K A T A R Z Y N A Ś L E D Z I E W S K A

MAKROEKONOMIA II

WYKŁAD XIII WYDATKI RZĄDOWE I ICH FINANSOWANIE

• Budżet rządu: niektóre fakty i liczby

• Wydatki rządowe, podatki i makroekonomia

• Deficyt budżetowy i długu publiczny

• Deficyt budżetowy i inflacja

BUDŻET RZĄDU: NIEKTÓRE FAKTY I LICZBY

• Nakłady rządowe; trzy kategorie wydatków rządowych

1. Zakupy rządowe (government purchases G)

2. Płatności transferowe (transfer payments TR)

3. Płatności odsetek (net interest payments INT)

• Również: dotacje; stosunkowo niewielkie, więc ignorujemy

NAKŁADY RZĄDOWE; TRZY KATEGORIE WYDATKÓW RZĄDOWYCH

• Zakupy rządowe (G) • Inwestycje rządowe,

• 1/6 wszystkich zamówień rządowych

• Konsumpcja • 5/6 wszystkich zamówień rządowych

NAKŁADY RZĄDOWE; TRZY KATEGORIE WYDATKÓW RZĄDOWYCH

• Płatności transferowe (TR) • Transfery - wydatki, za które rząd nie otrzymuje w zamian

towarów lub usług• świadczenia z ubezpieczenia społecznego, renty, emerytury,

zasiłki

• Płatności odsetek (INT) • Odsetki wypłacane obligacji rządowych

• pomniejszone o odsetki otrzymane przez rząd • rząd udziela pożyczek dla studentów, rolników, małych firm

WYDATKI RZĄDOWE, USA • federalne, stanowe i lokalne

• 1/3 PKB

WYDATKI RZĄDOWE, UE, % PKB, 2012

INWESTYCJE RZĄDOWE, UE, % PKB, 2012

PŁATNOŚCI TRANSFEROWE, UE, % PKB, 2012

BUDŻET RZĄDU: NIEKTÓRE FAKTY I LICZBY

• Podatki • Cztery główne kategorie

1. Podatki osobiste (podatek dochodowy i podatek od nieruchomości)

2. Składki na ubezpieczenia społeczne

3. Podatki od produkcji i importu

4. Podatki korporacyjne

• Wpływy podatkowe wzrosły w czasie, od około 16% PKB w 1940 r. do około 29% w 2000 r., choć spada do około 25% w 2011

USA, WPŁYWY Z PODATKÓW

DOCHODY BUDŻETOWE, UE, % PKB, 2012

PODATKI OD PRODUKCJI I IMPORTU, UE, % PKB, 2012

PODATKI OD DOCHODU, UE, % PKB, 2012

DEFICYT/NADWYŻKA

• wydatki przekraczają przychody – deficyt

• przychody przekraczają wydatki - nadwyżka

Deficyt =

wydatki - przychody podatkowe =

zakupów rządowych + transfery + odsetki netto -przychody podatkowe

= (G + TR + INT) – T

DEFICYT/NADWYŻKA

• Łączna kwota deficytu • ile rząd musi pożyczyć na pokrycie wszystkich wydatków

• Deficyt pierwotny• czy wpływy rządu są wystarczające na pokrycie bieżących

zakupów i transfery

• ignoruje płatności odsetek, bo te są płatności za wydatki rządowe przeszłości

ZALEŻNOŚĆ POMIĘDZY DEFICYTEM BUDŻETOWYM A DEFICYTEM PIERWOTNYM

Wydatki

Płatności odsetek

Zakupy rządowe

Płatności transferowe

Dochody podatkowe

Dochody

deficyt

deficyt pierwotny

płatności odsetek

DEFICYT/NADWYŻKA

DEFICYT BUDŻETOWY, UE, % PKB, 2012

DŁUG PUBLICZNY, UE, 2012, % PKB

WYDATKI RZĄDOWE, PODATKI I MAKROEKONOMIA

Polityka fiskalna i zagregowany popyt

• Wzrost wydatków rządowych – IS w górę• Zmiany w podatkach różne w zależności od modelu

ekonomicznego:

• Klasycy akceptują równoważność ricardiańską• Nie wpływa oszczędności narodowe i zagregowany popyt

• Keynesiści - spadek podatków, wzrost konsumpcji, wzrost zagregowanego popytu

WYDATKI RZĄDOWE, PODATKI I MAKROEKONOMIA

• Brak zgody co do stosowania polityki fiskalnej dla stabilizacji gospodarki

• Ale nawet keynesiści przyznają, że polityka fiskalna jest trudna w użyciu

WYDATKI RZĄDOWE, PODATKI I MAKROEKONOMIA

Nawet ekonomiści keynesowscy dostrzegają trudności w stosowaniu polityki fiskalnej jako stabilizacyjnej, wynikające z

• Niewielkiej elastyczności

• Długich opóźnień

• Jednym ze sposobów radzenia sobie z tymi trudnościami jest stosowanie automatycznych stabilizatorów

WYDATKI RZĄDOWE, PODATKI I MAKROEKONOMIA

Automatyczne stabilizatory - polityka fiskalna antycykliczna zmieniając wydatki i podatki automatycznie

• ubezpieczenia na wypadek bezrobocia - transfer rośnie w recesji

• system podatku dochodowego - ludzie • płacą mniej podatku, gdy ich dochody są niskie (recesja)

• płacą więcej podatku, gdy ich dochody są wysokie (boom)

WYDATKI RZĄDOWE, PODATKI I MAKROEKONOMIA

• Inwestycje rządowe• Polityka fiskalna wpływa na gospodarkę poprzez tworzenie

aktywów takich jak drogi, szkoły i systemów kanalizacyjnych

• Również polityka fiskalna wpływa na tworzenie kapitału ludzkiego poprzez wydatki na zdrowie, odżywianie, i edukację• Dane dotyczące inwestycji rządowych obejmują tylko kapitał

fizyczny, a nie kapitał ludzki

WYDATKI RZĄDOWE, PODATKI I MAKROEKONOMIA

Efekt zachęty polityki fiskalnej

• Średnie a krańcowe stawki podatkowe

• Jeżeli krańcowa stawka podatku wzrasta zaś średnia stawka podatku nie zmienia się – spadek podaży pracy• Wyższa krańcowa stopa podatku powoduje efektu substytucji

• Jeśli niższa nagroda za pracę – pracujemy mniej

• Krzywa podaży w lewo

WYDATKI RZĄDOWE, PODATKI I MAKROEKONOMIA

Podaż pracy i reforma podatkowa w 1980 • Kongres dwukrotnie obniżone stawki podatkowe w 1980

roku • Na początku dekady najwyższa krańcowa stopa podatku od

dochodów z pracy - 50% • 1981 Ustawa podatkowa (ERTA), zredukowane stopy podatku

w trzech etapach, stopniowo aż do 1984 roku • Reforma podatkowa z 1986 r. obniżone stawki podatków

osobistych, spadek górnej krańcowej stopy podatkowej do 28%

• Ekonomiści podażowi: redukcja stawek podatkowych, -podaż pracy, oszczędności i inwestycje wzrastają• Dane nie potwierdziły

WYDATKI RZĄDOWE, PODATKI I MAKROEKONOMIA

Reforma podatkowa 1986 obniżyła marginalne stawki podatku od dochodów z pracy i podniosła średnie stawki podatku

• Powinno prowadzić do zwiększenia podaży pracy

• Zmiany w podaży pracy były zgodne z teorią, ale nie aż tak dramatycznie, jak przewidywane przez ekonomistów

WYDATKI RZĄDOWE, PODATKI I MAKROEKONOMIA

• Podatek-indukowane zakłócenia

• W przypadku braku podatków, wolny rynek działa sprawnie • Podatki zmieniają zachowania gospodarcze, zmniejszają

dobrobyt

• Zniekształcenia • różnica między liczbą godzin pracowników bez podatków a

liczbą godzin kiedy podatki są wprowadzane

WYDATKI RZĄDOWE, PODATKI I MAKROEKONOMIA

Im wyższa stawka podatku, tym większe zakłócenie

• Decydenci fiskalne chcieliby podnosić kwoty dochodów publicznych, przy jednoczesnej minimalizacji zakłóceń

DEFICYT I DŁUG PUBLICZNY

Deficyt – różnica miedzy dochodami a wydatkami budżetowymi w danym roku

• B - dług - łączna wartość wyemitowanych obligacji rządowych na dany dzień

• ∆B - deficyt – zmiana zadłużenia w danym roku

ZADŁUŻENIE FEDERALNE, USA, DO PKB, 1939-2011

DEFICYT I DŁUG PUBLICZNY

Ubezpieczenia społeczne: Jak je ustalać?

• Systemu zabezpieczenia społecznego może byś w przyszłości niewypłacalny

• Większość wpłat idzie na bieżące wypłaty dla emerytów

• OK ale pod warunkiem, że liczba pracujących przekracza liczbę pracujących

• ..ale demograficzne zmiany

DEFICYT I DŁUG PUBLICZNY

• Zwiększenie przychodów podatkowych przez podnoszenie podatków, ale zakłóca rynek pracy

• Zwiększenie stopy zwrotu, inwestując na giełdzie, ale jest to ryzykowne

• Zmniejszyć korzyści poprzez zwiększenie wieku emerytalnego

• Pozwalają na inwestowanie własnych funduszy • Ale wtedy nie będzie wystarczającej ilości środków na

opłacenie bieżących emerytów

DEFICYT I DŁUG PUBLICZNY

Ciężar długu publicznego - przyszłe pokolenia

• Ludzie obawiają się, że ich dzieci będą musiały spłacić dług zaciągnięty przez poprzednie pokolenia

• W efekcie spłaty długu: transfer od biednych do bogatych (to bogaci mają obligacje)

• Krajowe oszczędności spadną• Spadną inwestycje/mniejszy kapitał akcyjny

• Mniejsza produkcji

• Standard życia spadnie

CIĘŻAR DŁUGU PUBLICZNEGO A PRZYSZŁE POKOLENIA

Rewizja równoważności ricardiańskiej

• Kiedy deficyt budżetowy będzie zmniejszać oszczędności krajowe? • tak - gdy wydatki rządowe wzrastają

• Nie - cięcia podatków lub wzrost transferów

• Konsumpcja może nie wzrosnąć, jeśli ludzie zdają sobie sprawę, że dzisiejsza obniżka podatków musi być finansowana przez wyższe podatki w przyszłości

• Rezultat – oszczędności krajowe będą niezmienione

DEFICYT I DŁUG PUBLICZNY

Równoważność ricardiańska między pokoleniami • Co zrobić, jeśli w przyszłości wyższe podatki mają być

płacone przez przyszłe pokolenia?

• Wtedy ludzie mogą spożywać więcej dzisiaj, ponieważ nie będą musieli płacić wyższych podatków w przyszłości

DEFICYT I DŁUG PUBLICZNY

Równoważność ricardiańska między pokoleniami

• Barro wskazał, jeśli ludzie dbają o swoje dzieci, będą zwiększać spadki, więc ich dzieci mogą płacić wyższe podatki w przyszłości • jeśli ludzie chcieli konsumować na koszt swoich dzieci,

mogli robić to kosztem spadków?

• Skąd więc przypuszczenie, że jeśli rząd zaciąga dług to dlatego, że ludzie chcą konsumować na koszt swoich dzieci?

DEFICYT I DŁUG PUBLICZNY

Dlaczego równoważność ricardiańska się nie sprawdza?

• Ograniczenia w pożyczaniu• Jeśli ludzie nie mogą pożyczyć tyle, ile chcą, obniżka

podatków finansowana przez wyższe podatki w przyszłości zasadniczo pozwala im pożyczyć od rządu

• Krótkowzroczność • Jeśli ludzie nie przewidują wyższych podatków w przyszłości

– w odpowiedzi na spadek podatków zwiększają konsumpcję

DEFICYT I DŁUG PUBLICZNY

Badanie wpływu wydatków rządowych na gospodarkę

• Pakiet stymulacyjny z 2009 roku – wzrost wydatków w USA o 500 mld USD, redukcja podatku o 300 mld USD• Valerie Ramey mnożnik pomiędzy 0,8 a 1,5

• Alan Auerbach i Yuriy Gorodnichenko pomiędzy 0 a 0,5 w czasie wzrostu i pomiędzy 1 – 1,5 w czasie recesji

• Gauti Eggertsson – nawet większy

DEFICYT I INFLACJA

• Inflacja powoduje gdy zagregowany popyt wzrasta szybciej niż zagregowana podaż

• Deficyt budżetowy może być związany z inflacją, ale zazwyczaj myślimy o ekspansywnej polityki fiskalnej jako prowadzące do jednorazowego skoku w poziomie cen, a nie trwałej inflacji

• Jedynym sposobem na trwałą inflację – kontrola wzrostu podaży pieniądza

DEFICYT I INFLACJA

Deficyt budżetowy może być finansowany dwoma metodami

• Pożyczkami (emisją papierów wartościowych) lub emisją pieniądza.

• Monetyzacja długu

• emisja rządowych papierów wartościowych i zmuszeniu banku centralnego do ich zakupu.

• zakup papierów przez bank centralny jest finansowany emisją pieniądza, które są wykorzystywane do pokrycia deficytu.

DEFICYT I INFLACJA

Czy deficyt budżetowy może prowadzi ć do wzrostów podaży pieniądza?

• Tak, jeśli wydatki są finansowane przez drukowania pieniędzy • seignorage

• Bezpośrednio i pośrednio• Skarb Państwa pożycza poprzez emisję obligacji rządowych

• Bank centralny kupuje obligacje z nowo drukowane pieniądze

DEFICYT I INFLACJA

������� � ∆ � ∆� � ∆ � � ∆� � ∆����� ∆� � ∆�

Realny dochód rządu z seignorage’u jest bliski inflacji

Zakładamy, że w gospodarce stały poziom produkcji, stały poziom stopy procentowej, i stopa wzrostu pieniądza i inflacji

� � ∆���

DEFICYT I INFLACJA

• Realny seignorage, renta emisyjna R∆� � ��

� � ∆��� � ��

��

• Seignorage, renta emisyjna• nazywany podatkiem inflacyjnym

• wypłacany przez każdego, kto posiada pieniądze

DOCHÓD Z SEIGNORAGE’U

DOCHÓD Z SEIGNORAGE’U

DOCHÓD Z SEIGNORAGE’U