Post on 27-Feb-2019
RYSUNEK
TECHNICZNY
Robert AranowskiKatedra Technologii Chemicznej
Wydział Chemiczny
Politechnika Gdańska
Większość ilustracji zaczerpnięte z książki T.
Dobrzańskiego „ Rysunek Techniczny i
Maszynowy”
Rodzaje grotów
Wielkość grotu powinna być proporcjonalna do wielkości rysunku.
Grot otwarty ostry (zwykle stosowany)
Grot otwarty rozwarty (rzadko stosowany)
Grot zamknięty
Grot zamknięty i zaczerniony
Ostrza grotów powinny dotykać od wewnątrz linii wymiarowych.
Jeśli brakuje miejsca groty można umieszczać na zewnątrz
linii.
Początek linii wymiarowych oznacza się okręgiem pustym w
środku o średnicy około 3 mm.
Pomocnicze linie wymiarowe
Są to linie cienkie ciągłe, które są przedłużeniem linii rysunku
lub są styczne do krawędzi.
Linie pomocnicze wymiarowe przeciąga się o 2-3 mm poza
punkt zetknięci się z linią wymiarową.
Mogą się przecinać oraz można je przerywać kiedy
przecinają napisy.
Liczby wymiarowe
Wymiary podaje się w milimetrach pomijając oznaczenie
„mm”. Jeśli wymiar jest poddany w innych jednostkach należy
podać oznaczanie miar np. 5”, 35 cm, 3 m.
Wymiary kątów
stopnie minuty sekundy
10° 30’ 24,5”
Odstęp między
krawędzią
przedmiotu a linią
wymiarową jest
nie mniszy niż 10
mm, a odstępy
między liniami
wymiarowymi nie
mniej niż 7 mm
Liczby wymiarowe
Na wszystkich rysunkach wykonanych na jednym arkuszu w tej
samej podziałce wymiary powinny mieć jednakową wysokość.
Liczbę wymiarową pisze się nad linią wymiarową w odległości 0,5
-1,5 mm.
W przypadku koniczności umieszczenia wymiarów w wewnątrz
zarysu przedmiotu linie osi bądź kreskowania należy przerwać.
Przy wymiarowaniu długości skróconej linie wymiarowe nie
przerywają się.
Liczby wymiarowe
Liczbę wymiarową należy podkreślić w przypadku konieczności
wprowadzenia wymiarów nie odpowiadających podziałce rysunku.
Liczbę wymiarową należy przedstawić w nawiasie w przypadku
konieczności wprowadzenia wymiaru zamykającego łańcuch
wymiarowy.
Wymiary umieszcza się raczej na przekroju, nie na widoku
Kierunek umieszczania liczby wymiarowej
1 METODA - Liczby wymiarowe powinny być łatwe w odczytaniu patrząc na
rysunke od dołu lub z prawej strony rysunku.
2 METODA - Liczby wymiarowe powinny być łatwe w odczytaniu patrząc na
rysunek od dołu. Linie wymiarowe różne od poziomych przerywa się w celu
wstawienia liczby wymiarowej.
Rozmieszczenie wymiarów na rysunku
Wymiary przedmiotów o kształcie cylindrycznym umieszcza się
na rzucie równoległym do osi a nie na płaszczyźnie do niej
prostopadłej.
Przecinanie się linii wymiarowych średnic w środku jest
jedynym dozwolonym wyjątkiem od ogólnego zakazu
przecinania się linii wymiarowych.
Wymiarowanie grubości przedmiotu
Niewidoczne linie krawędzie przedmiotu wymiaruje się na
dodatkowym rzucie, na którym są one przedstawione linią ciągłą.
Jeśli przedmiot narysowany na jednym rzucie nie posiada innych
wymiarów na rzutach prostopadłych poza grubością przedmiotu,
to podaje się ją za znakiem mnożenie wewnątrz zarysu
przedmiotu bądź na linii odniesienia.
Wymiarowanie średnic
Jeśli przedmiot jest narysowany w postaci półwidoku na
płaszczyźnie równoległej do osi przedmiotu, to linie
wymiarowe prowadzi się po jednej stronie osi,
przeciągając je o 8-10 mm za oś.
Umieszcza się wymiary średnic po jednej stornie osi,
jeśli jedna z powierzchni tworzących wymiar jest nie
widoczna.
Wymiarowanie średnic
Uproszczone wymiarowanie otworów polega na
wpisywaniu wymiarów nad poziomej linii odniesienia.
W przypadku dodatkowych informacji (wymiarowanie
stożków i walców pogłębienia, tolerancji średnicy oraz
chropowatości) umieszcza się na linii odniesienia w
odpowiedniej kolejności.
Stosuje się wymiarowanie uproszczone otworów, jeśli
otwory posiadaj małe średnice i umieszczenie wymiarów
zaciemniłoby rysunek.
Kąt złamania linii
wymiarowej 90°
Grot prostopadły do łuku
Promień zaokrąglenia
umieszcza się po jednej
stronie przedmiotu
Wymiarowanie promieni zaokrągleń
Kilka krawędzi zaokrągleń o tym samym promieniu zaokrąglenia
można wymiarować podając jedną liczbę wymiarową.
Jeśli kilka promieni ma wspólny środek to doprowadza się do
niego skrajane promienie.
Linie wymiarowe dwóch różnych promi nie powinny leżeć na
jednej prostej.
Wymiarowanie kątów
Przy wymiarowaniu kąta, linia wymiarowa jest łukiem
zatoczony z wierzchołka kąta.
Pomocnicze linie wymiarowe są przedłużeniem ramion
kąta.
Liczbę wymiarową pisze się prostopadle do dwusiecznej
kąta.
Metoda 1 Metoda 2 Podając
wymiary
liniowe
WYMIAROWANIE ŁUKÓW
Jeśli liczba wymiarowa może dotyczyć kilku łuków (rys. 6.21c)
należy wskazać łuk, którego długość określa liczba wymiarowa.
Jeśli zarys przedmiotu składa się z odcinków linii prostej
połączonych łukami, to pomocnicze linie wymiarowe prowadzi się od
punktów przecięcia przedłużeń prostych odcinków.
Długość cięciwy wymiaruje się linią prostą:
WYMIAROWANIE PRZEKROJÓW
PROSTOKĄTNYCH
Wymiary przekrojów prostokątnych można podawać nad
poziomą linią odniesienia w postaci iloczynu długości
boków.
W pierwszej kolejności podaje się długość boku, do
którego doprowadzona jest linia odniesienia.
ZBIEŻNOŚĆ I POCHYLENIE
Znak zbieżności umieszcza się nad linią odniesienia
doprowadzoną do powierzchni zbieżnej.
Wartość x w stosunku 1:x oblicza się z równania:
X=𝐿
𝐷−𝑑
Podaje się zbieżność w postaci stosunku (D – d) : L
dla zbieżności
X=𝐿
𝐻−ℎ
Znormalizowane
wartości zbieżności
(PN-78/M-02042):
120°, 90°, 60°, 45°,
30°
1:3, 1:5, 1:10, 1:20,
1:50, 1:100, 1:200,
1:500
Znormalizowane
wartości pochylenia
(PN-78/M-02042):
1:10, 1:20, 1:50,
1:100, 1:200, 1:500
dla pochylenia
PRZYKLADY WYMIAROWANIA
STOŻKÓW KLINÓW
Znak
zbieżności
umieszcza się
przy osi
Znak
pochylenia
powinien być
umieszczony
ostrzem w
kierunku
pochylenia
Znak
zbieżności
powinien być
umieszczony
ostrzem w
kierunku
zbieżności
WYMIAROWANIE NAKIEŁKÓW WEWNĘTRZNYCH
Nakiełki służą do oznaczania bazy obróbkowej w
toczonych elementach (najczęściej wałach).
Nakiełki wewnętrzne niegwintowane
Nakiełki wewnętrzne gwintowane
WYMIAROWANIE POWTARZAJACYCH SIĘ
ELEMENTÓW
Podaje się pierwszy z powtarzających się wymiarów liniowych lub
kątowych. Na sumarycznym wymiarze wszystkich powtórzeń
pisze się równanie:
Ilość powtórz. x wymiar powtarz. = (sumaryczny wymiar)
WYMIAROWANIE POWIERZCHNI
POWLEKANYCH
Zwykle podaje się
wymiary przed
nałożeniem powłoki
Jeśli to jest konieczne
podaje się wymiary po
nałożeniu powłoki
ZAKOŃCZENIA WPROWADZJĄCE WAŁKÓW
CZĘSTO WKŁADNAYCH W OTWÓR
WYMIAROWANIE PODCIEĆ
OBRÓBKOWYCH
Podcięcia obróbkowe stosuje się w przypadku, kiedy
dokonujemy dokładnej obróbki powierzchni (np.
szlifowanie). Podcięcie ma zapewnić prawidłowe
wykonanie powierzchni do samego końca.
A – dla jednej pracującej powierzchni walcowej
B – dla dwóch pracujących powierzchni; walcowej i
płaskiej, wzajemnie prostopadłych,
C – dla jednej pracującej powierzchni walcowej lub
płaskiej,
D – dla dwóch pracujących powierzchni: walcowej i
płaskiej lub dwóch płaskich, wzajemnie
prostopadłych,
PN - 58/M-02043
Otworek
wiercony
przed
wykonaniem
płaszczyzny
Podcięcia w walcach
Podcięcia w płaszczyznach
Rowki wykonane
frezem piłkowym
lub nożem
strugarskim
WYMIAROWANIE PODCIEĆ
OBRÓBKOWYCH
PN - 58/M-02043
Zewnętrzne Wewnętrzne
WYMIAROWANIE PODCIEĆ
OBRÓBKOWYCH
PN - 58/M-02043
Poniższe podcięcia stosowane są dla elementów o
wymaganej większej wytrzymałości zmęczeniowej części
maszyn
zewnętrzne wewnętrzne
Gdy w części maszynowej należy wykonać kilka podcięć
dla różnych zakresów średnicy, to dopuszcza się
jednakowe wymiarowanie wszystkich podcięć, w celu
zastosowania tylko jednego narzędzia.
WYMIAROWANIE PODCIEĆ
OBRÓBKOWYCH
Wymiarowanie podcięć w sposób uproszczony
• Oznacza się rodzaj podcięcia (A, B, C, D),
• Wielkość podcięcia (dla A i B szerokość b, dla C i
D promień r)
• Norma bazowa
WYMIAROWANIE DOWOLYCH ZARYSÓW
Początek układu współrzędnych oznacza
się kropką
Liczby wymiarowe współrzędnych
pisze się za przedłużeniami
pomocniczych linii wymiarowych
Liczby wymiarowe
współrzędnych pisze się
za przedłużeniami linii
wymiarowych średnic
Uproszczone wymiarowanie dowolnych zarysów
Pomocnicze linie
wymiarowe prowadzi się
ukośnie w stosunku do
wymiaru
WYMIAROWANIE KONSTRUKCJI STALOWYCH
1. Na rysunku (pod linią pręta) można umieścić oznaczenie
kształtownika oraz liczby określające wymiary poprzeczne
kształtownika.
2. Jeśli pod linią pręta brakuje miejsca oznaczenie kształtownika
można umieścić nad tą linią, za liczbą określającą długość
elementu konstrukcyjnego, oddzielając je pochyłą kreska.
3. Znak kształtownika należy rysować w takim położeniu, jakie
wynika z prawidłowego kładu przesuniętego przekroju
poprzecznego pręta.
OZNACZENIE KSZTAŁTOWNIKÓW, PRĘTÓW, RUR
WYMIARY KONIECZNE
1. Na rysunków surowych odlewów i odkuwek podaje
się wymiary potrzebne do wykonywania modeli i
rdzeni matryc kuźniczych.
2. Podaje się wymiary odlewów i matryc kuźniczych w
celu przedstawienia obrabianych powierzchni, oraz
przedstawienia ich położenia względem surowych
powierzchni nie obrabianych.
3. Na rysunkach operacji (instrukcja), podaje się wymiary
odnoszące się do danej operacji lub zabiegu.
WYMIARY KONIECZNE
4. Na rysunkach złożeniowych podaje się wymiary
obrabiania złożonego zespołu. (np. wymiar otworów
wykonywanych wspólnie w dwóch częściach).
5. Na rysunkach złożeniowych podaje się wymiary
obrabianej powierzchni elementu, który mógł ulec
odkształceniu w wyniku łączenia. (np. szlifowanie po
spawaniu).
6. Na rysunkach zespołu podaje się wymiary obrysu oraz
instalacyjne.
Do wymiarów oczywistych zalicza się zwykle:
a) Kąt 0°
b) Kąt 90°
c) Kąt 180°
Każdy wymiar powinien być umieszczony na tym rzucie i
w tym miejscy, w którym jest on najbardziej potrzebny ze
względu na przewidywaną kolejność wykonywania prac.
Nie powtarza się wymiaru nie tylko na
tych samym arkuszu, ale także i na
innych oraz tych samych wymiarów
elementu pojedynczego oraz
występującego w zespole
Można zamykać wymiary tylko w wyjątkowych
przypadkach:
1) Wymiarowanie gwintów w normach
2) Wymiarowanie wieńców kuł zębatych
ZASADA NIE ZAMYKANIA WYMIARÓW
UKŁADY WYMIAROWANIA
Wymiarowanie w układzie równoległym polega na podawaniu
wymiarów równoległych od bazy:
- w przypadku płaskiego prostokątnego układu
współrzędnych - od jednej linii prostopadłej do osi x oraz y
- W przypadku układu współrzędnych kartezjańskim - od
jednej linii prostopadłej do osi x, y, oraz z.
- W przypadku płaskiego biegunowego układu współrzędnych
- od osi x oraz początku układu współrzędnych.
Dokładność jednego wymiaru zależy tylko od dokładności
obróbki przedmiotu.
Dowolny wymiar przedmiotu można obliczyć jako wypadkowy
dwóch podanych wymiarów. Wymiary wypadkowe mają
ograniczoną tolerancję.
UKŁADY WYMIAROWANIA
Wymiarowanie w układzie szeregowym polega na wpisywaniu
wymiarów równoległych jeden za drugim. Ten sposób
wymiarowania stosuje się, gdy zależy na dokładności
wzajemnego położenia sąsiednich elementów przedmiotu, a
nie na dokładnym ich położeniu względem bazy.
Wymiarowanie elementów wykonywanych zespołem narzędzi
(np. wiercenie przy wykorzystaniu głowic
wielowrzecionowych).
Najczęściej stosuje się
wymiarowanie w układzie
mieszanym będący
połączeniem obu układów
wymiarowania.
WYMIAROWANIE OD BAZY
KONSTRUKCYJNEJ
Wymiarowanie od baz konstrukcyjnych stosuje się, gdy
zależy na podaniu na rysunku tych wymiarów, które mają
bezpośredni wpływ na działanie wymiarowanej części
maszynowej w zespole, do którego należy i na montaż. Są
to wymiary mające wpływ na położenie części w zespole,
na wymagane luzy i wciski itd.
Wymiarowanie od baz obróbkowych stosuje się, gdy
zależy przede wszystkim na uproszczeniu procesu
technologicznego. Dzięki wymiarowaniu od baz
obróbkowych osiąga się łatwiejsze uzyskanie dokładnych
wymiarów części obrabianej, możliwość zaplanowania
przez technologa przebiegu obróbki bez potrzeby
przeliczania wymiarów i zacieśniania tolerancji oraz
możliwość takiego ustawienia części do obróbki, że
budowa uchwytów obróbkowych staje się prostsza i
tańsza.
WYMIAROWANIE OD BAZ OBRÓBKOWYCH
WYMIAROWANIE OD BAZY WYOBRAŻALNEJ
Tego rodzaju wymiarowanie należy ograniczać do przypadków,
gdzie rzeczywiście jest to konieczne, gdyż utrudnia ono proces
technologiczny i sprawdzanie wymiarów.
Wymiarowanie takie należy zastępować wymiarowaniem od
baz powierzchni przedmiotu, czyli od baz rzeczywistych,
zwłaszcza, gdy przedmiotem ma być wytwarzany seryjnie lub
masowo.
Przy czym jeżeli zależy na pokrywaniu zewnętrznych zarysów
dwóch w ten sposób zwymiarowanych powierzchni, to
wystarczy odpowiednio tolerować niektóre wymiary.
Wymiarowanie od baz rzeczywistych
Wymiarowanie od baz wyobrażalnych
ŁĄCZENIE BAZ POWIERZCHNI
NIEOBRABIANYCH I OBRABIANYCH
Tworzy się na rysunkach powierzchnię bazową
poddawaną obrócę, od niej wymiaruje się
odległości kolejnych powierzani poddawanej
obróbce, oraz określa się odległość między
powierzchnią baza a powierzchnią nie obrabianą.
WYMIAROWANIE POŁOŻEŃ POKRYWAJĄCYCH
SIĘ OSI
Jeśli pokrywające się osie dla różnych elementów
mają mieć różną tolerancję, to można powtórzyć
wymiar nominalny dla każdego elementu przedmiotu
wraz z odchyłami oraz uwagami.
Powierzchnia
dobrowolnie obrabiana
Powierzchnia obrabiana przez
skrawanie
Powierzchnia obrabiane bez zdjęcia
warstwy materiału (np. doginanie i
rolkowanie)
Równoczesne podanie największej i
najmniejszej dopuszczalnej
chropowatości
Długość elementarnego
odcinka pomiarowego
chropowatości
Zawsze umieszczone na linii
odniesienia
Znak chropowatości może być
przedstawiony do góry nogami
Znak chropowatości
przedmiotu umieszcza się w
prawym górnym rogu w
odległości 5-10 mm od
obramowania
Na liniach
podziałowych
Na zarysie zew.
gwintu śrubyNa zarysie wew. gwintu otworu
docieranie
wylewanie
docieranie