Temat: Porównanie stosunku modernistów, romantyków i pozytywistów do natury,

cywilizacji oraz świata.

Romantyzm

WALKA MIŁOŚĆ

„Wolność wiodąca lud na barykady ” - Eugène Delacroix „Pocałunek”- Francesco

Hayez

Ramy czasowe Poprzedzające epokę tendencje preromantyczne

pojawiły się już w latach 70. XVIII w. (literatura angielska, francuska, niemiecka). Jednak za początek nowego okresu uznaje się wybuch rewolucji francuskiej (1789), a koniec przypada na Wiosnę Ludów (1848-1849).

W Polsce datą rozpoczynającą romantyzm jest rok 1822, czyli wydanie debiutanckiego tomu poezji Adama Mickiewicza pt. ,,Ballady i romanse”, natomiast koniec epoki wyznacza klęska powstania styczniowego (1864).

Romantyzm rozwinął się…

Na fali ruchów wolnościowych wyzwolonych przez Wielką Rewolucję

Francuską (1789). Walił się stary porządek feudalny, a tworzył nowy ustrój

zwany burżuazyjno-demokratycznym. Dotychczasowe autorytety legły w

gruzach, a hasła rewolucjonistów stały się inspiracją dla artystów. ,, Wolność wiodąca lud na barykady ”

Eugène Delacroix

Nowe pokolenie, czyli bohaterowie romantyczni.

- zbuntowani- zafascynowani tym co mroczne i tajemnicze- kwestionujący oświeceniową wiarę w potęgę rozumu ludzkiego- nierozważni- zwykle dobrze wykształceni

PRZYKŁAD„Cierpienia młodego

Wertera”

„Dziady”

Romantyczna wizja świata:

NATURARomantycy z fascynacją wsłuchiwali się w głos natury. Była ona dla nich wielką inspiracją, co dostrzegamy w wielu utworach ówczesnych twórców. Była to także ucieczka przed ułomną i sztuczną rzeczywistością. Natura skrywała w sobie to czego szukali romantycy, czyli tajemniczość i nieprzewidywalność .

„Sonety krymskie”„Lilije”„Świtezianka”„Pan Tadeusz”

CYWILIZACJA I ŚWIAT

Romantycy poszukiwali nowych dróg poznania i myślenia. Doceniali głównie to co irracjonalne. Nastąpił kryzys oświeceniowej wiary w rozum, naukę i prawdę.

Pojawiło się nowe pojęcie narodu. Podkreślano, że wartości państwa stanowią ludzie, ich obyczaje, tożsamość i prawa.

Fascynowano się ludowością. Powracano do dawnych legend, wierzeń i inspirowano się średniowieczem wykorzystując motywy grozy i fantastyki.

Nauka w romantyzmie:

• Rozkwit Uniwersytetu Wileńskiego• Tajne związki młodzieży wileńskiej (filomaci i filareci)• Skonstruowanie lampy naftowej przez Ignacego

Łukasiewicza• Uruchomienie pierwszej linii telegraficznej

Państwowy Uniwersytet w Wilnie, założony w 1579 przez króla Polski Stefana Batorego jako Akademia i Uniwersytet Wileński

Pozytywizm

NAUKA PRACA

„Walcownia żelaza” – Adolph von Menzel

Ramy czasowe:

Kolejną, po romantyzmie, epoką w kulturze i sztuce jest pozytywizm., który najpierw rozwinął się w połowie XIX wieku we Francji. Jednak za jego początkową datę można uznać rok 1863, ponieważ powstanie styczniowe spowodowało istotne zmiany w świadomości społecznej, a

następnie w literaturze i sztuce.

… wiąże się z sytuacją gospodarczą i społeczną Francji. Rozwijał się ustrój kapitalistyczny i burżuazja oraz nastąpił szybki rozkwit nauk ścisłych. Zaczęto powracać do epoki uznającej wiedzę i rozum za najważniejsze wartości.

Geneza…

DARWINIZM

Tak nazywa się prąd myślowy, powiązany z zagadnieniami ewolucji gatunków sformułowanymi w 1859 roku przez Karola Darwina. Ta teoria uzasadniła zachodzące w danej grupie społecznej zmiany, doborem naturalnym i nieustanną walką o byt. Ów prąd myślowy bardzo silnie oddziaływał na kulturę drugiej połowy XIX wieku.

Karykatura Darwina

Światopogląd

Pracaorganiczna

u podstaw

Współpraca całego społeczeństwa, wszystkich warstw dla dobra kraju. Dużą wagę przykładano do kształcenia i podwyższenia standardów życia .

Szerzenie oświaty wśród najbiedniejszych, aby stali się pełnoprawną częścią społeczeństwa.

Kult pracyKult nauki

„Bogaćcie się.”Pozytywiści w przeciwieństwie do romantyków interesowali się dobrem ogółu społeczeństwa i swoją pracę opierali na wspólnym działaniu ( Karol Darwin- filozofia organiczna). Mieli świadomość ciągłych zmian w świecie.

PRZYKŁAD

„Lalka” Bolesław Prus

Emancypacja kobiet

Było to zwiększenie udziału kobiet w życiu publicznym, zapewnienie dostępu do szkół, aktywności zawodowej. Powstały pierwsze zorganizowanie związki kobiet. Kobiety wreszcie mogły osiągnąć niezależność życiową.

Wzorzec osobowy

„Nad Niemnem” (Marta, Justyna),

„Marta” –Eliza Orzeszkowa

Asymilacja Żydów-polegała na integracji Żydów mieszkających

w Polsce ze społeczeństwem

polskim.

Scjentyzm-dzięki wiedzy i nauce można lepiej zrozumieć procesy i

problemy społeczne.

Utylitaryzm- użyteczność dla społeczeństwa.

Nauka a odkrycia w pozytywizmie:

• „Kurs filozofii pozytywnej” - A. Comte• Premiera „Halki” – S. Moniuszko• Działalność Szkoły Głównej Warszawskiej• „O powstaniu gatunków”- K. Darwin• Ukończenie budowy Opery Paryskiej• Wynalezienie telefonu (A. G. Bell)• Wynalezienie szczepionki przeciwko wściekliźnie (L.

Pasteur)

Realizm i naturalizm

Polegał na przestawieniu świata takiego jaki jest naprawdę, bez zbędnego upiększania. Wszystko miało być zgodne z rzeczywistością, faktami historycznymi i społecznymi.

Przykład

„Kamieniarze” – Gustave Courbet

Inteligencja

Tak określano grupę społeczną, która pojawiła się w XIX- wiecznej kulturze. Byli

to ludzie wykształceni, bez korzeni arystokratycznych. Było to

charakterystyczne dla Europy wschodniej, gdzie pojawiło się zapotrzebowanie na

specjalistów. Inteligencję łączył styl życia, wzorce kulturowe, wartości i prestiż

społeczny.

„Doktor Dwernicki z żoną przy fortepianie” - Stanisław Dębicki

Modernizm

NOWOCZESNOŚĆ ŻYCIE I POPĘDY CZŁOWIEKA

W. Gropius, budynek Bauhausu wDessau-Roßlau Jacek Malczewski - Zatruta studnia (Chimera).

„Modernisme”, czyli nowoczesność…

Modernizm to określenie ogółu kierunków awangardowych w literaturze i sztuce w okresie 1880 – 1910, przeciwstawiających się

realizmowi i naturalizmowi, wyrażających dezaprobatę wobec moralności mieszczańskiej, w dziełach kładących nacisk na

indywidualizm, symbolizm, estetyzm. To także jedna z wielu nazw Młodej Polski lub jej pierwszego dziesięciolecia, odznaczająca się:

dążeniem do oryginalności, innowacyjności, krytycznym stosunkiem do tradycji i dokonań przeszłych epok. 

Dwie teorie modernizmu:

Fryderyk Nietzsche

Artur Schopenhauer

Artur Schopenhauer

U podstaw całej rzeczywistości leży wola: irracjonalny, ślepy pędWola nigdy nie może być zaspokojona, a to prowadzi do cierpieniaBól istnienia można złagodzić przez wyzbycie się pragnień (nirwana), współczucie dla innych cierpiących lub kontemplację piękna w sztuce

,, Jak człowiek dźwiga własne ciało, a ciężaru jego nie czuje, tak nie dostrzega własnych błędów” 

Artur Schopenhauer

Życie jest najwyższą wartością Tradycyjna moralność (moralność niewolników) ogranicza

życie Ludzkość musi odrzucić chrześcijaństwo, które hamuje jej

rozwój Ideałem jest nadczłowiek- jednostka kierująca się wolą mocy Jednostka nie powinna poświęcać się dla społeczeństwa

Fryderyk Nietzsche

…. to kierunek w malarstwie i literaturze ukształtowany we Francji w drugiej połowie XIX wieku. Nazwę zaczerpnął od tytułu obrazu Claude’a Moneta „Impresja – wschód słońca” i w języku francuskim oznacza odciśnięcie, wrażenie, indywidualny, przelotny stan uczuć (impression). Choć na początku odnosił się głównie do malarstwa, z czasem został przeniesiony także do literatury Młodej Polski.

Terminem tym określa się poezję o charakterze nastrojowym.  Dzieła impresjonistyczne cechuje subiektywizm. W malarstwie stosowano techniki oddające wrażenia świetlne, zaznaczające grę światłocieni, rozmyte kontury. Operowano barwą, używano jedynie czystych kolorów. 

IMPRESJONIZM

Był wykorzystywany głównie w plastyce. Głoszono, że dzieło artystyczne ma ukazywać problemy duchowe człowieka. Te sfery ludzkich problemów nierozwiązywalnych drogą intelektualną. Nawiązanie do intuizmu. Tematem była abstrakcja, niepoznane, tajemnicze. Środek artystyczny to symbol (przedmiot, sytuacja, obraz, który poza naturalnym znaczeniem krył metaforyczny sens). 

SYMBOLIZM

Obraz Malczewskiego pt: ”Śmierć”.

biologizma) utożsamianie społeczeństwa z organizmem żywej istotyb) pojmowanie człowieka jako cząstki natury, człowiek zdeterminowany jest przez prawa naturyc) pojmowanie życia jako wiecznej walki o byt

postawa uczonego i badacza, który wiernie odzwierciedla życie odebrane zmysłami, wierność szczegółów

maksymalny obiektywizm, bez własnych ocen odautorskich, autor rejestruje i pokazuje

brak tematów tabu, zakazanych, wszystko powinno znajdować odzwierciedlenie w sztuce

Naturalizm ubezwłasnowolnia człowieka poprzez prawa natury. „Germinal” (narodziny świadomości społecznej). 

NATURALIZM

ARCHITEKTURA

W architekturze dominował realizm i secesja. Inspiracją dla architektów było malarstwo. Monet w cyklu obrazów Katedra z Rouen wykazał, że, pokazując tę samą budowlę w różnych porach dnia, można uzyskać zupełnie inny efekt. Na przełomie wieków powstało dzieło, które dopiero w roku 1972 uznano za zabytek. Jest to wnętrze restauracji liońskiego dworca kolejowego w Paryżu,

zdobione neorenesansowymi stiukami, lampami i boazerią. Na ścianach wymalowano widoki miast francuskich. Impresjonistyczny w szczegółach

charakter ma teatr w Orange Pierre Maignona. Do tego samego stylu należą freski z życia ludu hiszpańskiego w sali bibliotecznej Hispanic Society w

Nowym Jorku.

Wczesny modernizm:H.P. Berlage, Giełda w Amsterdamie

Wczesny modernizm:M. Berg, Hala Stulecia we Wrocławiu

Modernistyczna emancypacja

Przełomowym momentem w walce o równouprawnienie kobiet i mężczyzn była tzw. „pierwsza fala feminizmu" — czyli powstanie w Wielkiej Brytanii na przełomie XIX i XX wieku ruchu sufrażystek, który domagał się przyznania kobietom praw wyborczych oraz możliwości ich uczestnictwa w życiu społecznym i politycznym

 Kobiety muszą pracować, aby zapewnić byt rodzinie, aby przeżyć. W okresie tym powraca do literatury temat miłości.

„Metafizyka płci" głoszonej przez Stanisława Przybyszewskiego, który w 1898 r. zaszczepił w środowisku krakowskiej bohemy podstawowe tezy filozofii podporządkowującej ludzką egzystencję sile wszechogarniającego erotyzmu. 

Zwątpienie i niewiara, rozpacz egzystencjalna, poczucie bezsiły i tęsknota do unicestwienia

Pierwsze pokolenie młodopolan zastało już sytuację kryzysową. Kryzys ten opierał się przede wszystkim w niewystarczalności siły rozumu do poznania rzeczywistości. Następuje zwątpienie w role rozumu jako pomocy w rozstrzyganiu egzystencjalnych problemów. Młode pokolenie dostrzega upadek ideałów, ducha i sztuki.

Na początku lat 90. Stanisław Przybyszewski powiedział: “My, późno urodzeni, przestaliśmy wierzyć w prawdę”. 

,,Błędne Koło”Jacek Malczewski

Porównanie(romantyzm a pozytywizm)

Przedstawione wcześniej informacje dotyczące tych dwóch epok pozwalają nam na dokładne ich

porównanie. Dostrzegamy, że były to bardzo sprzeczne ze sobą

epoki. Romantyzm można powiązać z filozofią uczucia, duszy, wiary, a z kolei pozytywizm opierał się na

wiedzy, doświadczeniach i badaniach. Na przestrzeni lat inaczej postrzegano takie pojęcia jak

Bóg, natura, miłość i praca.

Najlepiej te różnice można zrozumieć na przykładach z literatury, porównując bohatera romantycznego (Jacek Soplica ) z bohaterem pozytywistycznym (Stanisław Wokulski).

Co pozytywiści przejęli od romantyków?

•Ideał patriotyzmu – choć inaczej realizowany. Odrzucając metodę walki zbrojnej, składali hołd powstaniom i ich bohaterom (Prus, Orzeszkowa, Sienkiewicz).

•Umiłowanie piękna natury, litewskiego i polskiego pejzażu, motyw polskiego dworku szlacheckiego.

•Sentymentalne spojrzenie na romantyzm (Henryk Sienkiewicz).

•Szacunek dla romantycznych wieszczów, zwłaszcza dla Adama Mickiewicza.

Modernizm to początek Młodej Polski. Zdecydowanie różniła się ona od pozytywizmu, ale w wielu kwestiach była podobna do romantyzmu,

przez co często nazywamy tę epokę neoromantyzmem.

Wszystkie podstawowe różnice zostały wykazane w poprzednich slajdach. Porównując je dochodzimy

do następujących wniosków:

Porównanie ( romantyzm a modernizm)

Nawrót do tradycji romantycznej polegał na odwróceniu się od

bohaterów pozytywistycznych, filozofii pozytywnej, od

socjologicznego spojrzenia na życie zbiorowe, od mentalności filistra.

Zarówno według romantyków, jak i

modernistów życie psychiczne stanowiło morze tajni i

zagadek. Próbowano różnych sposobów, aby je zgłębić.Wspólna dla poezji obu epok

jest nastrojowość, a także częste dostrzeganie i

kształtowanie rzeczywistości.

Każda z epok literackich miała i swój specyficzny klimat i własną niepowtarzalną charakterystykę. Także każda

wniosła coś nowego, innowacyjnego- postacie, charakterystyczne założenia, idee… Badając kolejne epoki

można zauważyć, że część odwoływała się do uczuć, a połowa do rozumu. Epoki te zawsze się przeplatały, tak jak na przykład przedstawione w tej prezentacji ROMANTYZM,

POZYTYWIZM I MODERNIZM.

Dziękujemy za uwagę!

Andżelika BodalAnita Ogeniewska

Klasa IIa