O związkach polityki

społecznej ze społecznąodpowiedzialnością biznesu

www.mirosław grewiński.pl

– Uczelnia Korczaka

Agenda wystąpienia

1. Polityka społeczna bliżej rynku

2. Miejsce CSR i ES w wielosektorowej PS

3. Przedsiębiorczość społeczna a CSR

4. Funkcje socjalne zakładów pracy i CSR

5. Dylematy CSR w kontekście PS

Współczesne problemy i wyzwania socjalne wymuszają

reorganizację polityki społecznej

3

• Kryzys rodziny i dzietności

• Bezrobocie i dezaktywizacja

• Ubóstwo i wykluczenie społeczne

• Deficyt kapitału społecznego, kreatywnego i kulturowego

• Nieadekwatna edukacja

• Niepełnosprawność i dyskryminacja

• Migracje i wielokulturowość

• STAWIAMY PYTANIA O :

1. Skuteczność i efektywność tradycyjnego państwa opiekuńczego i polityki społecznej.

2. O rolę sektora rynkowego i społecznego?

3. Jaka przestrzeń dla JST a jaka dla ES i CSR ?

5. Jak dzielić się odpowiedzialnością z innymi interesariuszami?

6. Jak implementować inwestycyjną PS?

Zbliżenie polityki społecznej do rynku

• Urynkowienie jest to wprowadzenie quasi-rynków wewnętrznych do sektora usług społecznych. Uwalnia to jednak konkurencję pomiędzy podmiotami

• Prywatyzacja jest to przesunięcie własności publicznej w prywatne ręce. Państwo wycofuje się tu najczęściej też z finansowania usług

• CSR jako aktywność społeczna prywatnych firm w duchu współodpowiedzialności za dobrobyt społeczny

• Gospodarka społeczna -działalność rynkowa przedsiębiorstw społecznych, spółdzielni na rzecz osób wykluczonych społecznie

• Uspołecznienie – większa rola NGO’s

Nowy paradygmat inwestycyjnej PS

1. Lata 40-70 XX wieku – klasyczne państwo opiekuńcze z rozbudowanymi

pasywnymi instrumentami i męskim żywicielem rodziny. Keynsizm

pozwalał na rozbudowane wydatki publiczne. „Tu i teraz” było

najważniejszym celem PS. Wysoka redystrybucja środków przez państwo

2. Lata 70-90 XX wieku – neoliberalizm – rygor budżetowy, ograniczenia

płac, konkurencyjność firm, cięcia socjalne, PS jako koszt, ograniczanie roli

państwa na rzecz rynku, każda praca przed zasiłkiem

3. Lata 90 i XXI wiek – początek inwestycyjnej PS – aktywna PS, wysokie

jakościowo miejsca pracy, dwoje żywicieli rodziny, pozytywna rola państwa,

godzenie wydajności ze sprawiedliwością społeczną, większa inkluzja,

inwestycje w edukację dzieci i długoterminowe efekty działań

Kierunki reorganizacji welfare state

A. Giddensa (2008) aktywizm i usługi

Tradycyjne państwo opiekuńcze Nowe państwo opiekuńcze

Przenoszenie ryzyka z jednostki na państwo (welfare state)

Ryzyko przeniesione z jednostki na społeczeństwo (welfare society)

Państwo asekuracji ryzyk społecznych Państwo inwestycji społecznych

Tradycyjny styl pracy i życia Postindustrialny styl pracy i życia

Państwo praw socjalnych Państwo praw i obowiązków socjalnych

Państwo fordowskie Państwo różnorodności i zindywidualizowanych potrzeb

Naprawcze podejście do problemów Wyprzedzające podejście do problemów

Sektor publiczny jako sieć bezpieczeństwa Różnorodne instytucje bezpieczeństwa

Government jako styl rządzenia Governance jako współrządzenie i NPM

Co to jest wielosektorowa polityka

społeczna?

Jest to działalność różnorodnych podmiotów w

ramach aktywności społecznej sektora publicznego,

obywatelskiego, prywatnego i nieformalnego

służącą zaspokajaniu potrzeb socjalnych obywateli oraz

łagodzeniu i/lub eliminowaniu kwestii społecznych przy

wykorzystaniu potencjału pluralistycznego państwa

opiekuńczego, społeczeństwa obywatelskiego i kapitału

społecznego, w duchu współodpowiedzialności za

spójność i integrację społeczną oraz bezpieczeństwo

socjalne (Grewiński 2009).

Miejsce CSR i ES w Wielosektorowej Polityce Społecznej

(Grewiński 2009)

Gospodarka społeczna

MediaOrganizacje pozarządowe

Samorządterytorialny

Państwo

Instytucjebiznesowe

SEKTORPUBLICZNY

SEKTOR

RYNKOWY

SEKTOR

OBYWATELSKI

UniaEuropejska

Rodziny i grupy

dysfunkcyjne

Partie polityczne

Związki zawodowe, Zrzeszenia

Ruchy społeczne

Lobbyści i grupy interesu,

Eksperci, Grupy wsparcia

Konsorcja,

Partnerstwa wielosektorowe

Proces przekazywania funkcji i zadań socjalnych

przez państwo innym interesariuszom

przekazanie części kompetencji państwa

instytucjom ponadnarodowym(głównie) Unii Europejskiej

SAMORZĄD TERYTORIALNY

SEKTOR PRYWATNY

GOSPODARKA SPOŁECZNA i ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

RODZINA I GRUPY NIEFORMALNE

PAŃSTWO

UE

Wielosektorowe tworzenie dobrobytu społecznego

• Wielosektorowa polityka społeczna

• Podział dobrobytu

• Rola rynku i NGOs

• Znaczenie ekonomii społecznej i CSR

• Różnorodność interesariuszy

Podmioty gospodarki społecznej a CSR

Przedsiębiorczość społeczna i aktywizacja

redefinicja polityki społecznej

Korzyści z ES• Włączanie do pracy ludzi

wykluczonych

• Produkty i usługi dla środowisk

marginalizowanych

• Ekoprzedsiębiorczość

• Innowacyjność

• Zmiana społeczna

• Zatrudnienie wspierane

Perspektywy i bariery rozwoju

przedsiębiorczości społecznej

• Bogate tradycje w Polsce

ruchu spółdzielczego

• Powstanie wielu instytucji

ES w ostatnich latach

• Rozwój usług aktywizacji

• Środki UE na lata 2014-

2020

• Tworzenie instytucji tylko

pod projekty UE

• Brak synergii z PS

samorządów (klauzule

społeczne)

• Przeciwskuteczność

zatrudnienia socjalnego

(stygmatyzacja)

• „Creaming” beneficjentów

Od funkcji socjalnych zakładów pracy

do CSR ?

• Świadczenia socjalne zarówno dużych, prywatnych zakładów pracy (np. E.

Wedel), jaki i przedsiębiorstw państwowych (np. PKP) były znane już w

międzywojennej Polsce, jednak ich rozwój i upowszechnienie miało miejsce

w uspołecznionych firmach w PRL.

• Zakładowa polityka społeczna w czasach realnego socjalizmu dotyczyła nie

tylko pracowników, ale także ich rodzin i najbliższego otoczenia

społecznego. Oddziaływała na lokalną społeczność poprzez wspieranie

sportu, kultury, edukacji. W ramach tej polityki organizowano letni

wypoczynek dla dzieci i młodzieży, dofinansowywano urlopy pracownicze,

utrzymywano przedszkola i żłobki, domy kultury, ośrodki szkoleniowo-

konferencyjne i stołówki pracownicze.

Od funkcji socjalnych zakładów pracy do CSR ?

• W PRL zakłady pracy stanowiły istotny podmiot całego systemu polityki

społecznej.

• Podstawową cechą zakładowej polityki społecznej była jej obligatoryjność.

• Polityka społeczna przedsiębiorstw nie była jednak nastawiona wówczas na

wspieranie wzrostu efektywności organizacji gospodarczych; nie mówiąc już

o ich konkurencyjności.

• Świadczenia adresowane do pracowników nie były powiązane z

indywidualnymi efektami pracy i oceną przydatności pracowników, lecz

zależne były od sytuacji życiowej i poziomu dochodów pracownika i jego

rodziny.

• Zakładowe fundusze socjalne pełniły funkcję egalitarystyczno- pomocową,

dlatego zakładowa polityka społeczna określana była mianem „polityki

socjalnej”.

Od funkcji socjalnych zakładów pracy do CSR ?

• Firmy po 1989 roku rezygnowały z utrzymywania rozbudowanej

infrastruktury socjalnej i wysokich nakładów na świadczenia socjalne dla

swoich pracowników.

• Trudna sytuacja gospodarcza spowodowała po 1989 r. wśród wielu

przedsiębiorców nie tylko ograniczenia w transferowaniu świadczeń na

rzecz swoich pracowników, ale zmusiła ich do łamania prawa pracy,

niewynagradzania za nadliczbowe godziny pracy, nieregularnego

wypłacania wynagrodzeń

• Z drugiej strony, w tym samym czasie wiele firm, głównie z kapitałem

zagranicznym, zaczęło wprowadzać dodatkowe świadczenia socjalne dla

swoich pracowników, aby przyciągnąć najlepsze kadry na rynku.

Wybrane funkcje CSR w kontekście PS

po 1989 roku

• Współodpowiedzialność za kształtowanie dobrobytu społecznego

• Działalność prewencyjna, wyprzedzająca, profilaktyczna

• Inwestycje w kapitał ludzki, społeczny i kreatywny

• Współfinansowanie programów zewnętrznych

• Funkcje socjalne wewnętrzne i dla społeczności lokalnych

• Współpraca z JST i NGO’s w realizacji projektów społecznych

• Upowszechnianie problematyki społecznej

Społeczna odpowiedzialność biznesu (CSR)

po 1989 roku

• Odpowiedzialność producentów i usługodawców

• Odpowiedzialność konsumentów

• Odpowiedzialność pośredników i dostawców

• Odpowiedzialność informacyjna, promocyjna

• Odpowiedzialność ekologiczna

• Odpowiedzialność za swoich pracowników i decyzje

• Odpowiedzialność za otoczenie społeczne

Potrójna linia przewodnia -> TBL w CSR

Idea mierzenia działalności

firmy za pomocą trzech

wskaźników:

1. wyników ekonomicznych

(finansowych),

2. wpływu na środowisko

(ekologia)

3. wpływu na otoczenie

społeczne (polityka

społeczna)

* Raportowanie społeczne biznesu

Wybrane narzędzia realizacji społecznie

odpowiedzialnego biznesu

1. Kampanie społeczne

2. Marketing zaangażowany społecznie (cause related marketing)

3. Programy etyczne dla pracowników

4. Wolontariat pracowniczy

5. Eko-znakowanie i znakowanie społeczne

6. Inwestycje społecznie odpowiedzialne

7. Organizacja eventów społecznych

8. Wspieranie finansowe i merytoryczne NGO’s

Krytyka CSR w kontekście PS

1. PS nie może bazować na

okazjonalnych

wydarzeniach CSR firm

2. CSR to w gruncie rzeczy

ramię PR biznesu

3. CSR dotyczy tylko

korporacji a nie obejmuje

MśP

4. Trudno uzyskać zaufanie

instytucji publicznych

Społeczna odpowiedzialność wszystkich

interesariuszy

• Korporacje

• Średnie Przedsiębiorstwa

• Małe i mikro przedsiębiorstwaSR• Organizacje pozarządowe

• Spółdzielnie ( tym socjalne)

• Przedsiębiorstwa społeczneSR• Państwo

• Lokalne i regionalne władze

• Jednostki organizacyjne JST

• Szkoły, uczelnieSR

• Struktury nieformalne

• Obywatele

• KonsumenciSR

Społecznie odpowiedzialne terytorium i

governance jako przyszłe modele SPS?

• Współpanowanie

• Współrealizacja

• Współodpowiedzialność

• Horyzontalne dzielenie się zadaniami społecznymi z rożnymi interesariuszami

• Wykorzystanie sieci społecznych

Nowa polityka społeczna w Polsce – własne rezultaty badań

i dobre praktyki

Portal www.spolecznieodpowiedzialni.pl

Portal „Społecznie

odpowiedzialni”

dokumentuje

działania projektowe

„Społecznie

Odpowiedzialnej

Uczelni” oraz

popularyzuje

zagadnienia społeczne

poprzez:

• artykuły

• sondy

• dyskusje na forum

Dylematy CSR SPS

1. Czy i jak włączać firmy CSR do realizacji

samorządowej PS?

2. Jak przezwyciężyć liczne stereotypy i uprzedzenia po

stronie instytucji z różnych sektorów

3. Jak praktycznie realizować partnerstwo publiczno-

prywatne?

4. Jak skutecznie wdrażać terytorium odpowiedzialne

społecznie i governace w polskich samorządach?

5. Czy CSR może stać się ważnym ogniwem

metropolitalnej polityki społecznej?

Dziękuję za uwagę

www.mirosław grewiński.pl