Dziedzictwo rodzinne – co i jak przekazujemy naszym dzieciom?Dr Monika WasilewskaInstytut Psychologii Stosowanej UJ

2

Genogram

Rodzina jest czymś więcej niż sumą poszczególnych jej członków, jest także sumą zachodzących pomiędzy nimi interakcji

Kliknij w ikonę aby dodać zdjęcie

3

Nie ma obiektywnej rzeczywistości - są rodzinne konstrukcje społeczne, czyli niepodważalne poglądy na rzeczywistość,

tworzone i utrwalane w dialogu toczonym przez przedstawicieli kilku pokoleń.

(Gergen, 1996; White, 1995)

4

Rodzina tworzy znaczenia - indywidualne sądy o tym, co konstytuuje rzeczywistość, są funkcją wierzeń i opowieści przekazanych przez rodzinę i kulturę (Becvar, 2000).

5

Przykłady przekazów rodzinnych (20 pacjentów z zaburzeniami lękowo-depresyjnymi w wieku 25-40)

cierpienie jest nieuniknione - „W każdym kąciku po krzyżyku”, „Pan Jezus cierpiał sam, kazał cierpieć nam”, „Śmiej się śmiej, potem będziesz płakać”, „To co dobre szybko się kończy” ,”Arbeit macht frei- nie rób z siebie mięczaka”.

ludziom nie należy ufać - „Umiesz liczyć licz na siebie”, „Naiwność to pierwszy stopień do piekła”, „Ludzie to wilki, zjedzą cię”, „Nie pokazuj nikomu swoich uczuć”, „Nie daj się ludziom wykorzystać”, „Ludzie zawsze zawodzą”.

6

Przykłady przekazów rodzinnych c.d

świat na zewnątrz jest wrogi i niebezpieczny – „Bądź ostrożny”, „W życiu nie ma nic za darmo”, „Za wszystko w życiu trzeba zapłacić”, „Nie bądź naiwny, bo dostaniesz od życia po dupie”, „Śmierć frajerom”.

jedynie rodzina zapewnia faktyczne poczucie bezpieczeństwa - „Nie ma jak rodzina”, „Musimy trzymać się razem”, „Nigdzie nie będzie ci tak dobrze jak w domu”, „Jak przyjdzie co do czego to tylko rodzina ci pomoże”.

dzieci winne są rodzicom posłuszeństwo i podporządkowanie -”Rodzicom należy się szacunek i posłuszeństwo”, „Dzieci i ryby głosu nie mają”, „Nie bądź egoistą nie myśl o sobie”.

7

Dziedzictwo rodzinne

Oczekiwania przekazywane przez poprzednie pokolenia dotyczące np. tego, czego się wymaga od jej członków.

Dziedzictwo wyznacza długi i zasługi, jedno dziecko może być skazane na sukces, inne na porażkę, jedno zasługiwać na akceptację, inne na wstyd – rodzina ma własną narrację i tworzy etykiety dla swoich członków.

Z powodu tych rodzinnych imperatywów dzieci są zobowiązane, aby dostosowywać swoje życie do własnego dziedzictwa.

8

Ostrzeżenia rodzinne (65 kobiet między 25 a 40 r.ż)

Ostrzeżenia dotyczące małżeństwa i roli żony (53%)

Przed brakiem niezależności w małżeństwie, zdradą, samotnością przy boku męża, poświęceniem swojego życia mężowi, brakiem zrozumienia, wsparcia, upokorzeniem ze strony męża, „nie należy im ufać”, „trzeba liczyć tylko na siebie”, „ dbać, aby mąż nie był głodny”, dominacją męża, alkoholizmem, kłótniami.

Ostrzeżenia dotyczące staropanieństwa (29%) - kobieta sama to tragedia, lepszy byle jaki niż nikt.

Ostrzeżenia dotyczące pracy, zdrowia (16%) „praca nie może zniszczyć życia prywatnego”, „nie można zadawalać się byle czym, tylko iść ostro do przodu”, „trzeba być najlepszym”, „trzeba uważać na własne zdrowie”.

Ostrzeżenia dotyczące świata społecznego (13%)

Przed fałszywymi ludźmi, przed nadmiernym zaufaniem do innych, przed, nieuczciwością, „w życiu trzeba kierować się rozumem a nie sercem”, niesamodzielnością, nadmiernemu zaufaniu innym, brakiem wykształcenia, brakiem wiary.

9

Przestrogi rodzinne

utratą wolności (20%) – „gdy wyjdziesz za mąż będziesz służącą do końca życia, każdy mężczyzna jest taki sam”,

olbrzymią ilość obowiązków (13%) – „małżeństwo to ciężka praca, odpowiedzialność przez całe życie, zobowiązanie”,

trudną rola żony (13%) – „nie wychodź za mąż, bo potem jest dużo trudności związanych z rozwodem”, „ciężko znaleźć dobrego, porządnego mężczyznę, kobiety w naszej rodzinie mają pecha, więc nawet jak go znajdą są nieszczęśliwe”.

byciem starą panną (17%) „jedynym szczęściem kobiety jest bycie żoną i matką”, „bez małżeństwa uważana będziesz za gorszą”, „samotne życie to wielkie nieszczęście

Przekaz rodzinny

Poczucie lojalności

Obligacje rodzinne

Nielojalność wobec własnych potrzeb

rozwojowych

Konflikt lojalności

Objawy chorobowe

Spłaty długów

Niemożność realizowania zadań

rozwojowych

Członek rodziny jako element wielopokoleniowej mozaiki

Dysfunkcjonalne przekazy rodzinne utrudniają prawidłowy rozwój jednostki i podejmowanie przez nią zobowiązań na życie.

Konieczność spłaty długu, realizowaniapowtarzanych od pokoleń nieefektywnych wzorów relacji stanowi więc utrudnienie w realizacji własnych zadań rozwojowych.

12

Literatura:

Tryjarska B. (red.), Bliskość w rodzinie. Więzi w dzieciństwie a zaburzenia w dorosłości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR,

Wasilewska M., Traumatyczne doświadczenia rodzinne jako element przekazu międzypokoleniowego [w:] O rozwoju mimo ograniczeń, red. Piasecka B., WUJ, Kraków 2011.

Kontaktul. Rękawka 3/230-535 Kraków

Biuraul. Wiśniowa 36 m. 202-520 Warszawa

ul. Iwana Pawłowa 1/153-604 Wrocław

ul. Kościuszki 31a/810-503 Olsztyn

sekretariat@ud.edu.plwww.uniwersytetdzieci.pl

Dziękuję!

monika.wasilewska@uj.edu.pl

14

Wykład został zrealizowany

dzięki pomocy finansowej przyznanej przez: