Mikrobiologiczne i parazytologiczne metody oceny

zanieczyszczenia terenów rolnych

w Brzeźnicy-Paszczynie

Leszek PodgórskiWojewódzki Inspektorat Ochrony

Środowiska w Rzeszowie

Lokalizacja punktów pobrania glebyi osadów ściekowych

Współrzędne geograficzne GPS punktów pobrania próbek:

1.Próbka gleby„O” (462-1/1) - N 50 04’21,9’’ ; E021 29’49,8’’

2.Próbka gleby (462-1/2) - N 50 04’23,1’’ ; E021 29’49,3’’

3.Próbka osadu (462-1/3) - N 50 04’23,1’’ ; E021 29’49,3’’

Laboratorium WIOŚ Rzeszów – wykonawca badańmikrobiologicznych i parazytologicznych

Raport z analiz mikrobiologicznych i parazytologicznych wykonanych dn.

04.08.2009 r. w WIOŚ Rzeszów:Stwierdzono występowanie:

Osad i gleba zmieszana z osadem Miejscowość: Brzeźnica-PaszczynaDziałka nr 2213/76Działka nr 2216/23

Jaja Toxocara sp.

Bakterie Salmonella sp.

Rolnicze wykorzystanie badanych osadów ściekowych oraz gleby na niezabudowanych działkach nr 2213/76 i 2216/23 w aktualnym stanie ich mikrobiocenozy jest niewskazane, ze względu na występujące w niej wskaźnikowe organizmy patogenne.

Ocena badań mikrobiologiczno-helmintologicznych

Przygotowanie osadów dostosowania

Zagęszczanie, biochemiczna stabilizacja (beztlenowa i tlenowa), odwadnianie;

Wapnowanie (stabilizacja i higienizacja osadów);Kompostowanie (stabilizacja, niszczenie patogenów,

zmniejszenie masy i objętości osadów) -uzyskujemy nawózorganiczny;

Stosowane procesy higienizacji osadów (wapnowanie, pasteryzacja, kompostowanie) nie zawsze są skuteczne.

Rodzaj badanego osadu ściekowego

deklaratywnie osad jest:

ustabilizowany

odwodniony

zhigienizowany

Dostawca: Tarnowskie Wodociągi - o kodzie 19 08 05

- zagospodarowane na działce nr 2213/76 w latach od 2008 – czerwiec 2009 – ilość 2921,45 Mg

Zawartość biopierwiastków w osadzie makroskładniki:

Azot ogólny do 1,18% w s.m.

Fosfor ogólny do 0,84% w s.m.

Oprócz tych składników w osadzie znajduje się:

wapń 4,00% w s.m.

magnez 0,34% w s.m.

organizmywskaźnikowe

Ascaris sp. Toxocara sp. Trichuris sp.

Metody kontroli stanu sanitarnego osadu

ściekowego

Bakterie chorobotwórcze

z rodzaju Salmonella

Jaja żywe pasożytów jelitowych

ATT

PODSTAWA PRAWNA: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 sierpnia 2002 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych

Postacie dorosłe pasożytów ATT

Ascaris sp.

Toxocara sp.

Trichuris sp.

Cykl rozwojowy glisty ludzkiej

Larwy, które dostały się do układupokarmowego człowieka przebijająścianę jelita i dostają się do krążenia.Wraz z krwią osiadają w płucachnastępnie wędrują w górę przezoskrzela do tchawicy, skąd zostająodkrztuszone i ponownie połknięte.Znowu trafiają do jelita cienkiego,gdzie tym razem rozwijają się wdorosłe osobniki (samice majądługość 25-35 cm, a samce 15-25cm), które żyją od 1 do 2 lat. Przebiegzakażenia ma znaczenie widentyfikacji objawów.

Ascaris lumbricoides

Cykl rozwojowy glisty psiejZ jaj wylęgają się larwy, które w tym samym żywicielu przemieszczają się do naczyń krwionośnych i ulegają propagacji do rozmaitych narządów: wątroby, płuc, gałki ocznej, rdzenia kręgowego, mózgu, czy śledziony.

Jeśli larwy trafią do płuc wówczas przedostają się do oskrzelików i dalej przez tchawicę i gardło z powrotem do jelit, gdzie osiągają dojrzałość płciową. Jeżeli larwy przejdą do innych narządów, wówczas otorbiają się i przechodzą w stan życia utajonego (spoczynkowego, przetrwalnikowego).

Zakażenie następuje przez spożycie mięsa z larwami przetrwalnikowymi (wśród zwierząt) lub jaj inwazyjnych wydalonych z kałem .

Toxocara canis

Cykl rozwojowy włosogłówki

Samica składa około 3 tys. jaj. Jaja wydostają się wraz z kałem do wody lub gleby, gdzie dojrzewają w ciągu kilku tygodni.

Zakażenie następuje przez spożycie pokarmu lub wody zanieczyszczonej jajami.

Jaja w przewodzie pokarmowym (jelito cienkie kręte) żywiciela uwalniają larwy. Dojrzewają w ciągu miesiąca, po czym przedostają się do jelita grubego.

Trichuris sp.

S.virchow zapalenie jelit

(bakteryjne zatrucia pokarmowe, posocznica)

S.typhi (dur brzuszny)

S.paratyphi (dur rzekomy)

Bezwzględnie chorobotwórcze serotypy bakterii z rodzaju Salmonella

S.enteritidis zapalenie jelit

(bakteryjne zatrucia pokarmowe, posocznica)

S.typhimurium zapalenie jelit

(bakteryjne zatrucia pokarmowe, posocznica)

Stan sanitarny osadów ściekowych

Osady ściekowe opuszczające oczyszczalnię po przejściukonwencjonalnych procesów oczyszczania muszą byćklasyfikowane jako potencjalnie niebezpieczne z higienicznegopunktu widzenia, ponieważ większośc gatunków mikroorganizmówprzeżywa procesy oczyszczania przy zredukowanej liczebności.

Częśc organizmów patogennych ulega absorpcji na cząsteczkachfekaliów lub zostaje wewnątrz nich zamknięta i w ten sposób naróżnych etapach procesu sedymentacji staje się częścią osadówściekowych.

Zagrożenia związane z występowaniem organizmów patogennych w osadach

i zanieczyszczonej glebie

Organizmy wskaźnikowe takie jak Salmonella czy jaja pasożytów jelitowychATT swoim występowaniem sygnalizują obecnośc w osadach ściekowychinnych, niemniej groźnych organizmów chorobotwórczych dla ludzi i zwierząt.Są to:BakterieWirusyDrożdżeGrzybyCysty pierwotniakówJaja robaków.

Zagrożenia związane z występowaniem organizmów patogennych

w osadach ściekowych i zanieczyszczonej glebie

Migracje środowiskowe mikroorganizmów drogą powietrzną:Bakterie patogenneWirusy wielkości 10-250 nmZarodniki grzybów

Migracje środowiskowe mikroorganizmów drogą wodną:Zakażenia jelitowe/duru brzusznego, paraduru, czerwonki, biegunek u dzieci/GruźlicaTężecZgorzel gazowaWąglikBłonica itp.

Zagrożenia związane z występowaniem organizmów patogennych

w osadach ściekowych i zanieczyszczonej glebie

Migracje środowiskowe wirusów chorobotwórczych drogą wodną:

wirusy żółtaczki zakaźnej

Choroba Heinego-Medina

Enterowirusy

Adenowirusy

Zagrożenia związane z przeżywalnością organizmów patogennych

w osadzie i zanieczyszczonej glebie

Bakterie

bytujące w glebie kilkanaście

i więcej lat

Bacillus anthracis

(laseczki wąglika)

Clostridium tetani

(laseczki tężca)

Clostridium botulinum

(laseczki jadu kiełbasianego)

Zagrożenia związane z przeżywalnością organizmów patogennych

w osadzie i zanieczyszczonej glebie

Silnie chorobotwórcze pałeczki jelitowe z rodzaju Salmonella bytujące w glebie do 3 miesięcy:

Pałeczki durowe S.typhi

Pałeczki rzekomodurowe S.paratyphi

Zagrożenia związane z przeżywalnością organizmów patogennych

w osadzie i zanieczyszczonej glebie

Czas przeżycia mikroorganizmów rośnie ze wzrostem zawartości wilgoci w glebie i jej zdolności do gromadzenia wody.Odporność i aktywność bakterii są generalnie wyższe przy niższych temperaturach oraz podwyższonym pH gleby.Substancje organiczne zawarte w osadach ściekowychi środowisku glebowym, są doskonałą pożywką przedłużającą żywotność patogenów

Zagrożenia związane z przeżywalnością organizmów patogennych

w osadzie i zanieczyszczonej glebie

Wśród pasożytów jelitowych, tzwn. geohelmintów,największą trwałość w środowisku glebowym (do 7-miulat) posiadają jaja glisty ludzkiej - Ascaris lumbricoides

Przyrodnicze wykorzystanie

Pod pojęciem przyrodniczego użytkowania osadów rozumie się stosowanie ich do:

nawożenia gleb i roślin, to rodzaj rolniczego wykorzystania osadów, które wprowadzane są do gleb użytków rolnych i zielonych (pola uprawne i łąki)

Przyrodnicze wykorzystanie

rekultywacji gleb zdegradowanych, hałd, zwałowisk, nieużytków

roślinnego utrwalania bezglebowych gruntów narażonych na erozję wodną i wietrzną

nawożenie terenów leśnych

produkcji kompostu na wyżej wymienione cele

W środowisku przyrodniczym osady nie mogą być stosowane:

w parkach narodowych i rezerwatach przyrody

na terenach objętych innymi formami ochrony przyrody, niż wyżej wymienione, jeżeli osady ściekowe zostały wytworzone poza tymi terenami

na wewnętrznych terenach ochrony pośredniej stref ochronnych źródeł i ujęć wody

w pasie gruntu o szerokości 50 m bezpośrednio przylegającym do brzegów jezior i cieków

W środowisku przyrodniczym osady nie mogą być stosowane:

na gruntach o bardzo dużej przepuszczalności, tj. piaskach luźnych i słabogliniastych oraz na piaskach i glinach lekkich, w których maksymalnie wysoki poziom wód gruntowych sięga do 1,5 m od powierzchni terenuna terenach zalewowych i bagiennychna terenach zamarzniętych i pokrytych śniegiemw odległości mniejszej niż 50 m od ujęć wody, domów mieszkalnych i zakładów produkcji żywności

W środowisku przyrodniczym osady nie mogą być stosowane:

na glebach, na których uprawiane są owoce i warzywa, z wyjątkiem drzew owocowych

na gruntach przeznaczonych pod uprawę owoców i warzyw, które bezpośrednio stykają się z ziemią i spożywane są zwykle w stanie surowym, w ciągu 10 miesięcy poprzedzających zbiory i w czasie samych zbiorów

W środowisku przyrodniczym osady nie mogą być stosowane:

na terenach pastwisk i łąk użytkowanych rolniczo, jeżeli wypas zwierząt ma nastąpić przed upływem 1 miesiąca,

pogłównie na trawy i mieszanki traw z motylkowymi,

do nawożenia gleby pod osłonami

Higienizacja gleb zanieczyszczonych zakaźnym osadem ściekowym

Proces ten prowadzi się najczęściej przy użyciu wapna, jest to najtańszyi najskuteczniejszy sposób dezaktywacji mikroorganizmów.Przy wapnowaniu gleb kwaśnych ważny jest rodzaj wapna. Formytlenkowe, ze względu na bardzo szybkie działanie, stosować należy tylko nagleby ciężkie. Wapno węglanowe wykazuje powolne działanie, stąd zalecasię je na wszystkie rodzaje gleb, a szczególnie na gleby lekkie.Dawka i częstotliwość nawożenia wapnem zależy także od stopniazakwaszenia gleby.

Na glebach lekkich wapnowanie zaleca się częściej, gdyż wapń jestwypłukiwany szybciej niż na glebach ciężkich o dużej pojemności sorpcyjneji wysokiej zawartości próchnicy. Aby wapnowanie przyniosło oczekiwanekorzyści powinno być poprzedzone analizą wyników laboratoryjnych próbglebowych.

Higienizacja

Wapno po wywiezieniu na pole powinno być równomiernie rozprowadzone na powierzchni gruntu.

Podstawowym zabiegiem rekultywacyjnym dla gleby zanieczyszczonej osadem zawierającym patogenne organizmy wskaźnikowe jest głęboka orka.

Dziękuję za uwagę