Kształtowanie

i badanie opinii

publicznej

dr Olga Kurek-Ochmańska

e-mail: okurek@wsiz.rzeszow.plkonsultacje: piątek 13:00-15:00

p. RA 6

Tematyka zajęć1. Pojęcie opinii publicznej. Rola opinii publicznej w

życiu społecznym.

2. Etapy procesu badawczego.

3. Sondaż jako podstawowa metoda badania opinii publicznej.

4. Manipulowanie wynikami sondaży.

5. Spirala milczenia i ustanawianie agendy.

Literatura E. Noelle-Neumann, Spirala Milczenia, Poznań

2004.

A. Pratkans, E. Aronson, Wiek propagandy, Warszawa 2003.

R. Dyoniziak, Sondaże a manipulowanie społeczeństwem, Kraków 1997.

Ch. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych, Poznań 2001

M. Szreder, Metody i techniki sondażowych badań opinii, Warszawa 2004.

Warunki zaliczenia ćwiczeń

W skład oceny końcowej wchodzą następujące kryteria:

Aktywność – 20p. Projekt ankiety– 30p. Kolokwium zaliczeniowe – 50p.  Ocena końcowa wynika z następujących przedziałów

punktowych: 91 p. -100 p. – bdb (5,0) 81 p. – 90 p. - +db (4,5) 71 p. - 80 p. – db (4,0) 61 p. – 70 p. - +dst (3,5) 51 p. – 60 p. – dst (3,0) 0 p. – 50 p. – ndst (2,0)

Projekt ankiety – 30p. Problem badawczy: Opinie mieszkańców Rzeszowa na

temat funkcjonowania publicznego transportu w mieście.

Ankieta powinna zawierać m.in. 15 pytań zróżnicowanych pod względem formy i typu pytania kwestionariuszowego.

W ankiecie powinna znaleźć się metryczka, adekwatna do problemu badawczego.

Ankieta powinna być podzielona na część wstępną, właściwą, pytania metryczkowe oraz podziękowania za wzięcie udziału w badaniu.

Termin oddania: 14 dni od dzisiejszych zajęć.

Forma oddania: wersja elektroniczna wysłana na adres okurek@wsiz.rzeszow.pl

Warunki zaliczenia kursu DL

5 pytań testowych jednokrotnego wyboru z treści zawartych w kursie DL na kolokwium zaliczeniowym;

3 posty na AFD z analizą trzech wybranych sondaży (m.in.temat sondażu, instytucja przeprowadzająca, użyte techniki sondażowe, próba badawcza, czas i miejsce realizacji sondażu, główne wnioski, link do źródła); do 15 grudnia 2014

udział w 1 godzinie CZATU akademickiego.

I) Pojęcie opinii publicznej. Rola opinii publicznej w życiu społecznym.

Kiedy myślę „opinia publiczna” to widzę…?

„Opinia publiczna jest niewidzialną i tajemniczą potęgą, której nic nie jest

w stanie się oprzeć, nic nie jest od niej bardziej zmienne, bardziej nieokreślone i silniejsze. A przy tym, przy wszystkich swych kaprysach, jest ona znacznie częściej, niż się wydaje, prawdziwa, rozsądna, sprawiedliwa”

Napoleon Bonaparte

„Chcę, żeby zrobiono to, czego ludzie sobie życzą, moje zadanie polega na tym, by ustalić, czego chcą”

Abraham Lincoln

DEFINICJA OGÓLNA

Opinia publiczna danej społeczności to zbiór dominujących w niej opinii w kwestiach publicznych ważnych dla tej społeczności w danym czasie.

Opinia publiczna wyraża aprobatę bądź dezaprobatę społeczeństwa względem kwestii istotnych z punktu widzenia ogółu.

Historia pojęcia

Instytucja ditta di borsa (opinia giełdy) w starożytnym Rzymie.

Termin wprowadził Jacques Necker, minister finansów Ludwika XVI, który dostrzegł jej zastosowanie we wszelkich przedsięwzięciach politycznych.

W XIX w. termin ten stał się problemem refleksji filozofów i teoretyków polityki, którzy rozważali w jaki sposób indywidualne przejawy woli zamienić na wolę państwa.

Podstawowe założenia

w każdym społeczeństwie istnieją kwestie publiczne, dotyczące każdej jednostki do niej należącej;

poglądy publiczne można komunikować, poddawać analizie i krytyce;

ważnymi kwestiami publicznymi są te problemy, które opinia dominująca uznaje za wymagające rozwiązania wspólnymi zasobami danej społeczności;

problemy publiczne są ważne oraz dotyczą całego społeczeństwa, a nie tylko pojednynczych grup społecznych.

RODZAJE PUBLICZNOŚCIogół

społeczeństwa

elita, „aktorzy” i kreatorzy

życia publicznego

Czy opinia publiczna dotyczy tylko spraw

teraźniejszych i krajowych?

Opinia publiczna może dotyczyć spraw zarówno teraźniejszych jak i przeszłych; choć skupia się na sprawach krajowych, dotyczy również problemów o charakterze globalnym, czy spraw znajdujących się na styku spraw wewnętrznych i zagranicznych.

Postawy Polaków względem wejścia do strefy Euro.

Postawy Polaków względem stanu wojennego. Opinie Polaków o kryzysie gospodarczym w

Grecji.

Czy opinia publiczna a opinia społeczna to

tożsame pojęcia?

Często obok terminu opinia publiczna używa się określenia opinia społeczna, które jest pojęciem szerszym.

Opinia społeczna dotyczy problemów nie wiążących się bezpośrednio z polityką, rządzeniem i władzą, takich jak wychowanie, transplantacja organów, aborcja, eutanazja, kara śmierci, system wartości materialnych i niematerialnych, satysfakcja z poziomu życia, itp.

Opinia publiczna a opinia społeczna

opinia społeczna

opinia publiczna

Kto ma wpływ na kształtowanie opinii

publicznej?

• media masowe• dziennikarze

• naukowcy• eksperci

• partie polityczne

• przywódcy polityczni

• opozycja

• związki zawodowe

• lobbyści

• celebryci

KREATORZY OPINII PUBLICZNEJ

Jakie funkcje w demokratycznym społeczeństwie spełnia opinia

publiczna?

FUNKCJE OPINII PUBLICZNEJkonstytuow

anie tożsamości jednostek

integracja społeczeń

stwa

kegitymizacja władzy

kontrola społeczna

wyznacznik społeczeństwa obywatelskieg

o

Jakie czynniki mają wpływ na tworzenie się procesu

opiniotwórczego?

Postawa - definicja„Postawa to trwała ocena – pozytywna lub negatywna - ludzi, wydarzeń, zjawisk społecznych, obiektów i pojęć”

komponent racjonalny

komponent emocjonalny

komponent behawioralny

Krótka historia badań opinii publicznej

W USA w 1935 powstał pierwszy Instytut Opinii Publicznej w Princeton założony przez socjologa i statystyka George'a Horace Gallupa - przeprowadzano badania opinii publicznej o nazwie Gallup poll, dotyczące opinii publicznej, oddziaływania reklamy i czytelnictwa.

Pierwsze badania opinii publicznej miały miejsce jeszcze przed Gallupem. W 1883 roku Charles H. Taylor, wydawca Boston Globe dla obliczenia wstępnych wyników głosowania posłużył się sondażem, by na tej podstawie przewidzieć ostateczny wynik wyborów.

Historia badań opinii publicznej w Polsce

W PRL niewiele było badań opinii publicznej.

W latach 1948-1956 władze zabraniały tego typu badań, później były one prowadzone tylko na pewne tematy i cenzurowane, część badań była utajniona, powstawały na zlecenie różnych organów władzy.

W 1958 roku powstał OBOP (Ośrodek badania Opinii Publicznej), a po stanie wojennym w 1982 roku powstało CBOS (Centrum Badania Opinii Społecznej).

Jednak dopiero po roku 1989 pojawiły się sondaże czy prognozy wyborcze dla partii i polityków, często publikowane w środkach przekazu.

Jakie znasz pracownie sondażowe badające

opinię publiczną?

II) Prezentacja i interpretacja wyników badań opinii publicznej

Prezentując wyniki badań opinii publicznej w mediach, czytelnicy powinni znaleźć:

Nazwę instytucji badawczej Określenie badanej populacji Liczebność zrealizowanej próby i metoda

jej doboru Termin zebrania danych Metodę zbierania danych Dokładne sformułowanie pytania

ĆwiczenieNależy odpowiedzieć na poniższe pytania:

Jakie można zauważyć różnice i podobieństwa w prezentacji wyników badań opinii publicznej w przedstawionych przykładach?

Jakie stałe elementy występują w każdym z tych przykładów?

Która z prezentacji wyników badań opinii publicznej została przygotowana z zachowaniem podstawowych zasad informowania czytelników o rezultatach badań?

Ćwiczenie Należy zapoznać się z wynikami badań opinii publicznej

dotyczącymi poniższych trzech tematów:

1. „Stosunek Polaków do innych narodów”2. „Polacy o rozwodach”3. „Opinie na temat dopuszczalności tzw. uboju rytualnego”

Należy odpowiedzieć na poniższe pytania:

1. Jakie elementy mają wpływ na taki właśnie kształt opinii publicznej?2. Jaki wpływ na wyniki badań mają wartości o charakterze religijnym oraz edukacyjnym?3. Czy ukazany stan opinii publicznej jest podatny na szybkie zmiany (czy wyniki obrazują opinię krótko czy długotrwałą)?4. Czy wyrażona w badaniach opinia publiczna dostarcza wiedzy o ewentualnych potrzebach zmian?

III)Projektowanie procesu badawczego

1. PROBLEM

BADAWCZY 2. PYTANIA,TEZY

I HIPOTEZY BADAWCZE

3. WYBÓR METODY

BADAWCZEJ

4. DOBÓR PRÓBY BADAWCZEJ

Z OKREŚLONEJ POPULACJI

5. ZBIERANIE DANYCH

6. ANALIZA DANYCH

7. UOGÓLNIANIE (GENERALIZOWANIE)+ RAPORT

TEORIA

Problem badawczy Bodziec intelektualny wywołujący reakcję w

postaci badan naukowych.

Problem musi być jasno i precyzyjnie sformułowany w postaci zdania

twierdzącego.

Problemy, których nie można empirycznie uzasadnić (nie można zidentyfikować na podst. obserwacji) lub takie, które dotyczą subiektywnych preferencji, wierzeń,

wartości, czy upodobań nie poddają się badaniom.

Przykłady problemów badawczych

Preferencje partyjne Polaków.

Obawy Polaków w kontekście światowego kryzysu gospodarczego.

Nastroje społeczne w 2013 roku.

Stosunek Polaków do kary śmierci.

Akceptacje względem stosowania metody in vitro.

Formułowanie pytań badawczych

Preferencje partyjne Polaków.

Które partie cieszą się przychylnością Polaków?

Którzy polityce są godnie zaufania? Programy których partii są według Polaków

najbardziej adekwatne do sytuacji gospodarczej kraju?

Którzy politycy są ulubieńcami Polaków? Jakie cechy powinien posiadać przywódca

partii politycznej?

Cechy hipotez badawczych

jasno sformułowane: należy zdefiniować pojęciowo tj. za pomocą innych pojęć =

definicja operacyjna

konkretne: badacz określa związki pomiędzy zmiennymi (zmienne zależne tj. wyjaśniane i niezależne tj. wyjaśniające)

sprawdzalne za pomocą dostępnych metod

nie są wartościujące, wartości wyznawane przez badacza, subiektywne preferencje nie powinny wpłynąć na proces badawczy

JAK STAWIAMY HIPOTEZĘ?

Hipoteza badawcza musi być wyrażona w postaci związku pomiędzy zmienna zależną, a zmienna niezależną.

„Osoby o wyższym wykształceniu, częściej głosują na partie centrowe niż osoby o wykształceniu niskim”

zmienna niezależna

zmienna zależna

Przykłady hipotez „Osoby o wyższym wykształceniu, częściej głosują

na partie centrowe niż osoby o wykształceniu niskim”

„Mieszkańcy dużych miast rzadziej deklarują udział w wyborach niż mieszkańcy wsi”

„Kobiety cechują się wyższym wskaźnikiem religijności niż mężczyźni”

„Rodziny z osobą stale bezrobotną znacznie częściej narażone są na patologizację życia społecznego niż rodziny w których wszyscy dorośli członkowie są aktywni zawodowo”

METODA: badania terenoweTECHNIKA: sondażNARZĘDZIE: kwestionariusz ankiety

metoda technika narzędzie

Populacja statystyczna (inaczej populacja generalna, zbiorowość generalna) to zbiór elementów podlegających badaniu statystycznemu.

Elementy populacji są do siebie podobne pod względem badanej cechy, ale nie są identyczne.

Przykładowe populacje: Mieszkańcy danego kraju Kobiety mieszkające w miastach powyżej 100 tys.

mieszkańców Studenci z województwa podkarpackiego

Dobór próby to ściśle określone postępowanie badawcze polegające na wyodrębnieniu z populacji ograniczonej liczby ich reprezentantów w celu oszacowania jakiś ich właściwości lub relacji, zachodzących między nimi.

Jeśli badamy wszystkich członków populacji jest to próba pełna. Jest to jednak bardzo rzadka sytuacja, np. spisy powszechne.

Dobór próby – jednostki analizyJednostki analizy:

Jednostki

Grupy

Instytucje

Społeczeństwa

Schemat badania exit poll TNS OBOP

Zalety badania exit pool 900 reprezentatywnie dobranych komisji wyborczych;

około 100 000 respondentów;

średni błąd pomiaru w badaniu około 1,5 pkt. proc.;

wybrane osoby proszone są o samodzielne wypełnienie ankiety, która zawiera pytania o to jak respondent (wyborca) zagłosował w wyborach, o wybrane poprzednie zachowania wyborcze oraz o ogólną charakterystykę społeczno-demograficzną;

wypełnione samodzielnie kwestionariusze respondenci wrzucają następnie do specjalnie oznakowanych urn;

badania typu exit poll niosą ze sobą najmniejsze ryzyko błędu, bowiem nie ma w nich już miejsca na nieścisłości wynikające z ewentualnych zmian preferencji pomiędzy momentem udziału w badaniu, a oddaniem głosu.

IV) Badania sondażowe

Czym jest sondaż (pooling, survey)?

Sondaż jest to badanie opinii publicznej, rodzaj badań statystycznych w celu określenia preferencji ludności.

Sondaż nie daje pełnego obrazu, a jedynie przybliżony wynik. Stanowi jednak silny wyznacznik trendu. Stosowany jest w wielu dziedzinach, m.in. w handlu do badania preferencji konsumentów, jak i często w okresie poprzedzającym wybory (sondaż wyborczy).

Sondaż prawidłowo przeprowadzony powinien uwzględniać różne grupy społeczne, wiekowe i zawodowe.

ZALETY WADY

Używamy ich do badania problemów w realnych sytuacjach

Złe sformułowanie lub niewłaściwe rozmieszczenie pytań w kwestionariuszu może wpłynąć na wyniki

Niskie koszty w stosunku do ilości zebranych informacji

Ankiety są w sztywne, pozostają na niezmienionym poziomie w całym etapie gromadzenia danych

Ankiety są przydatne w opisie właściwości dużej populacji

Uczestnicy badania mogą celowo kłamać, lub nie pamiętać kwestii o które pytamy

Standaryzacja zapewnia, że podobne dane mogą być zbierane od różnych grup, a wyniki uogólniane na całą populację

W przeciwieństwie do bezpośredniej obserwacji, sondaże nie skupiają się na kontekście zdarzeń

Brak granic geograficznych Badają ilościowe ogóły

* Ciekawostka * Wpływ ankieterski (także efekt ankieterski) to

wpływ jaki ankieter wywiera na respondenta podczas realizacji wywiadu.

Wpływ ten nie wynika z celowych działań ankietera, lecz z jego mimowolnych sygnałów, którymi daje do zrozumienia która odpowiedź jest pożądana oraz sposobu interpretacji antycypacji jego cech społecznych przez respondenta.

Jednym z takich czynników jest przede wszystkim płeć ankietera, ale także czasami jego światopogląd czy nawet poglądy polityczne, co rzutować może na sposób zadawania pytań respondentowi, a w konsekwencji na udzielane przez respondenta odpowiedzi.

TECHNIKI zbierania danychsondażowych

Ankieta pocztowa

Wywiad bezpośredni

Wywiad telefoniczny

Ankieta on-line

Ankieta internetowa

Ankieta pocztowaZALETY WADY

niski koszt niski odsetekodpowiedzi 10 - 20%

obniżenie błędu stronniczości

brak możliwości sondowania

większa anonimowość utrata kontroli nad tym,kto udziela odpowiedzi

udzielanie przemyślanychodpowiedzi i możliwość konsultacji

duża dostępność

Wywiad osobisty (ankiety audytoryjne i indywidualne)

ZALETY WADYelastyczność wyższe koszty

kontrolowanie sytuacji,

w której prowadzony jestwywiad

stronniczość osobyprowadzącej wywiad

wyższy odsetekotrzymanych odpowiedzi

brak anonimowości

zbieranie dodatkowychinformacji

Wywiad telefoniczny

ZALETY WADYPrzeciętne koszty Możliwość odmowy

odpowiedzi na pytaniaKrótki czas, duża liczbarespondentów

„przerywanie”wywiadu

Kontrola poprawnościzadawania pytań ipoprawnośćrejestrowania danych

Mniej informacji

Brak pewności z kim rozmawiamy

Porównanie metod sondażowych

Źródło: C. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych

Co to jest kwestionariusz ankiety?

Kwestionariusz, którym posługujemy się w czasie wywiadu to specjalnie przemyślany zestaw pytań, uwzględniający problematykę badawczą, pytania badawcze oraz tezy i hipotezy postawione na etapie konceptualizacji badań.

Zasady tworzenia kwestionariusza ankiety: układ pytań musi tworzyć logiczny ciąg (bloki tematyczne); przechodzimy od pytań ogólnych do szczegółowych; trudne pytania umieszczamy w środku kwestionariusza; te

wymagające mniej zastanowienia na początku i na końcu; pytania nie mogą się powtarzać (za wyjątkiem tych, które są

pytaniami kontrolnymi); pytania muszą wynikać z podjętej problematyki badawczej i zasad

budowy kwestionariusza; pytania powinny być przystępne i zrozumiałe dla każdego

respondenta; znaczenie pytania musi być takie samo dla pytającego jak i

respondenta; każde pytanie może się odnosić tylko do jednego zagadnienia; pytania muszą być neutralne – nie mogą sugerować odpowiedzi; pytania muszą być jednoznaczne; pytania muszą dawać możliwość udzielenia wyczerpującej odpowiedzi; nie możemy umieszczać pytań, które mogą stwarzać możliwość do

udzielenia nieszczerych odpowiedzi; należy unikać pytań drażliwych i poruszających tematy osobiste; najważniejsze przy opracowaniu kwestionariusza jest umieszczenie

dokładnej instrukcji udzielania odpowiedzi.

Kwestionariusz ankiety - elementy

Kwestionariusz ankiety powinien składać się z następujących części:

Części wstępnej

Pytań skierowanych do respondentów

Części końcowej – podziękowanie za udział w badaniach

Metryczka

Przykład części wstępnej

ANKIETA ANONIMOWA

Szanowna Pani, Szanowny Panie! Chcąc poznać Pańską opinię na temat oceny

funkcjonowania rządu, prosimy uprzejmie o wypełnienie poniższej ankiety. Zapewniamy, iż jest to ankieta całkowicie anonimowa, a jej wyniki posłużą do naukowego, zbiorczego, statystycznego opracowania problemu wizerunku polityków w naszym kraju, przez Ośrodek Badania Opinii Publicznej. Prosimy o uważne czytanie pytań oraz instrukcji jak udzielać odpowiedzi na poszczególne pytania.

Metryczka - przykładM 1. Płeć:1.1) Kobieta1.2) Mężczyzna M 2. Wykształcenie:2.1) podstawowe2.2) zawodowe2.3) średnie techniczne2.4) średnie ogólnokształcące2.5) wyższe M 3. Wiek:3.1) do 25 roku życia3.2) od 26 do 45 lat3.3) od 46 do 60 lat3.4) 4powyżej 60 lat

M 4. Twoje stałe miejsce zamieszkania:4.1) wieś4.2) miasto do 50 tys.4.3) miasto od 50. tys. do 150 tys.4.4) miasto od 150 tys. do 500 tys.4.5) miasto powyżej 500 tys.

 M 5. Dochód na osobę w Twojej rodzinie (netto czyli „na rękę”, po potrąceniu podatku) wynosi:6.1) do 300 zł6.2) od 301 zł do 600 zł6.3) od 601 zł do 800 zł6.4) od 801 zł do 1000 zł6.5) od 1001 zł do 1500 zł6.6) powyżej 1501zł

Typy pytań kwestionariuszowych Pytania wprowadzające – przygotowują one

respondenta do zagadnień poruszanych w całym kwestionariuszu

np. Co wg Pani/Pana oznacza słowo patriotyzm?

Pytania o opinię – odnoszą się do sposobu postrzegania przez respondenta pewnych faktów, procesów czy zjawisk oraz do ich oceniania

np. Jakie znaczenie mają Pani/Pana zdaniem media w wychowaniu młodzieży?

Pytania o fakty – dotyczą uzyskania informacji o pewnych zjawiskach lub faktach a nie opinii o nich czy postaw wobec nich

np. Czy Bronisław Komorowski jest politykiem wywodzącym się PRL?

Typy pytań kwestionariuszowych

Pytania o źródła informacjinp. Skąd Pani/Pan czerpie informacje o

politycznych problemach swojego regionu?

Pytania o motywynp. Jakie powody skłaniają Panią/Pana do

udziału w wyborach parlamentarnych?

Pytania o sugestienp. Jakie formy działania powinien

Pani/Pana zdaniem podjąć ruch na rzecz równości praw kobiet i mężczyzn?

Forma pytania

zamknięte (z góry określone)

Np. Jak oceniasz prestiż zawodu polityka?:

1.1) bardzo wysoko;1.2) wysoko;1.3) ani wysoko, ani nisko;1.4) nisko;1.5) bardzo nisko.

Forma pytania

otwarte (nie ma z góry narzuconych odpowiedzi)

Np. Jakie znasz partie polityczne stojące po lewej stronie sceny politycznej?

Forma pytania

półotwarte (z góry określone plus inne)

Np. Jakie kroki powinien podjąć rząd aby zapobiec bezrobociu wśród osób młodych?

zwiększyć zapomogi proponować kursy i szkolenia podwyższające kwalifikacje

zawodowe

inne, jakie? ………………………………………….

Błędy w pytaniach Pytania z ukrytą przesłankąNp. „Czy wciąż jest Pan praktykującym katolikiem?”

Pytania sugerująceNp. „Czy podobnie jak większość Polaków będzie Pan

głosował na partię X?”

Pytania z nierozłączną kafeteriąNp. „Od ilu lat ma Pan prawa wyborcze?” Mniej niż 1 rok 1-5 lat 5-10 lat 10-15 lat 15 i więcej

Błędy w pytaniach Błąd multiplikacji – w jednym pytaniu pytamy

o dwie lub więcej kwestii Np. Jaki jest Twój stosunek wobec ataków

terrorystycznych oraz walki Tybetu o autonomię Popieram Nie popieram Brak zdania

Brak pytań filtrujących (przesiewowych) Np. Czy popierasz wejście Polski w strefę Euro?

Jeżeli zaznaczysz odpowiedź „NIE” przejdź do pytania nr 4:

TAK NIE NIE WIEM

Skala Likerta - przykłady

Czy zgadzasz się z poniższym stwierdzeniem: wszystkie osoby o preferencjach homoseksualnych powinno się leczyć?:

1) zdecydowanie się zgadzam2) zgadzam się3) ani się zgadzam, ani się nie zgadzam4) nie zgadzam się5) zdecydowanie się nie zgadzam

Skala Likerta - przykłady

Kto Twoim zdaniem głosuje na partie populistyczne?:

1) ludzie biedni2) ludzie raczej biedni3) ludzie o przeciętnym statusie majątkowym4) ludzie raczej bogaci5) ludzie bogaci

Projekt ankiety – 30p. Problem badawczy: Opinie mieszkańców Rzeszowa na

temat funkcjonowania publicznego transportu w mieście.

Ankieta powinna zawierać m.in. 15 pytań zróżnicowanych pod względem formy i typu pytania kwestionariuszowego.

W ankiecie powinna znaleźć się metryczka, adekwatna do problemu badawczego.

Ankieta powinna być podzielona na część wstępną, właściwą, pytania metryczkowe oraz podziękowania za wzięcie udziału w badaniu.

Termin oddania: 14 dni od dzisiejszych zajęć.

Forma oddania: wersja elektroniczna wysłana na adres okurek@wsiz.rzeszow.pl

V) Sondaże a wyniki wyborów

Konformizm i nonkonformizm jako główne powody niesprawdzalności

sondażowych prognoz

Eksperyment Solomona Asha

X A B C

Eksperyment Milgrama

Eksperyment więzienny (stanfordzki)

KONFORMIZM - DEFINICJAzmiana zachowania lub opinii

danej osoby spowodowana rzeczywistym lub wyobrażonym naciskiem ze strony jakiejś osoby lub grupy osób.

3 poziomy głębokości konformizmu

Uleganie - gdy istnieje wyraźny konflikt między przekonaniem jednostki a presją grupy, w wyniku którego jednostka podporządkowuje się grupie.

Nie kradnę, bo mnie złapią lub uznają za złodzieja.

Identyfikacja - gdy jednostce zależy, aby być podobnym do jakiejś grupy lub jakiejś osoby (jednostka identyfikuje się z tą grupą), to jej zachowania dopasowują się do wyobrażeń o tej jednostce.

Nie kradnę, bo inteligentne osoby nie kradną.

Internalizacja to najgłębsza forma konformizmu, polega na uznaniu pewnych norm i wartości za własne.

Nie kradnę, bo to jest złe.

Z jakich powodów ludzie postępują konformistycznie?

KONFORMIZM - POWODY

Lęk przed odrzuceniem Obawa przed sankcjami

Pragnienie posiadania racji

Jakie czynniki zewnętrzne potęgują zachowania

konformistyczne?

Czynniki powodujące nasilenie lub osłabienie konformizmu

jednomyślność grupy wpływ autorytetu = lidera opinii osobowość jednostki skład grupy liczebność grupy poczucie bezpieczeństwa

jednostki niska samoocena płeć

Czym jest NONKOFORMIZM i ANTYKONFORMIZM?

Nonkonformizm – postawa krytyczna wobec zasad, zachowań i norm społecznych, grupowych, przeciwstawiająca im własny system wartości.

Antykonformizm - postawa społeczna, która nakazuje kwestionować ogólnie przyjęte reguły i wzory postępowania. Stoi w opozycji do konformizmu, jest radykalną formą nonkonformizmu.

KONFORMIZM, ANTYKONFORMIZM, NONKONFORMIZM…

Hipoteza spirali milczenia świadomość posiadania poparcia opinii

publicznej dla własnych sądów sprzyja wypowiadaniu zgodnych z nią poglądów, a w przypadku przeciwnym, ludzie zachowują milczenie;

następuje spiralny proces wyciszania jednych (być może dominujących) i wzmacniania innych opinii (być może mniejszościowych);

zatem opinie częściej głoszone publicznie (np. w mediach) mogą mieć siłę przecenianą;

teoria ta wskazuje na wartość milczenia jako sposobu wyrażania opinii, może również tłumaczyć rozbieżności między sondażami opinii publicznej a wynikami wyborów.

Efekt społecznych oczekiwań

Opis: zafałszowanie odpowiedzi udzielanych przez respondenta w trakcie sondażu; polega na tym, że respondent, niezależnie od swoich rzeczywistych przekonań i opinii, udziela tylko takich odpowiedzi, o których sądzi, że będą społecznie poprawne i akceptowane;

Powód: konformizm, obawa przed ostracyzmem społecznym.

Bandwagon effect zachowanie części wyborców polegające na

preferowaniu i przenoszeniu głosów na kandydata lub partię, dla których wzrasta poparcie w sondażach i mają największe szanse na wygraną;

motywem takiego zachowania jest zwykle chęć przyłączenia się do obozu zwycięskiego kandydata;

efekt ten może również dotyczyć osób, które obawiają się „zmarnowania głosu”.

Underdog effect

zachowanie części wyborców polegające na oddaniu głosu w wyborach na tego kandydata, dla którego poparcie w sondażach jest niższe i ma on zdecydowanie mniejsze szanse na sukces wyborczy.

Motywy takiego zachowania mogą być rozmaite: nonkonformizm społeczny, solidaryzowanie się ze słabszym kandydatem, irytacja i niechęć do obozu zwolenników przewidywanego zwycięzcy itp.

Overclaiming Określenie zachowania części respondentów biorących udział

w badaniach opinii, polegającego na udzielaniu przez nich nieprawdziwych odpowiedzi na temat własnych przekonań, poglądów politycznych, uczestnictwa w życiu społecznym, wyznawanych norm i wartości, statusu społecznego itp.

Częstą przyczyną jest np. skłonność respondentów do przedstawiania siebie w taki sposób, aby odpowiadało to przyjętym normom i obyczajom społecznym.

Fenomenem regularnie obserwowanym w sondażach realizowanych już po zakończonych wyborach, jest to, że do głosowania na zwycięskiego kandydata lub partię przyznaje się więcej respondentów, niż wynikałoby to z faktycznego rozkładu głosów oddanych w wyborach - respondenci pragną identyfikować się z elektoratem zwycięskiego kandydata lub partii, nawet jeżeli w rzeczywistości w wyborach poparli kogoś innego lub w ogóle nie wzięli w nich udziału.

Last minute swing Zachowanie części wyborców polegające na

nieoczekiwanej zmianie decyzji i oddaniu głosu w wyborach na innego kandydata lub partię, niż było to ich pierwotnym zamiarem.

Motywem takiego postępowania mogą być wyniki ostatnich sondaży wyborczych publikowanych przed dniem wyborów lub tzw. ciszą wyborczą.

Efekt „last minute swing” zauważany jest post factum, już po przeprowadzonych wyborach, kiedy okazuje się, że ich wyniki różnią się istotnie od wcześniejszych prognoz.