? (próba ogólnopolska, 2000)

0

10

20

30

40

50

60

70

Mężczyźni Kobiety

KobietęMężczyznę

Kogo wolisz mieć za bezpośredniego przełożonego –kobietę czy mężczyznę? (próba ogólnopolska, 2000)

0

10

20

30

40

50

60

70

Mężczyźni Kobiety

KobietęMężczyznę

Kobiety są:

MiłeWrażliweUległe

UczucioweOpiekuńcze

Oddane

WSPÓLNOTOWOŚĆ

Mężczyźni są:

SprawniZaradni

EnergiczniAmbitni

DominującyZarozumiali

SPRAWCZOŚĆ

Te różnice w treści stereotypu płci stwierdzono w ponad 30 krajach

• Ameryka (USA)• Brazylia• Francja• Japonia• Polska• Zambia• Zjednoczone Emiraty Arabskie

To tylko stereotypy, a jak jest naprawdę – czy kobiety i mężczyźnie faktycznie się różnią?

• Tak, ale• Tak, gdyż rosnąca liczba danych przekonuje, iż

faktyczne różnice płci pokrywają się z treścią stereotypów

• Ale różnice te są z reguły bardzo małe• Podobieństwa są znacznie większe• Umysł ludzki koncentruje się na różnicach

Dlaczego kobiety i mężczyźni mieliby się różnic?

1. Wyjaśnienia ewolucjonistyczne(David Buss, Douglas Kenrick)

• Kobiety i mężczyźni byli poddani w pewnych dziedzinach odmiennym naciskom ewolucyjnym, w związku z czym odmienne umiejętności, motywacje (preferencje) i zachowania zapewniały im:

• lepsze przystosowanie (dobór naturalny), stąd różnice w zakresie zdolności przestrzennych i niektórych sprawności motorycznych (myśliwi kontra zbieraczki)

• większy sukces reprodukcyjny (dobór seksualny), stąd różnice w zakresie cech pozwalających zwyciężyć w rywalizacji wewnątrzpłciowej oraz upodobań kierowanych do płci przeciwnej

2. Wyjaśnienia kulturowestereotypowa tożsamość płciowa (Sandra Bem)

• Kultury wykształcają odmienne stereotypy dotyczące funkcjonowania poszczególnych płci. Stereotypy te są arbitralnymi konstruktami kultury.

• Kulturowe pryzmaty płci: Androcentryzm Polaryzacja płci Esencjalizm biologiczny

• Socjalizacja prowadzi do utożsamienia się dziecka z rolą własnej płci i jej realizowania we własnym zachowaniu.

3. Wyjaśnienia społeczno strukturalne(role społeczne) np. Alice Eagly

• Kobiety i mężczyźni zajmują odmienne pozycje społeczne i pełnią odmienne role, co dyktuje odmienność ich zachowań i wykształcanych cech, w szczególności:kobiety w większym stopniu sprawują role opiekuńcze (dzieci, dom); mężczyźni w większym stopniu spełniają role żywicieli, dostarczycieli dóbr; ludzie dostosowują się do ról, co pozwala maksymalizować szanse sukcesu w ich pełnieniumężczyźni zajmują zwykle wyższą pozycję społeczną, dysponują władzą i zasobami (stąd różnica w asertywności, stylach konwersacji, stylach wpływu społecznego, autoprezentacji etc.)

Czy kobiety i mężczyźni faktycznie się różnią?

• W psychologii współczesnej na pytanie to odpowiada się za pomocą meta-analiz, czyli analiz gdzie jednostką analizy są całe badania, a nie pojedyncze osoby badane

Krok 1: • Odnalezienie możliwie wszystkich badań istotnych z

uwagi na problem (także niepublikowanych, bo te często pokazują brak różnic)

• Rola komputerowych baz danych

Kroki metaanalizyKrok 2: • Ustalenie wielkości różnicy w każdym badaniu i

wyrażenie ich za pomocą wspólnej metryki, jak współczynnik korelacji r lub standaryzowana różnica między średnimi d:

Cechy naturalne mają z reguły rozkład normalny

Natężenie cechy

Liczba osóbcechujących siędanym natężeniem

Kluczowa rola wielkości różnic: Jak myślimy

Natężenie cechy

Liczba osóbcechujących siędanym natężeniem

Kluczowa rola wielkości różnic: Jak jest naprawdę

Natężenie cechy

Liczba osóbcechujących siędanym natężeniem

Zróżnicowanie pod względem zdolności

Zróżnicowanie pod względem zdolności

For each row, which of the three comparison shapes on the right is identical to the shape on the left? Psychologists have found that the farther you have to rotate an object mentally,the longer the comparison takes. The speed at which you can complete the tasksprovides a general measure of your spatial ability. The answers are (1) A and (2) B.

Społeczności łowiecko-zbierackie

Społeczności łowiecko zbierackie

Różnice płci w zdolnościach przestrzennych (Silverman & Eals)

Mężczyźni Kobiety

Rotacje umysłowe 15.57 8.66Relacje przestrzenne 46.60 30.89

Pamięć lokalizacji 6.80 11.55

Największa znana różnica: prędkość rzuconego obiektu

Natężenie cechy

Liczba osóbcechujących siędanym natężeniem

Choć kobiety i mężczyźni lekko różnią się pewnymi zdolnościami umysłowymi, nie różnią się ogólnym poziomem inteligencji.

Jednak mężczyźni są bardziej od kobiet zróżnicowani pod względem inteligencji (i różnych zdolności szczegółowych).

Mężczyzn jest więcej na krańcach, kobiet jest więcej po środku.

480

58 %

42 %

N = 80 000, Xm = 100,48 Xk = 100,64 (Deary et al., 2003)

Strand et al., 2006, N = 320 000 11-12-latków badanych w 2001 UK national sample, czarne - chłopcy

Zróżnicowanie pod względem umiejętności społecznych i zachowań w interakcjach

Zróżnicowanie pod względem umiejętności społecznych i zachowań w interakcjach

Zróżnicowanie pod względem umiejętności społecznych i zachowań w interakcjach

Ale

to głównie kobiety sprawują funkcje opiekuńcze

Zróżnicowanie pod względem umiejętności społecznych i zachowań w interakcjach

Różnice płci w agresji

Ale – wszędzie na świecie mężczyźni

• Są sprawcami więcej niż80% morderstw, gwałtów i napadów

• Wywołują i prowadzą wojny

The Young/Old Male Ratio of 153 Countries Plottedagainst the Severity of Conflicts (log)

(combat deaths that occurred as a consequenceof civil war) (Mesquida & Wiener, 1999)

Scatterplot Illustrating the Influence of Male AgeDistribution on Severity of Conflict When Controlling

for GINI Coefficient

Scatterplot Illustrating the Influence of Male AgeDistribution on Severity of Conflict When Controlling

for Democracy Index Score

Tymczasowe konkluzje na temat stereotypów płci

• Problem ze stereotypami płci nie polega na ich fałszywości (większość jest trafna)

• Jeden problem polega na tym, że faktyczne różnice płci są znacznie mniejsze niż ludzie myślą

• Stąd drugi problem – nigdy nie możemy być pewni, czy stereotyp płci jest prawdziwy w odniesieniu do jakiejś konkretnej osoby

• Gęś i prosię – w obrębie kategorii są one zastępowalne, ale z ludźmi (prawie) nigdy tak nie jest

Kiedy różnice są duże

Teoria nakładów rodzicielskich Trivers (1972)

Jeżeli osobniki różnej płci dokonują niejednakowo dużych nakładów rodzicielskich, to

• 1. osobniki płci ponoszącej większe nakłady są bardziej selektywne w wyborze partnera płci przeciwnej

• 2. osobniki płci ponoszącej mniejsze nakłady silniej między sobą rywalizują o dostęp do partnera płci przeciwnej

Teoria strategii heteroseksualnych (Buss & Schmitt, 1993)

• Mężczyźni i kobiety różnią się preferencjami (upodobaniami) kierowanymi na płeć przeciwną

• Ponieważ w związkach krótko i długoterminowych mają do rozwiązania częściowo różne problemy adaptacyjne

• A zróżnicowane preferencje pozwalają rozwiązać owe zróżnicowane problemy

Problemy adaptacyjne mężczyzn w związkach krótko- i długoterminowych

• Krótkoterminowy• 1. Pozyskanie licznych

partnerek• 2. Dostępność

potencjalnych partnerek• 4. Płodność partnerek

• Długoterminowy• 1. Pewność ojcostwa• 2. Wartość reprodukcyjna

Problemy adaptacyjne kobiet w związkach krótko- i długoterminowych

• Krótkoterminowy• 1. Natychmiastowy

dostęp do dóbr partnera• 2. Ocena, czy partner

nadaje się do związku trwałego

• 3. Pozyskania genów dobrej jakości

• Długoterminowy• 1. Rozpoznanie zdolności

do inwestowania• 2. Rozpoznanie

skłonności do inwestowania

Rozwiązania: Mężczyźni, krótkoterminowePozyskanie licznych partnerek

• silniejsze pragnienie przelotnych kontaktów seksualnych

Rozwiązania: Mężczyźni, krótkoterminowePozyskanie licznych partnerek

• silniejsze pragnienie przelotnych kontaktów seksualnych

2

2,5

3

3,5

4

4,5

5

Krótko Długo

Intensywność poszukiwania partnera do związku krótko i

długoterminowego

KM

Rozwiązania: Mężczyźni, krótkoterminowePozyskanie licznych partnerek

• silniejsze pragnienie przelotnych kontaktów seksualnych

Rozwiązania: Mężczyźni, krótkoterminowePozyskanie licznych partnerek

• silniejsze pragnienie przelotnych kontaktów seksualnych

0

10

20

30

40

50

60

70

Obelga Pochlebstwo

Interpretacja seksualnej propozycji kolegi koleżanki z

pracy

KM

Rozwiązania: Mężczyźni, krótkoterminowePozyskanie licznych partnerek

• silniejsze pragnienie przelotnych kontaktów seksualnych

• silniejsze pragnienie posiadania licznych partnerek

Rozwiązania: Mężczyźni, krótkoterminowePozyskanie licznych partnerek

• silniejsze pragnienie przelotnych kontaktów seksualnych

• silniejsze pragnienie posiadania licznych partnerek

Pożądana liczba patnerów seksualnych w ciągu...

0

5

10

15

20

1m 6m 1r 5l 10l Ż

KM

Odsetki mężczyzn i kobiet deklarujących chęć posiadania w ciągu najbliższego miesiąca więcej niż jednego partnera

(52 narodowości, Schmitt)

0

5

10

15

20

25

30

35

A Płn A Pd E Zach E Wsch Afryka Azja

KM

Rozwiązania: Mężczyźni, krótkoterminowePozyskanie licznych partnerek

• silniejsze pragnienie przelotnych kontaktów seksualnych

• silniejsze pragnienie posiadania licznych partnerek

• szybsze dążenie do kontaktów seksualnych

Zgoda na seks w zależności od czasu trwania znajomości

-3

-2

-1

0

1

2

3

5l 2l 1r 6m 3m 1m 1t 1d 1g

KM

Ocena szans zgody na seks po 1 miesiącu znajomości (52 narodowości, Schmitt)

-3

-2

-1

0

1

2

3

A Płn A Pd E Zach E Wsch Afryka Azja

KM

Rozwiązania: Mężczyźni, krótkoterminowePozyskanie licznych partnerek

• silniejsze pragnienie przelotnych kontaktów seksualnych

• silniejsze pragnienie posiadania licznych partnerek

• szybsze dążenie do kontaktów seksualnych

• obniżenie wymagań w kontaktach przelotnych

Minimalny poziom inteligencji

30

35

40

45

50

55

60

65

70

One Date Date. s Marry

KM

Velsquez Venus

Rozwiązania: Mężczyźni, krótkoterminowePłodność potencjalnych partnerek

• preferowanie cech znamionujących płodność

• Uroda i młodość• Oceny na skali od 0

(nieważne) do 3 (niezbędne), Buss 37 krajów

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

Bułg Nige Niem USA

Pożądanie urody

KM

Różnica wieku (minimalna i maksymalna) preferowana przez kobiety i mężczyzn (Ameryka)

-20

-15-10

-5

0

510

15

20

10 20 30 40 50 60

Wiek kobiety

Najmłodszy

Najstarszy

Różnica wieku (minimalna i maksymalna) preferowana przez kobiety i mężczyzn (Ameryka)

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

10 20 30 40 50 60

Wiek mężczyzny

Najmłodsza

Najstarsza

-20

-15-10

-5

0

510

15

20

10 20 30 40 50 60

Wiek kobiety

Najmłodszy

Najstarszy

Różnica wieku (minimalna i maksymalna) preferowana przez kobiety i mężczyzn (Indie)

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

10 20 30 40 50 60

Wiek mężczyzny

Najmłodsza

Najstarsza

-20

-15-10

-5

0

510

15

20

10 20 30 40 50 60

Wiek kobiety

Najmłodszy

Najstarszy

Rozwiązania: Mężczyźni, długoterminowePewność ojcostwa

• preferowanie specyficznych cech podnoszących pewność

Rozwiązania: Mężczyźni, długoterminowePewność ojcostwa

• preferowanie specyficznych cech podnoszących pewność

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

Chi Pale Zamb USA Szwe

Pożądanie dziewictwa

KM

Rozwiązania: Mężczyźni, długoterminowePewność ojcostwa

• preferowanie specyficznych cech podnoszących pewność

• zazdrość o seks

0

10

20

30

40

50

60

70

Emocj Seks

Co bardziej boli: zdrada emocjonalna czy seksualna?

KM

Rozwiązania: Mężczyźni, długoterminowePewność ojcostwa

• preferowanie specyficznych cech podnoszących pewność

• zazdrość o seks

0

10

20

30

40

50

60

70

Emocj Seks

Co bardziej boli: zdrada emocjonalna czy seksualna?

KM

Odsetki kobiet i mężczyzn deklarujących, że przyczyną zerwania związku byłyby oba rodzaje zdrady, bardziej

emocjonalna, bardziej seksualna, lub żadna

Odsetki kobiet i mężczyzn deklarujących, że przyczyną zerwania związku byłyby oba rodzaje zdrady, bardziej

emocjonalna, bardziej seksualna, lub żadna

0

10

20

30

40

50

60

każda emocj seks żadna

KobietyMężczyźni

Odsetki kobiet i mężczyzn deklarujących, że przyczyną zerwania związku byłyby oba rodzaje zdrady, bardziej

emocjonalna, bardziej seksualna, lub żadna

0

10

20

30

40

50

60

każda emocj seks żadna

KobietyMężczyźni

Rozwiązania: Mężczyźni, długoterminowePewność ojcostwa

• preferowanie specyficznych cech podnoszących pewność

• zazdrość o seks• silniejsze strzeżenie

kobiet

Rozwiązania: Kobiety, krótkoterminoweProblem natychmiastowego dostępu do

dóbr partnera

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

Jap Zamb Austra USA

Perspektywy finansowe

KM

Rozwiązania: Kobiety, krótkoterminoweProblem natychmiastowego dostępu do

dóbr partnera

• Syndrom „wydobycia od zaraz”

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

Jap Zamb Austra USA

Perspektywy finansowe

KM

Rozwiązania: Kobiety, krótkoterminoweProblem oceny, czy partner nadaje się do

związku długoterminowego

• Kobiety słabiej niż mężczyźni obniżają wymagania w stosunku do partnerów krótkoterminowych

• Zachowują pewien stopień wybiórczości

• Krótko- i długo-terminowe preferencje kobiet są podobne

Minimalny poziom inteligencji

30

35

40

45

50

55

60

65

70

One Date Date. s Marry

KM

Rozwiązania: Kobiety, krótkoterminoweProblem pozyskania genów dobrej jakości

• Kochankowie mają z reguły wyższy status niż mężowie

• Stosunki z kochankami częściej w okresie płodności

• Hipoteza atrakcyjnego syna

Rozwiązania: Kobiety, długoterminoweProblem rozpoznania zdolności mężczyzny

do inwestowania

• Preferowanie mężczyzn z zasobami finansowymi

• I ich korelatami, jak wysoki status„Władza jest najsilniejszym afrodyzjakiem” (Kissinger)

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

Finanse Status

Średnie (37 krajów)

KM

Rozwiązania: Kobiety, długoterminoweProblem rozpoznania zdolności mężczyzny

do inwestowania

• Ale problem ze stabilnością ewolucyjną tej strategii

• Stąd preferowanie cech gwarantujących nabycie zasobów w przyszłości

Rozwiązania: Kobiety, długoterminoweProblem rozpoznania zdolności mężczyzny

do inwestowania

• Ale problem ze stabilnością ewolucyjną tej strategii

• Stąd preferowanie cech gwarantujących nabycie zasobów w przyszłości

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

Inteligencja Ambicja

Średnie (37 krajów)

KM

That’s all Folks!