TOC i TA Theory of Constraints i Throughput Accounting

Grzegorz Jokiel

TOC Theory of Constraints Eliyahu M. Goldratt http://www.toc-goldratt.com/index.php

Ogólna teoria systemów - Ludwig von Bertalanffy

Podejście systemowe do zarządzania

Goldratt E., Cox J., Cel I. Doskonałość w produkcji. Mint Books 2007

Goldratt E., Cel II. To nie przypadek. Mint Books Warszawa 2007

Goldratt E.M., Łańcuch krytyczny, Wydawnictwo WERBEL, Warszawa 2000

Corbett T. Finanse do góry nogami MINT BOOKS Warszawa

Goldratt E., Goldratt-Ashlag E., Wolność wyboru, Mint Books Warszawa 2007

http://vento.net.pl/pl/ksiazki_toc.php

DRB - drum – buffer – rope

Drum – odpowiedni rytm produkcji uwzględniającego „wąskie gardła” CCR – (Capacity Constraint Resource)

Buffer – to zapasy materiałowe umieszczone przed „wąskimi gardłami”;

Rope – to zasada dostarczania materiałów lub elementów na stanowisku pracy według „wąskiego gardła”.

POOGI – (process of ongoing improvement)

Zidentyfikuj WG

Wyeksploatuj WG

Podporządkuj wszytko pod WG

Podnieś wydajność WG (zasil)

Szukaj następnego WG – nie pozwól aby ograniczeniem stała się inercja

POOGI – (process of ongoing improvement) Źródło: http://vento.net.pl/pl/toc_teoria_ograniczen.php [stan na dzień 2.04.2014]

Filary TOC Źródło: http://www.toc.edu.pl/wp-content/uploads/2012/05/Filary.jpg [stan na dzień 2.04.2014]

Paradygmaty myślenia

Ekonomista kosztowy:

Ekonomista przerobowy:

Posiadam dwa razy za dużą szklankę!!!

Mam miejsce na dwa razy więcej napoju!!

Rachunkowość kosztowa

Paradygmat F. W. Taylora

Paradygmat rachunkowości kosztowej

Klucze rozrzutu

Koszty stałe/ zmienne; bezpośrednie/pośrednie

ABCosting (R. S. Kaplan, R. Cooper)

Chmurka – diagram konfliktu

Chmurka konfliktu TA i Rach. koszt.

Przykład klasycznej rachunkowości kosztów

Stanowisko 1 PRACA 14 000 rbh / okres (np. 84-85 osób / mies. (21 dni x 8 h) Stanowisko 2 MASZYNA 20 000 mh / okres (np. 120 obrabiarek 120 x 21dni x 8 h = 20 160 w tym przezbrojenia!!!)

Przykład 1. tydzień A B C Suma

Ilość produkowana [szt.]

100

200

300

600

Cena na szt. [zł] 300 400 100 -

Koszt zmienny jednostkowy [zł] 150 300 50 -

Marża pokrycia I [zł/szt.]

150

100

50

-

Nadwyżka [zł] 15 000 20 000 15 000 50 000

Rbh/szt. 50 30 10 -

Rbh ogólnie 5 000 6 000 3 000 14 000

Mh/szt 10 20 50 -

Mh ogólnie 1 000 4 000 15 000 20 000

Koszty ogólnowydziałowe 30 000

Koszty stałe ogólnozakładowe 12 000

Zysk/ strata + 8 000

Przykład 1 cd – wg ilości sztuk

KLUCZ 1 A B C

Marża pokrycia I [zł/szt.] 150 100 50

Koszty ogólnowydziałowe

na szt. [50 zł/ szt.]

50

50

50

Marża pokrycia II [zł]

100

50

0

Koszty ogólnozakładowe na

szt.

20

20

20

Marża pokrycia III [zł/szt.]

80

30

- 20

Przykład 1 cd – według rbh

KLUCZ2 A B C

Marża pokrycia I [zł/szt.] 150 100 50

Koszty ogólnowydziałowe na

rbh 2,14 na 1 rbh [zł]

50x 2,14= 107

30x2,14=64,2

10x2,14= 21,4

Marża pokrycia II [zł/szt.

+ 43

+ 35,8

+ 28,6

Koszty ogólnozakładowe na

rbh. 0,86 zł/rbh

50x0,86=43

30x0,86=25,8

10x0,86=8,6

Marża pokrycia III [zł/szt.]

0

+ 10

+ 20

Przykład 1 cd – według mh KLUCZ 3 A B C

Marża pokrycia I [zł/szt.] 150 100 50

Koszty ogólnowydziałowe na Mh

=1,5 zł/mh

10x1,5=15

20x1,5=30

50x1,5=75

Marża pokrycia II [zł/szt.]

135

70

- 25

Koszty ogólnozakładowe na Mh =

0,6 zł/mh

10x0,6=6

20x0,6=12

50x0,6=30

Marża pokrycia III [zł/szt.]

+ 129

+ 58

- 55

Przykład 1 cd – rezygnacja z C A B C SUMA

Ilość produkowana [szt.]

100

200

X

300

Cena na szt. [zł]

300

400

X

-

Koszt zmienny jednostkowy [zł]

150

300

X

-

Marża pokrycia I [zł/szt.]

150

100

X

-

Nadwyżka [zł]

15 000

20 000

X

35 000

Rbh/szt.

50

30

X

-

Rbh ogólnie

5 000

6 000

X

11 000

(wolne 3 000)

Mh/szt

10

20

X

-

Mh ogólnie

1 000

4 000

x

5 000

(wolne 15 000)

Koszty ogólnowydziałowe

30 000

Koszty stałe ogólnozakładowe

12 000

Zysk/ strata

- 6 000

Przykład 1 cd – przeniesienie z C na A

A B C SUMA

Ilość produkowana [szt.]

160

200

X

360

Cena na szt. [zł]

300

400

X

-

Koszt zmienny jednostkowy [zł]

150 300

X

-

Marża pokrycia I [zł/szt.]

150

100

X

-

Nadwyżka [zł]

24 000

20 000

X

44 000

Rbh/szt.

50

30

X

-

Rbh ogólnie

8 000

6 000

X

14 000

Mh/szt

10

20

X

-

Mh ogólnie

1 600

4 000

x

5 600

(wolne 14 400)

Koszty ogólnowydziałowe

30 000

Koszty stałe ogólnozakładowe

12 000

Zysk/ strata

+2 000

Przykład 1 cd – przeniesienie z C na B A B C SUMA

Ilość produkowana [szt.]

100

300

X

600

Cena na szt. [zł]

300

400

X

-

Koszt zmienny jednostkowy [zł]

150

300

X

-

Marża pokrycia I [zł/szt.]

150

100

X

-

Nadwyżka [zł]

15 000

30 000

X

45 000

Rbh/szt.

50

30

X

-

Rbh ogólnie

5 000

9 000

X

14 000

Mh/szt

10

20

X

-

Mh ogólnie

1 000

6 000

x

7 000

(wolne 13 000)

Koszty ogólnowydziałowe

30 000

Koszty stałe ogólnozakładowe

12 000

Zysk/ strata

+3 000

Przykład 1 cd z A na C A B C SUMA

Ilość produkowana [szt.] 0 200 320 520

Cena na szt. [zł] 300 400 100 -

Koszt zmienny jednostkowy [zł] 150 300 50 -

Marża pokrycia I [zł/szt.] 150 100 50 -

Nadwyżka [zł] 0 20 000 16 000 36 000

Rbh/szt. 50 30 10 -

Rbh ogólnie 0 6 000 3 200 9 200

4 800

Mh/szt 10 20 50 -

Mh ogólnie 0 4 000 16 000 20 000

0

Koszty ogólnowydziałowe 30 000

Koszty stałe ogólnozakładowe 12 000

Zysk/ strata -6 000

Przykład 1 cd wszystko na C A B C SUMA

Ilość produkowana [szt.] 0 0 400 400

Cena na szt. [zł] 300 400 100 -

Koszt zmienny jednostkowy [zł] 150 300 50 -

Marża pokrycia I [zł/szt.] 150 100 50 -

Nadwyżka [zł] 0 0 20 000 20 000

Rbh/szt. 50 30 10 -

Rbh ogólnie 0 0 4 000 4 000

10 000

Mh/szt 10 20 50 -

Mh ogólnie 0 0 20 000 20 000

0

Koszty ogólnowydziałowe 30 000

Koszty stałe ogólnozakładowe 12 000

Zysk/ strata -22 000

Przykład 1 cd – jedno z optimów A B C SUMA

Ilość produkowana [szt.] 0 390 230 620

Cena na szt. [zł] 300 400 100 -

Koszt zmienny jednostkowy [zł] 150 300 50 -

Marża pokrycia I [zł/szt.] 150 100 50 -

Nadwyżka [zł] 0 39 000 11 500 50 500

Rbh/szt. 50 30 10 -

Rbh ogólnie 0 11 700 2 300 14 000

0

Mh/szt 10 20 50 -

Mh ogólnie 0 7 800 11 500 19 300

700

Koszty ogólnowydziałowe 30 000

Rachunkowość przerobowa (Throughput Accounting TA)

CEL – zarabianie pieniędzy teraz i w przyszłości – dla firm komercyjnych

Dla organizacji non profit cel a zarazem i przerób powinien być inaczej zdefiniowany

Podstawowe miary TA

PRZERÓB (T - Throughput) – tempo w jakim system generuje pieniądze przez sprzedaż

INWENTARZ / INWESTYCJE (I - Inventory / Investment) – wszystkie pieniądze wydane przez system na zakup tego, co zamierza sprzedać

NAKŁADY OPERACYJNE (OE – Operating Expenses) – wszystkie pieniądze wydawane przez system na zamianę INWESTYCJI w PRZERÓB

Ad 1 - PRZERÓB (T - Throughput)

Przerób na jednostkę produktu

Tu = Pu – TVCu

Pu – cena jednostkowa

TVCu – (totally variable costs) – koszty całkowicie zmienne

(materiały, prowizje, odpady, opakowania, transport )

Całkowity przerób na produkt w danym okresie

TTp = Tu x q

q (quantity) ilość produktu p sprzedawana w danym okresie

Całkowity przerób firmy w danym okresie

∑TTp

Ad 2 - INWENTARZ / INWESTYCJE (I - Inventory / Investment)

Wartość jaka reprezentują:

Zapasy materiałów i surowców

Prace w toku (w wartości zużytych materiałów TVC)

Wyroby gotowe w zapasie (w wartości zużytych materiałów TVC)

Pozostałe zasoby (maszyny, budynki itp.)

[wartość rynkowa czy historyczna nie jest istotna – gdyż do oceny decyzji liczą się tylko przyrosty ROI]

Ad 3 - NAKŁADY OPERACYJNE (OE – Operating Expenses)

EO

Pozycje zł

1 Płace 68 523,03

2 Energia 2 345,75

3 Amortyzacja 7851,32

4 Czynsz 8 935,67

5 Odsetki 2 978,73

6 Usługi 4766,68

7 Promocja 6 464,26

8 Inne 10 469,56

RAZEM 112 335,00

Różnice między TA a Rachunkowością kosztową

TA Rachunkowość zarządcza

Zysk netto NP = T – OE NP = P - Kup

ROI ROI = (T – OE) / I ROI = NP / NI

Oznaczenia T – całkowity przerób firmy w

okresie ∑TTp

OE – całkowite nakłady

operacyjne

I – całkowite inwestycje

NI - Nakłady inwestycyjne

(Kapitał zaangażowany)

P – Przychody

Kup – Koszty uzyskania

przychodów

Ograniczenia (constraits) Zewnętrzne

Chłonność rynku

Wtedy miara podstawową jest PRZERÓB Tu – na jednostkę produktu

Wewnętrzne

CCR (capacity constraint resource) – zasób ograniczający moce przerobowe – WG wąskie gardło

Wtedy miarą podstawowa jest PRZERÓB Tu / czas zajęcia CCR

Baza danych produktów za okres (ranking wyrobów wg CCR)

Asortymenty Cena TVC Tu Czas CCR Tu/ czas CCR

1 A 68 42 26 0 #DZIEL/0!

2 B 120 35 85 5 17,00

3 C 343 134 209 15 13,93

4 D 254 71 183 15 12,20

5 E 147 56 91 8 11,38

6 F 35 4 31 3 10,33

7 G 97 42 55 7 7,86

Analiza wykorzystania CCR

Dostępność CCR Popyt / dostępność CCR

10 032 min 111,5%

Wyroby Popyt (szt) Czas CCR / szt Zajęcie CCR

A 660 0 0

B 420 5 2 100

C 110 15 1 650

D 250 15 3 750

E 200 8 1 600

F 300 3 900

G 170 7 1 190

RAZEM 11 190

Analiza asortymentu

Analiza

Asortym

entu

[szt] [szt] [szt] [%] [%] [zł] [zł]

nr Wyrób Popyt Asortyment

max T

Asortyment

sprzedawany

Czas CCR

max T

Czas CCR

sprzedawany

TTp

max T

TTp

sprzedawan

e

1 A 660 660 660 0,00 0,00 17 160 17 160

2 B 420 420 420 20,93 20,93 35 700 35 700

3 C 110 110 110 37,38 37,38 22 990 22 990

4 D 250 250 250 74,76 74,76 45 750 45 750

5 E 200 200 167 90,71 88,08 18 200 15 197

6 F 300 300 2 99,68 88,14 9 300 62

7 G 170 4 170 99,96 100,00 220 9 350

8 RAZEM 149 320 146 209

Symulacja wyniku firmy

Symulacja wyniku firmy [zł] [zł]

max T Sprzedawanego

SumaTTp 149 320 146 209

OE 112 335 112 335

NP. 36 985 33 874

Róznica NP. miedzy

asortymentami

3 111

I - Inwestycje 2 100 000 2 100 000

ROI (roczne) [%] 21,1 19,4

Przykład 3

Tabela czasów przetwarzania

Operacje Produkty

Czasy

jednostkowe

Czas łączny

serii

R S T

A 9 4 1 14 1400

B 9 4 0 13 1300

C 5 10 20 35 3500

D 9 4 2 15 1500

32 22 23 77 2400 max

Ranking produktów

R S T

Surowce [zł/szt] 34 30 20

U, X, Y U, Z W

ilości popytu

[szt] 100 100 100

Cena [zł/szt] 100 112 120

Tu [zł/szt] 66 82 100

Tu/CCR

[zł/min] 13,2 8,2 5

ABCosting ustalenie aktywności, cost driverów i kosztów działań

Activity Activity cost Cost driver Capacities Cost pool

Działanie Koszt (zł/ tydz)

Czynnik

kosztowórczy

Moc

przerobowa

czynnika na

tydz

Stawki kosztów

działania

Produkcja 9 600

Czas stanowisk

(min) 9 600 1 zł / min

Kontrola Jakości 3 600

Czas kontroli

(min) 1 200 3 zł / 1 min

Wysyłka 6 000

Masa wyrobu

(kg) 600 10 zł / 1 kg

RAZEM 19 200

Wynik ABCosting

R S T

Czas stanowisk (min) 32 22 23

Stawka za min 1 1 1

Narzut produkcji 32 22 23

Czas kontroli (min) 6 4 2

Stawka za min 3 3 3

Narzut Kontroli Q 18 12 6

Masa wyrobu (kg) 3 2 1

Stawka za kg 10 10 10

Narzut Wysyłki 30 20 10

Surowce 34 30 20

RAZEM (Koszt pełny) 114 84 59

CENA za szt 100 112 120

MARŻA na szt -14 28 61

Symulacja zysku zgodna z rekomendacją ABCosting

R S T RAZEM R S T RAZEM

Produkcja (szt) 0 40 100 0 0 120

Przychody 0 4 480 12 000 16 480 0 0 14 400 14 400

Koszt surowców 0 1 200 2 000 3 200 0 0 2 400 2 400

Marża brutto 0 3 080 10 000 13 280 0 0 12 000 12 000

Nakłady operacyjne 19 200 19 200

Zysk Wynik -5 920 -7 200

Symulacja wg rekomendacji TA

R S T RAZEM

Produkcja (szt) 100 100 45

Przychody 10 000 11 200 5 400 26 600

Koszt surowców 3 500 3 000 900 7 400

Marża brutto 6 000 7 700 4 500 19 200

Nakłady operacyjne 19 200

Zysk 0

Symulacja wg TA +

R S T RAZEM R S T RAZEM

Produkcja (szt) 480 0 0 104 100 44

Przychody 48 000 0 0 48 000 10 400 11 200 5 280 26 880

Koszt surowców 16 800 0 0 16 800 3 640 3 000 880 7 520

Marża brutto 31 200 0 0 31 200 6 760 8 200 4 400 19 360

Nakłady

operacyjne 19 200 19 200

Zysk 12 000 160

Priorytet miar świata kosztów

OE – nakłady operacyjne zmniejszać

Przerób zwiększać

Inwestycje zmniejszać

Priorytet miar świata przerobu

Przerób zwiększać

Inwestycje kontrolować

OE – nakłady operacyjne kontrolować

I i OE to tylko skutki uboczne – warunki konieczne do generowania Przerobu

Trzy rodzaje mocy wytwórczej

Moc produkcyjna – moc przerobowa, którą firma będzie wykorzystywać do przetwarzania swoich wyrobów

Moc ochronna – dodatkowa moc przerobowa niezbędna na zasobach niebędących CCR, aby zapobiec zakłóceniu procesu produkcji i zatrzymaniu CCR

Moc nadmiarowa – różnica między dostępna mocą przerobową a zsumowana mocą produkcyjna i ochronną

TOC próbując rozwiązać / poprawić zastaną rzeczywistość zawsze stawia 3 fundamentalne pytania zmiany

1. Co zmienić?

2. Na co zmienić?

3. Jak spowodować zmianę?

TOCFE (ang. Theory of Constraints For Education) Teoria Ograniczeń Dla Edukacji

1) Co się uczyć?

2) Jak się uczyć?

3) Dlaczego się uczyć?

Przykład 1 cd wg TA