Pokazany poniżej wykaz bardzo dobrych pozycji literatury popularnonaukowej na wskazane tematy

można znaleźć na stronie internetowej

Zakładu Teorii Pola i Cząstek ElementarnychInstytutu Fizyki

Uniwersytetu Śląskiego

http://server.phys.us.edu.pl/~ztpce/

1. A.K.Wróblewski - „Prawda i mity w fizyce”, Iskry, Warszawa 1987,

2. M. Gardner – „Nauka, pseudonauka, szarlataneria”, Wydawnictwo Pandora 1997,

3. R. P. Feynman – „Sens tego wszystkiego”, Prószyński i S-ka,

Warszawa, 1999,

4. R.G.A. Dolby – „Czy nauce można wierzyć? NIEPEWNOŚĆ

WIEDZY”, Amber, Sp.z.o.o., 1998,

5. Hy Ruchlis – „Skąd wiesz, że to prawda” - Prószyński i S-ka,

Warszawa, 1998,

6. Polska Akademia Nauk - Zbiór Wypowiedzi- „O nauce,

pseudonauce, paranauce”, PWN, 1999.

NAUKA A PSEUDONAUKA

SKŁADNIKI MATERII I ODDZIAŁYWANIA POMIĘDZY NIMI WEDŁUG MODELU STANDARDOWEGO

1. Donald H. Perkins – ”Wstęp do fizyki wysokich energii” , PWN, Warszawa 2004,

2. E. Leader, E. Predazzi – „Wstęp do teorii odziaływań kwarków i leptonów”, PWN, Warszawa, 1990,

3. L. Lederman, D. Teresi, „Boska cząstka, jeśli Wszechświat jest odpowiedzią, jak brzmi pytanie?”Prószyński i S-ka, Warszawa, 2005,

4. F. Close, „Kosmiczna cebula”, PWN, Warszawa, 1988.

RUCH I JEGO OPIS

1.W opracowaniu P. Davisa i J. Browna –„ Duch w atomie” Wyd. CIS,

Warszawa,1996,

2. R.P. Feynman – „QED osobliwa teoria światła i materii”, PWN,

Warszawa, 1992,

3. B. Greene – „Piękno Wszechświata”, Prószyński i S-ka, Warszawa,

2001,

4. R.P. Feynman – „Sześć łatwych kawałków” , Prószyński i S-ka,

Warszawa, 1998,

5. B. Greene – „Struktura kosmosu”, Prószyński i S-ka, Warszawa,

2005.

1.A.Einstein & L. Infeld – „Ewolucja fizyki”, Prószyński i S-ka, Warszawa,1998,

2. B. Greene – „Struktura Kosmosu”, Prószyński i S-ka, Warszawa, 2005,

3. S. Hawking – „Krótka historia czasu”, Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań, 2005,

4. Encyklopedia PWN – „Fizyka, Spojrzenie na czas i przestrzeń”,

PWN, 2002,

5. S.W. Hawking, K.S.Thorne, I. Nowikow,T. Ferris, A. Lightman –„Przyszłość czasoprzestrzeni”, Zysk i S-ka, Wydawnictwo, Poznań,2002.

PRZESTRZEŃ I CZAS W UJĘCIU POPULARNYM

1.R. P. Feynman – „Charakter praw fizycznych”, Prószyński i S-ka, Warszawa,2000,

2. P.C.W. Davies & J.R. Brown –„Duch w atomie”, Wydawnictwo CIS, Warszawa, 1996,

3. A.Einstein & L. Infeld – „Ewolucja fizyki”, Prószyński i S-ka, Warszawa, 1998,

4. P.Atkins – „Palec Galileusza”, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań, 2005.

5. B. Greene – „Piękno Wszechświata”, Prószyński i S-ka, Warszawa, 2001,

6. R. Penrose – „Makroświat, mikroświat i ludzki umysł”, Prószyński i S- ka, Warszawa, 2001,

7. R.Penrose – „Nowy umysł cesarza”, PWN, Warszawa, 1996.

NASZE PRZYZWYCZAJENIA MAKROSKOPOWE A ŚWIAT ATOMÓW

1. D.Teresi, L. Lederman – „Boska cząstka. Jeżeli Wszechświat jest odpowiedzią, jak brzmi pytanie?”, Prószyński i S-ka, Warszawa, 2005,

2. R.G. Newton – „Zrozumieć przyrodę”, Prószyński i S-ka, Warszawa, 1996,

3. M.Gell- Mann – „Kwarki i jaguar, Przyroda z prostotą i złożonością”, Wydawnictwo CIS, Warszawa, 1996,

4. F. Wilscek, B. Devine – „W poszukiwaniu harmonii, wariacje na tematy fizyki współczesnej”, Prószyński i S-ka, Warszawa, 2007.

Z CZEGO JESTEŚMY ZBUDOWANI - PODSTAWOWE SKŁADNIKI MATERII I ICH ODDZIAŁYWANIA

1. J. Gribbin – „W poszukiwaniu wielkiego wybuchu”, Zysk i S-ka, Poznań, 2000,

2. T. Ferris – „Cały ten kram, raport o stanie Wszechświata(ów)”, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań, 1999,

3. A.H. Guth – „Wszechświat inflacyjny, w poszukiwaniu nowej teorii pochodzenia kosmosu”, Prószyński i S-ka, Warszawa, 2000,

4. S. Weinberg – „Pierwsze trzy minuty, współczesny obraz początku Wszechświata”, Iskry, Warszawa, 1980,

5. M.Rees – „Przed początkiem, nasz Wszechświat i inne wszechświaty”, Prószyński i S- ka, Warszawa, 1999,

6. T. Padmanabhan – „Gdy minęły pierwsze trzy minuty”, Amber, Sp.z.o.o. 1998.

7. C.M. Wynn & A.W. Wiggins – „Pięć największych idei w nauce”, Prószyński i S- ka, Warszawa, 1998,

8. N. deGrasse Tyson, D. Goldsmith, - „Wielki Początek, 14 miliardów lat kosmicznej ewolucji” Prószyński i S-ka, Warszawa, 2007

BUDOWA WSZECHŚWIATA

9) Brian Greene – STRUKTURA KOSMOSU. Przestrzeń , czas istruktura rzeczywistości, Prószyński i S-ka, Warszawa,2005,

10) Brian Green – PIĘKNO WSZECHŚWIATA , Prószyński i S-ka, Warszawa, 2001,

11) Neil deGrasse Tyson, Donald Goldsmith – WIELKI POCZĄTEK 14miliardów lat kosmicznej ewolucji, Prószyński i S-ka,Warszawa, 2007,

12) John M. Charap – Objaśnienie Wszechświata, Prószyński i S-ka,Warszawa , 2006.

BUDOWA WSZECHŚWIATA c.d.

1. Pod Redakcją Martina Moskovitsa – „Czy nauka jest dobra”, Wydawnictwo CiS, Warszawa, 1997,

2. R. P. Feynman – „Sens tego wszystkiego”, Prószyński i S-ka, Warszawa, 1999,

3. R. P. Feynman – „Przyjemność poznawania”, Prószyński i S-ka,Warszawa, 1999,

4. G.Charpak & R.L.Garwin – „Błędne ogniki i grzyby atomowe”, Wydawnictwo Naukowo -Techniczne, Warszawa, 1999.

POŻYTKi I ZAGROŻENIA PŁYNĄCE Z ROZWOJUNAUKI – bilans pożytków i strat

1. R. P. Feynman – „Sens tego wszystkiego”, Prószyński i S-ka, Warszawa, 1999,

2. „Albert Einstein, Pisma filozoficzne”, Wydawnictwo IFiS PAN,Warszawa 1999,

3. Abraham Pais – „Tu żył Albert Einstein”, Prószyński i S-ka, Warszawa, 2005,

4. „Einstein w cytatach”, zebrała A. Calaprice, Prószyński i S-ka, Warszawa, 1997,

5. J. Życiński – „Tabletki Bogu nie szkodzą”, Tygodnik Powszechny, 31 lipiec 2005,

6. M. Zając – „Nowy spór o teorię ewolucji –Witraż z Darwinem”, Tygodnik Powszechny, 24 lipiec 2005,

7. M. Zając – „Bóg, konieczność i przypadek”, rozmowa z ks. prof. Michałem Helerem, Tygodnik Powszechny, 24 lipiec 2005,

8. R. Dawkins – „Bóg urojony”, Wydawnictwo CIC, Warszawa 2007,9. A. McGrath, J. C. McGrath - „Bóg nie jest urojeniem, złudzenia

Dawkinsa”, Wydawnictwo WAM, Kraków 2007,10. Hans-Dieter Mutschler, Fizyka i religia, Wydawnictwo WAM, Kraków ,

2007.

NAUKA I RELIGIA

Co obecnie wiemyo Wszechświecie

- makroświatMarek Zrałek

Zakład Teorii Pola i Cząstek Elementarnych,Instytut Fizyki,

Uniwersytet Śląski

Katowice, 4 grudnia, 2007

Ludzie od zawsze

pragnęli zrozumieć

pochodzenieWszechświata

Arystoteles, Ptolemeusz - Ziemia centrum kosmosu

Kopernik – Słońce centrum Wszechświata

Newton – Gwiazdy sa słońcami podobnymi do naszego, statycznie rozmieszczone w przestrzeni (później

uświadomiono sobie, że statyczna konfiguracja musi byćniestabilna.

Koniec XVIII wieku – gwiazdy nie są równomiernie rozmieszczone, tworzą skupisko w kształcie dysku – DROGA

MLECZNA. Wiliam Herschel potrałił wyznaczyć strukturędysku (ale układ słoneczny jest w centrum dysku)

Początek XX wieku – Herlow Shapley – znajdujemy się około 2/3 od środka Galaktyki. Ale DM leży w centrum

Wszechświata.

Edwin Powell Hubble - jedna z gwiazd w Wielkiej Mgławicy w Andromedzie jest odległa 850000 lat świetlnych od Ziemi –

początek astronomii pozagalaktycznej

Dopiero w 1952 roku – Walter Baage – DM jest dość typowa galaktyką

Wtedy sformułowano:

Zasadę kosmologiczną(czasem nazywaną zasadą kopernikańską)

Obecny Wszechświat

jest niewobrażalniewielki

C = 299793458 m/sek

ª300000 km/sek

Ziemia

Słońce

8 minut

Promieniowanie elektromagnetyczne kilka miliardówlat świetnych

Neutrina 15000 lat świetlnych

ODLEGŁOŚCIRok świetlny = 1 light year =1ly

= (1 rok = 31 536 000 sek) ƒ (299 793.458 km/sek)

= 9454290000000 km = 9.5 ƒ 1012 km ,Najbliższe gwiazdy ---- kilka ly,

1 pc == 1 parsek =3.261lykpc = 1000 pc,

Mpc = 1000000 pc.

Rozmiary naszej Galaktyki

12.5 kpc

0.3 kpc

8 kpc

Droga Mleczna zawiera około gwiazd

1110200 mln lat

Znajdujmy się w Grupie Lokalnej o rozmiarach ---- 1.5 Mpc,najbliższe nam galaktyki to:

Wielki Obłok Magelana ---- 50 kpc od DM,Wielka Mgławica w Andromedzie ---- 770 kpc od DM.

Na odległościach rzędu 100 Mps dostrzegamy wielkoskalowe struktury. Galaktyki nie są rozłożone równomiernie, tworzone są gromady galaktyk, te grupująsię tworząc supergromady powiązane łańcuchami i ścianami galaktyk. Pomiędzy nimi są wielkie pustki (50 Mpc).W małej skali Wszechświat nie jest izotropowy i jednorodny. O wielkoskalowej jednorodności możemy zacząć mówić dopiero na odległościach 500 – 1000 Mps.

Obserwujemy około 100 miliardów galaktyk wielkości Drogi Mlecznej

Czy wszystko obserwujemy?

W dużej skali Wszechświat jest jednorodny i izotropowy.

Miejsce, które zajmujemy we Wszechświecie nie jest pod żadnym

względem wyróżnione.

Zasada kosmologiczna

Mamy ogromną potrzebę wyjaśnienia:

Dlaczego Wszechświat istnieje?W jaki sposób stał się takim, jakimgo widzimy?Jakie prawa rządzą Jego ewolucją?

W ostatnim okresie zaczyna

pojawiać się możliwość udzielenia

odpowiedzi na te pytania.

Standardowy model

kosmologiczny

Standardowy model kosmologicznyStandardowy model kosmologicznyStandardowy Model Kosmologiczny

Najlepszy model Wszechświata

jakim dysponujemy,

Ekspansja galaktyk,

Mikrofalowe promieniowanie tła,

Pierwotna nukleosynteza’

Formowanie wielkich struktur.

1916 rok - Einstein tworzy

i podaje zasadnicze równanie:

G1917 rok – Einstein zauważa że jego równanie nie ma stacjonarnych rozwiązań (Wszechświat się nie rozszerza i nie

kurczy, co jest niezgodne z jego równaniem)

1922 rok - Aleksander Friedman (i niezależnie Georges Lemaītre ) podaje rozwiązanie równania bezstałej kosmologicznej

kT = G αβ αβ + gαβΛ

OGÓLNĄ TEORIĘ WZGLĘDNOŚCI

Edwin Hubble1889-1953

•W 1948 roku uruchomiłolbrzymi pięciometrowy teleskop Caltech na Mount Palomar.

• Mierząc jasność galaktyk wykazał, że im dalej znajduje się galaktyka tym większa jest jej „pozorna prędkość”.

• Z obserwacji tych pochodzi „Prawo Hubble’a” wyrażające zależność prędkości galaktyki (v) od jej odległości (d):

v = H d

Ekspansja Wszechświata

George Gamow1904-1968

Gamow przyjął, że wszechświat „narodził się”jako niewyobrażalnie gorący obiekt, z którego podczas ekspansji najpierw powstały jądra, potem najlżejsze atomy: atomy wodoru i helu. Opublikował on swoje prace w 1948 roku.

Przeciwnicy tego modelu, starając się go ośmieszyć, rozpowszechnili nazwę:

„BIG BANG”(Wielki Wybuch)

Nukleosynteza

Arno Penzias (z lewej) i Robert Wilson przed anteną w Holmdelw stanie New Jersey, za pomocą której przypadkowo odkryli mikrofalowe promieniowanie tła.

Promieniowanie reliktoweW roku 1964 pracownicy Laboratoriów Bella w USA, badając szumy zakłócające pracę anten radiowych, odkryli przypadkowo istnienie w przestrzeni promieniowania elektromagnetycznego o średniej długości fali około 0.1cm. Okazało się, że jest ono emitowane izotropowo, z każdego kierunku odbioru o każdej porze dnia i roku, niezależnie od obrotu Ziemi i jej ruchu wokół Słońca. Musiało więc pochodzić spoza Układu Słonecznego, a nawet spoza naszej Galaktyki, gdyż inaczej zmieniałby się wraz ze zmianą kierunku osi Ziemi.

M .

.

.

.

..

Długość fali fotonu ( a więc jego energia) rośnie w raz z ekspansją Wszechświata

Krótka Historia Wszechświata(model gorącego wybuchu)

„Krótka historia czasu” Stephen Hawking

1032K 1016 K 1015K 1010K 109K 3000K 18K 3K

W chwili Wielkiego Wybuchu Wszechświat miał zerowy promień, a zatem nieskończenie wysoką temperaturę. W miarę jak wzrastał promień

temperatura promieniowania spadała. Gdy promień Wszechświata wzrasta dwukrotnie temperatura spada o połowę

1013K

10-6s

15 miliardów

latMiliard

lat300 000lat3min1s10-10s10-12s10-43s

WielkiWybuch

Śledzimy etapy

powstawaniaobecnego

Wszechświata

Era Plancka43t < 10 sek−

32 0T > 10 K

Pianka czasoprzestrzenna,

Mini czarne dziury,

Tunele czasoprzestrzenna

Era wielkiej unifikacji i plazmy kwarkowo -gluonowej

Zwykła, niekwantowa czasoprzestrzeń, zaczyna obowiązywać OTW, zaczęła się w momencie oddzielenia GUT od grawitacji

Na początku tej ery -INFLACJA

W tym okresie uformowała się asymetria materia -antymateria (BARIOGENEZA) – na miliard par jedna

cząstka więcej

Mamy stan plazmy kwarkowo – gluonowej + leptony, z małąprzewagą cząstek

Pod koniec tej ery oddzielają się oddziaływania słabe od elektromagnetycznych

Wszechświat rozszerza sięprzynajmniej 1030 razy

Era hadronowa

Kwarki i gluony przestająbyć swobodne powstająhadrony

Materia przestaje byćw równowadze z antymaterią

Nieliczne zachowane hadrony tworzą obecny Wszechświat

Nukleosynteza

Wraz ze spadkiem temperatury protony i neutrony przestają być w równowadze i powstają lekkie jądra

Można wyznaczyć ilość lekkich pierwiastków we Wszechświecie

Cząstki we Wszechświecie

liczb

a/cm

3

protony elektrony

neutronyciemnamateria

fotony neutrina

Przed Po

Związek pomiędzy energią i temperaturą:

k T = E gdzie k – stała Boltzmana

k = 8.6 x 10 – 5 eV/10 K,

ΔE = k (T + 1) – k T = k/1 0K,

stąd

10 K = 8.6 x 10 – 5 eV,

1010 0K = 0.86 x 106 eV = 0.86 MeV,

1 GeV = 1000 MeV,

1000 GeV = 1016 0K ─► t = 10-12 sek

1000 GeV – energia zderzenia pp w Batavii w Fermilab,

Śledzimy „eksperymentalnie”Wielki Wybuch po t = 10-12 sek

Związek pomiędzy czasem i energią:

1 MeVkT = constt

×

Po okresie Bariogenezy ?????

1000 GeV --- 1016 0K --- t = 10-12 sek

e, μ, τ, νe, νμ, ντ oraz u, d, c, s, t, b

a także W+, W-, Z0, γ, gluony

1000 GeV --- 1016 0K --- t = 10-12 sek

e, μ, τ, νe, νμ , ντ oraz u, d, c, s, t, b

a także W+, W-, Z0, γ, gluony,nie ma równowagi cząstki- antycząstki

rozpad i kreacja par

Wszechświat rozszerza się maleje

temperatura maleje energia zderzeń

1

E = 100 GeV --- 1015 0K --- 10-10 sek

E = 1 GeV --- 10 13 0K --- 10-6 sek

u, d, e+, e-, γ, νe,ν e

2

Elektrosłabe przejście fazowe Kwarki,

leptony, cząstki W i Z nabywają masę,

Te same cząstki co poprzednio ale już

posiadające masę.

3 E = 1 GeV --- 1013 0K --- 10-6 sek

Rozpadły się ciężkie kwarki i leptony,

u, d, e+, e-, γ, νe ,

Powstają nukleony, nie ma swobodnych kwarków,

p = uud, n = ddu

UU dd

n → p + e- + ν, zmniejsza się liczba neutronów, ale

n + e+ → p + ν, p + ν → n + e+

Jądra jeszcze nie powstają.

n + e+ ? p + ν, p + ν ? n + e+ E = 1 MeV --- 1010 0K --- 1 sek E = 1 MeV --- 1010 0K --- 1 sek4

Reakcje n ↔ p przestają zachodzić,

Neutrina zaczynają się zachowywać jak cząstki swobodne,

75 % protonów, 25% neutronów

E = 0.1 MeV --- 109 0K ---- 3 min

E

E = 0.1 MeV --- 109 0K ---- 3 min

5

Proces e+ e-→ 2 γ zachodzi, proces odwrotny 2 γ → e+ e-

już nie,Zaczyna się tworzyć deuter (D = pn) oraz tryt (T = nnp):n + p → D, D + n → T a także D + p → 3He2 ,

Powstaje Hel i Lit:D + D → 4He2 , T + p → 3He2 , n + 3He2 , → 4He2 oraz3He2 + 4He2 → 7Be4 + γ

╚════► 7Li3 + p,Nie istnieją stabilne jądra z A = 5 i A = 8, energia zbyt mała aby pokonać barierę kulombowską ═══► koniec pierwotnej nukleosyntezy,

Wszystkie neutrony są włączone w jądra helu i trochę litu,

Było 87% protonów i 13% neutronów, stąd

13% + 13% = 26% jąder helu oraz 74% protonów,

Mamy dużo fotonów (miliard na każdy nukleon),

Elektrony i jądra nie tworzą jeszcze atomów.

Długi okres nic się specjalnego nie dzieje, dopiero gdy

E = 13.6 eV --- 2500 0K ---- 300000 lat6

Fotony przestają oddziaływać z jądrami i elektronami ══► mikrofalowe promieniowanie tła,

• Mamy wodór oraz hel ( trochę deuteru, trytu, helu 3 litu).

Obecny Wszechświat wygląda trochę inaczej ══►obserwujemy we Wszechświecie całą tablicę Mendelejewa,

(rozpowszechnienie pierwiastków)

Wszystkie inne pierwiastki powyżej LITU powstały w gwiazdach,Jak powstały gwiazdy, galaktyki, gromady galaktyk? na arenę wkracza oddziaływanie GRAWITACYJNE, Małe fluktuacje gęstości materii:COBE (1992) - pierwsze fluktuacje,WMAP (2003) - promieniowanie mikrofalowe nie jest izotropowe,

Pierwiastki od litu do żelaza powstawały w gwiazdach,(energia wiązania na nukleon)

Pierwiastki cięższe od żelaza powstawały w trakcie wybuchów supernowych.

Krzywa rozpowszechniania pierwiastków chemicznych

Krzywa rozpowszechniania pierwiastków chemicznych wg Camerona (1973), w górze na prawo – schematyczny kontur krzywej z zaznaczeniem lokalnych maksimów i minima Li-Be-B

Penzias i Wilson (1965)

COBE (1992)

WMAP (2003)

══►

══►

══►

ΔT/T = 10-5

Zależnośćśredniej energii wiązania przypadającej na jeden nukleon w jądrze w funkcji liczby masowej A jądra

Energia wiązania nukleonu w jądrze

W 1974 roku G. Smoot przysłał do NASA projekt aby zmierzyć „mapę”CMB i poszukiwać tam odstępstw od jednorodnego rozkładu potrzebną dla potwierdzenia możliwości tworzenia galaktyk.

Pod koniec lat 80 – tych J. Mather budował spektrometr FIRAS (Far Infrared Absolute Spectrophotometer) a G. Smoot spektrometr DRM (Differential Microwafe Radiometer). W 1986 roku po wypadku Challengera, prace z wysłaniem satelity zostały wstrzymane. Muther przekonał NASA aby jednak wysłać satelitę z aparaturą badawczą. W Listopadzie 1989 COBE wystartował z FIRAS oraz z DRM.

Pierwsze wyniki Mathera T = 2.725 ¡0.002 K.

Później mapa nieba z DRM pokazała odstępstwa od izotropowego rozkładu z precyzją 10 ppm. Wskazywało to na możliwość tworzenia galaktyk i ograniczyło wiele różnych modeli rozpatrywanych wcześniej.

Satelita COBE pracował do 1993 roku.

W 2003 roku następca COBE salelita WMAP (Wilkinson Microwave AnisotropyProbe) dał jeszcze dokładniejsze wyniki (∆T = 10-5 K).

Gwiazdy pierwszej generacji ---- paliwo wodór i hel,Grawitacyjne przyciąganie ----- rośnie temperatura wnętrza,Zapala się wodór:

4 p → 4He2 + 2 e+ + 2 ν + 2 γ ,Gdy T > 108 0K zapala się hel:

4He2 + 4He2 → 8Be4 ale po t = 10-15 sekrozpada się na 2 (4He2) ,

Duża gęstość, może powstać węgiel:8Be4 + 4He2 → 12C6 + g ,

szansa jest duża bo istnieje stan wzbudzony węgla o energii 7.644 MeV.

Bardzo mało Litu (L), Berylu (Be) oraz Boru (B),

Mając stabilny węgiel powstają tlen, azot i neon:12C6 + 4He2 → 16O8 + g,16O8 + 4He2 → 20Ne10 + g,12C6 + 2He1 → 14N7 + g,

Dalej zapala się węgiel i tlen:12C6 + 12C6 , ,, 12C6 + 18O8 , powstająsód (Na), magnes (Mg), krzem (Si), fosfor (P) i siarka (S),Dla cięższych jąder bariera kulombowska jest zbyt duża

Jądra powyżej żelaza produkowane są w inny sposób

n + AXZ → A+1YZ + g╘══► A+1WZ+1 + e─ + ν ,

Wybuchy supernowych roznoszą ciężkie pierwiastki.

Mówiliśmy o gwiazdach I generacji, gwiazdy II generacjipowstają w trochę inny sposób ciężkie pierwiastki sąjuż rozrzucone przez wybuchy supernowych,Dalej pracują siły grawitacji dając galaktyki, gromadygalaktyk i planety wokół gwiazd,Na planetach powstało życie, znamy przynajmniej jednątaką Planetę

Co działo się po Wielkim Wybuchu do czasu t = 10 -12 sekpozostaje niewyjaśnione (brak teorii, są hipotezy),Plany doświadczalne:

LHC , p + p , E = 14000 GeV (t = 10 -15 sek),sonda PLANCK , promieniowanie reliktowe,teleskopy np. ALMA (Atacama)

Standardowy model kosmologicznyStandardowy model kosmologiczny

PROBLEMYCiemna materia,Ciemna energia,Asymetria materia –antymateria,Promieniowanie kosmiczne owielkiej energii,Rozbłyski gama,Inflacja.

The Energy Budget of the Universe

http--www.hep.phys.soton.ac.uk-~evans-Masterclass-future.ppt

Teoria Wielkiego wybuchu nie zajmuje sięsamym wybuchem

• Nie mówi co wybuchło,

• Dlaczego wybuch nastąpił,

•.Jak to się stało.

Niemal każda cywilizacja w historii oferowała jakąśodpowiedź na te pytania w ramach mitologii lub religii.

Fizyka cząstek elementarnych i kosmologia są teoriami nierozłącznie związanymi z sobą,

Marzy nam się stworzenie Teorii Ostatecznejczy wtedy znajdziemy odpowiedzi na pytania wyjaśniające status życia i inteligencji?czy znajdziemy w niej uzasadnienie moralności lubjej braku?czy zostanie rozstrzygnięta kwestia dobra i zła, tego co etyczne, a co nie etyczne?czy nastąpi konflikt pomiędzy nauką i religią?a może nauka i religia będą się wzajemnie uzupełniać?

Ouroborus -ilustruje ścisły związek między „przestrzenią wewnętrzną” –mikroświatem a „przestrzeniązewnętrzną” - wszechświatem

W starożytnej Grecji i Egipcie symboliczny wąż połykający własny ogon, stale sam siępożera i odradza....reprezentujejedność całego bytu, materialnego i duchowego, który nigdy nie znika, lecz stale zmienia się w odwiecznym cyklu zniszczenia i powtórnych narodzin.

Z pewnością pozostaną pytania egzystencjalne. Pytania o życiu, świadomości religii, etyce i moralności. Pytanie, czy realny jest scenariusz zaproponowany przez M.Tegmarka i J.A.Wheelera (arXiv:quant-ph/0101077).

Wiemy, że doświadczenie Boga jest wydarzeniem równie rzeczywistym, jak doznanie własnej osobowości lub bezpośrednich wrażeń zmysłowych. Ale w czasoprzestrzennym obrazie świata nie ma miejsca na nic takiego. Nie odnajduję Boga nigdzie, ani w czasie , ani w przestrzeni: tak mówi każdy uczciwy przyrodnik. Tym samym ściąga na siebie oskarżenia tych, w których katechizmie jest powiedziane: Bóg jest duchem.

E. Schrödinger, „Czym jest życie”, Pruszyński i S-ka, W-wa,1998.

Jasnowidztwie, telekinezie, telepatii, astrologii, latających talerzach, uffo, parafizyce, magii, parapsychologii, postrzeganiu pozazmysłowym ......

Czy kiedykolwiek przestaniemy mówić o:

..a może życie nasze byłoby wtedy zbyt nudne.

Co obecnie wiemyo Wszechświecie

- makroświatDziękuję za uwagę !